Chi phí chöông trình tieâm chuûng môû roäng taïi huyeän Baùt Xaùt vaø thaønh phoá Laøo Cai,
tænh Laøo Cai naêm 2014
Ngoâ Maïnh Vuõ1, Hoaøng Vaên Minh2, Phaïm Ñöùc Maïnh3, Nguyeãn Thò Mai An4
Nghieân cöùu phaân tích cô caáu nguoàn ngaân saùch caáp, thöïc traïng chi tieâu cuûa CTTCMR vaø öôùc tính chi phí ñôn vò cuûa chöông trình taïi huyeän mieàn nuùi, vuøng cao bieân giôùi Baùt Xaùt vaø thaønh phoá Laøo Cai, tænh Laøo Cai naêm 2014. Chi phí ñöôïc tính toaùn döïa treân hoaït ñoäng töø quan ñieåm cuûa nhaø cung caáp dòch vuï, söû duïng phöông phaùp ñieàu tra hoài cöùu. Keát quaû nghieân cöùu cho thaáy nguoàn ngaân saùch cho CTTCMR taïi ñòa baøn nghieân cöùu ñöôïc cung caáp chuû yeáu töø CTTCMR quoác gia vaø NSNN caáp cho y teá tuyeán huyeän. Toång chi tieâu cuûa CTTCMR taïi huyeän Baùt Xaùt naêm 2014 laø 2.748.514.000 ñoàng, cao hôn thaønh phoá Laøo Cai laø 2.393.584.000 ñoàng, trong ñoù chi thöôøng xuyeân chieám phaàn lôùn, ñaëc bieät laø chi tieâu cho vaéc xin, nhaân löïc vaø theo doõi, giaùm saùt. Chi phí trung bình muõi tieâm cuûa taát caû caùc loaïi vaéc xin taïi Baùt Xaùt laø 44.005 ñoàng (2,07 USD) cao hôn so vôùi thaønh phoá Laøo Cai laø 36.874 ñoàng (1,74 USD).
Chi phí cho moãi treû ñöôïc tieâm chuûng ñaày ñuû taïi Baùt Xaùt laø 505.312 ñoàng (23,8 USD) vaø taïi thaønh phoá Laøo Cai laø 438.734 ñoàng (20,7 USD), cao hôn ngöôõng chi phí hieäu quaû ôû nhöõng nöôùc ñang phaùt trieån theo ñaùnh giaù cuûa WHO (15 USD).
Töø khoùa: Chi phí, tieâm chuûng, chöông tình tieâm chuûng môû roäng, Vieät nam
Expenditure for EPI program in Bat Xat district and Lao Cai city, Lao Cai province
in 2014
Ngo Manh Vu1, Hoang Van Minh2, Pham Duc Manh3, Nguyen Thi Mai An4
The study aims to analyse the structure of budget allocation, actual expenditure for EPI program and estimated unit cost of the program in Bat Xat district and Lao Cai city, Lao Cai province in 2014. This is a retrospective study utilizing activity-based costing method, with the basis of service provider’s perspective. Results showed that the main source of budget for EPI program was the State budget allocation. Total expenditure of the EPI program in 2014 was 2.748.514.000 VND in Bat Xat district, and 2.393.584.000 VND in Lao Cai city. Of which, recurrent expenditure accounted for the largest share, especially expenditure on vaccines, personnel, monitoring and supervision. The average cost of
1. Ñaët vaán ñeà
Ngaøy nay, CTTCMR ñöôïc coi laø moät trong nhöõng öu tieân haøng ñaàu veà y teá taïi caùc nöôùc ñang phaùt trieån [4, 5], ñaây laø saùng kieán ñöôïc Toå chöùc Y teá Theá giôùi ñöa ra vaø thöïc hieän töø naêm 1974 vaø ban haønh lòch tieâm chuûng chính thöùc phoøng choáng 7 beänh laây truyeàn cô baûn laø ñaäu muøa, lao, baïch haàu, ho gaø, uoán vaùn, baïi lieät vaø sôûi vaøo naêm 1984 [9].
Taïi Vieät Nam, CTTCMR baét ñaàu ñöôïc trieån khai töø naêm 1981 vôùi söï hoã trôï cuûa Toå chöùc Y teá Theá giôùi vaø Quyõ Nhi ñoàng Lieân hôïp quoác, vaø trôû thaønh moät trong saùu chöông trình muïc tieâu quoác gia naêm 1986 [1]. Nguoàn taøi chính daønh cho CTTCMR taïi Vieät Nam hieän nay bao goàm ngaân saùch nhaø nöôùc, ngaân saùch cuûa ñòa phöông vaø cô sôû y teá. Trong ñoù, nguoàn vieän trôï nöôùc ngoaøi chieám khoaûng 54% toång chi phí ngaân saùch nhaø nöôùc cho CTTCMR. Trong thôøi gian tôùi, khi caùc nguoàn vieän trôï nöôùc ngoaøi ngaøy caøng giaûm ñi do Vieät Nam ñöôïc coâng nhaän nöôùc thoaùt ngheøo, thì nguoàn ngaân saùch nhaø nöôùc caáp vaø ngaân saùch ñòa phöông seõ ñoùng vai troø quan troïng ñoái vôùi CTTCMR taïi Vieät Nam.
Ñeå coù theå xaây döïng keá hoaïch ngaân saùch CTTCMR phuø hôïp thì caùc baèng chöùng khoa hoïc veà nguoàn löïc, chi tieâu cuûa CTTCMR vaø chi phí ñôn vò laø heát söùc caàn thieát ñoái vôùi caùc nhaø hoaïch ñònh chính saùch.
T
uy nhieân, coøn thieáu nhöõng nghieân cöùu chi phí CTTCMR taïi caùc tænh vuøng cao mieàn nuùi phía Baéc vaø söï khaùc nhau giöõa khu vöïc thaønh thò vaø huyeän mieàn nuùi. Xuaát phaùt töø mong muoán ñoù, chuùng toâi tieán haønh nghieân cöùu naøy vôùi hai muïc tieâu cuï theå nhö sau:1. Xaùc ñònh cô caáu nguoàn vaø chi tieâu cuûa chöông trình tieâm chuûng môû roäng taïi huyeän Baùt Xaùt vaø thaønh phoá Laøo Cai, tænh Laøo Cai naêm 2014.
2. Öôùc tính chi phí ñôn vò cuûa chöông trình tieâm chuûng môû roäng taïi ñòa baøn nghieân cöùu.
2. Phöông phaùp nghieân cöùu 2.1. Ñòa ñieåm:
Huyeän Baùt Xaùt: Huyeän vuøng cao bieân giôùi, treân 70% laø ñoài nuùi, daân toäc thieåu soá chieám 82%. Haøng thaùng toaøn huyeän trieån khai tieâm chuûng taïi 23 ñieåm tieâm taïi TYT vaø 109 ñieåm tieâm chuûng ngoaøi traïm ñoái vôùi nhöõng thoân, baûn vuøng saâu, vuøng xa, ñi laïi khoù khaên.
Thaønh phoá Laøo Cai: Ñaïi dieän khu vöïc thaønh phoá cuûa tænh, daân toäc kinh chieám 76,4%. Haøng thaùng toaøn thaønh phoá trieån khai 17 ñieåm tieâm chuûng taïi TYT vaø 05 ñieåm tieâm ngoaøi traïm.
2.2. Thôøi gian nghieân cöùu: 12 thaùng (naêm 2014).
2.3. Ñoái töôïng: CTTCMR taïi huyeän Baùt Xaùt vaø thaønh phoá Laøo Cai, caùc ñôn vò thöïc hieän chöông trình vaø caùc ñoái töôïng thuï höôûng.
2.4. Thieát keá nghieân cöùu: Nghieân cöùu tính toaùn chi phí döïa treân hoaït ñoäng, söû duïng phöông phaùp ñieàu tra hoài cöùu.
2.5. Côõ maãu vaø choïn maãu: Choïn chuû ñích huyeän Baùt Xaùt coù 23 xaõ, thò traán; Thaønh phoá Laøo Cai coù 17 each full-dose injection in Bat Xat was 44,005 VND (2.07 USD), which was higher compared to the one in Lao Cai city with 36,874 VND (1.7 USD). The cost per fully immunized child was 505,312 VND (23.8 USD) in Bat Xat and 438,734 VND (20.7 USD) in Lao Cai city. The costs are higher than the cost-effectiveness thresholds for developing countries referenced by the WHO’s assessment of 15 USD.
Key words: Cost, immunization, EPI, Vietnam Taùc giaû:
1. Vuï Keá hoaïch – Taøi chính, Boä Y teá 2. Tröôøng Ñaïi hoïc Y teá Coâng coäng 3. Cuïc Phoøng choáng HIV/AIDS, Boä Y teá 4. Vuï Keá hoaïch - Taøi chính, Boä Y teá
xaõ, phöôøng. Nghieân cöùu ñöôïc tieán haønh taïi TTYTDP tænh Laøo Cai, TTYT huyeän Baùt Xaùt, TTYT thaønh phoá Laøo Cai vaø taát caû caùc TYT cuûa 2 huyeän, thaønh phoá neâu treân.
2.6. Quan ñieåm vaø phaïm vi chi phí: Nghieân cöùu öôùc tính caùc chi phí cuûa CTTCMR töø quan ñieåm cuûa nhaø cung caáp dòch vuï, bao goàm caùc khoaûn chi phí taïi TTYTDP tænh Laøo Cai, TTYT huyeän Baùt Xaùt, TTYT thaønh phoá Laøo Cai vaø caùc TYT thuoäc ñòa baøn nghieân cöùu. Nghieân cöùu khoâng tính chi phí mua ñaát, xaây döïng nhaø, caùc khoùa ñaøo taïo daøi haïn vaø chi phí caùc hoaït ñoäng ôû caáp trung öông (Xaây döïng chính saùch, quaûn lyù, ñaùnh giaù chöông trình, ñaøo taïo, truyeàn thoâng...).
2.7. Thu thaäp soá lieäu: Hoài cöùu soå saùch ghi cheùp taïi Phoøng Taøi chính Keá toaùn cuûa ñôn vò nghieân cöùu ñeå thu thaäp thoâng tin veà chi phí cho caùc noäi dung chi cuûa CTTCMR. Söû duïng phieáu khaûo saùt ñeå thu thaäp soá lieäu thöù caáp.
Nghieân cöùu vieân höôùng daãn moät soá caùn boä laø chuyeân traùch CTTCMR, caùn boä taøi chính cuûa ñôn vò veà phöông phaùp ñieàn phieáu khaûo saùt. Caùc nghieân cöùu vieân seõ giaùm saùt quaù trình thu thaäp soá lieäu.
2.8. Phöông phaùp tính toaùn chi phí: Caùc soá lieäu veà chi phí CTTCMR ñöôïc thu thaäp baèng phöông phaùp thaønh toá (Ingredient), lieät keâ töøng loaïi nguoàn löïc, soá löôïng, thôøi gian, giaù caû nguoàn löïc ñeå tính toaùn chi phí cuûa CTTCMR.
Chi phí bao goàm caùc chi phí voán vaø chi phí thöôøng xuyeân cho caùc boä phaän tröïc tieáp thöïc hieän nhieäm vuï tieâm chuûng vaø caùc phoøng chöùc naêng tham gia ñieàu haønh vaø hoã trôï hoaït ñoäng cuûa CTTCMR cuûa TTYTDP tænh Laøo Cai, TTYT huyeän Baùt Xaùt, TTYT thaønh phoá Laøo Cai vaø caùc TYT xaõ thuoäc 2 huyeän, thaønh phoá nghieân cöùu. Toång chi phí cuûa CTTCMR baèng toång chi phí CTTCMR cuûa tuyeán tænh (phaân boå xuoáng huyeän döïa theo muõi tieâm) coäng vôùi toång chi phí CTTCMR tuyeán huyeän (theo thöïc teá) vaø toång chi phí CTTCMR cuûa taát caû caùc TYT (theo thöïc teá).
2.9. Quaûn lyù, xöû lyù vaø phaân tích soá lieäu: Soá lieäu sau khi thu thaäp ñöôïc laøm saïch, nhaäp vaø phaân tích baèng phaàn meàm Excel:
Tyû leä hao phí vaéc xin = ([Toång soá lieàu duøng - Toång soá muõi tieâm]/Toång soá lieàu duøng) x 100.
Tyû leä caùc nguoàn ngaân saùch caáp cho CTTCMR
= % CTTCMR QG + % NSNN caáp cho y teá tuyeán tænh + % NSNN caáp cho y teá tuyeán huyeän + % Döï aùn vieän trôï cho TCMR.
Toång chi tieâu cuûa CTTCMR = Toång chi tieâu ñaàu tö + Toång chi tieâu thöôøng xuyeân.
Chi tieâu ñaàu tö = (Trò giaù taøi saûn coá ñònh vaøo naêm 2014) x (Heä soá khaáu hao ñôn giaûn) x (% thôøi gian söû duïng cho TCTTMR naêm 2014). Trong ñoù trò giaù cuûa taøi saûn coá ñònh vaøo naêm 2014 = (Giaù mua ban ñaàu cuûa haïng muïc) x (CPI naêm 2014 / CPI naêm mua).
Chi tieâu thöôøng xuyeân:
- Chi tieâu nhaân coâng CTTCMR naêm 2014 = (Toång thu nhaäp cuûa nhaân söï naêm 2014) x (% thôøi gian nhaân söï tham gia CTTCMR).
- Chi tieâu cuûa moãi loaïi vaéc xin CTTCMR naêm 2014 = (Soá lieàu vaéc xin ñaõ söû duïng) x (Giaù vaéc xin).
- Chi phí muõi tieâm cuûa moãi loaïi vaéc xin CTTCMR naêm 2014 = (Toång chi tieâu cuûa moãi loaïi vaéc xin trong CTTCMR naêm 2014) / (Toång soá muõi tieâm cuûa loaïi vaéc xin ñoù naêm 2014).
- Chi tieâu cho nhöõng khoaûn muïc khaùc nhö vaät tö tieâu hao, duy trì, baûo döôõng daây chuyeàn laïnh, ñaøo taïo thöôøng xuyeân, ñieän, nöôùc, xaêng xe, truyeàn thoâng, vaên phoøng phaåm, caùc dòch vuï coâng coäng...
ñöôïc tính toaùn theo soá lieäu thöïc teá.
Chi phí trung bình 01 muõi vaéc xin ñöôïc tieâm = Chi phí voán trung bình 01 muõi vaéc xin + Chi phí thöôøng xuyeân trung bình 01 muõi tieâm. Trong ñoù:
+ Chi phí voán trung bình 01 muõi tieâm cuûa caùc loaïi vaéc xin (bao goàm TTB daây truyeàn laïnh vaø xe vaän chuyeån...) ñöôïc chia ñeàu baèng nhau theo yù kieán caùc chuyeân gia = (Toång chi phí voán) / (Toång soá muõi tieâm vaéc xin naêm 2014).
+ Chi phí thöôøng xuyeân trung bình 01 muõi tieâm cuûa caùc loaïi (bao goàm löông nhaân coâng, vaän haønh baûo döôõng, ñaøo taïo taäp huaán, theo doõi giaùm saùt, VPP, in aán, khaùc …) ñöôïc chia ñeàu baèng nhau. Rieâng vaéc xin, vaät tö tieâu hao thì tính theo thöïc teá töøng loaïi vaéc xin.
Chi phí cho 01 treû ñöôïc tieâm chuûng ñaày ñuû = Chi phí trung bình 01 muõi vaéc xin BCG + (3 x chi phí trung bình 01 muõi vaéc xin DPT-VGB-Hib) + (3 x chi phí trung bình 01 muõi vaéc xin OPV ñöôïc uoáng) + Chi phí trung bình 01 muõi vaéc xin sôûi.
3. Keát quaû
Baûng 1. Soá lieàu ñaõ duøng, soá muõi tieâm vaø tyû leä hao phí vaéc xin
Vaéc xin
Baùt Xaùt Tp. Laøo Cai
Soá lieàu duøng Soá muõi
tieâm Tyû leä hao phí
(%) Soá lieàu duøng
Soá muõi tieâm
Tyû leä hao phí
(%)
BCG 5.060 1.795 64,5 4.280 1.907 55,4
DPT-VGB-Hib 8.878 8.273 6,8 7.578 7.316 3,5
DPT 5.080 1.756 65,4 5.200 1.837 64,7
Uoán vaùn 8.900 4.523 49,2 8.700 3.886 55,3
Sôûi 7.770 3.547 54,4 7.410 3.709 49,9
Sôûi-Rubella 25.790 23.347 9,5 28.200 25.997 7,8
OPV 9.740 5.638 42,1 10.460 6.696 36,0
Vieâm gan B 249 249 0,0 3.600 2.518 30,1
Toång coäng 71.467 49.128 31,3 75.428 53.866 28,6
CTTCMR taïi Baùt Xaùt naêm 2014 ñaõ söû duïng 71.467 lieàu vaéc xin, trong ñoù soá muõi tieâm thöïc teá laø 49.128 lieàu vaø tyû leä hao phí vaéc xin trung bình laø 31,3%, cao hôn so vôùi thaønh phoá Laøo Cai laø 28,6%.
CTTCMR taïi thaønh phoá Laøo Cai naêm 2014 ñaõ söû duïng 75.428 lieàu vaéc xin vaø soá muõi tieâm thöïc teá laø 53.866 lieàu. Caùc loaïi vaéc xin BCG, DPT, Uoán vaùn, Sôûi vaø OPV ôû caû hai huyeän ñeàu coù tyû leä hao phí vaéc xin cao hôn so vôùi caùc loaïi vaéc xin khaùc.
Baûng 2. Tyû leä caùc nguoàn ngaân saùch caáp cho CTTCMR naêm 2014
Nguoàn
Baùt Xaùt TP. Laøo Cai
Kinh phí (1.000
ñoàng) Tyû leä % Kinh phí (1.000 ñoàng) Tyû leä
% CTTCMR Quoác gia 1.436.090 52,2 1.333.699 55,7 NSNN caáp cho y teá
tuyeán tænh 40.768 1,5 43.995 1,8
NSNN caáp cho y teá
tuyeán huyeän 1.080.413 39,3 840.631 35,1
Döï aùn vieän trôï cho
TCMR 191.243 7,0 175.258 7,3
Toång 2.748.514 100 2.393.584 100
Nguoàn ngaân saùch caáp töø CTTCMR Quoác gia chieám tyû leä cao, thaønh phoá Laøo Cai laø 55,7%, Baùt Xaùt laø 52,2%; tieáp theo laø nguoàn ngaân saùch ngaønh y teá caáp cho tuyeán huyeän, ôû huyeän Baùt Xaùt laø 39,3%
vaø thaønh phoá Laøo Cai laø 35,1%; nguoàn töø döï aùn vieän trôï vaø ngaønh y teá caáp cho tuyeán tænh chieám tyû leä thaáp khoâng ñaùng keå, giao ñoäng töø 7,0% - 7,3% ñoái vôùi nguoàn töø döï aùn vieän trôï vaø 1,5% - 1,8% ñoái vôùi nguoàn y teá caáp cho tuyeán tænh.
Baûng 3. Chi tieâu cho CTTCMR theo muïc chi taïi hai huyeän naêm 2014
Caùc muïc chi
Baùt Xaùt (1000ñ) Tp.Laøo Cai (1000ñ) Toång chi tieâu
CTTCMR Chi phí
trung bình 01 muõi VX
Toång chi tieâu
CTTCMR Chi phí
trung bình 01 muõi VX
Chi tieâu % Chi tieâu %
Toång chi
ñaàu tö 58.358 2,1 1.073 36.836 1,5 628
TTB daây
chuyeàn laïnh 28.330 1,0 521 18.297 0,8 312
Xe coä 30.028 1,1 552 18.539 0,8 316
Toång chi thöôøng
xuyeân 2.690.155 97,9 42.932 2.356.748 98,5 36.246 Löông
nhaân coâng 1.064.970 38,7 19.585 858.034 35,8 14.622 Vaéc xin 1.264.778 46 16.498 1.220.356 51 16.273 Vaät tö
tieâu hao 67.870 2,5 1.469 39.371 1,6 1.278
Vaän haønh,
baûo döôõng 4.258 0,2 78 8.463 0,4 144
Ñaøo taïo, taäp
huaán 61.693 2,2 1.135 66.849 2,8 1.139
Theo doõi,
giaùm saùt 142.919 5,2 2.628 118.304 4,9 2.016
VPP, in aán 8.630 0,3 159 5.238 0,2 89
Khaùc (xaêng
xe, CTP…) 75.037 2,7 1.380 40.132 1,7 684
Toång coäng 2.748.513 100 44.005 2.393.584 100 36.874
Toång chi tieâu thöïc hieän CTTCMR naêm 2014 cuûa huyeän Baùt Xaùt laø 2.748.514.000 ñoàng cao hôn thaønh phoá Laøo Cai laø 2.393.584.000 ñoàng. Trong ñoù, chi tieâu ñaàu tö chieám tyû leä khoâng ñaùng keå, thaønh phoá Laøo Cai laø 1,5%, Baùt Xaùt laø 2,1%; Chi tieâu thöôøng xuyeân chieám phaàn lôùn toång chöông trình, thaønh phoá Laøo Cai chieám 98,5%, Baùt Xaùt chieám 97,9%.
Trong soá caùc haïng muïc chi tieâu thöôøng xuyeân
thì chi vaéc xin vaø löông nhaân coâng laø chieám tyû leä cao, chi cho nhaân coâng taïi thaønh phoá Laøo Cai laø 35,8%, taïi huyeän Baùt Xaùt laø 38,7%; Tyû leä chi vaéc xin taïi thaønh phoá Laøo Cai chieám 51,0% vaø huyeän Baùt Xaùt laø 46,0%.
Keát quaû bieåu ñoà 1 cho thaáy chi tieâu cuûa CTTCMR cho tuyeán xaõ cuûa huyeän Baùt Xaùt vaø thaønh phoá Laøo Cai chieám phaàn lôùn vôùi tyû leä 83,2% vaø 84,1%; Chi tieâu taïi tuyeán tænh vaø huyeän khoâng ñaùng keå, giao ñoäng töø 6,2% ñeán 9,7%.
Baûng 4. Chi phí trung bình cuûa muõi vaéc xin ñöôïc tieâm
Vaéc xincuûa CTTCMR Chi phí ñôn vò (ñoàng)
Baùt Xaùt Tp.Laøo Cai
BCG 33.044 25.665
DPT-VGB-Hib 114.891 104.889
DPT 34.471 27.359
Uoán vaùn 29.707 23.053
Sôûi 39.566 31.469
Sôûi-Rubella 45.385 38.022
OPV 29.343 22.311
Vieâm gan B 35.832 32.465
Vieâm naõo Nhaät Baûn 33.807 26.637
Trung bình 44.005 36.874
Baûng 4 cho thaáy chi phí trung bình moãi muõi tieâm vaéc xin caùc loaïi taïi Baùt Xaùt cao hôn so vôùi thaønh phoá Laøo Cai. Chi phí moãi muõi tieâm BCG taïi huyeän Baùt Xaùt laø 33.044 ñoàng, thaønh phoá Laøo Cai laø 25.665 ñoàng.
Moãi muõi tieâm DPT-VGB-Hib taïi Baùt Xaùt laø 114.891 ñoàng, thaønh phoá Laøo Cai laø 104.889 ñoàng. Moãi muõi tieâm DPT taïi Baùt Xaùt laø 34.471 ñoàng, taïi thaønh phoá Laøo Cai laø 27.359 ñoàng. Moãi muõi tieâm Uoán vaùn taïi Baùt
Xaùt laø 29.707 ñoàng, taïi thaønh phoá Laøo Cai laø 23.053 ñoàng. Moãi muõi tieâm Sôûi taïi Baùt Xaùt laø 39.566 ñoàng, taïi thaønh phoá Laøo Cai laø 31.469 ñoàng. Moãi muõi tieâm Sôûi-Rubella taïi Baùt Xaùt laø 45.385 ñoàng, taïi thaønh phoá Laøo Cai laø 38.022 ñoàng. Moãi muõi OPV taïi Baùt Xaùt laø 29.343 ñoàng, taïi thaønh phoá Laøo Cai laø 22.311 ñoàng.
Moãi muõi Vieâm gan B taïi Baùt Xaùt laø 35.832 ñoàng, taïi thaønh phoá Laøo Cai laø 32.465. Moãi muõi tieâm Vieâm naõo Nhaät Baûn taïi Baùt Xaùt laø 33.807 ñoàng, taïi thaønh phoá Laøo Cai laø 26.637 ñoàng.
Baûng 5. Chi phí cho moät treû ñöôïc tieâm chuûng vaéc xin ñaày ñuû
Caùc noäi dung chi phí
Chi phí ñôn vò (ñoàng) Baùt Xaùt Tp.Laøo Cai Treû ñöôïc tieâm chuûng ñaày ñuû (8 lieàu truyeàn
thoáng) 505.312 438.734
Treû ñöôïc tieâm chuûng ñaày ñuû + 3 lieàu Vieâm
gan B 612.808 536.129
Treû ñöôïc tieâm chuûng ñaày ñuû + 3 lieàu Vieâm
naõo NB 606.733 518.645
Treû ñöôïc tieâm chuûng ñaày ñuû + 3 lieàu vaéc xin
Vieâm gan B+ 3 lieàu Vieâm naõo NB 714.229 616.040
Keát quaû baûng 5 cho thaáy chi phí trung bình cho moãi treû ñöôïc tieâm ñaày ñuû (bao goàm 8 lieàu truyeàn thoáng laø 1 muõi BCG, 3 muõi DPT-VGB-Hib, 3 muõi OPV vaø 1 muõi sôûi) taïi huyeän Baùt Xaùt laø 505.312 ñoàng, cao hôn thaønh phoá Laøo Cai laø 438.734 ñoàng.
4. Baøn luaän
Keát quaû nghieân cöùu cho thaáy nguoàn ngaân saùch cho CTTCMR taïi ñòa baøn nghieân cöùu ñöôïc cung caáp chuû yeáu töø CTTCMR quoác gia, taïi huyeän Baùt Xaùt laø 52,2% vaø thaønh phoá Laøo Cai laø 55,7%; tieáp theo laø nguoàn töø NSNN caáp cho y teá tuyeán huyeän, taïi Baùt Xaùt laø 39,9% vaø thaønh phoá Laøo Cai laø 35,1%;
nguoàn töø NSNN caáp cho y teá tuyeán tænh vaø döï aùn vieän trôï chieám tyû leä khoâng ñaùng keå, tyû leä naøy ôû hai huyeän, thaønh phoá giao ñoäng trong khoaûng 1,5- 7,3%. Nhö vaäy, nguoàn ngaân saùch cung caáp töø ñòa phöông cho chöông trình chuû yeáu laø NSNN caáp cho y teá tuyeán huyeän, khaùc so vôùi moät soá nghieân cöùu khaùc: Nghieân cöùu do Nguyeãn Ñình Sôn vaø coäng söï thöïc hieän taïi Thöøa Thieân Hueá naêm 2008, nguoàn töø ngaønh y teá vaø UBND xaõ chieám phaàn lôùn vôùi 51,71%
taïi huyeän Phuù Loäc [2]; Nghieân cöùu cuûa Hoaøng Vaên Minh vaø coäng söï thöïc hieän taïi huyeän Ba Vì, tænh Haø Taây naêm 2005 cuõng cho thaáy nguoàn ngaân saùch ñòa
Bát Xát Thành phố Lào Cai
Tỉnh Huyện Xã
Bieåu ñoà 1. Chi tieâu cuûa CTTCMR tuyeán tænh, huyeän, xaõ
phöông cho CTTCMR chuû yeáu töø tuyeán xaõ (trong ñoù UBND xaõ 92% vaø huy ñoäng ñoùng goùp cuûa nhaân daân laø 8%) [3]. Coù theå nhaän ñònh raèng, nguoàn ngaân saùch töø ñòa phöông cho CTTCMR coù söï khaùc nhau ôû moãi tænh, thaønh phoá vaø söï khaùc nhau ñoù coøn phuï thuoäc vaøo ñieàu kieän kinh teá-xaõ hoäi cuûa töøng ñòa phöông, ngoaøi ra coøn phuï thuoäc vaøo töøng thôøi ñieåm khi maø cô cheá, chính saùch cuûa nhaø nöôùc, cuûa ngaønh y teá trong nhöõng naêm gaàn ñaây coù söï thay ñoåi thöôøng xuyeân, caùc luoàng taøi chính cuõng thay ñoåi theo söï taùch, nhaäp cuûa caùc toå chöùc, ñôn vò söï nghieäp y teá taïi ñòa phöông.
Nghieân cöùu xaùc ñònh ñöôïc toång chi tieâu cuûa CTTCMR naêm 2014 taïi moät huyeän vuøng cao bieân giôùi tænh Laøo Cai, huyeän Baùt Xaùt laø 2.748.514.000 ñoàng cao hôn thaønh phoá Laøo Cai laø 2.393.584.000.
Trong ñoù, chi tieâu thöôøng xuyeân chieám phaàn lôùn trong toång chi tieâu cuûa CTTCMR (97,9% taïi Baùt Xaùt vaø 98,5% taïi thaønh phoá Laøo Cai), chi cho ñaàu tö chieám tyû leä khoâng ñaùng keå. Trong toång chi thöôøng xuyeân thì chi tieâu cho vaéc xin, nhaân löïc, theo doõi vaø giaùm saùt chieám tyû leä cao nhaát vaø ñeàu ñöôïc chi taïi tuyeán xaõ, bôûi vaäy maø keát quaû nghieân cöùu cuõng theå hieän raèng chi tieâu cuûa CTTCMR naêm 2014 cho tuyeán xaõ chieám phaàn lôùn chi tieâu cuûa chöông trình, huyeän Baùt Xaùt chi cho tuyeán xaõ laø 83,2%, thaønh phoá Laøo Cai laø 84,1%. Baùt Xaùt laø moät huyeän vuøng cao bieân giôùi, treân 70% ñoài nuùi, daân toäc thieåu soá chieám 82%, trình ñoä cuûa ngöôøi daân coøn haïn cheá, daân cö soáng thöa thôùt, ñieàu kieän ñi laïi khoù khaên, hoaït ñoäng tieâm chuûng phaûi toå chöùc chuû yeáu taïi 109 ñieåm tieâm chuûng ngoaøi TYT, gaàn vôùi daân nhöng laïi khoù khaên cho ñôn vò cung caáp dòch vuï, vieäc thöïc hieän CTTCMR yeâu caàu ñoäi nguõ nhaân löïc nhieàu hôn so vôùi thaønh phoá Laøo Cai, chi phí quaûn lyù, theo doõi, giaùm saùt vaø caùc chi phí khaùc cuõng taêng theo.
Nghieân cöùu cuõng cho thaáy tyû leä hao phí trung bình cuûa vaéc xin tieâm chuûng taïi Baùt Xaùt khaù cao (31,3%) vaø cao hôn so vôùi thaønh phoá Laøo Cai (28,6%), ñaëc bieät laø nhöõng vaéc xin ñöôïc ñoùng goùi nhieàu lieàu trong moät loï, ñieàu naøy hoaøn toaøn phuø hôïp vôùi nhaän ñònh cuûa laõnh ñaïo vaø caùn boä y teá huyeän Baùt Xaùt: “Caùc loï ñaõ môû vaø khoâng duøng heát ñeán cuoái buoåi cuõng phaûi huûy, nhaát laø vaéc xin ñoùng nhieàu lieàu trong moät loï” vaø “Tyû leä hao phí vaéc xin ôû ñieåm tieâm chuûng ngoaøi TYT khoaûng treân 40% cao hôn so vôùi ôû TYT khoaûng 20%”. Tyû leä hao phí vaéc xin caøng cao thì chi phí mua vaéc xin tieâm chuûng, chi phí töøng muõi tieâm caøng lôùn.
Chi phí trung bình muõi tieâm cuûa taát caû caùc loaïi vaéc xin laø 44.005 ñoàng (2,07 USD) taïi huyeän Baùt Xaùt, cao hôn thaønh phoá Laøo Cai laø 36.874 ñoàng (1,74 USD). Keát quaû nghieân cöùu cuõng cao hôn so vôùi nghieân cöùu cuûa Nguyeãn Ñình Sôn vaø coäng söï thöïc hieän taïi huyeän Phuù Loäc, Thöøa Thieân Hueá (1,05 USD) [2], cao hôn keát quaû nghieân cöùu cuûa Hoaøng Vaên Minh thöïc hieän taïi huyeän Ba Vì, Haø Taây (0,7 USD) [6]. So saùnh vôùi keát quaû nghieân cöùu do Lu L vaø caùc coäng söï thöïc hieän taïi Quyù Chaâu, Haéc Giang vaø Chieát Giang cuûa Trung quoác naêm 2004, thaáy coù söï töông ñoàng vôùi keát quaû nghieân cöùu cuûa chuùng toâi, chi phí cho moät muõi tieâm vaéc xin cuûa 3 nôi naøy laø 10,99 nhaân daân teä (töông ñöông 1,73 USD), 18,68 nhaân daân teä (töông ñöông 2,94 USD) vaø 16,5 nhaân daân teä (töông ñöông 2,6 USD) [7].
Keát quaû nghieân cöùu cuõng cho thaáy söï khaùc nhau veà chi phí trung bình muõi tieâm cuûa moãi loaïi vaéc xin, trong ñoù vaéc xin DPT-VGB-Hib coù chi phí muõi tieâm cao nhaát vôùi 114.891 ñoàng taïi Baùt Xaùt vaø 104.889 ñoàng taïi thaønh phoá Laøo Cai, tieáp theo laø vaéc xin Sôûi-rubella taïi Baùt Xaùt laø 45.385 ñoàng vaø thaønh phoá Laøo Cai laø 38.022 ñoàng, thaáp nhaát laø vaéc xin OPV taïi Baùt Xaùt laø 29.343 ñoàng vaø thaønh phoá Laøo Cai laø 22.311 ñoàng. Chi phí vaéc xin vaø vaät tö tieâm chuûng coù aûnh höôûng ñeán söï khaùc nhau veà chi phí muõi tieâm cuûa caùc loaïi vaéc xin. Chi phí vaéc xin vaø vaät tö tieâm chuûng caøng cao thì chi phí trung bình muõi tieâm loaïi vaéc xin ñoù caøng lôùn vaø ngöôïc laïi.
Chi phí cho moãi treû ñöôïc tieâm chuûng ñaày ñuû cuõng ñöôïc coi nhö moät söï ño löôøng hieäu quaû cuûa heä thoáng cung caáp dòch vuï tieâm chuûng môû roäng. Trong nghieân cöùu naøy thì chi phí cho moãi treû ñöôïc tieâm chuûng ñaày ñuû 8 muõi vaéc xin truyeàn thoáng (1 muõi BCG, 3 muõi DPT-VGB-Hib, 3 muõi OPV vaø 1 muõi sôûi) taïi Baùt Xaùt laø 505.312 ñoàng (23,8 USD) cao hôn thaønh phoá Laøo Cai laø 438.734 ñoàng (20,7 USD). So saùnh vôùi keát quaû moät soá nghieân cöùu khaùc nhaän thaáy chi phí cho moãi treû ñöôïc tieâm chuûng ñaày ñuû trong nghieân cöùu naøy cao hôn so vôùi nghieân cöùu cuûa Nguyeãn Ñình Sôn vaø coäng söï thöïc hieän taïi huyeän ñoàng baèng Phuù Loäc, Thöøa Thieân Hueá laø 328.130 ñoàng (18,8 USD); Cao hôn keát quaû nghieân cöùu cuûa Hoaøng Ngoïc Anh vaø coäng söï thöïc hieän taïi Thaùi Nguyeân naêm 2009 laø 86.580 ñoàng; Cao hôn 76.958 ñoàng (4,81 USD) trong nghieân cöùu cuûa Hoaøng Vaên Minh vaø coäng söï thöïc hieän naêm 2005 taïi Ba Vì, Haø Taây; vaø cao hôn 15 USD laø con soá phoå bieán duøng ñeå ñaùnh giaù chi phí hieäu quaû ôû nhöõng nöôùc ñang phaùt trieån [8].
5. Keát luaän
Nguoàn ngaân saùch cho CTTCMR taïi ñòa baøn nghieân cöùu ñöôïc cung caáp chuû yeáu töø CTTCMR quoác gia, tieáp theo laø nguoàn töø NSNN caáp cho y teá tuyeán huyeän, nguoàn töø NSNN caáp cho y teá tuyeán tænh vaø döï aùn vieän trôï chieám tyû leä khoâng ñaùng keå.
Nguoàn ngaân saùch caáp töø ñòa phöông cho chöông trình chuû yeáu laø NSNN caáp cho y teá tuyeán huyeän vaø coù söï khaùc bieät so vôùi moät soá ñòa phöông khaùc.
Toång chi tieâu cuûa CTTCMR taïi huyeän Baùt Xaùt naêm 2014 cao hôn thaønh phoá Laøo Cai, trong ñoù chi tieâu thöôøng xuyeân chieám phaàn lôùn trong toång chi.
Trong chi thöôøng xuyeân thì chi tieâu cho vaéc xin, nhaân löïc vaø theo doõi, giaùm saùt chieám tyû leä cao nhaát.
Chi phí trung bình muõi tieâm cuûa taát caû caùc loaïi vaéc xin taïi huyeän Baùt Xaùt cao hôn thaønh phoá Laøo
Cai, cao hôn so vôùi keát quaû cuûa moät soá nghieân cöùu khaùc thöïc hieän ôû caùc tænh ñoàng baèng.
Chi phí cho moãi treû ñöôïc tieâm chuûng ñaày ñuû 8 muõi vaéc xin truyeàn thoáng taïi Baùt Xaùt (23,8 USD) cao hôn thaønh phoá Laøo Cai (20,7 USD), cao hôn so vôùi caùc keát quaû nghieân cöùu khaùc taïi ñoàng baèng vaø cao hôn ngöôõng chi phí hieäu quaû ôû nhöõng nöôùc ñang phaùt trieån (15 USD).
Ñieàu kieän kinh teá - xaõ hoäi cuûa Baùt Xaùt coøn nhieàu haïn cheá, coâng taùc tieâm chuûng thöïc hieän chuû yeáu taïi caùc ñieåm ngoaøi traïm, ñoøi hoûi nhieàu nhaân löïc thöïc hieän, chi phí quaûn lyù, giaùm saùt vaø tyû leä hao phí vaéc xin cao. Ñaây laø nguyeân nhaân laøm cho chi phí CTTCMR, chi phí muõi tieâm vaø chi phí cho moãi treû ñöôïc tieâm chuûng ñaày ñuû taïi Baùt Xaùt cao hôn so vôùi thaønh phoá Laøo Cai.
Taøi lieäu tham khaûo
1. Döï aùn Tieâm chuûng môø roäng Quoác gia (2005), Baùo caûo toång keát 20 naêm tieâm chuûng môû roäng ôû Vieät Nam 1985 -2005.
2. Nguyeãn Ñình Sôn vaø coäng söï (2009), “Nghieân cöùu chi phí - Hieäu quaû CTTCMR taïi huyeän ñoàng baèng Phuù Loäc vaø huyeän mieàn nuùi Nam Ñoâng taïi tænh Thöøa Thieân Hueá naêm 2008”, Taïp chí y hoïc döï phoøng. Soá 2 (101): tr. 116-122.
3. Hoaøng Ngoïc Anh vaø coäng söï (2012), “Chi phí chöông trình tieâm chuûng môû roäng taïi tænh Thaùi Nguyeân naêm 2009”, Taïp chí nghieân cöùu y hoïc, tr. 107-110.
4. Canning D, Bloom D E, and Weston M, (2005), The Value of Vaccination. World Economics, 6 (3).
5. Brenzel L and Claquin P (1994), Immunization programs and their costs. Soc Sci Med, 39.
6. Minh H V and others (2005), “Cost of providing the expanded programme on immunization: findings from a facility-based study in Viet Nam, 2005”, Bulletin of the World Health Organization 2008: 429-434.
7. Lu L and others (2004), “Study on the cost of expanded programme on immunization in areas with different economic levels”, Zhonghua Liu Xing Bing Xue Za Zhi.
8. WHO (2007), Economics of immunization: a guide to the literature and other resources, [cited 2015 Oct 03]. Available from: URL: http://www.who.int/vaccines-documents.
9. World Health Organization (2006), Immunization – an investment in life.
