Trong qu¸ tr×nh héi nhËp vµ ph¸t triÓn

(1)

Ph¸t huy gi¸ trÞ di s¶n v¨n ho¸

Trong qu¸ tr×nh héi nhËp vµ ph¸t triÓn

®Æng v¨n bµi*

Tãm t¾t

B¶o tån, ph¸t huy gi¸ trÞ v¨n hãa trong qu¸ tr×nh héi nhËp vµ ph¸t triÓn ®Êt níc lµ mét vÊn ®Ò võa mang tÝnh thiÕt thùc võa mang tÝnh chiÕn lîc l©u dµi,

®· ®îc bµn luËn, trao ®æi nhiÒu trªn çc ph¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng còng nh çc cuéc héi th¶o, héi nghÞ khoa häc. Tuy vËy, tõ lý luËn ®Õn thùc tiÔn cßn nhiÒu kho¶ng çch. Bµi viÕt ®Ò ra mét sè gi¶i ph¸p mang tÝnh ®ång bé,

®ßi hái ph¶i cã sù hîp t¸c liªn ngµnh, sù tham gia, ñng hé cña toµn x· héi míi cã kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt tèt vÊn ®Ò.

1. Mét vµi quan ®iÓm vÒ b¶o tån vµ ph¸t triÓn

Ph¸t triÓn vÒ b¶n chÊt, lµ sù t¨ng trëng nh÷ng gi¸ trÞ cña con ngêi. Môc

®Ých cña ph¸t triÓn lµ n©ng cao chÊt lîng sèng cña con ngêi. Nhng chÊt lîng sèng kh«ng chØ thÓ hiÖn qua chÊt lîng cña ®êi sèng vËt chÊt mµ, quan träng h¬n, cßn ®îc x¸c ®Þnh b»ng chÊt lîng cña ®êi sèng tinh thÇn vµ m«i trêng sèng. §ã chÝnh lµ lý do hiÖn nay çc quèc gia ®Òu ph¶i quan t©m tíi ph¸t triÓn bÒn v÷ng, theo ®ã, qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ph¶i ®¸p øng çc nhu cÇu cña thÕ hÖ hiÖn t¹i mµ kh«ng ph¬ng h¹i ®Õn kh¶ n¨ng ®¸p øng nhu cÇu cña çc thÕ hÖ trong t¬ng lai. Tõ ®ã ta cã thÓ hiÓu ®îc, ph¸t triÓn bÒn v÷ng

* TS. Côc Di s¶n V¨n ho¸. Bé V¨n ho¸, ThÓ thao vµ Du lÞch.

(2)

chÝnh lµ sù hµi hßa gi÷a c¸c gi¸ trÞ v¨n hãa vµ gi¸ trÞ ph¸t triÓn. Vµ do ®ã, nÕu kh«ng t¹o lËp ®îc sù phï hîp gi÷a v¨n hãa vµ ph¸t triÓn th× mäi sù ph¸t triÓn còng chØ lµ h×nh thøc vµ t¹m thêi v×, sù ph¸t triÓn ®ã, nhiÒu l¾m còng chØ ®¹t

®îc nh÷ng môc tiªu rÊt h¹n chÕ. Cã thÓ kh¼ng ®Þnh lµ, ®Ó tiÕn nhanh, tiÕn v÷ng ch¾c trªn con ®êng héi nhËp vµ ph¸t triÓn, chóng ta rÊt cÇn cã ®iÓm tùa tinh thÇn. §iÓm tùa ®ã chÝnh lµ v¨n hãa, ®îc biÓu hiÖn cô thÓ nhÊt lµ c¸c gi¸

trÞ di s¶n v¨n hãa.

VÒ vÊn ®Ò nµy, chóng t«i hÕt søc chia sÎ quan ®iÓm cña ®ång chÝ NguyÔn Kh¸nh, nguyªn Phã Thñ tíng ChÝnh phñ, Chñ tÞch danh dù Héi Di s¶n V¨n hãa ViÖt Nam, r»ng: M«i trêng v¨n hãa tèt, lµnh m¹nh lµ mét trong nh÷ng

®iÒu kiÖn c¬ b¶n ®Ó ®Êt níc ®i lªn v÷ng ch¾c trong thÕ giíi ngµy nay. Mäi quèc gia, d©n téc, mäi ®Êt níc ®Òu kh«ng thÓ tån t¹i vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng trong m«i trêng v¨n hãa xÊu, trong mét kh«ng gian mµ ®ång tiÒn vµ b¹o lùc lÊn ¸t c¸c gi¸ trÞ ch©n thiÖn mü.

B¶o tån di s¶n v¨n hãa vµ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi lµ mèi quan hÖ võa mang tÝnh cÊp b¸ch, võa mang tÝnh chiÕn lîc l©u dµi. §©y lµ mèi quan hÖ biÖn chøng, h÷u c¬, t¸c ®éng qua l¹i víi nhau, bæ sung cho nhau vµ lµ tiÒn ®Ò cña nhau, kh«ng thÓ xem nhÑ mÆt nµo. Tuy vËy, tõ lý luËn ®Õn cuéc sèng, tõ quan niÖm tíi hµnh ®éng cßn nh÷ng kho¶ng çch kh«ng nhá, nhÊt lµ khi chóng ta ph¶i gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò cô thÓ do thùc tiÔn ®Æt ra ë tõng ®Þa ph¬ng, tõng dù ¸n ph¸t triÓn. NhiÒu khi chóng ta ph¶i ®èi mÆt víi çch hµnh xö cùc ®oan, th¸i qu¸ nh t¸ch rêi b¶o tån di tÝch ra khái sù vËn ®éng cña sù ph¸t triÓn, cña cuéc sèng, lµm c¶n trë kh«ng Ýt tíi çc dù ¸n ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña ®Þa ph¬ng. Vµ ngîc l¹i, cã trêng hîp ngêi ta muèn hy sinh di s¶n v¨n hãa cho ph¸t triÓn, ph¸t triÓn b»ng mäi gi¸, ph¸t triÓn ®i tríc mét bíc, khi nµo cã ®iÒu kiÖn kinh tÕ, d thõa tiÒn b¹c sÏ quay l¹i phôc håi di tÝch. HiÖn tîng nµy vÉn cßn ®ang t¸i diÔn trong ®iÒu kiÖn ®« thÞ hãa dån dËp t¹i Thµnh phè Hå ChÝ Minh, lµm cho nhiÒu di tÝch bÞ biÕn d¹ng, bÞ vi ph¹m nghiªm träng. Theo thèng kª cña Thanh tra Bé V¨n hãa, ThÓ thao vµ Du lÞch, ë Thµnh phè Hå ChÝ Minh cã tíi 19 di tÝch trªn tæng sè 119 di tÝch quèc gia bÞ vi ph¹m, cÇn sím ®îc gi¶i táa vµ phôc håi.

Trong Héi th¶o “Quy ho¹ch cho nh÷ng thµnh phè sèng tèt - ViÔn c¶nh ViÖt Nam so víi quèc tÕ”, tæ chøc t¹i Thµnh phè Hå ChÝ Minh, «ng Michael Douglas - chuyªn gia nghiªn cøu ®« thÞ cña Mü, cã ®a c¸c yÕu tè x¸c ®Þnh kh¸i niÖm sèng tèt, theo ®ã cã:

(3)

- Nhãm yÕu tè thø nhÊt: “M«i trêng tù nhiªn tèt”: giao th«ng thuËn lîi,

®îc cung cÊp níc s¹ch, gi¶m « nhiÔm m«i trêng, chèng ngËp óng ®« thÞ, thu gom r¸c tèt, an toµn vÖ sinh thùc phÈm.

- Nhãm yÕu tè thø hai: “M«i trêng sèng ®« thÞ”: b¶o tån c¸c di tÝch lÞch sö, v¨n hãa ®Æc thï cña Thµnh phè Hå ChÝ Minh, kh«ng gian c«ng céng, vØa hÌ, t¹o m¶ng xanh ®« thÞ, t¹o ®iÒu kiÖn cho ngêi d©n cã chç ë, tÖ n¹n x· héi gi¶m.

- Nhãm yÕu tè thø ba: “Ph¸t triÓn b¶n th©n con ngêi”: viÖc lµm, ch¨m sãc søc kháe, gi¸o dôc, gi¶m nghÌo.

- Nhãm yÕu tè thø t: “VÒ qu¶n lý”: c¶i c¸ch hµnh chÝnh, ho¹t ®éng cña c¸c

®oµn thÓ, thu nhËp vµ cung cÊp th«ng tin tõ ngêi d©n, chØ sè hµi lßng cña ngêi d©n qua viÖc ®îc phôc vô c¸c dÞch vô c«ng (B¶n dÞch cña Lª V¨n Thµnh).

Theo kÕt qu¶ kh¶o s¸t chÊt lîng sèng n¨m 2006 ë 215 thµnh phè lín trªn thÕ giíi, do c¬ quan T vÊn nguån nh©n lùc Mercer (Mü) c«ng bè, th× Hµ Néi

®îc 60 ®iÓm, xÕp thø 155; Thµnh phè Hå ChÝ Minh ®îc 61,9 ®iÓm, xÕp thø 148. §iÒu khã lý gi¶i lµ nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ViÖt Nam ®îc ®¸nh gi¸ lµ quèc gia cã tèc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cao mµ hai thµnh phè lín l¹i cã ®iÓm xÕp h¹ng chÊt lîng cuéc sèng thÊp. Cã lÏ nguyªn nh©n chÝnh lµ ë chç chóng ta cha tu©n thñ nghiªm tóc nh÷ng yªu cÇu c¬ b¶n vÒ ph¸t triÓn bÒn v÷ng, còng tøc lµ cha t¹o lËp ®îc sù c«ng b»ng gi÷a b¶o tån vµ ph¸t triÓn. Vµ v× thÕ, cÇn qu¸n triÖt quan ®iÓm coi träng m«i trêng sinh th¸i - nh©n v¨n ®« thÞ víi t çch lµ mét thµnh tè mang tÝnh phæ qu¸t lu«n cã mÆt trong çc lo¹i s¶n phÈm, çc tour vµ tuyÕn du lÞch v¨n hãa.

Ngµy nay, du lÞch ®· kh¼ng ®Þnh ®îc vÞ trÝ trong ®êi sèng x· héi víi t

c¸ch lµ mét trong nh÷ng ngµnh kinh tÕ mòi nhän, ngµnh “c«ng nghiÖp kh«ng khãi”, cã ®ãng gãp kh«ng nhá vµo tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ cña quèc gia.

MÆt kh¸c, du lÞch cßn cã quan hÖ mËt thiÕt víi v¨n hãa nãi chung, víi di s¶n v¨n hãa, çc b¶o tµng nãi riªng, ®Õn møc ngêi ta cßn ®a ra mét kh¸i niÖm míi lµ du lÞch v¨n hãa. Tæ chøc Du lÞch ThÕ giíi ®Þnh nghÜa du lÞch v¨n hãa lµ: sù di chuyÓn cña nh÷ng ngêi lÊy v¨n hãa lµ ®éng c¬ chÝnh, ch¼ng h¹n nh nh÷ng chuyÕn ®i nghiªn cøu, chuyÕn ®i tr×nh diÔn nghÖ thuËt; dù lÔ héi hay çc sù kiÖn v¨n hãa kh¸c, tíi çc di tÝch lÞch sö vµ v¨n hãa, nghiªn cøu vÒ tù nhiªn, v¨n hãa d©n gian vµ nghÖ thuËt hay nh÷ng chuyÕn hµnh h¬ng,…

XÐt vÒ b¶n chÊt, du lÞch v¨n hãa lµ h×nh thøc tr¶i nghiÖm v¨n hãa, mµ nÒn t¶ng chÝnh lµ c¸c gi¸ trÞ di s¶n v¨n hãa vËt thÓ vµ phi vËt thÓ. H×nh thøc du lÞch v¨n hãa t¹o c¬ héi cho du kh¸ch, cïng mét lóc, võa sö dông c¸c dÞch vô vui ch¬i gi¶i trÝ, võa häc hái vµ thu lîm nhiÒu ®iÒu bæ Ých tõ céng ®ång c

(4)

d©n b¶n ®Þa, lµm phong phó thªm ®êi sèng tinh thÇn cña m×nh - mµ chóng ta vÉn thêng gäi lµ “tri thøc b¶n ®Þa” hoÆc “tói kh«n d©n gian”.

C¨n cø ®Þnh nghÜa vÒ du lÞch v¨n hãa, cã thÓ x¸c ®Þnh nh÷ng yÕu tè liªn kÕt gi÷a du lÞch vµ v¨n hãa nh sau:

Thø nhÊt, s¶n phÈm du lÞch lµ mét tæng thÓ c¸c yÕu tè ®ång bé hîp thµnh.

§ã lµ tµi nguyªn du lÞch (thiªn nhiªn vµ v¨n ho¸) víi nh÷ng gi¸ trÞ hÊp dÉn cña nã; c¬ së vËt chÊt - kü thuËt du lÞch; ®iÒu kiÖn h¹ tÇng (kh¶ n¨ng) tiÕp cËn

®iÓm du lÞch; m«i trêng tù nhiªn vµ x· héi ë c¸c ®iÓm du lÞch, trong ®ã gi¸

trÞ tµi nguyªn du lÞch cã tÝnh quyÕt ®Þnh nhÊt cho qu¸ tr×nh x©y dùng, ph¸t triÓn, qu¶ng b¸ vµ cung cÊp s¶n phÈm du lÞch.

Thø hai, tµi nguyªn du lÞch bao gåm hai bé phËn cÊu thµnh quan träng lµ tµi nguyªn thiªn nhiªn (®iÒu kiÖn tù nhiªn, ®Þa h×nh, c¶nh quan, khÝ hËu,…) vµ tµi nguyªn v¨n hãa (b¶o tµng, di tÝch lÞch sö, v¨n hãa, lÔ héi truyÒn thèng, nÕp sèng, phong tôc, tËp qu¸n,…).

Thø ba, chØ riªng s¶n phÈm v¨n hãa b¶o tµng, víi kho b¶o qu¶n c¸c su tËp hiÖn vËt gèc, phÇn trng bµy dùa trªn c¬ së hiÖn vËt gèc, c¸c h×nh thøc ho¹t

®éng v¨n hãa bæ trî vµ c¸c di tÝch lÞch sö v¨n hãa, víi kh«ng gian v¨n hãa

®iÓn h×nh, çc c«ng tr×nh kiÕn tróc nghÖ thuËt tiªu biÓu mang gi¸ trÞ nh©n v¨n s©u s¾c, v.v. th× cha trë thµnh s¶n phÈm du lÞch hoµn chØnh. B¶o tµng vµ di tÝch chØ thùc sù trë thµnh s¶n phÈm du lÞch khi chóng ®îc bæ sung çc dÞch vô du lÞch tiÖn Ých vµ hÊp dÉn. §iÒu ®ã cã ý nghÜa lµ, chØ khi nµo cã sù kÕt hîp nhuÇn nhuyÔn gi÷a di s¶n v¨n hãa (b¶o tµng vµ di tÝch) víi çc dÞch vô du lÞch, ta míi t¹o lËp ®îc mét s¶n phÈm du lÞch hoµn chØnh.

Thø t, nh×n tõ gãc ®é kinh tÕ, mét s¶n phÈm du lÞch v¨n hãa bao giê còng gåm c¸c mÆt gi¸ trÞ c¬ b¶n lµ: gi¸ trÞ v¨n hãa, gi¸ trÞ sö dông vµ gi¸ trÞ kinh tÕ.

TÝnh u viÖt cña s¶n phÈm du lÞch v¨n hãa díi d¹ng b¶o tµng vµ di tÝch lµ ë chç cã thÓ khai th¸c l©u dµi, phôc vô cho nhiÒu lo¹i ®èi tîng du kh¸ch, vµ b¸n ®îc nhiÒu lÇn.

Thø n¨m, ®èi tîng b¶o vÖ cña ngµnh v¨n hãa (b¶o tµng vµ di tÝch) lµ ®èi tîng khai th¸c cña ngµnh du lÞch. MÆt kh¸c, c¶ hai ngµnh ®Òu cã chung ®èi tîng phôc vô lµ c«ng chóng (díi d¹ng kh¸ch du lÞch, kh¸ch tham quan).

Ngµnh v¨n hãa b¸n s¶n phÈm díi d¹ng c¸c gi¸ trÞ di s¶n v¨n hãa cho ngµnh du lÞch vµ c«ng ®o¹n tiÕp lµ ngµnh du lÞch b¸n s¶n phÈm v¨n hãa cïng víi c¸c lo¹i dÞch vô du lÞch cho kh¸ch tham quan. Vµ, ®Æc biÖt, hiÖn t¹i hai ngµnh ®·

nhËp chung vÒ cïng mét Bé V¨n hãa, ThÓ thao vµ Du lÞch. §ã chÝnh lµ c¬ së

(5)

ph¸p lý vµ khoa häc cho hai ngµnh du lÞch vµ v¨n hãa g¾n kÕt chÆt chÏ víi nhau, cïng phôc vô môc tiªu ph¸t triÓn vµ héi nhËp quèc tÕ.

Cuèi cïng, ®iÒu chung nhÊt ta cã thÓ t×m thÊy trong nh÷ng môc tiªu ®Æt ra trong quy ho¹ch tæng thÓ ph¸t triÓn du lÞch ViÖt Nam giai ®o¹n 1995 - 2010 (®· ®îc ChÝnh phñ phª duyÖt) lµ: “Ph¸t triÓn du lÞch nh»m gãp phÇn b¶o tån vµ ph¸t huy c¸c gi¸ trÞ b¶n s¾c v¨n hãa d©n téc, c¶i t¹o c¶nh quan m«i trêng, t¹o viÖc lµm gãp phÇn xãa ®ãi gi¶m nghÌo, ®a du lÞch thµnh ngµnh kinh tÕ mòi nhän, phÊn ®Êu ®Õn n¨m 2010 ®ãn 6 triÖu kh¸ch du lÞch quèc tÕ vµ 25 triÖu kh¸ch du lÞch néi ®Þa…”.

2. CÇn cã nh÷ng gi¶i ph¸p ®ång bé ®Ó b¶o vÖ vµ ph¸t huy gi¸ trÞ di s¶n v¨n ho¸ trong qu¸ tr×nh ®a ®Êt níc héi nhËp vµ ph¸t triÓn

2.1. Trong lêi më ®Çu LuËt Di s¶n v¨n hãa, Nhµ níc ta ®· kh¼ng ®Þnh: “Di s¶n v¨n hãa ViÖt Nam lµ tµi s¶n quý gi¸ cña céng ®ång c¸c d©n téc ViÖt Nam vµ lµ bé phËn di s¶n v¨n hãa cña nh©n lo¹i, cã vai trß to lín trong sù nghiÖp dùng níc vµ gi÷ níc cña d©n téc ta”. Cã thÓ coi ®ã lµ sù tiÕp tôc cô thÓ hãa quan ®iÓm cña §¶ng ta vÒ vÞ trÝ, vai trß cña v¨n hãa, ®îc x¸c ®Þnh t¹i NghÞ quyÕt Trung ¬ng V (khãa VIII) r»ng: “V¨n hãa lµ nÒn t¶ng tinh thÇn, võa lµ môc tiªu, võa lµ ®éng lùc cho ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi”. Ta thÊy râ vai trß quan träng cña di s¶n v¨n hãa nh lµ mét trong nh÷ng yÕu tè thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi qua m« h×nh ë 5 di s¶n v¨n hãa vµ thiªn nhiªn thÕ giíi cña ViÖt Nam, mµ râ nÐt nhÊt lµ di s¶n v¨n hãa thÕ giíi Khu phè cæ Héi An. Nh÷ng ngêi cã mÆt ë Héi An sau n¨m 1975 ®Òu cã c¶m gi¸c ®©y lµ ®« thÞ tÜnh lÆng, thiÕu søc sèng, nÕu kh«ng nãi lµ cã chiÒu híng suy tho¸i. Nhng hiÖn nay, Ên tîng mµ chóng ta c¶m nhËn vÒ Héi An h¼n ®· hoµn toµn ngîc l¹i. Søc sèng cña ®« thÞ v¬n lªn tõng ngµy, ®êng phè ®«ng vui, tÊp nËp víi tõng ®oµn du kh¸ch trong níc vµ quèc tÕ. Nhê biÕt b¶o vÖ vµ ph¸t huy gi¸ trÞ di s¶n v¨n hãa phôc vô du lÞch, c¬ cÊu kinh tÕ ®Þa ph¬ng ®· cã nh÷ng thay ®æi c¬ b¶n, ®ãng gãp ®¸ng kÓ vµo nguån thu ng©n s¸ch cña tØnh Qu¶ng Nam. Du lÞch cßn mang l¹i lîi Ých vËt chÊt thiÕt thùc cho céng ®ång c d©n ®Þa ph¬ng, ®Æc biÖt ®êi sèng cña ngêi d©n Héi An ®· ®îc c¶i thiÖn ngµy cµng tèt h¬n.

Khu di tÝch lÞch sö - c¸ch m¹ng §Þa ®¹o Cñ Chi cña Thµnh phè Hå ChÝ Minh còng lµ vÝ dô ®iÓn h×nh vÒ kh¶ n¨ng khai th¸c di s¶n v¨n hãa phôc vô ph¸t triÓn kinh tÕ. Tõ mét vïng ®Êt nghÌo, gÇn nh hoang tµn do bÞ chiÕn tranh tµn ph¸

khèc liÖt, Khu di tÝch §Þa ®¹o Cñ Chi ®· trë thµnh mét “®Þa chØ v¨n hãa”, ®iÓm

®Õn du lÞch rÊt hÊp dÉn. “§Êt thÐp Cñ Chi” ®· tõng lµ ®Þa danh lÞch sö næi tiÕng

(6)

trªn thÕ giíi - n¬i thÓ hiÖn râ nÐt nhÊt chñ nghÜa anh hïng c¸ch m¹ng ViÖt Nam, ®Þa danh t¹o ra sù kinh hoµng ®èi víi kÎ thï x©m lîc - nhng l¹i lµm nøc lßng b¹n bÌ n¨m ch©u - nh÷ng ngêi ñng hé cuéc chiÕn tranh chÝnh nghÜa chèng ®Õ quèc Mü x©m lîc cña nh©n d©n ViÖt Nam. Thµnh phè Hå ChÝ Minh

®· khÐo lÐo khai th¸c, huy ®éng nh÷ng gi¸ trÞ v¨n hãa phi vËt thÓ cña khu di tÝch, t¹o ra nh÷ng lo¹i h×nh dÞch vô du lÞch ®a n¨ng, phï hîp víi nhiÒu lo¹i ®èi tîng kh¸ch du lÞch. §Æc biÖt, Ban Qu¶n lý khu di tÝch ®· s¸ng t¹o ®îc yÕu tè v¨n hãa míi mang tÝnh linh thiªng cao c¶, thÓ hiÖn ®¹o lý uèng níc nhí nguån cña d©n téc ViÖt Nam qua viÖc x©y dùng khu “§Òn thê BÕn Dîc”, t¸i hiÖn l¹i kh«ng khÝ cña mét lµng kh¸ng chiÕn xa. Cã thÓ coi ®©y lµ mét s¶n phÈm du lÞch v¨n hãa ®Æc trng, võa cã gi¸ trÞ gi¸o dôc truyÒn thèng cao, võa mang l¹i nguån lîi kinh tÕ kh«ng nhá cho céng ®ång c d©n ®Þa ph¬ng. Nh÷ng n¨m tríc ®©y, h¼n kh«ng ai cã thÓ h×nh dung næi mét di tÝch lÞch sö - c¸ch m¹ng nh §Þa ®¹o Cñ Chi l¹i cã nguån thu hµng chôc tû ®ång mét n¨m nh thùc tiÔn

®· vµ ®ang diÔn ra.

B¶o tµng Chøng tÝch chiÕn tranh t¹i Thµnh phè Hå ChÝ Minh, ngoµi phÇn trng bµy cè ®Þnh cßn tæ chøc nhiÒu ho¹t ®éng v¨n hãa, nhiÒu lo¹i dÞch vô t¬ng thÝch, t¹o m«i trêng tr¶i nghiÖm v¨n hãa vµ ®èi tho¹i trùc tiÕp gi÷a du kh¸ch víi çc chøng nh©n lÞch sö, çc bµ mÑ ViÖt Nam anh hïng, çc cùu chiÕn binh, cùu tï chÝnh trÞ, çc trÎ em khuyÕt tËt vµ n¹n nh©n chÊt ®éc mµu da cam.

PhÇn trng bµy chøng tÝch céng víi c¸c lo¹i dÞch vô vµ ho¹t ®éng v¨n hãa do b¶o tµng tæ chøc ®· t¹o ra nh÷ng s¶n phÈm du lÞch cã hµm lîng v¨n hãa mang s¾c th¸i ®Þa ph¬ng.

Qua ba m« h×nh du lÞch v¨n hãa ë Héi An, Cñ Chi vµ B¶o tµng Chøng tÝch chiÕn tranh, cã thÓ x¸c ®Þnh rÊt râ c¬ cÊu cña mét s¶n phÈm du lÞch v¨n hãa cÇn

®îc tæ chøc nh thÕ nµo. §ã ph¶i lµ nh÷ng s¶n phÈm du lÞch v¨n hãa cã chÊt lîng, mang hµm lîng v¨n hãa ®Æc s¾c, ph¶n ¸nh nÐt ®éc ®¸o cña tõng ®Þa ph¬ng.

2.2. §Ó cã mét s¶n phÈm du lÞch v¨n hãa hÊp dÉn, rÊt cÇn cã nh÷ng gi¶i ph¸p ®ång bé, nh÷ng dù ¸n tæng thÓ lång ghÐp nhiÒu môc tiªu cña c¸c ngµnh h÷u quan, ®Æc biÖt lµ sù hîp t¸c chÆt chÏ gi÷a hai ngµnh v¨n hãa vµ du lÞch.

Cïng ®ã, cÇn x¸c ®Þnh môc tiªu u tiªn lµ ph¶i t¹o ra nh÷ng s¶n phÈm ®Æc s¾c cã tÝnh ®éc ®¸o cña tõng ®Þa ph¬ng. T¹i Thµnh phè Hå ChÝ Minh, víi h¬n 100 di tÝch quèc gia vµ 7 b¶o tµng, ta còng nhËn ra ®îc kh¶ n¨ng t¹o lËp nh÷ng s¶n phÈm mang s¾c th¸i riªng mµ nhiÒu ®Þa ph¬ng kh¸c kh«ng cã. §ã lµ kh«ng gian v¨n hãa cña mét ®« thÞ n¨ng ®éng, cã tiÒm n¨ng ph¸t triÓn víi mét céng

(7)

kh«ng gian v¨n hãa thµnh phè næi tréi lªn mét sè thiÕt chÕ v¨n hãa ®Æc thï nh:

B¶o tµng Hå ChÝ Minh - chi nh¸nh Thµnh phè Hå ChÝ Minh, B¶o tµng Nhµ Rång, §Þa ®¹o Cñ Chi, B¶o tµng Chøng tÝch chiÕn tranh, v.v.

Víi tinh thÇn s¸ng t¹o, chóng ta hoµn toµn cã kh¶ n¨ng t¹o ra çc s¶n phÈm du lÞch v¨n hãa hÊp dÉn nh: hµnh h¬ng vÒ céi nguån, hµnh tr×nh vÒ chiÕn trêng xa, hµnh tr×nh di s¶n v¨n hãa lµng nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng. Sµi Gßn Tourism cã thÓ kÕt hîp víi khu di tÝch §Þa ®¹o Cñ Chi tæ chøc tour du lÞch chuyªn ®Ò g¾n víi çc ®Þa ph¬ng cã ®Þa ®¹o trong toµn quèc: Qu¶ng Nam, Qu¶ng Ng·i, Qu¶ng TrÞ, v.v. Ngoµi mèi quan hÖ víi çc b¶o tµng hßa b×nh trªn thÕ giíi, B¶o tµng Chøng tÝch chiÕn tranh cÇn phèi hîp víi çc ®Þa ph¬ng cã lo¹i h×nh di tÝch t¬ng tù ®Ó lËp tour du lÞch qua Tr¹i giam Phó Lîi (B×nh D¬ng), Phó Quèc (Kiªn Giang), S¬n Mü (Qu¶ng Ng·i), v.v.

VÊn ®Ò ®Æt ra lóc nµy lµ hai ngµnh v¨n hãa vµ du lÞch ph¶i cïng hîp t¸c chÆt chÏ s¸ng t¹o ®îc nh÷ng s¶n phÈm du lÞch hÊp dÉn theo híng ph¸t triÓn du lÞch bÒn v÷ng cã chÊt lîng. Còng cã thÓ coi ®©y lµ qu¸ tr×nh chóng ta hiÖn thùc hãa t¹i Thµnh phè Hå ChÝ Minh vµ t¹i ViÖt Nam nh÷ng néi dung quan träng ®· ®îc x¸c

®Þnh trong §iÒu 5 cña HiÖp íc vÒ du lÞch v¨n hãa t¹i Héi nghÞ Thîng ®Ønh ASEAN (tæ chøc t¹i Phn«m Pªnh n¨m 2001), mµ theo ®ã, c¸c quèc gia thµnh viªn ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn du lÞch cã chÊt lîng b»ng c¸ch:

Thø nhÊt, khuyÕn khÝch chÝnh quyÒn çc cÊp vµ céng ®ång ®Þa ph¬ng thùc hiÖn çc ch¬ng tr×nh b¶o tån, g×n gi÷ vµ ph¸t huy çc di s¶n v¨n hãa, lÞch sö vµ thiªn nhiªn cña ®Êt níc.

Thø hai, khuyÕn khÝch kh¸ch du lÞch nhËn thøc, t«n träng vµ hç trî viÖc b¶o tån di s¶n v¨n hãa vµ thiªn nhiªn.

Thø ba, khuyÕn khÝch viÖc ¸p dông (trong nh÷ng trêng hîp thÝch hîp) c¸c tiªu chuÈn qu¶n lý m«i trêng vµ c¸c ch¬ng tr×nh cÊp chøng chØ du lÞch bÒn v÷ng, ®¸nh gi¸ vµ gi¸m s¸t t¸c ®éng cña du lÞch tíi céng ®ång, v¨n hãa vµ thiªn nhiªn ë ®Þa ph¬ng, ®Æc biÖt lµ khu vùc nh¹y c¶m vÒ v¨n hãa vµ m«i trêng.

Thø t, t¨ng cêng sö dông c«ng nghÖ thÝch hîp víi m«i trêng ®Ó g×n gi÷

vµ b¶o tån di s¶n thiªn nhiªn, c¸c hÖ sinh th¸i, ®a d¹ng sinh häc vµ b¶o vÖ c¸c loµi ®éng thùc vËt còng nh vi sinh vËt ®ang bÞ ®e däa.

Thø n¨m, t¨ng cêng c¸c biÖn ph¸p phßng ngõa c¸c nguy c¬ cã liªn quan tíi du lÞch c¶ trong viÖc khai th¸c di s¶n v¨n hãa vµ tµi nguyªn thiªn nhiªn.

(8)

Thø s¸u, ¸p dông c¸c biÖn ph¸p nghiªm kh¾c ®Ó ng¨n ngõa sù l¹m dông vµ bãc lét cã liªn quan tíi du lÞch ®èi víi con ngêi, ®Æc biÖt lµ ®èi víi phô n÷ vµ trÎ em.

Râ rµng lµ, chØ víi nh÷ng gi¶i ph¸p ®ång bé, hîp t¸c liªn ngµnh vµ sù tham gia, ñng hé cña toµn x· héi, chóng ta míi cã kh¶ n¨ng thùc hiÖn tèt nhÊt, hiÖu qu¶ nhÊt nh÷ng khuyÕn nghÞ nªu trªn. §©y còng lµ tr¸ch nhiÖm nÆng nÒ ®Æt ra cho Bé V¨n hãa, ThÓ thao vµ Du lÞch còng nh ñy ban Nh©n d©n Thµnh phè Hå ChÝ Minh(**).

______________________

Chó thÝch

** Bµi ®· ®¨ng trªn T¹p chÝ Khoa häc x· héi TP. Hå ChÝ Minh, sè 10/2008.