Trầm cảm ở người bệnh điều trị nội trú tại bệnh viện Giao thông ...

(1)

trình phoûng vaán.

2.3. Thieát keá nghieân cöùu: Moâ taû caét ngang 2.4. Côõ maãu vaø caùch choïn maãu

2.4.1. Côõ maãu

Söû duïng coâng thöùc tính côõ maãu cho moät tyû leä ñeå xaùc ñònh soá hoä gia ñình coù baø meï coù con döôùi 5 tuoåi:

Vôùi Z = 1,96 (öùng vôùi  = 0,05), p = 0,37 [3],  = 0,14 tính ñöôïc N = 334. Döï phoøng khoaûng 20% ñoái töôïng töø choái traû lôøi, cuoái cuøng côõ maãu laø 409 hoä gia ñình coù con döôùi 5 tuoåi.

2.4.2. Caùch choïn maãu:

Choïn maãu nhieàu giai ñoaïn

Giai ñoaïn 1: moãi mieàn choïn ngaãu nhieân 1 tænh:

Hoøa Bình-mieàn Baéc, Haø Tónh – Mieàn Trung vaø Kieân Giang- Mieàm Nam;

Giai ñoaïn 2: moãi tænh choïn ngaãu nhieân 3 xaõ bao goàm xaõ noâng thoân, thaønh thò (thò traán/phöôøng) vaø khoù khaên (mieàn nuùi/haûi ñaûo): toång 9 xaõ;

Giai ñoaïn 3: moãi xaõ choïn 46 hoä gia ñình coù con döôùi 5 tuoåi, choïn ngaãu nhieân hoä gia ñình ñaàu tieâu, sau ñoù löïa choïn caùc hoä gia ñình tieáp theo, theo phöông phaùp laø “coång lieàn coång”.

2.5. Phöông phaùp, kyõ thuaät thu thaäp soá lieäu Boä coâng cuï: Phieáu phoûng vaán ñöôïc xaây döïng vaø chænh söûa sau khi coù thöû nghieäm taïi Thaïch Thaát, Haø Noäi.

Phöông phaùp thu thaäp soá lieäu: Ñieàu tra vieân phoûng vaán tröïc tieáp caùc baø meï coù con döôùi 5 tuoåi.

Sai soá vaø khoáng cheá sai soá: Sai soá do ngöôøi cung caáp thoâng tin boû soùt hoaëc coá tình sai thöïc teá, ñeå haïn cheá sai soá, ñieàu tra vieân ñöôïc taäp huaán kyõ, coù kinh nghieäm trong giao tieáp. Sau khi keát thuùc phoûng vaán, ñieàu tra vieân kieåm tra laïi phieáu ngay ñeå khoâng boû soùt thoâng tin. Giaùm saùt vieân kieåm tra phieáu khi keát thuùc ñeå kòp thôøi phaùt hieän sai soá vaø boå sung kòp thôøi.

sau khi thu thaäp ñöôïc kieåm tra, laøm saïch, maõ hoaù vaø nhaäp baèng phaàn meàm Epidata 3.1, xöû lyù thoáng keâ baèng phaàn meàm Stata 11, thoáng keâ moâ taû vôùi tyû leä

%, thoáng keâ suy luaän vôùi kieåm ñònh ²^.

2.7. Ñaïo ñöùc nghieân cöùu: Nghieân cöùu ñöôïc tieán haønh döôùi söï chaáp thuaän cuûa chính quyeàn ñòa phöông, laõnh ñaïo cô quan y teá treân ñòa baøn nghieân cöùu vaø ñoái töôïng nghieân cöùu. Thoâng tin ñöôïc hoaøn toaøn baûo maät vaø keát quaû chæ ñöôïc söû duïng cho muïc ñích nghieân cöùu.

3. Keát quaû

3.1. Kieán thöùc cuûa baø meï veà caùch cho treû aên/

buù ñuùng khi bò tieâu chaûy

Hình 1. Kieán thöùc cuûa baø meï veà caùch cho treû aên/

buù ñuùng khi bò tieâu chaûy phaân theo ñòa dö (n=409)

Nhaän xeùt: Gaàn 80% baø meï coù kieán thöùc ñuùng veà caùch cho treû aên/buù khi bò tieâu chaûy, tyû leä baø meï ôû mieàn nuùi coù kieán thöùc ñuùng veà caùch cho treû buù/aên khi bò tieâu chaûy chieám tyû leä cao nhaát vôùi 83,9%, sau ñoù ñeán mieàn nuùi vaø thaáp nhaát laø ôû noâng thoân vôùi 74,3%.

Baûng 1. Lyù do khoâng cho treû aên buù bình thöôøng khi bò tieâu chaûy (n=409)

Noäi dung

Thaønh thò Noâng

thoân Mieàn nuùi Toång

n % n % n % n % p

Ngöôøi khaùc khuyeân 1 0,7 6 4,3 0 0 6 1,7 0,006 Sôï treû beänh naëng

theâm 5 3,6 17 12,1 11 8,5 33 8,1

Nhaän xeùt: Veà lyù do khoâng cho treû aên buù bình thöôøng khi bò tieâu chaûy, gaàn 10% ngöôøi ñöôïc phoûng vaán cho raèng treû bò naëng theâm neáu tieáp tuïc cho aên/buù bình thöôøng, trong ñoù, ngöôøi daân ôû noâng thoân chieám tyû leä cao nhaát vôùi 12,1%, gaáp gaàn 4 laàn so vôùi thaønh thò. Coù 1,7% ngöôøi khoâng cho treû aên/buù bình thöôøng do ngöôøi khaùc khuyeân. Söï khaùc bieät naøy coù yù nghóa

2 1 2 2

1

p P

N x

Z

_D px

§ ·

H

¨ ¸

© ¹

Trầm cảm ở người bệnh điều trị nội trú tại bệnh viện Giao thông Vận tải năm 2021 và một số yếu tố liên quan

Nguyễn Thị Linh Chi

¹

, Bùi Thị Thuý Linh

¹

, Phạm Hồng Vinh

¹

, Ngô Thị Hồng Nhung

²

, Ngô Phương Thảo

³

, Ngô Thị Thu Hiền

¹

TÓM TẮT

Mục tiêu: Mô tả thực trạng trầm cảm ở người bệnh điều trị nội trú tại bệnh viện Giao thông Vận tải và phân tích một số yếu tố liên quan.

Phương pháp: Nghiên cứu mô tả cắt ngang được thực hiện trên 170 người bệnh điều trị nội trú tại bệnh viện Giao thông Vận tải tháng 12, năm 2021. Nghiên cứu sử dụng phương pháp chọn mẫu toàn bộ. Thông tin được thu thập bằng bộ câu hỏi được thiết kế sẵn theo hình thức phát vấn. Dữ liệu được nhập và xử lý bằng phần mềm SPSS 22.0.

Kết quả: Tỷ lệ trầm cảm chung của người bệnh là 37,6%, trong đó nhóm người bệnh bắt đầu có dấu hiệu trầm cảm chiếm 21,1% và nhóm có trầm cảm thực sự chiếm 16,5%. Có mối liên quan có ý nghĩa thống kê giữa thực trạng trầm cảm của người bệnh với giới tính, nghề nghiệp và hành vi sử dụng rượu/bia. Người bệnh là nữ giới có khả năng bị trầm cảm cao gấp 2,1 lần so với nam giới (OR = 2,1; CI95%: 1,1 – 4,2). Người bệnh là cán bộ nhà nước/doanh nhân có khả năng bị trầm cảm chỉ bằng 0,44 lần so với nhóm người bệnh là nông dân/lao động tự do/về hưu/nội trợ/không có việc làm (OR =0,44; CI95%: 0,2 – 0,9; p<0,05). Người bệnh sử dụng rượu/bia có khả năng bị trầm cảm chỉ bằng 0,43 lần so với người bệnh không sử dụng rượu/bia (OR = 0,43; CI95%: 0,1- 0,99, p < 0,05).

Khuyến nghị: Cần tiếp tục triển khai nghiên cứu tiếp theo để tìm hiểu rõ hơn về mối liên quan giữa trầm cảm ở người bệnh và một số yếu tố như sử dụng rượu bia, tình trạng mắc bệnh, thời gian bị bệnh, đồng thời sàng lọc, phát hiện sớm các trường hợp có dấu hiệu rối loạn tâm thần, trầm cảm và kịp thời có các biện pháp hỗ trợ, tư vấn, can thiệp điều trị phù hợp và hiệu quả.

Từ khóa: Trầm cảm; HADS-D; người bệnh; bệnh viện giao thông vận tải.

(2)

1. Ñaët vaán ñeà

Tieâu chaûy vaø nhieãm khuaån hoâ haáp caáp ôû treû em laø hai beänh coù tyû leä maéc vaø töû vong cao nhaát ôû nhöõng nöôùc ñang phaùt trieån. ÔÛ nöôùc ta, 80% töû vong do tieâu chaûy xaûy ra ôû treû em döôùi 2 tuoåi, bình quaân 1 treû döôùi 5 tuoåi moãi naêm maéc töø 0,8-2,2 ñôït tieâu chaûy, öôùc tính haøng naêm coù 1100 tröôøng hôïp töû vong [6], [5].

Veà NKHH, trung bình moãi naêm moät ñöùa treû maéc 4-9 laàn, tyû leä töû vong do NKHH chieám 1/3 (30-35%) so vôùi töû vong chung [1], [4]. Tyû leä maéc vaø töû vong cuûa hai beänh naøy raát cao nhöng hoaøn toaøn coù theå haïn cheá baèng caùch chuû ñoäng phoøng traùnh taùc nhaân gaây beänh vaø xöû lí kòp thôøi khi bò beänh. Ñeå phoøng choáng beänh, ngöôøi daân noùi chung vaø ngöôøi chaêm soùc treû noùi rieâng phaûi coù kieán thöùc ñaày ñuû veà phoøng beänh vaø caùch xöû lyù khi treû bò maéc beänh ñeå giaûm tyû leä maéc vaø töû vong.

Chính vì lyù do ñoù, chuùng toâi thöïc hieän nghieân cöùu:

“Kieán thöùc cuûa caùc baø meï coù con döôùi 5 tuoåi veà phoøng choáng tieâu chaûy vaø nhieãm khuaån hoâ haáp caáp tính ôû treû em taïi moät soá vuøng/mieàn Vieät Nam”, vôùi muïc tieâu moâ taû kieán thöùc cuûa caùc baø meï coù con döôùi 5 tuoåi veà phoøng choáng tieâu chaûy vaø nhieãm khuaån hoâ haáp ôû treû em taïi moät soá vuøng/mieàn Vieät Nam

naêm 2014. Töø ñoù coù theå ñöa ra moät soá khuyeán nghò phuø hôïp vaøo coâng taùc truyeàn thoâng phoøng choáng caùc beänh nhieãm khuaån cho treû em trong giai ñoaïn hieän nay.

2. Phöông phaùp nghieân cöùu

2.1. Ñòa ñieåm vaø thôøi gian nghieân cöùu

Nghieân cöùu ñöôïc thöïc hieän vaøo naêm 2014 taïi 3 tænh: Hoøa Bình, Haø Tónh vaø Kieân Giang, ñaïi dieän cho 3 mieàn Baéc, Trung, Nam cuûa Vieät Nam.

2.2. Ñoái töôïng nghieân cöùu

Caùc baø meï coù con döôùi 5 tuoåi.

Tieâu chuaån löïa choïn: Laø caùc baø meï coù con döôùi 5 tuoåi, coù tinh thaàn minh maãn, töï nguyeän, hôïp taùc traû lôøi phoûng vaán.

Tieâu chuaån loaïi tröø: Tinh thaàn khoâng minh maãn hoaëc khoâng coù maët taïi hoä gia ñình trong thôøi gian nghieân cöùu hoaëc khoâng töï nguyeän, hôïp taùc trong quaù mothers being able to detect some severe signs of diarrhea and ARI was low. Only 6.6% of mothers recognized wrinkled skin signs (14.4 % in urban and 2.1% in rural region, respectively); 11 % of mothers recognized signs of dyspnea (25.9 % in urban and 1.5% in mountainous region). Mothers’

knowledge about prevention of diarrhea and ARI in urban was better than that of mothers in rural and mountain regions.

Keywords: Diarrhea, acute respiratory infections, knowledge, under 5-year-old child.

Taùc giaû:

1. Vieän ñaøo taïo Y hoïc döï phoøng vaø Y teá coâng coäng, tröôøng Ñaïi hoïc Y Haø Noäi Email: thangtcyt@gmail.com

2. Cuïc phoøng choáng HIV/AIDS – Boä Y teá Email: longmoh@yahoo.com

3. CNYTCC4 naêm hoïc 2015-2016, Vieän ñaøo taïo Y hoïc döï phoøng vaø Y teá coâng coäng, tröôøng Ñaïi hoïc Y Haø Noäi Email: vietanhmsg1@gmail.com, dinhminhnb01@gmail.com

4. Boä Y teá

Email: dducthien@yahoo.com, trantuananh2000@yahoo.com

Depression among inpatients at Hospital of Transportation in 2021 and associated factors

Nguyen Thi Linh Chi

¹

, Bui Thi Thuy Linh

¹

, Pham Hong Vinh

¹

, Ngo Thi Hong Nhung

²

, Ngo Phuong Thao

³

, Ngo Thi Thu Hien

¹

ABSTRACT

Objectives: To describe the depression situation and determine the associated factors of depression among inpatients at Hospital of Transportation.

Methods: A cross-sectional study was conducted in December, 2021 with 170 inpatients at Hospital of Transportation using whole sampling techniques. Study information was obtained via the prepared administered questionnaire. The data was entered and analyzed in SPSS version 22.0.

Results: The proportion of depression among study subjects was 37.6%, of which 21.1% was the rate of borderline abnormal cases, and 16.5% was of abnormal cases. The depression was found significantly associated with gender, occupation and alcohol consumption. Female inpatients were 2.1 times more likely to experience depression than male (OR = 2.1; CI95%: 1.1 – 4.2;

p<0.05). Inpatients who are government officials/businessmen were only 0.44 times more likely to suffer from depression than inpatients who are farmer/self-employed/retired/housewife/no job (OR

=0.44; CI95%: 0.2 – 0.9; p<0.05. Inpatients who use alcohol were only 0.43 times more likely to have depression than inpatients who do not use alcohol (OR = 0.43; CI95%: 0.1-0.99, p < 0.05).

Conclusions: The study strongly suggested an in-depth investigation to explore the vital identification of the potential risk factors in mental health disorders among patients in the hospital such as acohol consumption, disease situation, duration of disease treatment etc. Also, screening and early detection of cases with signs of depression in order to develop appropriate and effective supportive measures, counseling, and treatment interventions.

Key words: Depression, HADS-D, inpatients, Hospital of Transportation.

Tác giả

1 Trường đại học Thăng Long, Hà Nội 2 Trường đại học Lao động – Xã hội, Hà Nội 3 Trường đại học Đại Nam, Hà Nội

Email: ngohien.res@gmail.com / hienntt@thanglong.edu.vn

(3)

3. Keát quaû

Noäi dung

n % n % n % n % p

theâm 5 3,6 17 12,1 11 8,5 33 8,1

2 1 2 2

1

p P

N x

Z

_D px

§ ·

H

¨ ¸

© ¹

1. ĐẶT VẤN ĐỀ

Trầm cảm là rối loạn tâm thần phổ biến nhất trong xã hội hiện đại ngày nay và được xếp vào mối quan tâm sức khỏe toàn cầu. Trầm cảm không chừa bất cứ một ai, không phân biệt độ tuổi, hoàn cảnh kinh tế, yếu tố chủng tộc, giới tính. Trầm cảm là căn bệnh phổ biến nhất trên toàn thế giới và đứng thứ hai trong gánh nặng bệnh lý toàn cầu, chỉ sau bệnh lý mạch vành.

Nguyên nhân chủ yếu do làm việc suốt ngày đêm, áp lực công việc, căng thẳng, thất nghiệp etc. Các báo cáo cho rằng, trầm cảm có thể dẫn đến tự tử và gây ra khoảng 800.000 ca tử vong toàn cầu hàng năm

¹

.

Tại Việt Nam, theo bệnh viện Tâm thần Trung ương 1, tỷ lệ mắc 10 chứng rối loạn tâm thần phổ biến trong năm 2014 là 14,2%, trong đó riêng rối loạn trầm cảm chiếm 2,45%. Tỷ lệ tự sát trong năm 2015 là 5,87 trên 100.000 dân. Tự tử là nguyên nhân gây tử vong đứng thứ hai ở nhóm tuổi 15-29. 79% số vụ tự tử trên toàn cầu xảy ra ở các nước thu nhập thấp, trung bình

²

. Năm 2020, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đánh giá gánh nặng bệnh tật toàn cầu do trầm cảm đứng hàng thứ 2 và dự đoán đến năm 2030 sẽ đứng đầu. Cũng theo WHO, trung bình cứ 20 người thì có khoảng 1 người từng bị trầm cảm trong tiền sử

³

. Ở Việt Nam, trầm cảm là một trong 10 rối loạn tâm thần có tỷ lệ mắc cao nhất hiện nay. Theo ước tính, khoảng 12 triệu người đang cần dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần, đặc biệt là trầm cảm. Mỗi năm, Việt Nam có hơn 40.000 người tự tử do trầm cảm

⁴

. Trong khi đó, khả năng cung ứng các dịch vụ chăm sóc và tư vấn về sức khoẻ tâm thần ở Việt Nam chưa đáp ứng được nhu cầu của người dân

⁵

.

Một số nghiên cứu về trầm cảm ở người bệnh suy tim mạn tính, bệnh nội khoa mạn tính và nhiều căn bệnh khác đã được thực hiện

^6,7

. Tại bệnh viện 103, nghiên cứu gần đây đã chỉ ra rằng 57,78% người bệnh mạn tính điều trị tại bộ môn Thần kinh có dấu hiệu trầm cảm vừa

⁸

. Tại bệnh viện Giao thông Vận tải, thực trạng trầm cảm của người bệnh hiện nay như thế nào? Có những yếu tố nào liên quan đến thực trạng trầm cảm của đối tượng này? Cho đến nay, chưa có nghiên cứu nào được thực hiện để trả lời câu hỏi đó. Do vậy, nhằm cung cấp thêm những thông tin liên quan đến vấn đề sức khoẻ tâm thần ở người bệnh, nghiên cứu về “Trầm cảm và một số yếu tố liên quan ở người bệnh điều trị nội trú tại Bệnh viện Giao thông vận tải năm 2021”

được thực hiện nhằm 1) Mô tả thực trạng trầm cảm ở người bệnh điều trị nội trú tại bệnh viện Giao thông Vận tải năm 2021 và 2) Phân tích một số yếu tố liên quan đến thực trạng trầm cảm ở đối tượng nghiên cứu.

2.1. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 2.1. Đối tượng nghiên cứu

Người bệnh đang điều trị nội trú tại bệnh viện Giao thông Vận tải.

Tiêu chuẩn lựa chọn: người bệnh đang điều trị nội trú tại bệnh viện, từ 18 tuổi trở lên, có khả năng giao tiếp, đủ năng lực trả lời câu hỏi, và đồng ý tham gia nghiên cứu.

Tiêu chuẩn loại trừ: người bệnh không có khả năng giao tiếp, không biết chữ, không đồng ý tham gia nghiên cứu.

2.2. Thời gian và địa điểm nghiên cứu

Nghiên cứu được thực hiện tại bệnh viện Giao

thông Vận tải trong thời gian từ tháng 11/2021

(4)

Taùc giaû:

4. Boä Y teá

- 4/2022. Thời gian thu thập số liệu vào tháng 12, 2021.

2.3. Thiết kế nghiên cứu

Thiết kế nghiên cứu mô tả cắt ngang.

2.4. Cỡ mẫu và phương pháp chọn mẫu Chọn cỡ mẫu toàn bộ với phương pháp chọn mẫu thuận tiện: chọn toàn bộ người bệnh đáp ứng yêu cầu lựa chọn và tình nguyện tham gia vào nghiên cứu trong thời gian nghiên cứu. Cỡ mẫu của nghiên cứu này là 170.

2.5. Biến số nghiên cứu

- Biến số phụ thuộc: Thực trạng trầm cảm - Biến số độc lập: Nhóm biến số về một số thông tin nhân khẩu học (giới, tuổi, nghề nghiệp, tình trạng hôn nhân, trình độ học vấn, nghề nghiệp, nơi ở, thu nhập chính trong gia đình, tình hình kinh tế, ảnh hưởng của của Covid-19, tiền sử mắc bệnh trầm cảm trong gia đình). Nhóm biến số về tình trạng sức khoẻ (bệnh cấp tính, bệnh mạn tính, loại bệnh điều trị, thời gian điều trị); và nhóm biến số về hành vi sức khoẻ (hút thuốc, uống rượu, hoạt động thể dục, thể thao).

2.6. Phương pháp thu thập thông tin

Thu thập thông tin bằng phương pháp phát vấn.

Người bệnh tự điền vào bộ câu hỏi đã được thiết kế sẵn. Bộ câu hỏi tập trung vào các nhóm nội dung sau: Phần A. Thông tin chung (bao gồm thông tin nhân khẩu học, tình trạng sức khoẻ, và hành vi sức khoẻ); Phần B. Thang đo đánh giá trầm cảm bệnh viện (HADS-D). Bộ câu hỏi đã được điều chỉnh và hoàn thiện một cách phù hợp sau khi tiến hành phỏng vấn thử trên 10 người bệnh.

2.7. Tiêu chuẩn đánh giá

Thang đánh giá trầm cảm tại bệnh viện (Hospital

Anxiety and Depression Scale/HADS-D) được sử dụng trong nghiên cứu này. Độ đặc hiệu là 0,79 và độ nhạy là 0,83

⁹

. Thang đánh giá trầm cảm tại bệnh viện được phát triển bởi Zigmond và Snaith (1983)

¹⁰

, là công cụ có giá trị và đáng tin cậy để sàng lọc, đánh giá các triệu chứng trầm cảm của người bệnh tại bệnh viện

^11,12

. Thang đo đã được chuẩn hóa sử dụng ở Việt Nam

¹³

. Thang đo này đơn giản, dễ hiểu và dễ dàng hoàn thành trong khoảng thời gian khoảng 5 phút, gồm 7 câu hỏi tự trả lời về những triệu chứng của chính người bệnh trong thời gian tuần kế trước. Mỗi câu hỏi có 4 lựa chọn theo các mức độ tương ứng với các số điểm từ 0 đến 3. Tổng điểm 07 câu được đánh giá và phân loại cụ thể như sau:

- Tổng điểm: 0 - 21 điểm

0 - 7 điểm: Bình thường/Không trầm cảm (Normal)

8 - 10 điểm: Bắt đầu có dấu hiệu trầm cảm (Ngưỡng bắt đầu có dấu hiệu trầm cảm/

Borderline abnormal case)

11 - 21: Trầm cảm thực sự (Abnormal case) Trong đánh giá mối liên quan với một số yếu tố, thực trạng trầm cảm được phân thành 02 nhóm:

- Có trầm cảm: 8 - 21 điểm - Không trầm cảm: ≤ 7 điểm 2.8. Phân tích số liệu

Số liệu được nhập và xử lý bằng phần mềm

SPSS 20.0. Phép thống kê mô tả được sử dụng

để xác định số lượng, tỷ lệ % của các thông tin

nhân khẩu học, tình trạng sức khoẻ, hành vi sức

khoẻ, thực trạng trầm cảm. Kiểm định mối liên

quan giữa thực trạng trầm cảm và một số yếu

tố thông qua tỷ suất chênh OR, khoảng tin cậy

(5)

3. Keát quaû

Noäi dung

n % n % n % n % p

theâm 5 3,6 17 12,1 11 8,5 33 8,1

2 1 2 2

1

p P

N x

Z

_D px

§ ·

H

¨ ¸

© ¹

CI95%. Giá trị p < 0,05 được xem xét để đánh giá mối liên quan có ý nghĩa thống kê.

2.9. Đạo đức nghiên cứu

Nghiên cứu đảm bảo mọi nguyên tắc đạo đức trong nghiên cứu y sinh học. Nghiên cứu được thông qua bởi Hội đồng khoa học tại trường đại học Thăng Long theo Quyết định số 22040401/

QĐ-ĐHTL ngày 04 tháng 04 năm 2022.

3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU

3.1. Thông tin chung về đối tượng nghiên cứu Bảng 3.1. Thông tin chung đối tượng

nghiên cứu (n=170)

Đặc điểm Số lượng Tỉ lệ (%) Giới tính

Nữ Nam

86 84

50,6 49,4 Nhóm tuổi

18 – 39 40 – 49 50 – 59

≥60

5 25 50 90

2,9 14,7 29,4 53 Tình trạng hôn

nhân Đang sống với vợ/

chồng/bạn tình Ly dị, góa, độc thân

126 44

74,1 25,9

Trình độ học vấn Phổ thông

Đại học Sau đại học

128 40

2 75,3 23,5 1,2

Đặc điểm Số lượng Tỉ lệ (%) Nghề nghiệp

Cán bộ nhà nước Doanh nghiệp tư

nhân Nông dân Lao động tự do

Về hưu Nội trợ Không có việc làm

22 33 27 22 36 21 9

12,9 19,4 15,9 12,9 21,2 12,4 5,3 Nơi ở

Nhà riêng Nhà thuê/trọ

156 14

91,8 8,2 Bảng 3.1 cho thấy, tỷ lệ nam và nữ của các đối tượng tương đương nhau. Trong đó giới tính nữ chiếm 50,6% và nam chiếm 49,4%. Về độ tuổi của các đối tượng nghiên cứu, đa phần các đối tượng thuộc đối tượng trưởng thành, trên 18 tuổi. Trong đó nhóm đối tượng ở độ tuổi từ 60 tuổi trở lên chiếm tỷ lệ nhiều nhất (53%), tiếp theo là các nhóm tuổi 50-59 (29,4%), 40-49 (14,7%), chỉ có 2,9% ở độ tuổi từ 18-39. Tình trạng hôn nhân của các đối tượng có tới 74,1%

đang sống với vợ chồng và 25,9% là người đã ly hôn hoặc góa vợ/chồng.

Trình độ học vấn của đối tượng từ trung học phổ

thông cao nhất 75,3%, đại học 23,5%, sau đại học

1,2 %. Nghề nghiệp của các đối tượng chiếm tỷ

lệ cao nhất là những đối tượng về hưu và những

đối tượng đang làm việc tại các doanh nghiệp tư

nhân (21,2% và 19,4%). Còn lại 12,9% làm cán

bộ nhà nước, nông dân và lao động tự do có tỉ

lệ 15,9% và 12,9%, những đối tượng nội trợ và

không có việc làm có tỉ lệ 12,4% và 5,3%. Hầu

(6)

Taùc giaû:

4. Boä Y teá

hết người bệnh đều có nhà riêng (91,8%).

Bên cạnh đó, kết quả nghiên cứu cũng cho thấy, người bệnh đủ chi trả viện phí chiếm 92,4%, thiếu thốn, khó khăn chiếm 7,6%. 60% người bệnh là người thu nhập chính trong gia đình. Đại dịch Covid-19 đã có ảnh hưởng đến kinh tế gia đình của người bệnh, trong đó tỷ lệ ảnh hưởng ít chiếm cao nhất 53,5%, tiếp đến là ảnh hưởng chiếm 33%. Chỉ có 13,5% người bệnh cho rằng kinh tế gia đình không bị ảnh hưởng bởi COVID-19.

Có 20,6% người bệnh có tiền sử gia đình mắc các bệnh về sức khoẻ tâm thần/rối loạn trầm cảm. Người bệnh có bảo hiểm y tế chiếm tỉ lệ cao, 92,4%. Đa số loại bệnh đang điều trị của người bệnh là bệnh cấp tính (74,7%). Thời gian điều trị hầu hết là dưới 1 tháng (91,2%). Phần lớn phương pháp điều trị của người bệnh là sử dụng thuốc (83,5%), điều trị bệnh bằng phẫu thuật chiếm 16,5%.

Về hành vi sức khoẻ, người bệnh có sử dụng thuốc lá chiếm 21,8%. Số người bệnh không sử dụng rượu, bia chiếm tỷ lệ cao, 75,3%. Phần lớn người bệnh có hoạt động thể dục, thể thao mỗi ngày (62,9%).

3.2. Thực trạng trầm cảm của người bệnh Bảng 3.2. Thực trạng trầm cảm của người

bệnh theo thang đo HADS -D (n = 170) Thực trạng trầm cảm Số

lượng

Tỉ lệ (%)

Có trầm cảm 64 37,6

Bắt đầu có dấu hiệu trầm cảm 36 21,1

Trầm cảm thực sự 28 16,5

Không có trầm cảm 106 62,4 Kết quả nêu tại Bảng 3.2 cho thấy, tỷ lệ trầm cảm của người bệnh là 37,6%, trong đó tỷ lệ người

bệnh có thể có dấu hiệu trầm cảm chiếm 21,1%, tỷ lệ người bệnh có trầm cảm thực sự là 16,5%.

3.3. Một số yếu tố liên quan đến thực trạng trầm cảm của người bệnh

Bảng 3.3. Mối liên quan giữa giới tính và thực trạng trầm cảm của người bệnh (n = 170) Giới

tính

Thực trạng trầm cảm OR (CI 95%) Có p

SL (%)

Không SL (%)

Nữ 39

(46,4%)

45 (53,6%) 2,1 (1,1 –

4,2)

0,019

Nam 25

(29,1%)

61 (70,9%)

Kết quả nêu tại Bảng 3.3 cho thấy, tỷ lệ trầm cảm ở nữ cao hơn nam (46,4% so với 21,9%).

Có mối liên quan có ý nghĩa thống kê giữa giới tính với thực trạng trầm cảm của người bệnh (p < 0,05). Người bệnh nữ có khả năng bị trầm cảm cao gấp 2,1 lần so với người bệnh nam (OR = 2,1; CI95%: 1,1 – 4,2; p < 0,05).

Bảng 3.4. Mối liên quan giữa nghề nghiệp và thực trạng trầm cảm của người bệnh (n=170)

Nghề nghiệp

Thực trạng

trầm cảm OR (CI 95%) Có p

SL (%)

Không SL (%) Nhóm cán

bộ nhà nước/doanh

nghiệp tư nhân

14 (25,5)

41 (74,5)

0,44 (0,2 -

0,9)

0,023

(7)

3. Keát quaû

Noäi dung

n % n % n % n % p

theâm 5 3,6 17 12,1 11 8,5 33 8,1

2 1 2 2

1

p P

N x

Z

_D px

§ ·

H

¨ ¸

© ¹

Nghề nghiệp

Thực trạng

trầm cảm OR (CI 95%) Có p

SL (%)

Không SL Nhóm nông (%)

dân/lao động tự do/

về hưu/nội trợ/không có việc làm

50 (43,5)

65 (56,5)

0,44 (0,2 -

0,9)

0,023

Kết quả nêu tại Bảng 3.4 cho thấy, tỷ lệ trầm cảm ở nhóm nghề nông dân/lao động tự do/về hưu/nội trợ/không có việc làm cao hơn nhóm cán bộ nhà nước, doanh nghiệp tư nhân (43,5%

so với 25,5%). Người bệnh là cán bộ nhà nước/

doanh nhân có khả năng bị trầm cảm chỉ bằng 0,44 lần so với nhóm người bệnh là nông dân/

lao động tự do/về hưu/nội trợ/không có việc làm (p < 0,05).

Bảng 3.5. Mối liên quan giữa hành vi sức khỏe và thực trạng trầm cảm

của người bệnh (n=170)

Hành vi sử dụng rượu, bia

Thực trạng

trầm cảm OR (CI 95%) Có p

SL (%)

Không SL (%)

Có 10

(23,8)

32 (76,2) 0,43 (0,1- 0,99)

0,033

Không 54

(42,2)

74 (57,8)

Kết quả trình bày tại Bảng 3.5 cho thấy, có mối liên quan có ý nghĩa thống kê giữa hành vi uống rượu bia và thực trạng trầm cảm của

người bệnh (p < 0,05). Người bệnh sử dụng rượu/bia có khả năng bị trầm cảm chỉ bằng 0,43 lần so với người bệnh không sử dụng rượu/bia (OR = 0,43; CI95%: 0,1-0,99, p < 0,05).

Nghiên cứu cho thấy, không có mối liên quan có ý nghĩa thống kê giữa thực trạng trầm cảm của người bệnh và một số yếu tố như: nhóm tuổi, tình trạng hôn nhân, trình độ học vấn, nơi ở, người thu nhập chính trong gia đình, tiền sử gia đình bị trầm cảm/rối loạn sức khoẻ tâm thần, tình hình chi trả chi phí điều trị, ảnh hưởng của đại dịch COVID-19, sử dụng bảo hiểm y tế, tình trạng sức khoẻ (loại bệnh điều trị, thời gian điều trị, phương pháp điều trị, tiến triển bệnh), và hành vi sức khoẻ (hút thuốc, hoạt động thể dục, thể thao).

4. BÀN LUẬN

4.1. Thực trạng trầm cảm ở người bệnh Kết quả nghiên cứu cho thấy, tỷ lệ trầm cảm của người bệnh là 37,6%, trong đó tỷ lệ người bệnh có thể có dấu hiệu trầm cảm chiếm 21,1%, tỷ lệ người bệnh có trầm cảm thực sự là 16,5%.

Tỷ lệ trầm cảm trong nghiên cứu của chúng tôi thấp hơn so với kết quả của một số nghiên cứu về trầm cảm trên thế giới và tại Việt Nam. Cụ thể, tỷ lệ này thấp hơn so với kết quả nghiên cứu của tác giả Nguyễn Đức Thuận và Đặng Thành Chung thực hiện trên những người bệnh đau mạn tính điều trị nội trú tại bộ môn Thần kinh của bệnh viện Quân y 103 năm 2019 với tỷ lệ người bệnh có rối loạn trầm cảm với rối loạn trầm cảm nhẹ, vừa và nặng chiếm lần lượt 57,78%, 40% và 2,22%

⁸

.

Đồng thời, kết quả này cũng thấp hơn kết quả

nghiên cứu của Kalkidan Yohannes và cộng sự

(8)

Taùc giaû:

4. Boä Y teá

năm 2020, cho rằng có tới 45,5% người bệnh mắc chứng trầm cảm, trong đó người bệnh mắc trầm cảm trung bình 33,3%, trầm cảm vừa 9,8%

và trầm cảm nặng 2,4%

¹⁴

, kết quả nghiên cứu của Nguyễn Kim Lưu và Dương Trung Kiên năm 2015 với tỷ lệ trầm cảm 57,7%, trong đó trầm cảm nhẹ 32,2%, trầm cảm vừa 18,8% và trầm cảm nặng 6,1%

¹⁵

. Giải thích cho sự khác biệt này có thể là do sự khác biệt về bộ công cụ sử dụng trong nghiên cứu, đối tượng nghiên cứu khác nhau, với đặc điểm xã hội, nhân khẩu học không có sự tương đồng giữa các nghiên cứu.

Ngược lại, tỷ lệ trầm cảm trong nghiên cứu của chúng tôi cao hơn so với kết quả nghiên cứu của Bawadi H. và cộng sự năm 2021 (15,4%), khi sử dụng bộ câu hỏi PHQ-9 để đánh giá trầm

¹⁶

, nghiên cứu của tác giả Alemayehu Molla năm 2019 về trầm cảm và các yếu tố liên quan ở người bệnh mắc bệnh lao ở Ethiopia sử dụng bộ công cụ PHQ-9, với tỷ lệ trầm cảm 31,1%

¹⁷

. Lý giải cho sự chênh lệch này có thể là số lượng đối tượng tham gia nghiên cứu khác nhau, các đặc điểm nhân khẩu học, kinh tế - xã hội của khu vực nghiên cứu khác nhau, bộ công cụ sử dụng để đánh giá khác nhau, HADS-D khác so với PHQ-9.

4.2. Một số yếu tố liên quan đến trầm cảm của người bệnh

Về yếu tố giới tính, người bệnh nữ có khả năng bị trầm cảm cao gấp 2,1 lần so với người bệnh nam. Kết quả này tương đồng với nghiên cứu của tác giả Abdulbari Bener và cộng sự năm 2012 cho rằng phụ nữ có nguy cơ mắc trầm cảm cao hơn nam giới (53% so với 46,9%)

¹⁸

. Điều này có thể lý giải là do nữ giới thường đối mặt nhiều với những nỗi lo âu trong công việc,

gánh nặng gia đình, chăm sóc con cái, và áp lực từ cuộc sống, các mối quan hệ xã hội, cũng như những lo lắng về sức khoẻ của bản thân.

Về yếu tố nghề nghiệp, kết quả cũng cho thấy có mối liên quan giữa nghề nghiệp và thực trạng trầm cảm của người bệnh (p<0,05). Người bệnh là cán bộ nhà nước/doanh nhân có khả năng bị trầm cảm chỉ bằng 0,44 lần so với nhóm người bệnh là nông dân/lao động tự do/về hưu/nội trợ/

không có việc làm. Kết quả này cũng ngược lại với kết quả nghiên cứu tại Nepal năm 2020 của Soghra Ostovar và cộng sự đã cho thấy tỷ lệ trầm cảm có sự khác biệt trên các nhóm đối tượng như những người đã tốt nghiệp trung học cơ sở (26%) làm những công việc như nông dân, lao động tự do hoặc công việc khác có tỷ lệ mắc trầm cảm cao hơn những người có bằng cử nhân trở lên (20,8%) làm những công việc như cán bộ nhà nước hoặc chủ các doanh nghiệp

¹⁹

. Do vậy, yếu tố nghề nghiệp cũng cần được quan tâm khai thác và phân tích sâu hơn nữa trong các nghiên cứu tiếp theo.

Về hành vi sử dụng rượu/bia, người bệnh sử dụng rượu/bia có khả năng bị trầm cảm chỉ bằng 0,43 lần so với người bệnh không sử dụng rượu/bia. Kết quả này ngược lại với nghiên cứu của tác giả Bereket Duko tại bệnh viện Nam Ethiopia năm 2019, cho rằng, tỷ lệ trầm cảm ở người bệnh có sử dụng rượu, bia cao hơn so với những người không sử dụng rượu, bia (75,3%

so với 24,7%)

²⁰