BÀI 29: CHÍNH SÁCH KHAI THÁC THUỘC ĐỊA CỦA THỰC DÂN PHÁP VÀ NHỮNG CHUYỂN BIẾN VỀ KINH TẾ XÃ HỘI Ở VIỆT NAM
I. Cuộc khai thác thuộc địa lần thứ nhất của thực dân Pháp (1897 - 1914).
Sau khi hoàn thành công cuộc bình địnhquân sự, thực dân Pháp tiến hành khai thác thuộc địa ở Việt Nam.
1. Tổ chức bộ máy Nhà nước.
Năm 1897 thành lập Liên bang Đông Dương gồm : Việt Nam, Cam-pu-chia và Lào do toàn quyền Đông Dương đứng đầu.
* Sơ đồ bộ máy thống trị của Pháp ở Đông Dương
Bộ máy cai trị từ trung ương đến địa phương đều do Pháp chi phối.
2. Chính sách kinh tế.
* Nông nghiệp :
- Đẩy mạnh cướp đoạt ruộng đất.
- Bóc lột nông dân theo kiểu phát canh thu tô.
* Công nghiệp :
- Tập trung khai thác mỏ than và kim loại.
- Sản xuất xi măng, gạch, ngói, điện, nước, chế biến gỗ .
* Giao thông vận tải : tăng cường xây dựng hệ thống giao thông để phục vụ bóc lột và đàn áp phong trào.
Ga Hà Nội (năm 1900)
* Thương nghiệp :
- Nắm độc quyền thị trường Việt Nam.
- Đánh thuế nặng các mặt hàng, đặc biệt là muối, rượu và thuốc phiện.
=> Kinh tế Việt Nam vẫn là nền sản xuất nhỏ, lạc hậu, phụ thuộc, đời sống nhân dân khốn cùng.
3. Chính sách văn hoá, giáo dục.
- Giai đoạn đầu: vẫn duy trì nền giáo dục Hán học.
- Năm 1905: Hệ thống giáo dục gồm 3 bậc học : Ấu học, Tiểu học và Trung học.
Mở thêm trường, tăng thêm tiếng Pháp.
- Năm 1907: Mở trường Đại học Đông Dương để đào tạo người bản xứ phục vụ việc cai trị.
=> Mục đích của chính sách này là nô dịch và ngu dân.
II. Những chuyển biến của xã hội Việt Nam
Dưới tác động của cuộc khai thác thuộc địa của thực dân Pháp, xã hội Việt Nam có nhiều biến đổi.
1. Các vùng nông thôn
- Giai cấp địa chủ : có sự phân hóa.
+ Giai cấp đại địa chủ phong kiến đã đầu hàng, làm chỗ dựa, tay sai cho thực dân Pháp.
+ Trung và tiểu địa chủ có tinh thần yêu nước.
- Giai cấp nông dân
+ Giai cấp nông dân, số lượng đông đảo, bị áp bức bóc lột nặng nề nhất.
+ Họ sẵn sàng hưởng ứng, tham gia cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc.
Nông dân Việt Nam trong thời kì Pháp thuộc 2. Đô thị phát triển, sự xuất hiện các giai cấp, tầng lớp mới - Các giai cấp mới, tầng lớp mới xuất hiện.
+ Tầng lớp tư sản: Nguồn gốc từ chủ xí nghiệp, xưởng thủ công, chủ hãng buôn...
bị chính quyền thực dân kìm hãm, tư bản Pháp chèn ép.
+ Tầng lớp tiểu tư sản: bao gồm chủ các xưởng thủ công nhỏ, cơ sở buôn bán nhỏ, viên chức cấp thấp và những người làm nghề tự do.
+ Giai cấp công nhân: Công nhân phần lớn xuất thân từ nông dân, làm việc trong hầm mỏ, nhà máy, xí nghiệp, lương thấp nên đời sống khổ cực, có tinh thần đấu tranh mạnh mẽ chống giới chủ nhằm cải thiện đời sống.
Công nhân Việt nam trong thời kì Pháp thuộc.
3. Xu hướng mới trong cuộc vận động giải phóng dân tộc - Ảnh hưởng thế giới:
+ Các tư tưởng dân chủ tư sản ở châu Âu truyền vào nước ta qua sách báo, tân thư.
+ Nhật Bản đi theo tư bản chủ nghĩa và trở nên giàu mạnh.
-Trong nước: Xã hội nước ta có sự phân hóa và xuất hiện thêm các giai, tầng mới.
Những trí thức Nho học tiến bộ lao vào cuộc vận động cứu nước theo khuynh hướng dân chủ tư sản.
