Bài 52: Phản xạ không điều kiện và phản xạ có điều kiện
Câu hỏi trang 166 sgk Sinh học lớp 8: Hãy xác định xem trong các ví dụ nêu dưới đây, đâu là phản xạ không điều kiện và đâu là phản xạ có điều kiện và đánh dấu (✓) vào cột tương ứng ở bảng 52-1.
Bảng 52 - 1. Các phản xạ không điều kiện và phản xạ có điều kiện
STT Ví dụ Phản xạ không
điều kiện
Phản xạ có điều kiện 1 Tay chạm phải vật nóng, rụt tay lại
2 Đi nắng, mặt đỏ gay, mồ hôi vã ra 3 Qua ngã tư thấy đèn đỏ vội dừng xe
trước vạch kẻ
4 Trời rét, môi tím tái, người run cầm cập và sởi gai ốc
5 Gió mùa đông bắc về, nghe tiếng gió rít qua khe cửa chắc trời lạnh lắm, tôi vội mặc áo len đi học.
6 Chẳng dại gì mà chơi/đùa với lửa
- Hãy tìm thêm ít nhất 2 ví dụ cho mỗi loại phản xạ Lời giải:
STT Ví dụ Phản xạ không
điều kiện
Phản xạ có điều kiện
1 Tay chạm phải vật nóng, rụt tay lại ✓
2 Đi nắng, mặt đỏ gay, mồ hôi vã ra ✓
3 Qua ngã tư thấy đèn đỏ vội dừng xe trước vạch kẻ
✓
4 Trời rét, môi tím tái, người run cầm cập và sởi gai ốc
✓
5 Gió mùa đông bắc về, nghe tiếng gió rít qua khe cửa chắc trời lạnh lắm, tôi vội mặc áo len đi học.
✓
6 Chẳng dại gì mà chơi/đùa với lửa ✓
Các ví dụ về phản xạ:
- PXCĐK: Bị gai đâm vào tay ta rụt tay lại.
- PXKĐK: Khi thức ăn chạm vào khoang miệng, nước bọt tiết ra.
Câu hỏi trang 167 sgk Sinh học lớp 8: Dựa vào hình 52-3A và B kết hợp với hiểu biết của em về quá trình thành lập và ức chế phản xạ có điểu kiện, hãy trình bày quá trình thành lập và ức chế phản xạ có điều kiện đã thành lập để thành lập một phản xạ mới qua một ví dụ tự chọn.
Lời giải:
Phản xạ tiết nước bọt khi có ánh đèn.
1. Khi bật đèn sáng thì trung khu thị giác hưng phấn (vùng thị giác ở thùy chẩm) làm chó quay đầu về phía ánh sáng (phản xạ không điều kiện).
2. Khi chó ăn thì trung khu điều khiển sự tiết nước bọt ở trụ não bị hưng phấn làm nước bọt tiết ra (phản xạ không điều kiện) đồng thời trung khu ăn uống ở vỏ não cũng bị hưng phấn.
3. Bật đèn chi cho chó ăn thì trung khu thị giác và trung khu ăn uống đều hưng phấn và có sự khuếch tán các hưng phấn đó trong não tạo đường liên hệ tạm thời giữa trung khu thị giác và trung khu ăn uống.
4. Nếu kết hợp bật đèn (trước vài giây) mới cho chó ăn, sự kết hợp lặp đi lặp lại nhiều lần thì ta thành lập được phản xạ có điều kiện ở chó là chỉ bật đèn (không cho ăn) chó vẫn tiết nước bọt.
Câu hỏi trang 167 sgk Sinh học lớp 8: Dựa vào sự phân tích các ví dụ nêu ở mục I
và những hiểu biết qua ví dụ trinh bày ở mục II, hãy hoàn thành bảng 52-2, so sánh tính chất của 2 loại phản xạ sau đây:
Bảng 52 - 2. So sánh tính chất của phản xạ không điều kiện và phản xạ có điều kiện.
Tính chất của phản xạ không điều kiện
Tính chất của phản xạ có điều kiện 1. Trả lời các kích thích rương ứng hay
kích thích không điều kiện 2. Bẩm sinh.
3. ?
4. Có tính chất di truyền, mang tính chất chủng loại
5. ?
6. Cung phản xạ đơn giản
7. Trung ương nằm ở trụ não, tuỷ sống
1. Trả lời các kích thích bất kì hay kích thích có điều kiện ịđã được kết hợp với kích thích không điều kiện mật số lần)
2. ?
3. Dễ mất khi không củng cố 4. ?
5. Số lượng không hạn định
6. Hình thành đường liên hệ tạm thời 7. ?
Lời giải :
Tính chất của phản xạ không điều kiện Tính chất của phản xạ có điều kiện 1. Trả lời các kích thích tương ứng hay kích
thích không điều kiện 2. Bẩm sinh.
3. Bền vững
4. Có tính chất di truyền, mang tính chất chủng loại
5. Số lượng hạn chế 6. Cung phản xạ đơn giản
7. Trung ương nằm ở trụ não, tuỷ sống
1. Trả lời các kích thích bất kì hay kích thích có điều kiện đã được kết hợp với kích thích không điều kiện mật số lần)
2. Hình thành trong đời sống (do học tập)
3. Dễ mất khi không củng cố
4. Có tính chất cá thể, không di truyền
5. Số lượng không hạn định
6. Hình thành đường liên hệ tạm thời 7. Trung ương chủ yếu có sự tham gia của vỏ não.
Bài 1 trang 168 sgk Sinh học lớp 8: Phân biệt tính chất của phản xạ không điều kiện với phản xạ có điều kiện.
Lời giải:
Phản xạ không điều kiện Phản xạ có điều kiện Trả lời kích thích tương ứng (kích thích
không điều kiện)
Trả lời các kích thích bất kì hay kích thích có điều kiện (đã được kết hợp với kích thích không điều kiện một số lần)
Bẩm sinh Được hình thành qua học tập, rèn luyện
Bền vững Không bền vững (dễ mất khi không củng
cố)
Có tính chất di truyền Có tính chất cá thể, không di truyền
Số lượng hạn chế Số lượng không hạn định
Cung phản xạ đơn giản Hình thành đường liên hệ tạm thời trong cung phản xạ
Trung ương nằm ở trụ não, tùy sổng Trung ương chủ yếu có sụ tham gia của vỏ não
Bài 2 trang 168 sgk Sinh học lớp 8: Trình bày quá trình hình thành một phản xạ có điều kiện (tự chọn) và nêu rõ những điều kiện để sự hình thành có kết quả?
Lời giải:
- VD: Trình bày quá trình hình thành một phản xạ có điều kiện (tự chọn) ở cá nuôi.
Vỗ tay mỗi khi thả mồi cho cá ăn, lặp đi lặp lại nhiều lần cho đến khi chỉ nhẹ vỗ tay nhưng không thả mồi cá vẫn nổi lên là ta đã thành lập phản xạ có điều kiện.
- Những điều kiện để sự hình thành có kết quả:
+ Phải có sự kết hợp kích thích bất kì với kích thích của một phản xạ không điều kiện (vỗ tay kết hợp với thả mồi).
+ Kích thích bất kì phải tác động trước kích thích của phản xạ không điều kiện vài giây.
+ Quá trình kết hợp phải lặp đi lặp lại nhiều lần và phải thường xuyên củng cố.
Bài 3 trang 168 sgk Sinh học lớp 8: Nêu ý nghĩa của sự hình thành và ức chế phản xạ có điều kiện đối với đời sống động vật và con người.
Lời giải:
Ý nghĩa của sự hình thành và ức chế phản xạ có điều kiện đối với đời sống động vật và con người là:
- Đối với động vật: đảm bảo sự thích nghi với môi trường và điều kiện sống thay đổi.
- Đối với con người: đảm bảo sự hình thành các thói quen, tập quán trong sinh hoạt cộng đồng.
