Thực hành tiếng Việt
Câu 1 trang 51 sgk Ngữ Văn lớp 10 tập 1: Trật tự từ trong mỗi cặp câu dưới đây thể hiện những khác biệt về nghĩa như thế nào?
a1) Mồng 8 tháng Ba là ngày phụ nữ Quốc tế.
a2) Mồng 8 tháng Ba là ngày Quốc tế phụ nữ.
b1) Đỗ Phủ là nhà thơ Trung Quốc nổi tiếng.
b2) Đỗ Phủ là nhà thơ nổi tiếng Trung Quốc.
c1) Bài thơ đã nói lên sự cảm thông sâu sắc với những người lính của ông.
c2) Bài thơ đã nói lên sự cảm thông sâu sắc của ông với những người lính.
Trả lời:
Câu a1 biểu thị ngày Quốc tế phụ nữ bình thường như những ngày trong tuần còn câu a2 biểu thị đây là một ngày riêng biệt, khác với những ngày khác.
Câu b1 biểu thị Đỗ Phủ là một nhà thơ người Trung Quốc rất nổi tiếng, câu b2 biệu thị đây là nhà thơ nổi tiếng khắp Trung Quốc
Câu c1 có thể hiểu là những người lính của tác giả, còn câu c2 có thể hiểu là bài thơ nói lên sự cảm thông sâu sắc của tác giả củ tác giả.
Câu 2 trang 51 sgk Ngữ Văn lớp 10 tập 1: Phân tích và sửa lỗi về trật tự từ trong các trường hợp sau:
a) Tự tình (bài 2) là một trong những bài thơ cất lên tiếng nói quyết liệt đấu tranh cho nữ quyền của Hồ Xuân Hương.
b) Câu cả mùa thu, Vịnh mùa thu, Uống rượu mùa thu là chùm thơ thu của Nguyễn Khuyến nổi tiếng.
c) Đến năm 2000, phải thanh toán hết các trang thiết bị cũ kĩ, lạc hậu, phải đầu tư một số dụng cụ chuyên khoa cần thiết cho các trạm y tế xã như răng, mắt
d) Họ úp cái nón lên mặt, năm xuống ngủ một giấc cho đến chiều.
Trả lời:
a) Tự tình (bài 2) là một trong những bài thơ cất lên tiếng nói đấu tranh quyết liệt cho nữ quyền của Hồ Xuân Hương.
b) Câu cả mùa thu, Vịnh mùa thu, Uống rượu mùa thu là chùm thơ thu nổi tiếng của Nguyễn Khuyến.
c) Đến năm 2000, phải thanh toán hết các trang thiết bị cũ kĩ, lạc hậu, phải đầu tư một số dụng cụ chuyên khoa cần thiết như răng, mắt cho các trạm y tế xã.
d) Họ năm xuống, úp cái nón lên mặt ngủ một giấc cho đến chiều.
Câu 3 trang 51 sgk Ngữ Văn lớp 10 tập 1: Trật tự từ trong các câu thơ Đường luật sau có gì khác trật tự từ thông thường? Phân tích tác dụng tu từ của hiện tượng đảo trật tự từ mà tác giả đã lựa chọn.
a) Đêm khuya vắng vắng trống canh dẫn, Trơ cái hồng nhan với nước non.
(Hồ Xuân Hương) b) Lom khom dưới núi tiểu vài chủ
Lác đác bên sông chợ mấy nhà
(Bà Huyện Thanh Quan) c) Lao xao chợ cả làng ngư phủ,
Đắng doi cầm ve lầu tịch dương,
(Nguyễn Trãi) d) Lặn lội thân có khi quãng vắng
Eo sửa một nước buổi đò đông
(Trần Tế Xương) Trả lời:
a. Đảo ngữ: trơ
Tác dụng: nhấn mạnh vào sự tủi hổ, cô đơn, lẻ loi của nhân vật trữ tình trước tình cảnh khốn đốn, bất hạnh của mình.
b. Đảo ngữ: lom khom
Tác dụng: nhấn mạnh sự nhỏ bé, thưa thớt của con người trước không gian núi rừng rộng lớn, hoang vu của Đèo Ngang.
c. Đảo cú pháp: lao xao chợ cá/ dắng dỏi cầm ve
Tác dụng: làm nổi bật sự tấp nập của con người bằng hoạt động của chợ cá cùng với âm thanh rộn rã của tiếng ve gợi lên khung cảnh của một cuộc sống thanh bình, ấm no và hạnh phúc.
d. Đảo ngữ: lặn lội, eo xèo
Tác dụng: nhấn mạnh sự vất vả, khó khăn và sự lam lũ vì con vì chồng của bà Tú – hình ảnh một người phụ nữ tần tảo, hiền lành hết lòng vì gia đình.
Câu 4 trang 51 sgk Ngữ Văn lớp 10 tập 1: Hãy viết một đoạn văn (khoảng 8 - 10 dòng) với câu chủ đề Mùa thu trong thơ Nguyễu Khuyến luôn mang một nỗi buồn man mác như chính nỗi niềm của tác gia về đất nước, từ thời cuộc. Giải thích cách sắp xếp trật tự từ ở một câu trong đoạn văn mà em đã viết.
Trả lời:
Với tấm lòng của một con người được mệnh danh là Tam Nguyên Yên đổ, Nguyễn Khuyến đã làm quan mấy năm dưới triều Nguyễn nên ông đã có trong mình cái nhìn toàn cảnh về thời cuộc bấy giờ. Nào là thời buổi rối ren, nào là bách tính cực khổ, tất cả đều hiện ra trước mắt. Vì vậy, ngay cả khi đã về hưu, sống cuộc sống ẩn dật, an nhàn về thể chất nhưng tinh thần, tâm hồn ông vẫn mang nặng một nỗi lòng với quê hương, đất nước mà bốn bề chẳng yên. Ông buồn trước tình cảnh rối loạn của đất nước, thương cho nhân dân biết bao giờ mới có cuộc sống ấm no, hạnh phúc.
Nỗi niềm canh cánh đó thể hiện rõ tinh thần yêu nước, thương dân của một vị quan luôn hết lòng vì dân, vì triều đình.
Câu được gạch chân trên sử dụng biện pháp đảo vị ngữ lên trước chủ ngữ, viết đúng phải là: Tất cả đều hiện ra trước mắt nào là thời buổi rối ren, nào là bách tính cực khổ.
