Thơ ca Phan Bội Châu

Thơ ca Phan Bội Châu

THÈ

VẦ1Í

c M A I N G Ọ C CH Ừ 1. ỈA một người lồ i cao, họ • rộng, Phan Bội Châu, như nhiẽ.i :jhà ngbiôn cứ u khẵng định, đa «r«ử dgng răt nh id u Ibè lo ại vàn học» n ) . «CÓ lẽ từ xưa đ ến n a y trong văn liỌi.’ Việt Nam cb ira 0 6 nhà văn nào đõ chịu kbó \ à có gan đem nfC't búl mà t bur IhẲeh tfAn n hiều lo ạ i ván k hác nhau n h ư Sảo Nĩim» (2). 1'h l rií.r:g trong lĩn h vự c lhf/ ca. chúrtịỉ ta tlả tháy những nhận đ ịnh Irẻ n jà h o ả u toàn cố co sảr. Các (hè thư tiA thò nghiêm qua ngòi bút cùa ôn;.' thật đa d ạn g: lạo bát, SOIÌ jỊ thất lục báf, t h ơ Đ u ò n g , phủ, ca trù, hốt dặm , văn t ẽ ,...

Tuy uhièn nế:i c liĩ kề đ?ti số lưọ-ng phonịí phú của củc thề Ihơ a ià Phan Bội Châu đẵsù- dụng till "chưa nêu hết d ư ợ c n él đ ặ c s ă c lr o n g sả n g lác của ỏng. Vân đè là ờ chò IÚỊJ ih eu n ộ i (lu n g , m ụ c d ic h c ù a từng bát Ih ơ m à lá c g iá d ã c h ụ n lự a m ộ i h ìn h Ih ứ c (t h ỉ th ư ) p h ù h ọ p n h ă t . A i c iin g b iế l rằ n g .c iụ iíí n h ư H ồ C hõ T ịc h V* m ột số nhà thơ củch m ạn g k h á c , P h a n B ộ i C háu đa dùng thơ ca cù a o a n h vò*

m u c đ ích tuyên truyèn cách rail ng. làm -vũ khi hoạt động cách mạng. Và lủ v lừ n g n ộ í dung tuyỏn tru y ỉn , đ ố i tượng luyén t ru v ỉn mà ỏng đă chọn IUỘI cốeh th£

hiện thích hợp nhá tđ ịn li. Đè khơi d ạy lòng liế c ti irơng nhữ nganh bùng đ i mẫí, qn a đố thức tĩnh những người iỗn g. iảc: giâ lliuừng t ã đựng hinh ih ứ c vốn lé

<V(ỉn tẽ P h a n C h âu T r in h , Vtín it đ ồn g bàn t iin ii b ịn h , P h ú Yẽn b ị n ạ n tụt, — ), đè khơi dây n iiõ ,’g tinh câ.m s à u k ỉn n h â l cùa con người, tác già dfi tâm t ìn h t ớ i người đọc bung ihề luc bíit — mội thì- tiìo có ưu Ihõ đ ặ ỉ biệt Irong việc ci*èn ă ql nhữDg tinh cảm yêu tbưoiig.

L ỏpg ta la phâi yêu .nhau Đcm lởi ỏi chủng m áy I*àn dặn lòng.

.Nám ngàn v ạn . h ọ đ ò n g lỏng Da vằn g m áu dỏ con dỏn*! H ù ng V ương

( .íi ehủri(Ị).

T rờ i ainh ra một giỖDg la Non iô n g rièn g một nư ởr nhà Việt Nam

Kề nftm b an bốn nghin năm Ông cba một bọ anh em một nlià G iốn g vàng riên g một nfcn f!a Đen răng, dài 16% t i mà khốc a i?

( Ả i qu à n )

N h ư n g k h i c ầ n đ ộng vit'n. Vi ,c ;'ụ . :Au :lẵ ll.il một b iu k Ih ũ c khá c ck b ỏ o k hoán* hon :

D ậ y ! dậy ! d(jy ! B ẻ II án một liín g / :à V" g u / C h i m t r ế u c â y l . è n II.;’ > ch:'t<: n ú i r g . Thẹn cÙMg Siijjfj. buu I I cũng trỄDỊi X u â n o i xuân, xuàn c 'i b;fl cho chăng?

H;ú mươi năm Jè dã lúII,; cbiia rới xổt.

T rò i dál m ay còn Ibáu sui...

.. c.: ch u c lè l th a n h n iê n ) Ờ »lủv, k íiá c v ờ i thS 6 - 8 , v«'fi t ìi-1 liẳ ĨIÍ . .Ijilii, dCu đều, độ d àin gán khác n h a u cùa cáo c.\u th ơ củ ng TỜi <•:!<: vEn - ỊỊt.\, xốt — sót) đa lầm cho tha c ỏ

3

C ỏ một đ iỉm nữa càn phái nltúa ĩR ạnli lã iiiặc dù là một 11 há uho thực sự n b iru g Ihơ ca Phan Iỉội C h iu lại in rẵl đCni ỉhì/i c lỗ i đụichùnq. B ôi v ậ y ừ liicr ỏng đ ’. c6 cả n h ữ n g l)ài innny dẫu cùa lố i c 'lã' II''.!«, vi d ụ :

ơ n trỡi đ ííi vửt òng ch.! Inroc Dànb rừ ng vãng hố bi.tr cho la.

M ộ t h ạ t c ư t n IÀ m ộ t hạC 1 1 1: ti P !IÍ».

Một sọ i v i i mòn b.'Ễ! bao !ã i!'<t ngốn?

{li-ắi hát c h ữ kiệm )

lụi có cả nhữ ng bài Ibơ 4 rbữ (m ột dõi-a phúng plifit lin li chát * đòng dno*>

hoác v ẻ :

V i n g ư ờ i ngu drtt N ẻ u D ồ i l ỉ ỏ i n g h ẻ o . Chém cha mội giống, K h ổ n g lã m m à i n K lio io h taJ chéo ch&n Giữ a oanh m ài miệng, Đ ả lư ò i l ạ i b iến g, DD tham lạ i kièn...

( K / i u p i * f i h ọ c )

V ờ i mực đ icb tuy ên truyèn rộ n g rã i, các kÌDh Ihức 'rên rõ ráng lá họrp li yii căn Ih iỉt .

T 2 TCV

L à m ội n h à n h o p h o n g k iễ n — tbi s ĩ n h ư n g P h a n B ộl C h âu da k h ồ n g g ia i h ạ n m i n b ở n h ữ n g t h ỉ t h ơ q u e n (hu<>c, n h ữ n g lu ậ t I h ơ t r u y í n IhỔ iỊg. T h ơ v 8 n ỎHÍỊ. cĩ i h í nỏi, cQng *tang hoảnh ngang d o c i nlnr ohinh euịc đởi phiẾn bạt cả*

ơ n g . Ơ n g đ i tử n g lâ m s ự : « T h l í hi ! r cflng ill n h ư m ộ t t h ứ đ ồ c ằ n Ih iễ l, đ ồ t r à n tbiõt d'i làu ngốy, thi dàu dẹp dP l6t lư ơi. mà n^trồri ta ;:gổ ra ciìng sin h chán m á t. T h ề th i t ừ m à n g h e q u á q u e n tai. ihfiv q u » c lán in ẳ l, (b i d ồ u cA h a y dPn đâu, cũ n g chẳng làm sao cho (lưực cơng chúng hoan nghênho (L ỗ i th i lữ m ớ i).

Bời V V dỊBg thời Tỏi n h ữ n g hài !liơ Đ ịn íỉlu.' . luo 1)61, song tbẫt lụ c b ảt,. . , ống cịn thề nghiệm ngồi b úl của m inh ờ cá thP f/lơ tự do nữa. Cáe bài thơ như

•UbiiQ rư ợ u dưởi lrăng», "K hốc hào phủ». «Khĩc ban lrẻ». do vậy, dã cơ những đ ố n g fỊĨ p n h í t đ ịn h v à in m ột d á u ấ n rá t riè n g . r :ìỉ P h n n BỘI C h à u , đ ặ c b iộ l lã á c á c h s ử 'd ự n g I> ầ n lu (il m á c h u n g t a s ? đ è r ậ p đ é n ờ p h ủ n d ư ờ i đ â y .

N h ư đã n ĩ i, P h a n Hội Cbâu l i m ộ t bậc nho s ĩ uyên thAm nỏn h iều biễt r ỉ l nâu s ắ c cấc lu ậ t th o tru y ề n th õ n g V iệi N a m . .\h frn ji bài tho' Ir u y ị n tlỉổ r.g của ơ n g k h i cỉìn <rcbuần» till rfit ehitân vị vã n la V . phép lắ c . H àng lo ạ i b&i Ihơ Đ ư Ở D íí, l u c b ả t f ầ SOIIỊỊ l h í l l ụ c b á t đ ã chŨM g m m h đ iP u d ĩ . N il u n g lJh a n Uỳ Cháu hồn lo àn khống phải lả một ổng đị nho phong k iến cứng nhác, ồ n g đã T ư ạ l k h ỏ i cẢch n ỉù n . n f p n jh i cũ» một n h i nho phong kiõ n . vư ợt rn khA i những k huỏn sảo của lổ i van chương «!rirờnR ốc» k h c t r n i Ị. T rn n íí Ihơ ỏng ngưởi la l a ơ n U ỉ’.v n h ữ n g t i m lỏ i, s ằ n g l ạ o . CiU t i é n . Ở ủ n '} c ơ i ự lc ĩl h ợ p n h u h n n h u ụ è n , h à i h ù a n h ữ n g / i ĩ i h h o a c ù a I r u ỵ ĩ n th õ D ụ i'd n h ữ n g t im /ỎI. p h á t h iệ n m ớ i r.ủn m ộ i n g ư ờ i cá c h ìiiạ n q . ỉ ia i dộc đ iím t r w jin IL ĩ n g r á cá c lì lă n lronj» tho -ing đưọrc bộc lộ ừ uhiùu mặt. trong đ > cĩ cà cá ch rjiro uiìn .

C.ềch g iro vân theo đùng luậl cỏ Ihề (Im thăy ỏ h ít kỷ bải thơ Bưứng iuật n ã o rủa ơng. chẳng biin bãi Say n q â iĩì:

V iệc l(Vu n h u IriV gbỏp mội b in , Chẵn*; say thí cũn# c h ỉn gl nơn.

T h â n khơng V\TƠI*IỊ lõa Iron# trữ i (1ãl.

H ạn 3 6 tỉn h lh ă (i trựớe b ill n q lìié n C h ẽ n rư ữ c đ ư ờ i t. .'in,:, ị>ba g iọ n g Ih á n h , ( - in h hoa ỉn ri £ iỏ m àu th ữ n , s ỉ lu I1É1 C.’| m au tiíâ iih phật.

C ị n ph ti (ỉ. « bịng Vf>| chị m e.I

Tu y I.hiêa. cả i đán g • uan l;‘im }n»t . '.heochún TơI là ĩt ĩn c h gieo vằn đ ộ d á o óa P h a II Bụi C hâu.

\ hir n ọ i ngưữi đ 1*11 h iíl. ị khị Ihơ « jõ u cảu ba vSn». đ/íi t lt í cu 6 i dồn g I h r ba krto i'.'r cũ n g tttniHỊ m ộ i t hdith tliệ ii đ ơ i iit Ịíiiv ứni tliợu I'ớ i cức (1/J1 /li‘/ cu ố i, c m b a d iM ịỊ cơn lạ i, v l dụ :

•'4

Đ é m n g à y m<T U rA n , ĩ ỉ i ặ t 1 ! '1. J / .(•. l ỉ ỉ ) N ẽ u h ỏ a t h iìn l ã m n j.il; »; t t i )

T h S ỉ m ộ í liT Í V II ( 1)

C â u t h ơ b á u 1'ŨỌII bợ|> ũ n ĩỉ m t <lỉ) (;Vi;íi.y ! timi'1 m ĩm g irl b ạn) ( Ả m t i l l u N g h . » m a n g t h a n h Ir á o ( I ) i ! " I / ; V :' r ú c á m l i í l « l a m «.

« e m D m a n g lh : t h h b ồ n g (B )).

N liir ĩig d o n g tli& i V i CiíCĨi £,Vo v.i <. . a n B ộ i C h â u c ò n . 0 r a một o:’i(*lì líliM* vàn khác khí! |'ỘC iỉã f': ‘ì ';Y/ r u ỗ i bốn dtinr/ h iệ p Vtỉn v ò i n iitiu v à l ă t r ò e / i í m g tiê u c h ừ II It li fill II I.h ■ c. /: ị o m d i ệ u : CÌIIĨÍ/ b à n g im ụ c c ù n g t r á c . V i d ụ :

— C ú n ^ b ẳ ig :

A nh chở đ i ! Anil rlitr đ i! (fíi 1-1»* c ổ c a n a n il. a n h c ử I

111

Anh ơi anh. anh phải SUI/- ‘ ỉ.) Sau lưntỊ anh đã cố n!rfni£ g ì'ì (l>)

— C ù n g t r ấ c :

Anh chở BÓng! Anh chớ ( I I

E m cố c a n an h , a n il c ứ non.-/: t i )

Anh ơi anh, ỉinh lự trọ iụ i (T)

m ộ t n ư ớ c c o , U i u ũ n V <;C h ú t: - : r i \ { C a n a n / l i

Cho lát cù eảc A IU tiõt oil * i bàt viin võ ' Iihati ' }>ủ mát sự d ó i lộp ; i n " - I r ẳ c Ĩ1 c ấ c á r a l i í ị CI1ỐỈ c i ò n £ . ; II* J>iii d :i I.JO r u c l . " klíi*i í í 1J r m ộ t f l n i h t r ừ n g r á i ilfí b i ệ t . V à ờ rlAv c l . i r b r á i l ù i k l n i ' e n k h u c J.r, -ru; ;ì V c ù a v ạ lã n l ' . i m v ả o u » u c đ u 1.

thức lỉn h ngưửi chồng, buộc a iih la p iiiii V U I Nil, súv ngliĩ l í i bành đ ộng củ:- m in h .

Cũng Irong khò 1 (lòng như ng có Iiai cạp văn thì, theo lộ thường, sự p liâ ii bổ các văn lả abab boặc abba. Vi d ụ:

Ch ả cỏ chuvệD gi đá u (n) B uôi chiõu Ir i'n dưÒDg L ’ánrj (li) Chúng m inh di vớ i nhau (.") Suốt kho&ng d&i im lặng (J>)

(Những khoảng im lặng — K gu ỵcn H u y Dung 3 ó

Anh lề n xe trờ i đô cơ a m ua (a) C ã i gạt n u ở c xua d i nỗi nhờ (b ) E m xuỏiiịĩ nủ i nắng vo r ụ c r ữ (h) c.ái nbiV. il cây gạt mối riỗnR lư (0)

( I r u ờ n g Sơn Trư ởng '-‘MI lũ y - P h ạ m T i í n D ưật)

Tro n g thơ Phan Mội Châu ông 'ta không sừ (lụnR iiinh ĩhức gieo vỉỉn phố b iln nà y mầ chọn hỉnh t|iức it ííặp aabb.

V I du :

V ào thành ra rử a d ô n g (!') Xe ngựa chạv tư tu n y (a) V ào tl)ảub rn cử a My (b) Sa gấm rự c như1 mứt/ (b) V ào thành ra cửa n am (n) Ao m ũ đò pha chứ IU <aj Vào tbùnh ra c i n B ỗ c (b) Mưa giỏ đon hrrn m ự c (h )

( Váo /liủ n h )

Và m ệt (lặc điòm n3i bật n.'r:ì là nếu nlpr ừ kh?» thử hai t r-n g b.M llía Irên 4 âm tiết cuối (tược phắu IỈĨM1 ih íiiih hai .tm liõt chử a llianli bàng HD OIU* —

« c h á m » ) và hai âm t i í l cliừ íi lltnnh irÃc («b:\e» - < mực *) thi ò khố thír nhăt vừ a đ.Vn TÙ ò khò tliữ ba lit r n *r«y. lát cù 1Ĩ.U '-•lù mang thanh bầng:

D ạ i ' k l t ẳ Ị ) I r n n u V -1 n g o u l , B à i ( f i c ’i v a n g !a i t r ờ i . p?tu ĩ-'*.-ị* cỏ mM n g irớ i.

H ò i Ui . u i h i ử l a i

(V à o th è n h )

C 'il kliảc ngtrài lro nfĩ cách gioo vàn câu 1’ han Uội Chà 11 ch in h lá 6 chỗ đỏ.

tl'rc lã ỉr cách (lùng cAc I'ờn r ú n / rtm itiộu. H iện lư ợ n g này k h ỏn g chi d il n ru tron g một khồ mã •'!. 1 Ira n ạ toồn hái. til'll bièu nhái là những hùi thơ tự do tốc giã làm trong lliơ i iiv J.íy 1 n irà o « lliơ mưi .». l)ir<7i ilây lù m ộ i bài toàn

▼ ỉ n b ả n g :

D irứ i trS rg nj;ồi ir.ột t r ìu h MỎI be, i:iột i-lũ-a. niẠt «’>n«’ k ìn h . Bả I-Oii fl:.h oni không ai ờ cluing iju an h,

T iù ip thoáng Dj;bc nưi >• r.infj !uv ' frên cà n h Tư ìm ^ I:i ro k Ini. i I'M k « < .V ' la n h N ^in rc 111 ạt len h ó i III Av có Hii.n IrurtỊỊ L' >m um >•<$ t r iu j;c ò Ỉlu>-!| rtf I 'V - 'mg'.’

C u Un: lnr.ih . '.tã:i|* nõ • : ,in^ /t :I<

Sị',<> tu ir hi 'h • IIn> lìm 0 11 •! . I .•

ru dư i i trũ n g ) Vồ 111"! bái toán V.. 11 t r à c .

Ai lạ <fi 'là o p hií,

A i c k i:i:: „ l õ f IciM l r f . n i 'I I I v : n p h ú T ị-’ <].. II -fun -ill) rải! Õl.l;

M .i t ũ à b i ế i b a o iụ{‘i y x a . ill.

M .iU i ! ; h it'i hf.fl r. ;á n đũ.

t ì : '.ill! I. VI ! .am co:. cl ế • I . rô.

M ội liái tay. VI l.uộo cô li I’O ịri-1) cnú.

Ntvir: li ước ao. Jiang bạv ÚI- 11'.«"':. I, r: . núi d ồng lh ii’11 van cồ.

S ô . I ' lo i lisiriỊỉ Irrtm c ỏ . iia n n rlirr. c '

l l u ó n , ; !*ao to à i k . ill I ĩ IIII. t ỉr . to . d â m nậfo.

í KiI c h o phũ)

c a n g CO k i l l II).;. ' V V.Ì . I i r . í • 1\I1! I. * .1,1 . v t HỈIUU. | | f t y â n I ig r í ỉ m ọnli :

r.An J'' li]li. lAi c»- 1 ft: ■■

C ọ b • ',I 1‘iiti x e h i ã c h ụ c thỉ".

M iiv I*j;it l i t / r f i n x e m ra T i o z tlÚMỉ L < IIÒ CŨI C ự c v » I I .l ú U n ( | a n g i i c n d i " . N õ p ú n l t H ư u * t l i u ì ’ q u : i s r i : i t ú i Nhã IIÚ - IXi tỏi t'ũr;g ttỉin N í í < i : i h n ư t - c l l i u â c l i o t ô i II

[K è t r ộ m g ã i)

V á i một con iit>iriM I»iiny tftu » v iv .v iiM jj bl»• 11 ' li I như cụ Phan, văn tba c ố n h i í u tliÊ n i n ở i lạ . C íi-h I A tỉ ft 1! Ũ4ỊỊ li\ <t .•■'■11 .!'*• Iii.'u V y h 'õ n c ứ u VẾ N g ir ở i, vẽ Ihơ vâ a cù a N ^irừi. chúng la kìiồUịỊ thò kỉiũniỉ vein xét, đáo sáu váo những cỗng hiến độc rláo, riÍMn, biộl đó rù a Phan iìọi

C b ú lũ ich

(1] Xcm : T h a ván Phan Bội C liâu. Chirnrng Thâu bi£n so ạ n . I. iứ i Ihiệu. NXB V Sn học, H. 1'.'85, tr. -3

[2] Đ ăng T h a i M ai. V ăti thơ Phan B ộ i C hâu. NXM V in liổ a. H .. 19<)(I, tr. S3.

37