BÀI 1: VỊ TRÍ ĐỊA LÍ, PHẠM VI VÀ ĐẶC ĐIỂM TỰ NHIÊN CHÂU ÂU Câu hỏi mở đầu: Châu Âu có diện tích đứng thứ năm trong các châu lục trên thế giới, với nhiều nét đặc trưng về vị trí địa lí, phạm vi lãnh thổ và đặc điểm tự nhiên.
Đây cũng chính là những lợi thế của châu Âu trong quá trình phát triển kinh tế-xã hội. Vậy lãnh thổ và tự nhiên châu lục này có những đặc điểm gì nổi bật?
Lời giải:
- Châu Âu nằm ở phía tây của lục địa Á – Âu, có 3 mặt giáp biển và đại dương.
- Lãnh thổ châu Âu trông tựa như một bán đảo lớn của lục địa Á – Âu kéo dài về phía tây nam. Đường bờ biển bị cắt xẻ mạnh, tạo thành nhiều bán đảo, biển, vịnh biển.
- Châu Âu có hai khu vực địa hình chính là đồng bằng và miền núi.
- Khí hậu châu Âu phân hóa đa dạng.
A-CÂU HỎI GIỮA BÀI
Trả lời câu hỏi trang 87 SGK Lịch sử và Địa lí: 7: Đọc thông tin và quan sát hình 1.1, hãy:
- Cho biết châu Âu tiếp giáp với các biển, đại dương và châu lục nào.
Trình bày đặc điểm hình dạng và kích thước của châu Âu.
Bản đồ tự nhiên châu Âu Lời giải:
Yêu cầu số 1: Các biển, đại dương và châu lục mà châu Âu tiếp giáp:
+ Biển: Biển Ba-ren, biển Na Uy, biển Bắc, biển Ban-tích, biển Địa Trung Hải, biển Đen, biển Ca-xpi,...
+ Đại dương: Bắc Băng Dương và Đại Tây Dương.
+ Châu lục: Châu Á.
Yêu cầu số 2: Đặc điểm hình dạng và kích thước của châu Âu:
+ Hình dạng: Lãnh thổ tựa như 1 bán đảo lớn của lục địa Á - Âu kéo dài về phía tây nam; đường bờ biển bị cắt xẻ mạnh tạo thành nhiều bán đảo, biển và vịnh biển ăn sâu vào đất liền, làm cho lãnh thổ châu lục có hình dạng lồi lõm phức tạp.
+ Kích thước: diện tích trên 10 triệu km², chiếm 6,8% diện tích đất liền của Trái Đất.
Trả lời câu hỏi trang 89 SGK Lịch sử và Địa lí:: Đọc thông tin và quan sát hình 1.1, hãy:
- Kể tên các dãy núi, đồng bằng lớn của châu Âu.
- Phân tích đặc điểm các khu vực địa hình chính của châu Âu.
Bản đồ tự nhiên châu Âu
Lời giải:
Yêu cầu số 1: Các dãy núi và đồng bằng lớn của châu Âu:
+ Các dãy núi: D. An-pơ, D. Xcan-đi-na-vi, D. U-ran, D. Cac-pát, D. Cap-ca,...
+ Các đồng bằng: ĐB. Bắc Âu, ĐB. Đông Âu,...
Yêu cầu số 2: châu Âu có 2 khu vực địa hình chính là: khu vực đồng bằng và miền núi
- Khu vực đồng bằng:
+ Chiếm 2/3 diện tích và phân bố chủ yếu ở phía đông của châu lục.
+ Các đồng bằng này thực chất là một miền đồi lượn sóng thoải, xen kẽ các vùng đất thấp hoặc thung lũng rộng.
- Khu vực miền núi: Bao gồm núi già và núi trẻ.
+ Khu vực núi già: nằm ở phía bắc và vùng trung tâm của châu lục, chủ yếu là núi trung bình và núi thấp với đỉnh tròn, sườn thoải. Ở đây có nhiều suối nước nóng.
+ Khu vực núi trẻ: tập trung ở phía nam châu lục, phần lớn có độ cao trung bình, núi cao trên 2000m chỉ chiếm khoảng 1,5% diện tích lãnh thổ.
Trả lời câu hỏi 2 trang 89 Lịch sử và Địa lí:: Đọc thông tin và quan sát hình 1.3, hãy phân tích sự phân hóa khí hậu ở châu Âu.
Lời giải:
* Khí hậu châu Âu phân hóa đa dạng với 3 đới khí hậu chính.
- Đới khí hậu cực và cận cực:
+ Chiếm một dải hẹp ở Bắc Âu.
+ Mùa đông không quá lạnh, mùa hạ mát và ẩm. Lượng mưa trong năm ít.
- Đới khí hậu ôn đới: chiếm phần lớn lãnh thổ, bao gồm phần Tây Âu, Trung Âu và Đông Âu. Khí hậu có sự phân hóa rõ rệt.
+ Khu vực Tây Âu và Trung Âu: chịu ảnh hưởng trực tiếp của dòng biển nóng Bắc Đại Tây Dương kết hợp với gió Tây ôn đới từ biển thổi vào nên có kiểu khí hậu ôn
đới hải dương (mùa hạ mát, mùa đông không lạnh lắm, mưa quanh năm với lượng mưa tương đối lớn).
+ Khu vực Đông Âu: do ảnh hưởng của gió Tây ôn đới đã giảm nên có kiểu khí hậu ôn đới lục địa khô và lạnh, mưa ít. Càng vào sâu trong lục địa, mùa đông lạnh hơn, lượng mưa rất ít.
- Đới khí hậu cận nhiệt đới:
+ Nằm ở Nam Âu với kiểu khí hậu cận nhiệt địa trung hải.
+ Mùa hạ nóng, khô do ảnh hưởng của áp cao cận nhiệt đới; mùa đông do ảnh hưởng của gió Tây ôn đới nên thời tiết không lạnh lắm, mưa nhiều.
- Do ảnh hưởng của địa hình nên khí hậu ở các khu vực núi cao còn có sự phân hóa theo đai cao. Trên một số đỉnh núi nhiệt độ xuống thấp, có băng tuyết phủ.
Trả lời câu hỏi trang 90 Lịch sử và Địa lí: Quan sát hình 1.1, hãy xác định các sông lớn của châu Âu: Rai-nơ, Đa-nuýp, Vôn-ga
Lời giải:
- Em hãy quan sát sơ đồ bên dưới để xác định các sông lớn ở châu Âu: Rai-nơ, Đa- nuýp, Vôn-ga (khoanh màu đỏ):
Trả lời câu hỏi trang 91 SGK Lịch sử và Địa lí: Đọc thông tin và quan sát hình 1.1 hãy phân tích đặc điểm các đới thiên nhiên của châu Âu.
Lời giải:
* Thiên nhiên châu Âu phân hóa thành ba đới rõ rệt:
- Đới lạnh:
+ Chiếm diện tích không đáng kể, phân bố ở Bắc Âu.
+ Do nằm ở vùng vĩ độ cao nên khí hậu lạnh và ẩm quanh năm.
+ Thực vật chủ yếu có rêu và địa y.
+ Động vật rất nghèo về thành phần loài, thường gặp nhất là chuột Lem – mút, chó sói, chồn, cú bắc cực,...
- Đới ôn hòa:
+ Bao gồm phần lớn bán đảo Xcan-đi-na-vi, Tây Âu, Trung Âu và một phần ở Đông Âu.
+ Ven biển phía tây có rừng lá rộng, rừng hỗn hợp, vào sâu trong nội địa là rừng lá kim, thảo nguyên.
+ Về phía đông nam, mùa đông ngắn dần, mùa hạ nóng, lượng mưa giảm, cảnh quan chủ yếu là thảo nguyên và bán hoang mạc.
+ Động vật: nai sừng tấm, sóc, gấu nâu, linh miêu,..
- Đới nóng:
+ Phân bố ở khu vực Nam Âu, ven Địa Trung Hải.
+ Thực vật phổ biến là kiểu rừng thưa và cây bụi cứng như: sồi, nguyệt quế, ô liu, thông, tuyết tùng,..
+ Động vật chủ yếu là các loài bò sát như: thằn lằn, tắc kè, rùa, chim…
Bài tập cuối bài
Bài 1 trang 91 SGK Lịch sử và Địa lí: Tại sao ở châu Âu, càng vào sâu trong nội địa lượng mưa càng giảm nhiệt độ càng tăng?
Lời giải:
- Ở châu Âu, càng vào sâu trong nội địa lượng mưa càng giảm nhiệt độ càng tăng do:
+ Càng vào sâu trong đất liền, ảnh hưởng của biển và của khối khí hải dương yếu dần.
+ Ảnh hưởng của gió Tây ôn đới càng giảm, tính chất lục địa tăng lên nên lượng mưa giảm đi và nhiệt độ tăng.
Bài 2 trang 91 SGK Lịch sử và Địa lí: Hãy thu thập thông tin về một trong các con sông lớn của châu Âu: Rai-nơ, Đa-nuýp, Von-ga.
Lời giải:
(*) Em chọn 1 trong 3 con sông để ghi vào bài, không cần ghi tất cả:
- Sông Von-ga dài 3690 km. Đây là con sông dài nhất và nhiều nước nhất châu Âu, bắt nguồn từ vùng đồi Van-đai và đổ vào hồ Ca-xpi.
- Sông Đa-nuýp có chiều dài 2850 km. Đây là con sông dài thứ hai ở châu Âu.
Sông Đa-nuýp bắt nguồn từ sườn đông dãy núi Rừng Đen và đổ vào Biển Đen.
- Sông Rai – nơ dài 1320 km, bắt nguồn từ hồ trên dãy An-pơ thuộc Thụy Sỹ và đổ vào Biển Bắc.
Lưu ý: Học sinh trình bày quan điểm cá nhân. Bài làm trên chỉ mang tính tham khảo
