Soạn bài Tác gia Nguyễn Trãi
* Trước khi đọc
Câu hỏi (trang 6 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 2 - Kết nối tri thức):
1.Bạn hãy kể tên một số tác giả văn học trung đại Việt Nam có đóng góp quan trọng trong lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc.
2.Hãy chia sẻ một vài thông tin về tác giả mà bạn ngưỡng mộ.
Trả lời:
1.Tác giả văn học trung đại có đóng góp quan trọng trong lịch sử dụng nước và giữ nước:
Nguyễn Trãi, Nguyễn Du, Nguyễn Đình Chiểu, Hồ Xuân Hương…
2.Một vài thông tin về tác giả Nguyễn Trãi
- Nguyễn Trãi sinh năm 1380 mất năm 1442, quê Hải Dương, là người học rộng tài cao, có đóng góp nhiều cho nền văn học nước nhà với những sáng tác kiệt xuất.
* Đọc văn bản
1.Chú ý vai trò của Nguyễn Trãi trong cuộc kháng chiến chống quân Minh.
Trả lời:
- Nguyễn Trãi là người có vai trò đặc biệt quan trọng trong cuộc kháng chiến chống giặc Minh.
+ Ông là cánh tay phải đắc lực của Lê Lợi.
+ Dâng Bình Ngô Sách (sách lược dẹp giặc Minh cho Lê Lợi)
+ Là người viết Bình Ngô Đại Cáo – bản tuyên ngôn độc lập thứ 2 của dân tộc Việt Nam.
2.Chú ý nội dung cơ bản của tư tưởng nhân nghĩa trong thơ Nguyễn Trãi
Trả lời:
Tư tưởng nhân nghĩa có nguồn gốc từ Nho giáo được Nguyễn Trãi tiếp thu một cách chọn lọc và sáng tạo.
+ Với Nguyễn Trãi, lấy dân làm gốc, lấy cuộc sống bình yên, no ấm của nhân dân làm mục tieu cao nhất
+ Ông hiểu được vai trò và sức mạnh của nhân dân.
3.Biểu hiện của tình yêu thiên nhiên và nỗi niềm thế sự Trả lời:
- Tình yêu thiên nhiên là nguồn cảm hứng sáng tác lớn trong thơ văn Nguyễn Trãi
+ Ức Trai Thi Tập và Quốc âm thi tập chứa đựng cả một thế giới thiên nhiên đa dạng và mĩ lệ vừa bình dị, gần gũi.
- Bên cạnh tình yêu thiên nhiên là nỗi niềm thế sự, “một đời ôm mối ưu dân ái quốc” nên hồn thơ luôn trĩu nặng suy tư trước thế sự đen bạc.
4.Đóng góp quan trọng của Nguyễn Trãi ở từng thể loại: văn chính luận, thơ chữ Hán, thơ chữ Nôm.
Trả lời:
- Văn chính luận của Nguyễn Trãi, đặc biệt là những thư từ bút chiến, văn kiện ngoại giao với nhà Minh luôn đạt đến trình độ mẫu mực
- Thơ chữ Hán của Nguyễn Trãi hầu hết được sáng tác bằng thể thơ Đường luật, đtạ tới sự nhuần nhuyễn, điêu luyện, ngôn ngữ cô đúc, nghệ thuật tả cảnh, tả tình tinh tế tài hoa.
- Thơ chữ Nôm của ông được đánh giá là đỉnh cao của dòng thơ quốc âm (tiếng Việt) thời trung đại.
5.Vị trí của Nguyễn Trãi trong nền văn học trung đại Việt Nam.
Trả lời:
Thơ văn Nguyễn Trãi xứng đáng là tập đại thành của năm thế kỉ văn học trung đại Việt Nam tính đến mốc thế kỉ XV. Ông là tác gia có đóng góp đặc biệt quan trọng trong việc xây dựng nền văn học Đại Việt sau thời gian nước ta bị quna xâm lược nhà Minh đô hộ và thi hành chính sách hủy diệt văn hóa.
* Sau khi đọc Nội dung chính:
Giới thiệu chi tiết về tác giả Nguyễn Trãi (cuộc đời, sự nghiệp, phong cách sáng tác).
Câu 1 (trang 10 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 2 - Kết nối tri thức):
Dựa vào những thông tin trong văn bản, hãy nêu ấn tượng sâu sắc nhất của bạn về cuộc đời và con người Nguyễn Trãi.
Trả lời:
- Ấn tượng sâu sắc nhất của em về con người và cuộc đời Nguyễn Trãi chính là tài năng trí tuệ uyên bác, kiệt xuất của Nguyễn Trãi khi là một hình tượng đa tài “văn võ toàn tài”.
Câu 2 (trang 10 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 2 - Kết nối tri thức):
Điều gì đã tạo nên giá trị đặc sắc trong tư tưởng nhân nghĩa của Nguyễn Trãi?
Trả lời:
- Điều đặc sắc tạo nên giá trị đặc sắc trong tư tưởng của Nguyễn Trãi là:
+ Tư tưởng lấy dân làm gốc, tư tưởng mới mẻ đi trước thời đại.
+ Lấy nhân nghĩa, chính nghĩa làm nền tảng sống.
Câu 3 (trang 10 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 2 - Kết nối tri thức):
Nêu cảm nhận của bạn về tâm hồn Nguyễn Trãi qua những bài thơ viết về thiên nhiên.
Trả lời:
- Qua những sáng tác thơ về thiên nhiên, ta thấy được tác giả Nguyễn Trãi là một thi sĩ mang tâm hồn nhạy cảm và sâu sắc. Những vần thơ chứa chan sự rung cảm của tác giả, sự hòa giao của tác giả với cỏ cây hoa lá và con người.
Luôn sâu sắc đánh giá và cảm nhận đa chiều mọi khía cạnh.
Câu 4 (trang 10 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 2 - Kết nối tri thức):
Đọc những vần thơ Nguyễn Trãi viết nỗi niềm thế sự, bạn hình dung như thế nào về con người tác giả.
Trả lời:
Qua những vần thơ về nỗi niềm thế sự, ta thấy được Nguyễn Trãi hiện lên với hình ảnh một bậc đại quan trí tuệ, anh minh, sáng suốt và đầy đôn hậu. Tác giả lo cho sự an yên của nhân dân, lo cho cuộc sống chưa đủ đầy và lo cho sự ảnh hưởng của chiến tranh tới đời sống nhân dân.
Câu 5 (trang 10 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 2 - Kết nối tri thức ):
Văn chính luận của Nguyễn Trãi đã từng thể hiện sức tác động mạnh mẽ như thế nào? Những yếu tố nào làm nên sức mạnh đó?
Trả lời:
- Văn chính luận của ông có sức tác động mạnh mẽ tới đối tượng tiếp nhận đặc biệt là giặc Minh trong Bình Ngô Đại Cáo. Nguyễn Trãi đã vận dụng một cách triệt để và sắc sảo các mệnh đề tư tưởng, đạo đức của Nho giáo và chân lí khách quan của đời sống để tạo dựng nền tảng chính nghĩa vững chắc cho luận điểm lớn.
- Sức thuyết phục còn được tạo nên nhờ khả năng bám sát từng đối tượng và tình hình thời chiến sự.
Câu 6 (trang 10 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 2 - Kết nối tri thức ):
Hãy kể tên những tác phẩm văn học nghệ thuật mà bạn biết nói về cuộc đời và sự nghiệp của danh nhân Nguyễn Trãi.
Trả lời:
Những tác phẩm văn học, nghệ thuật nói về cuộc đời và sự nghiệp của danh nhân Nguyễn Trãi:
- Bộ bách khoa toàn thư Lịch triều hiến chương loại chí của Phan Huy Chú:
Nói về sự kiên cường của Nguyễn Trãi khi bị dụ dỗ đầu hàng, làm quan cho nhà Minh.
- Sách Nguyễn Trãi đánh giặc cứu nước của Nguyễn Lương Bích: Nói về cuộc đời của Nguyễn Trãi khi nhà Hồ mất nước.
- Toàn Việt thi lục của Lê Quý Đôn: Cũng viết về cuộc đời Nguyễn Trãi khi nhà Hồ mất: Ông lui về ở ẩn.
- Nguyễn Trãi toàn tập Cuốn sách viết về những bài thơ hay của ông.
* Kết nối đọc – viết
Bài tập (trang 10 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 2 - Kết nối tri thức):
Sưu tầm một bài thơ trữ Hán hoặc chữ Nôm của Nguyễn Trãi và viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) giới thiệu bài thơ đó.
Đoạn văn tham khảo Bài thơ Ba tiêu –Cây chuối
Tự bén hơi xuân tốt lại thêm, Đầy buồng lạ, màu thâu đêm.
Tình thư một bức phong còn kín, Gió nơi đâu, gượng mở xem.
Bài thơ Ba tiêu – Cây chuối của Nguyễn Trãi là một bài thơ ngắn, viết bằng chữ Nôm theo thể thất ngôn tứ tuyệt. Chỉ vỏn vẹn bốn câu thơ ngắn ngủi thể hiện dưới hình thức một thể thơ Đường cổ đầy quy tắc nhưng lại chứa đựng cảm xúc rất thư thái, rất tình qua lớp vỏ ngôn từ gần gũi và thân thuộc với đời sống thường nhật. Cây chuối - một loài cây tưởng chừng như “ai cũng biết tuốt” thì nay như được khoác một diện mạo mới. Đặc biệt hơn, Nguyễn Trãi đã cho người đọc một phát hiện mới lạ trước vẻ đẹp e ấp, ngại ngùng như cô gái tuổi
17 đẹp xuyên màn đêm của những đọt chuối non và những buồng chuối xanh núc nỉu. Có lẽ, bài thơ không chỉ đơn thuần là miêu tả cây chuối mà còn cho chúng ta một hình dung liên tưởng nữa về tâm hồn tươi mới, xanh mát tưởng chừng như khô khan nghiêm nghị của một vị đại quan “văn võ song toàn.
