BÀI 7: TẾ BÀO NHÂN SƠ VÀ TẾ BÀO NHÂN THỰC A/Câu hỏi mở đầu
Trả lời câu hỏi Mở đầu trang 39 SGK Sinh học 10:
1. Tế bào vi khuẩn và tế bào bạch cầu (hình 7.1) thuộc loại tế bào nhân sơ hay tế bào nhân thực?
2. So sánh kích thước và cấu tạo của hai loại tế bào này.
Trả lời:
- Tế bào vi khuẩn là tế bào nhân sơ, tế bào bạch cầu là tế bào nhân thực.
- So sánh kích thước và cấu tạo của tế bào nhân sơ và tế bào nhân thực:
So sánh Tế bào vi khuẩn Tế bào bạch cầu Giống nhau
- Đều có kích thước nhỏ, không quan sát được bằng mắt thường.
- Đều có cấu tạo tế bào điển hình có màng sinh chất, tế bào chất, nhân hoặc vùng nhân.
Khác nhau
- Có kích thước nhỏ hơn. - Có kích thước lớn hơn.
- Có cấu tạo đơn giản hơn: chưa có nhân hoàn chỉnh, không có bào quan có màng bao bọc, không có
hệ thống nội màng và khung xương tế bào.
- Có cấu tạo phức tạp hơn: có
nhân hoàn chỉnh, có cả bào quan không có màng bao bọc và có màng bao bọc, có hệ
thống nội màng và khung xương tế bào.
B/Câu hỏi giữa bài I. TẾ BÀO NHÂN SƠ
Trả lời câu hỏi Hình thành kiến thức, kĩ năng 1 trang 39 SGK Sinh học 10: Theo hệ thống phân loại 5 giới, sinh vật có cấu tạo tế bào nhân sơ thuộc giới nào?
Trả lời:
Theo hệ thống phân loại 5 giới, sinh vật có cấu tạo nhân sơ thuộc giới Khởi sinh với những đại diện là các vi khuẩn.
Trả lời câu hỏi Luyện tập 1 trang 39 SGK Sinh học 10: Quan sát hình 7.2 và nêu tên các thành phần cấu trúc của tế bào nhân sơ tương ứng với từng vai trò sau:
a) Bảo vệ tế bào tránh được các nhân tố có hại từ bên ngoài.
b) Mang thông tin di truyền.
c) Bộ máy tổng hợp protein.
Trả lời:
a) Bảo vệ tế bào tránh được các nhân tố có hại từ bên ngoài: thành tế bào, vỏ nhầy.
b) Mang thông tin di truyền: vùng nhân (DNA), plasmid.
c) Bộ máy tổng hợp protein: ribosome.
Trả lời câu hỏi Hình thành kiến thức, kĩ năng 2 trang 39 SGK Sinh học 10: Tế bào chất của tế bào nhân sơ chứa những thành phần nào?
Trả lời:
Tế bào chất của tế bào nhân sơ chứa vùng nhân (DNA), ribosome, plasmid:
- Vùng nhân chứa 1 phân tử DNA dạng vòng, mang thông tin di truyền điều khiển mọi hoạt động sống của tế bào vi khuẩn.
- Ribosome có tốc độ lắng 70S.
- Plasmid là một hoặc một số phân tử DNA vòng, nhỏ chứa một số gene hỗ trợ cho sự sinh trưởng của vi khuẩn như gene kháng kháng sinh.
- Ngoài ra, ở một số tế bào nhân sơ, trong tế bào chất, còn chứa các hạt dự trữ (đường, lipid).
II. TẾ BÀO NHÂN THỰC
Trả lời câu hỏi Hình thành kiến thức, kĩ năng 3 trang 40 SGK Sinh học 10:
Quan sát các hình 7.2 và 7.3, nêu những thành phần cấu tạo giống nhau giữa tế bào nhân sơ và tế bào nhân thực.
Trả lời:
Những thành phần cấu tạo giống nhau giữa tế bào nhân sơ và tế bào nhân thực:
- Đều có cấu trúc của một tế bào điển hình gồm 3 thành phần chính là màng sinh chất, tế bào chất, nhân hoặc vùng nhân,
- Đều có bào quan ribosome.
Trả lời câu hỏi Luyện tập 2 trang 40 SGK Sinh học 10: Quan sát hình 7.3 và lập bảng liệt kê những đặc điểm cấu tạo giống nhau và khác nhau giữa tế bào thực vật và tế bào động vật.
Trả lời:
So sánh Tế bào thực vật Tế bào động vật
Giống nhau
- Đều được cấu tạo bởi 3 thành phần cơ bản là màng sinh chất, tế bào chất và nhân (nhân hoàn chỉnh có màng nhân bao bọc).
- Đều có hệ thống nội màng.
- Đều có hệ thống các bào quan phức tạp: nhân, ti thể, lưới nội chất, bộ máy Golgi, không bào, peroxisome, ribosome.
Khác nhau
Có thành tế bào Không có thành tế bào
Có lục lạp Không có lục lạp
Không có trung thể Có trung thể
Có không bào trung tâm lớn Không có không bào hoặc có không bào nhưng có kích thước nhỏ
Không có lysosome Có lysosome
Chất dự trữ là tinh bột, dầu Chất dự trữ là glycogen, mỡ
Trả lời câu hỏi Luyện tập 3 trang 40 SGK Sinh học 10: Tế bào nhân thực là đơn vị cấu trúc và chức năng của các nhóm sinh vật nào?
Trả lời:
Tế bào nhân thực là đơn vị cấu trúc và chức năng của nhóm sinh vật thuộc giới Nguyên sinh, giới Nấm, giới Thực vật và giới Động vật.
Trả lời câu hỏi Luyện tập 4 trang 41 SGK Sinh học 10: Lập bảng phân biệt tế bào nhân sơ và tế bào nhân thực về các đặc điểm như: kích thước, thành tế bào, nhân, DNA (dạng vòng hay không vòng), bào quan có màng,… theo gợi ý bảng 7.1
Trả lời:
Đặc điểm Tế bào nhân sơ Tế bào nhân thực Kích thước - Thường có kích thước nhỏ
(0,5 – 10 µm).
- Thường có kích thước lớn hơn (10 – 100 µm).
Thành tế bào
- Có thành tế bào được cấu tạo từ peptidoglycan.
- Có thành tế bào được cấu tạo từ cellulose ở thực vật, từ chitin ở nấm hoặc không có thành tế bào ở động vật.
Nhân
- Nhân chưa hoàn chỉnh, chưa có màng nhân bao bọc (vùng nhân).
- Nhân đã hoàn chỉnh, đã có màng nhân bao bọc.
DNA - DNA dạng vòng, có kích thước nhỏ.
- DNA dạng thẳng, có kích thước lớn hơn.
Bào quan có màng
- Không có các loại bào quan có màng, chỉ có bào quan không màng là ribosome.
- Có nhiều loại bào quan có màng và không màng bao bọc như ti thể, lục lạp, không bào,…
Hệ thống
nội màng - Không có hệ thống nội màng - Có hệ thống nội màng.
Đại diện - Vi khuẩn,… - Nấm, thực vật, động vật,…
Trả lời câu hỏi Vận dụng trang 41 SGK Sinh học 10: Tại sao thực vật có khả
năng quang hợp mà động vật không có khả năng này?
Trả lời:
- Tế bào thực vật có bào quan lục lạp chứa sắc tố quang hợp có khả năng hấp thụ và chuyển hóa năng lượng ánh sáng Mặt Trời → Thực vật có khả năng quang hợp.
- Tế bào động vật không có bào quan lục lạp chứa sắc tố quang hợp → Động vật không có khả năng quang hợp.
Báo cáo thực hành quan sát tế bào nhân sơ trang 41 SGK Sinh học 10: Vẽ và mô tả tóm tắt hình dạng các loại vi khuẩn em đã quan sát được. Viết báo cáo thực hành theo gợi ý ở bài 6.
Trả lời:
BÁO CÁO KẾT QUẢ THÍ NGHIỆM Tên thí nghiệm: Thực hành quan sát tế bào nhân sơ
Tên nhóm:………
1. Mục đích thí nghiệm:
- Quan sát được hình dạng của một số loại vi khuẩn.
2. Chuẩn bị thí nghiệm:
- Mẫu vật: Dịch chứa vi khuẩn (nước dưa chua, dịch sữa chua, nước thịt luộc để
nguội sau 24 – 48 giờ,…).
- Tranh, ảnh hoặc video về một số loại vi khuẩn.
- Hóa chất: Dung dịch thuốc nhuộm fuchsin, nước cất.
- Dụng cụ: Kính hiển vi quang học, dầu soi kính, lam kính, kim mũi mác, đèn cồn, giấy thấm, đĩa đồng hồ, ống nhỏ giọt.
3. Các bước tiến hành:
- Bước 1: Dùng ống nhỏ giọt lấy một giọt dịch từ lọ đựng mẫu vật và nhỏ lên lam kính.
- Bước 2: Dùng kim mũi mác dàn mỏng giọt dịch trên lam kính.
- Bước 3: Hơ nhẹ lam kính trên ngọn lửa đèn cồn sao cho nước bay hơi hết.
- Bước 4: Nhỏ một giọt thuốc nhuộm fuchsin lên vết mẫu đã khô trên lam kính và để yên trong 2 phút.
- Bước 5: Đặt nghiêng lam kính trên đĩa đồng hồ và dùng ống nhỏ giọt nhỏ từ từ nước cất vào một phía lam kính sao cho nước chảy qua vết nhuộm. Nhỏ nước cho đến khi nước rửa không còn màu thuốc nhuộm.
- Bước 6: Dùng giấy thấm nhẹ nhàng thấm khô xung quanh vết nhuộm.
- Bước 7: Đặt và cố định tiêu bản trên bàn kính.
- Bước 8: Quan sát tiêu bản ở vật kính 10× để chọn phần dễ quan sát rồi nhỏ một giọt dầu soi kính lên vết nhuộm và chuyển sang vật kính 100× để quan sát.
- Bước 9: Quan sát thêm hình dạng vi khuẩn qua tranh, ảnh hoặc video.
4. Kết quả thí nghiệm và giải thích:
Vi khuẩn Bacillus sp. quan sát dưới kính hiển vi phóng đại 1000 lần - Mô tả hình dạng vi khuẩn Bacillus sp.: có kích thước 0,5 – 20 μm, hình que.
5. Kết luận:
- Tế bào nhân sơ có kích thước nhỏ, có nhiều hình dạng đa dạng như hình cầu, hình que, hình xoắn,…
