Bài 23. Từ phổ - Đường sức từ
A. HỌC THEO SGK I - TỪ PHỔ
1. Thí nghiệm
C1. Xung quanh nam châm, các mạt sắt được sắp xếp thành những đường cong nối từ cực này sang cực kia của nam châm. Càng ra xa nam châm, các đường này càng thưa dần.
2. Kết luận
Trong từ trường của thanh nam châm, mạt sắt được sắp xếp thành những đường cong nối từ cực này sang cực kia của nam châm. Càng ra xa nam châm, những đường này càng thưa dần.
II - ĐƯỜNG SỨC TỪ
1. Vẽ và xác định chiều đường sức từ
C2. Trên mỗi đường sức từ, kim nam châm định hướng theo một chiều nhất định.
C3. Bên ngoài thanh nam châm, đường sức từ có chiều đi vào cực Nam và đi ra từ cực Bắc của thanh nam châm.
2. Kết luận
- Các kim nam châm nối đuôi nhau dọc theo một đường sức từ. Cực Bắc của kim này nối với cực Nam của kim kia.
- Mỗi đường sức từ có một chiều xác định. Bên ngoài nam châm, các đường sức từ đi ra từ cực Bắc, đi vào cực nam của nam châm.
- Nơi nào từ trường mạnh thì đường sức từ dày, nơi nào từ trường yếu thì đường sức từ thưa.
III - VẬN DỤNG
C4. Các đường sức từ của nam châm hình chữ U được vẽ trên hình 23.1. Ở khoảng giữa hai từ cực, các đường sức từ gần như song song với nhau.
C5. Đầu A của thanh nam châm là từ cực Bắc, đầu B là cực Nam C6. Hãy vẽ một số đường sức từ vào hình 23.2.
B. GIẢI BÀI TẬP
I – BÀI TẬP TRONG SBT
Câu 23.1 trang 67 VBT Vật Lí 9: Vẽ các kim nam châm nằm cân bằng ở các vị trí A, B, C vào hình 23.3.
Hướng dẫn giải
Dùng mũi tên đánh dấu chiều của các đường sức từ đi qua các điểm A, B, C. Từ đó vẽ kim nam châm qua các điểm đó. Như hình dưới đây:
Câu 23.2 trang 68 VBT Vật Lí 9:
Hướng dẫn giải
Chiều đường sức từ tại các điểm C, D, E và tên các từ cực của nam châm được chỉ rõ trên hình 23.4.
Câu 23.3 trang 68 VBT Vật Lí 9:
Hướng dẫn giải Đáp án đúng là: D
Đường sức từ là những đường cong có chiều đi từ cực Bắc đến cực Nam ở bên ngoài thanh nam châm.
Câu 23.4 trang 68 VBT Vật Lí 9:
Hướng dẫn giải
Trên hình 23.3a (SBT): Đầu A của nam châm là cực Nam, đầu B là cực Bắc. Trên hình 23.3b (SBT), đầu 1 của nam châm là cực Nam, đầu 2 là cực Bắc.
Câu 23.5 trang 68 VBT Vật Lí 9: Vẽ chiều đường sức từ của thanh nam châm và tên các từ cực của nó vào hình 23.5
Hướng dẫn giải
II - BÀI TẬP BỔ SUNG
Câu 23a trang 68 VBT Vật Lí 9: Hai thanh nam châm được ghép sát vào nhau như trên hình 23.6. Hãy xác định tên các từ cực của nam châm mới CD. Theo em, từ phổ của thanh nam châm mới này có hình dạng như thế nào? Hãy làm thí nghiệm kiểm tra dự đoán của em. Cho nhận xét?
Hướng dẫn giải
Tên các từ cực của nam châm mới CD: C là cực Bắc; D là cực Nam
Dự đoán: Từ phổ của thanh nam châm sẽ là đường cong đi ra từ C và đi vào D.
Kết qua kiểm tra thí nghiệm: từ phổ của thanh nam châm sẽ đi ra từ C và đi vào D.
Câu 23b trang 68 VBT Vật Lí 9: Xếp nam châm thẳng với hai thanh sắt non như mô tả trên hình 23.7. Dự đoán xem từ phổ của nam châm mới tạo thành có dạng như thế nào? Hãy đề xuất một phương án thí nghiệm kiểm tra dự đoán.
Hướng dẫn giải
Dự đoán: từ phổ của nam châm mới sẽ có dạng từ phổ của nam châm hình chữ U.
Thí nghiệm kiểm tra: đặt kim nam châm thử vào trong lòng giữa hai thanh sắt non ta sẽ nhận biết được chiều của đường sức từ trong lòng 2 thanh sắt non.
Câu 23c trang 69 VBT Vật Lí 9: Từ các bài tập trên hãy rút ra cách bảo quản nam châm trong thực tế.
Hướng dẫn giải
- Không nung nóng nam châm, không để nam châm ở những nơi có nhiệt độ cao.
- Không bẻ gãy, làm va đập mạnh nam châm.
- Nên để một thanh sắt non nối hai cực từ của nam châm hoặc đặt hai nam châm ngược chiều nhau.
- Không để nam châm gần đồng hồ điện tử, máy tính cầm tay, USB, màn hình ti vi, màn hình vi tính...Vì tác dụng từ của nam châm có thể làm ảnh hưởng thậm chí hư hỏng đến các thiết bị này.
