Bài 17: Mối quan hệ giữa gen và ARN I. ARN
1. Cấu trúc hóa học của phân tử ARN
- ARN (axit ribônuclêic) cũng được cấu tạo từ các nguyên tố C, H, O, N, P.
- ARN thuộc loại đại phân tử có kích thước và khối lượng lớn nhưng nhỏ hơn so với ADN.
- ARN được cấu tạo theo nguyên tắc đa phân. Đơn phân của ARN là 4 loại nuclêôtit là A, U, X, G.
Mô hình cấu trúc bậc 1 của 1 đoạn phân tử ARN
Cấu trúc của nuclêôtit cấu tạo nên ARN
* Phân biệt cấu tạo ARN và ADN:
Đặc điểm ARN ADN
Số mạch đơn - Thường có cấu trúc 1 mạch. - Thường có cấu 2 mạch.
Đơn phân
- Đường cấu tạo nên đơn phân của ARN là C5H10O5.
- 4 loại bazơ nitơ là: A, U, G, X.
- Đường cấu tạo nên đơn phân của ADN là C5H10O4.
- 4 loại bazơ nitơ là: A, T, G, X.
→ 4 loại đơn phân của ARN là:
A, U, X, G.
→ 4 loại đơn phân của ARN là:
A, T, X, G.
Sự khác nhau về cấu tạo hóa học giữa ARN và ADN 2. Các loại ARN
Tùy theo chức năng, ARN được chia thành 3 loại bao gồm:
- ARN thông tin (mARN): có vai trò truyền đạt thông tin quy định cấu trúc của prôtêin cần tổng hợp.
- ARN vận chuyển (tARN): có chức năng vận chuyển axit amin tương ứng tới nơi tổng hợp prôtêin.
- ARN ribôxôm (rARN): là thành phần cấu tạo nên ribôxôm – nơi tổng hợp prôtêin.
II. ARN ĐƯỢC TỔNG HỢP THEO NGUYÊN TẮC NÀO?
1. Thời gian và vị trí diễn ra
- Vị trí diễn ra: Xảy ra tại NST ở kì trung gian khi NST đang ở dạng sợi mảnh chưa xoắn.
- Thời gian: Quá trình tổng hợp các loại ARN diễn ra chủ yếu trong nhân.
2. Diễn biến
Sơ đồ tổng hợp phân tử ARN
Các loại ARN đều được tổng hợp dựa trên khuôn mẫu là mạch gốc của ADN dưới tác động của enzim theo nguyên tắc bổ sung theo diễn biến:
- Khi bắt đầu tổng hợp ARN, gen được tháo xoắn, tách dần thành 2 mạch đơn.
- Các nuclêôtit ở mạch gốc của ADN liên kết với nuclêôtit tự do theo nguyên tắc bổ sung để hình thành dần dần mạch ARN: Agen liên kết với Utự do, Tgen liên kết với Atự do, Xgen liên kết với Gtự do, Ggen liên kết với Xtự do → Mạch ARN được tổng hợp có trình tự các nuclêôtit tương tự các nuclêôtit trên mạch bổ sung với mạch khuôn của gen chỉ khác T được thay thế bằng U.
- Khi tổng hợp xong, ARN tách khỏi gen đi ra chất tế bào để tổng hợp prôtêin.
→ Mối quan hệ giữa gen và ARN: ARN được tổng hợp dựa trên khuôn mẫu là một mạch của gen và diễn ra theo nguyên tắc bổ sung. Do đó, trình tự các nuclêôtit trên mạch khuôn của gen quy định trình tự các nuclêôtit trên mạch ARN.
