Câu hỏi mở đầu: Trong hệ Mặt Trời, Trái Đất không ngừng vận động, trong đó có chuyển động tự quay quanh trục và quay quanh Mặt Trời. Các chuyển động này tạo ra những hệ quả địa lí vô cùng quan trọng đối với thiên nhiên và cuộc sống con người. Đó là những hệ quả nào? Tại sao lại có những hệ quả đó?
Trả lời:
- Hệ quả địa lí của chuyển động tự quay quanh trục
- Hệ quả địa lí do chuyển động của Trái Đất quanh mặt trời A. Câu hỏi giữa bài
Trả lời câu hỏi trang 17 SGK Địa lí 10 Kết nối tri thức với cuộc sống: Dựa vào hình 5.1 và kiến thức đã học, hãy trình bày chuyển động tự quay quanh trục của Trái Đất (chiều tự quay, độ nghiêng của trục, chu kì quay…)
Trả lời:
- Trái Đất tự quay quanh trục từ tây sang đông
- Trái Đất luôn nghiêng 1 góc không đổi là 66033’ so với mặt phẳng quỹ đạo - Thời gian tự quay hết 1 vòng quanh trục là 23 giờ 56 phút 4 giây
- Vận tốc tự quay quanh trục của Trái Đất rất lớn, lớn nhất ở xích đạo, nhỏ nhất ở 2 cực Trả lời câu hỏi trang 17 SGK Địa lí 10 Kết nối tri thức với cuộc sống: Đọc thông tin trong mục a và quan sát hình 5.1, trả lời các câu hỏi sau:
- Tại sao có sự luân phiên ngày đêm trên Trái Đất?
- Nếu Trái Đất chỉ chuyển động quanh mặt trời mà không tự quay quanh trục thì trên Trái Đất hiện tượng ngày đêm sẽ diễn ra như thế nào?
Trả lời:
- Yêu cầu số 1: Nguyên nhân của sự luân phiên ngày đêm trên Trái Đất là:
+ Do Trái Đất hình cầu => một nửa Trái Đất được mặt trời chiếu sáng, 1 nửa chưa được chiếu sáng
+ Do Trái Đất tự quay quanh trục => Lần lượt mọi nơi trên Trái Đất đều được chiếu sáng rồi lại chìm vào bóng tối
- Yêu cầu số 2: Nếu Trái Đất chỉ chuyển động quanh mặt trời mà không tự quay quanh trục thì vẫn có hiện tượng ngày đêm nhưng ngày sẽ dài 6 tháng liên tục và đêm sẽ dài 6 tháng liên tục.
Trả lời câu hỏi trang 18 SGK Địa lí 10 Kết nối tri thức với cuộc sống: Dựa vào thông tin trong mục b và quan sát hình 5.2 hãy cho biết:
- Tại sao các địa điểm trên các kinh tuyến khác nhau lại có giờ địa phương khác nhau?
- Những nước nào có cùng giờ với Việt Nam?
Trả lời:
- Yêu cầu số 1: Do Trái Đất hình cầu và tự quay quanh trục từ tây sang đông, nên trong cùng 1 thời điểm, mỗi người ở kinh tuyến khác nhau sẽ nhìn thấy mặt trời ở độ cao khác nhau => Các địa điểm thuộc các kinh tuyến khác nhau sẽ có giờ khác nhau
- Yêu cầu số 2: Các nước có cùng giờ với Việt Nam là Lào, Thái Lan, Campuchia, Indonesia, một số tỉnh của Nga và vùng cận tây Mông Cổ.
Trả lời câu hỏi trang 19 SGK Địa lí 10 Kết nối tri thức với cuộc sống: Dựa vào hình 5.3 và kiến thức đã học, hãy mô tả chuyển động của Trái Đất quanh Mặt Trời (Quỹ đạo, hướng chuyển động, hướng và độ nghiêng của trục Trái Đất, thời gian hoàn thành một vòng chuyển động)
Trả lời:
- Trái Đất quay quanh quanh mặt trời theo quỹ đạo elip từ tây sang đông
- Trục Trái Đất luôn nghiêng với hướng và độ nghiêng không đổi là 66033’ so với mặt phẳng quỹ đạo
- Tốc độ chuyển động của Trái Đất trên quỹ đạo rất lớn
- Thời gian quay hết 1 vòng quanh Mặt Trời là 365 ngày 6 giờ
Trả lời câu hỏi trang 20 SGK Địa lí 10 Kết nối tri thức với cuộc sống: Dựa vào thông tin và hình 5.4 trong mục a, hãy giải thích hiện tượng ngày đêm dài ngắn khác nhau ở hai bán cầu.
Trả lời:
Trong năm, các địa điểm ở bán cầu Bắc và Nam đều có hiện tượng ngày đêm dài ngắn khác nhau theo vĩ độ và theo mùa.
- Hiện tượng ngày đêm dài ngắn theo vĩ độ:
+ Ở xích đạo, ngày và đêm luôn luôn bằng nhau
+ Càng xa xích đạo, thời gian ngày đêm càng chênh lệch + Từ vòng cực về cực, có hiện tượng ngày hoặc đêm dài 24h + Riêng ở 2 cực có 6 tháng ngày, 6 tháng đêm
- Hiện tượng ngày đêm dài ngắn theo mùa:
+ Mùa xuân, mùa hạ có ngày dài hơn đêm + Mùa thu, mùa đông có ngày ngắn hơn đêm
+ Ngày 21/3 và 23/9 có ngày đêm dài bằng nhau ở tất cả mọi nơi trên Trái Đất
Trả lời câu hỏi trang 20 SGK Địa lí 10 Kết nối tri thức với cuộc sống: Dựa vào thông tin trong mục b và hình 5.3, trình bày hiện tượng mùa diễn ra ở bán cầu Bắc.
Trả lời:
- Thời gian mùa ở Bán Cầu Bắc là
+ Mùa xuân: từ 21/3 (xuân phân) đến 22/6 (hạ chí).
+ Mùa hạ: từ 22/6 (hạ chí) đến 23/9 (thu phân).
+ Mùa thu: từ 23/9 (thu phân) đến 22/12 (đông chí) + Mùa đông: từ 22/12 (đông chí) đến 21/3 (xuân phân)
- Đối với vùng ôn đới có 4 mùa rõ rệt, vùng nhiệt đới có 2 mùa không rõ rệt và cùng hàn đới chỉ có mùa lạnh kéo dài.
B. Câu hỏi cuối bài
Câu 1 trang 20 SGK Địa lí 10 Kết nối tri thức với cuộc sống: Ngày và giờ ở Mê-hi-cô là bao nhiêu khi Việt Nam là 7 giờ sáng ngày 1-1-2022
Trả lời:
Khi Việt Nam là 7 giờ sáng ngày 1/1/2022, thì ở Mê-hi-cô: phần lãnh thổ thuộc múi giờ - 6 là 18 giờ ngày 31/12/2021; phần lãnh thổ thuộc múi giờ -7 là 17 giờ ngày 31/12/2021
Câu 2 trang 20 SGK Địa lí 10 Kết nối tri thức với cuộc sống: Hiện tượng ngày đêm chênh lệch như thế nào ở vùng nhiệt đới, ôn đới và hàn đới.
Trả lời:
- Càng xa xích đạo, ngày đêm càng có sự chênh lệch vì vậy:
+ Khu vực hàn đới có chênh lệch độ dài ngày đêm nhiều nhất + Tại vòng cực về cực có đêm dài 24 giờ, ngày dài 24 giờ;
+ Ở 2 cực có đêm dài = ngày = 6 tháng;
+ Khu vực nhiệt đới có chênh lệch độ dài ngày đêm ít nhất, tại xích đạo ngày và đêm bằng nhau.
+ Đối với khu vực ôn đới, càng tiến về cực, chênh lệch ngày đêm càng lớn.
Câu 3 trang 20 SGK Địa lí 10 Kết nối tri thức với cuộc sống: Cho biết nguyên nhân sinh ra mùa trên Trái Đất, hiện tượng mùa khác nhau như thế nào ở vùng nhiệt đới, ôn đới và hàn đới?
Trả lời:
- Nguyên nhân: Do trục Trái Đất nghiêng 1 góc không đổi với mặt phẳng quỹ đạo
- Ở vùng ôn đới có 4 mùa rõ rệt, ở vùng nhiệt đới có 2 mùa không rõ rệt, ở vùng hàn đới chỉ có mùa lạnh kéo dài
Câu 4 trang 20 SGK Địa lí 10 Kết nối tri thức với cuộc sống: Chọn 1 trong hai nhiệm vụ sau:
- Giải thích tại sao người hâm mộ bóng đá ở Việt Nam phải thức đêm để xem bóng đá ngoại hạng Anh, mặc dù các trận đấu bên Anh thường bắt đầu vào buổi chiều?
- Giải thích câu ca dao: “Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng/ Ngày tháng mười chưa cười đã tối”
Trả lời
- Nhiệm vụ 1: Người hâm mộ bóng đá ở Việt Nam phải thức đêm để xem bóng đá ngoại hạng Anh, mặc dù các trận đấu bên Anh thường bắt đầu vào buổi chiều vì Việt Nam nằm thuộc múi giờ số 7, nước Anh thuộc múi giờ 0 => Việt Nam chậm hơn Anh 7 giờ. Vì vậy khi các trận đấu bắt đầu vào buổi chiều thì ở Việt Nam đã là buổi tối và đêm.
- Nhiệm vụ 2: giải thích câu ca dao: “Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng/ Ngày tháng mười chưa cười đã tối”
+ Câu ca dao trên nói về hiện tượng ngày đêm dài ngắn theo mùa ở Bắc Bán Cầu.
+ Vào mùa hè (tháng 5) ban ngày dài hơn ban đêm nên trời nhanh sáng. Vào mùa đông (tháng 10) ban ngày ngắn hơn ban đêm nên trời mau tối.
