ĐÁNH GIÁ VIỆC THƯC HIỆN LUẬTHỢPTÁCXÂNÀM2Ỏ12
VÀ Sự PHÁT TRIỂN KINH TÊ TẬP THỂ ở VIỆT NAM
* TS ĐÀO NGỌC BẤU Học viện Chính trị khu vực ỈV
• Tóm tát: Việc chuyển đối hợp tác xà (HTX) kiểu cũ sang HTX kiều mới là nhu cẩu can ihiổỉ trong phát triển kinh tể thị trường ở nước ta. Để đáp ứng đòi hỏi này, Luật HTX đã được ban hành vào các năm 1996.2003 và 2012. qua thời gian các quy định của pháp luật ngày càng thể hiện rõ hon bán chất sở hữu chung theo phần của các thành viên HTX, thay vì sở hữu tập thế như trước đáy; đồng thời xác định rõ mục đích của ỈỈTX lá kinh doanh thu lọi nhuận và tương trụ giữa các thành viên thông qua các họp đồng sú'dụng địch vụ giữa HTX vói. thành viên, thay vì tương trợ theo kiểu an sinh xã hội. Sự ra đời của các văn bản luật nói trên đã làm thay đối nhận thức của xã hội vêHTX, khẳng định vai trò không thế thiểu của HTX trong kinh tế thị trường và tạo ra nhiều sự lira chọn về loại hình kinh doanh cho cức chú thề.
• Từ khóa: họp tác xã, kinh tế tập thế, kinh ĩếhợp lác. thực hiện pháp luật
1. Thực trạng thực hiện Luật Họp tác xà năm 2012
Thứ nhất, những kết quả đạt được từ việc thực hiện Luật Họp tác xã năm 2012
Luật TITX năm 2012 quy định vó tổ chức và hoạt động của HTX kiểu mói, vời nhiểu nội dung tiến bộ, phù họp với trào lưu phát triến của kinh tế tập thể đương đại. Thực vậy, Luật đã tạo điều kiện cho kinh tè tập thế phát triển ở kháp các vùng, miển trèn cá nước, biểu hiện thông qua số lượng IỈTX kiểu mói không ngừng tàng lén, quy mô sản xuất, kinh doanh cùa các HTX cũng ngày càng được mở rộng, đã có nhiều HTX tích cực tham gia vào hoạt động xuãt khẩu, đưa hàng hóa thế mạnh hoặc các loại đặc sản của Việt Nam ra thế giới. Theo Báo cáo cúa Bộ Kẽ hoạch và Đầu tư, cùng với việc tăng lén vẽ số lượng.
hiệu quả hoạt động của khu vục kinh tế tập thể cũng ngày càng được nâng cao, cụ thể là doanh thu bình quân của một IITX năm 2018 là 4.477,3 triệu đổng/HTX, gấp khoảng 5,2 lần so V/Ýi n.im 2003; lãi bình quân tâng tìr 74 triệu đổng/I ĨTX/nãm 2003 lên 240,5 triệu đổng/HTX/nãm 2018. Đối vời Tổ họp tác, sổ lao động thường xuyên năm 2018 khoảng 1,1 triệu lao đọng, tàng 11,2% so với năm 2003;
doanh thu binh quản cùa một Tổ hợp tác là 408 triệu đồng, tăng 75,7% so với nảm 2003;
lãi bình quân của một Tố họp tác là 61,2 triệu đổng/năm, tăng 127,5% so với năm 2003; thu nhập bình quàn cùa một lao động thường xuyên trong Tổ hợp tác là 26 triệu dông/
nảm, tảng 21% so với năm 2003.
Đồng thòi, Luật HTX năm 2012 dà có quy định thay đối căn bán vể hoạt động quàn trị
ĨẠPCHÍTHÔNG TIN KHOA HỌC CHÍNH TRỊ-số 04 (211-2020 «< 71
I^BL tong thực tiền tây nam bộ và việt n am
HTX, theo đó mặc dù xác định HTX không phái doanh nghiệp nhưng do mục đích của việc thành lập IITX vẫn là để tìm kiếm lọi nhuận, phục vụ phát triổn kirúi lè xã hội của địa phương và tăng thu nhập cho các thành viên nén việc quản trị HTX cán phái được duy trì như quản trị doanh nghiệp, vì thế, cơ cấu tổ chức HTX củng được tạo nên từ các thành phần bao gồm Hội đồng quản trị, Giám đốc, Ban Kiếm soát, thực hiện các chức nàng quản lý. diếu hành và kiểm tra, giám sát các hoạt động cúa HTX. Chính mó hình này đã làm cho hoại dộng của HTX trở nén nàng dộng và những người lãnh đạo HTX tự nhận thấy họ phải có trách nhiệm điều hành kinh doanh đế thu lựi nhuận, qua đó nâng cao trình độ của nhũng người lãnh đạo HTX, thay vì quan niệm vé trách nhiệm an sinh xã hội như mó hình Ban Chủ nhiệm HTX trước dây. Nhờ thay đổi mò hình quản trị mà thời gian qua, ở nhiều vũng trong cà nước đã có những HTX phát triến mạnh về quy mô vốn và th Ị trường liêu thụ sản phẩm, cạnh tranh bình đồng với các loại hình doanh nghiệp trong nền kinh tế như HTX dịch vụ tổng họp nong nghiệp Anh Đào (Lâm Đổng), HTX E vergrowth (Sóc Tráng), HTX bò sữa Tằn Thòng Hội (thành phố Hổ Chí Minh)...
Ngoài ra, nhờcó quy định rõ ràng của Luật HTX nàm 2012 về quan hệ tương trợ theo cơ chế hợp đổng sử dụng dịch vụ bắt buộc của thành viên với HTX, qua đó tạo trách nhiệm của HTX trong cung cẩp dịch vụ đâu vảo vả bao tiéu sàn phẩm đáu ra cho thành vien cúa mình; ngược lại, thành vien cũng có trách nhiệm sử dụng các sàn phấm cúa HTX để tạo doanh thu và lợi nhuận cho IITX, từ đó sẽ phân phối trở lại cho các thành viên.
Nhờ cơ chế tương trợ này mà các thành viền HTX không phải lo dâu ra cho sản phẩm của mình, từ đỏ đời sống của họ được ổn định, làm cho xã viên chuyên tâm sản xuất, nhiéu loại dặc sản địa phương đã được sán xuất quy mô lớn và vươn ra chiốm lĩnh thị trường cá nước, thặm chí xuất khâu lới các thị trường khó tính trên thế giới.
Thứ hơi. hạn chế trong việc thực hiện Luật ỉlọp tác xã năm 2012
(1) Về thành ỉập mới, đứng ký lại HTX và chuyến đổi sang loại hỉnh lớ chức khác. Theo quy định tại Điều 62, Luật HTX năm 2012 thì HIX, liên hiệp HTX thành lập trước ngày 01- 7-2013 mà tổ chức và hoạt động không phù hụp với quy định của Luật này thì phải đăng ký lại hoặc chuyển sang loại hình tổ' chức khác trong thời hạn 36 tháng kế từ ngày Luật có hiệu lực. Như vậy. nếu tổ chức và hoạt động cúa HTX hiện hành không phù họp với quy dịnh cúa Luật mới thì HTX có hai lựa chọn: một là, đăng ký lại và vân hoạt dộng dưới hình thức IITX; hai là, chuyến đổi sang loại hình khác (chảng hạn doanh nghiệp) với điều kiện không thuộc trường họp mất khả năng ihanh toán. Tuy nhiên, Luật IITX và Nghị định 193/2013/NĐ-CP hướng dân thi hãnh chưa có quy định cụ thể về thủ tục chuyến đối từ HTX sang doanh nghiệp, mà vấn đề này chì dược quy định trong Hường dán số 3763/BKHĐi -HTX ngày 05-6-2019 của Bộ Kế hoạch và Đầu tir vé việc chuyển đổi IITX sang loại hình tổ chức khác, theo đó việc này sẽ được tiến hành qua ba bước như sau: thứ nhất, tiến hành Đại hội thành viỂn dế ra các quyết định về việc giải thế tự nguyện dể chuyến đổi HTX; thứ hai. thực hiện giái thể rự nguyện HTX; thứ ba, thành lập doanh nghiệp inới theo quy định của pháp luật.
Như vậy, theo hướng dần này, muốn chuyển đổi HTX thành doanh nghiệp thì trước hết phải giải thể HTX rói mới thành lập doanh nghiệp, tức là chẩm dứt sự tồn tại của pháp nhàn này để thành lập một pháp nhân mới. Hệ quà là hai pháp nhàn không có mối liên hệ với nhau, vì thế pháp nhân doanh nghiệp không phải gánh vác các nghĩa vụ cùng như không được third hướng các quyển của pháp nhân HTX. Xct VC bản chất pháp lý, đây không phải là chuyển đổi loại hình kinh doanh mà thực chất là hoạt động giải thẽ HTX và thành lập doanh nghiệp theo trình tự, thủ tục độc lập. Điều dớ cho thấy, các quy định của pháp luật hiện hành chưa xác định rõ bản chất của việc chuyến đổi hình thức IITX, đổng thời quy định thủ tục còn khá phức tạp, lừ dó làm mẩt đi tính linh hoạt
72 ?) TẠP CHl THÔNGTIN KHOA HOC CHÍNH TRI-số 04 {21)-2020
trong việc lựa chọn các loại hình kinh doanh của các chủ thổ. Đây là nguyên nhân chính dẫn đến Lhực trạng thời gian qua số lượng HTX chuyển đổi thành doanh nghiệp không đáng kể, và nếu có thì bản thân HTX và các cơ quan quản lý nhà nước cũng rất lúng túng trong việc thực hiện hoạt động chuyển đổi này. Chính vì vậy, thời gian tới cần nghiên cứu cơ chế cho phép chuyên đổi trực tiếp từ HTX sang doanh nghiệp, và như vậy việc chuyển đổi loại hình sẽ không làm chấm dứt hay thay đổi nghĩa vụ trả nợ của chủ thể đã chuyển đổi đối với bên thứ ba.
Ngoài những quy định chtra phù hợp về đãng ký lại và chuyển điổì HTX, quy định thảnh lập mód HTX cũng cồn nhiều thủ tục rườm rà và phức tạp hơn so với thành lập doanh nghiệp, vì thế chtra thực sự tạo cơ chế khuyến khích tối đa cho sự ra đời của các HTX kiểu móí. Chẳng hạn, muốn thành lập HTX phải có ít nhất 07 thành viên sáng lập, trong kill số lượng này chĩ là 03 thành viên đối vói công ty cổ phân; hoặc như thời hạn cẫp giấy chứng nhận đăng ký HTX là 05 ngày làm việc trong khi thời hạn này đối vói doanh nghiệp chỉ là 03 ngày. Những quy định này đã làm mất đi tính cạnh tranh của HTX so vói doanh nghiệp, từ đó ảnh hưởng đến sự hào hứng của các chủ thể khi quyết định lựa chọn loại hình tổ chức kirih doanh.
(2) Vê chính sách ưu đãi, hỗ trợ HTX kiểu mới. Luật HTX năm 2012 quy định nhiều chính sách ưu đãi và hỗ: trợ cho HTX kiểu mới, tuy nhiên việc triển khai thực hiện các chính sách này còn nhiều hụn chế. Trong thực tế, một số chính sách chưa dược triển khai thực hiện hoặc nếụ. có thì phải lồng ghép vào các chính sách khác, chẳng hạn, do hạn chế về nguổn vốn nện chính sách đào tạo, bổi dưỡng cán bộ IITX, chính sách hổ trợ đầu tư kết cấu hạ tâng cho HTX nồng nghiệp phải thực hiện lổng ghép vào Chương trình Mục tiêu quốc gia xây dựĩig nông thôn mới, Chương ttình Mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững... Thực tế cho thấy số lượng IĨTX được hirởng các chính sách hỗ trự và ưu đãi của Nhà nước còn hạn chế, từ đó ánh hường không nhỏ đến việc mở rộng quy mó và trình
độ của từng HTX nói riêng và sự phát triổn của kinh tế tập thể nói chung.
2. Những tác động của Luật Hợp tác xã tới sự phát triển kỉnh tế tập thế ở Việt Nam
Kinh tế tập thể trong đó HTX là nồng cốt chịu tác động mạnh mẽ của Luật HTX, theo đó, nếu các quỵ định của Luật HTX phù hợp với điểu kiện xã hội và xu thế phát triển kinh lế của thòi đại thì sẽ được xã hội đón nhận và ủng hộ, hệ quả là sẽ thu hút đông đảo chủ thể tham gia góp vốn để trở thành thành viên HTX, qua đó thúc đẩy kinh tế tập thể phát triển; ngược lại, nếu quy định của Luật HTX không thể hiện rõ những ưu điểm của H I X, không chỉ ra được sự khác nhau giữa HTX với doanh nghiệp và các tổ chức xã hội, đặc biệt là sự khác nhau giữa mô hình HTX kiểu mới và HTX kiổu cũ thì rất khó thu hút các cá nhân, pháp nhân tham gia đổ phát triổn kinh tê tập thể. Điểu này đã được minh chứng qua thực tế thực hiện Luật HTX ở nước ta từ năm
1996 đến nay.
Luật HTX lần đầu tiên được ban hành năm 1996 đã tạo cơ sở pháp lý cho việc phát triển HTX kiểu mới và kinh tế tập thể trong điều kiện thực hiện chính sách Đổi Mói, phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hộ i chủ nghĩa. Một trong nhũng đặc điểm nổi bật đó là không tiếp tục thực hiện cơ chẽ phân phối dựa vào ngày cồng lao động của xã viên như trước đây, mà thực hiện phân phối theo mức độ sử dụng dịch vụ, công sức lao động và vốn góp của xà viên trong ĨITX. Tuy nhiên, bên cạnh những quy dịnh phù hợp với điều kiện mói, Luật HTX nám 1996 vẫn còn những hạn chế như thừa nhận xã viên có thể gốp sức mà không nhất thiết phải góp vốn vào IITX. Điều này dường như làm cho HTX giống như một tổ chức xâ hội, hướng tới giải quyết các vấn đề an sinh xã hội trong cộng đổng nhiều hơn là kinh doanh tìm kiếm lợi nhuận. Trong khi đó, bản thân HTX được hình thành bởi các cá nhân, hộ gia đình không có tiềm lực mạnh về điều kiện kinh tế, vì thố phải đặt vẩn đề lợi nhuận lên hàng đầu để nâng cao đời sống vật chất cho các xã viên thì mới có thể giải quyết được các vấn để an sinh xã hội trên địa bàn.
Chính vì hạn chế này, cộng với ấn tượng vể
TẠP CHÍTHÔNG ĨIN KHOA HỌC CHlNHTRỊ- số 04 {21J-2G20 (( 73
^M l TÓNG kết THl.iC TIỄN TÂY NAM BỘ VÀ VIỆT NAM
mô hình HTX kiểu cù mà bản thần xã viên hoặc cha anh họ đã trải qua nén Luật HTX năm 1996 chưa thực sự thu hút được sự tham gia cúa các chừ thể trong xã hội.
Luật HTX năm 2003 ra đời đã khác phục những hạn chế của Luật năm 1996, theo đó Luật quy định HTX hoạt động như một loại hình doanh nghiệp đổ nhấn mạnh tính chất tìm kiếm lợi nhuận trong hoạt động của chủ tliể này. Tuy nhiên, một sứ vẩn dề về bản chất của H'l'X kiổu mới vẫn chưa được giải quyết triệt để, đon cử như Luật vân third nhận xã viên có thể chỉ góp sức mà không cần góp vốn, và như vậy nếu coi HTX hoạt động như một loại hình doanh nghiệp với tính chịu trách nhiệm hữu hạn của các xã viên thì xã viên chi' chịu trách nhiệm về các khoản nợ và nghĩa vụ tài chính của HTX trong phạm vi số vốn đã góp vào HTX, trong trường hợp này, nếu HTX phát sinh nợthì trách nhiệm của xã viên góp sức sẽ giải quyết như thế nào.
Hơn nữa, cũng cần thừa nhận rầng trong giai đoạn này, Hiến pháp năm 1992 và Bộ luật Dân sự năm 2005 còn quy dịnh về hình thức sở hữu tập ỉhể, với chú thể diển hình của loại hình sở hữu này là IITX. Chính điều này đã làm cho xã hội hiểu nhầm vể HTX kiểu mói, cho rằng HTX vân duy trì hình thức làm chủ tập thề như trước đáy, phàn phối theo cơ chế cào bằng, vi thế không có sức hấp dân đối với xã hội, từ dó không thu hút được các chủ thể tham gia thành lập hoặc đăng ký để trở thành xã viên IITX.
Luật HTX nảm 2012 cùng với Hiến pháp năm 2013, Bộ luật Dân sự nảm 2015 đã tiến một bước dài trong việc xác định rõ bản chất của HTX kiểu mới, được thề hiện thông qua các quy định vể chế độ sở hữu, về mối quan hệ giữa HTX vói các thành viên của nó và về cơ chế quán trị IITX. Theo quy định của H iển pháp năm 2013 và Bộ luật Dán sự nám 2015, quan hệ sở hữu trong HTX thuộc hình thức sở hữu chung theo phẩn, và thê HTX được coi là một pháp nhân độc lập, có tài sản liêng và tự chịu trách nhiệm bàng tài sản ây. Các thành viên HTX (trước đày gọi là xà viên) không chỉ bó hẹp là cá nhàn vả hộ gia đình mà có thể là bất cứ chủ thế nào cố năng lực
hành vi dân sự đầy đủ, tự nguyện góp vốn gia nhập ĩ ITX. Vói việc bãi bỏ hình thức sở hữu tập thế, quan hệ sờ hữu trong HĨX đã được làm rô, đó là (1) quan hệ giữa các thành viên HTX thuộc loại hình sở hữu chung theo phồn, theo đó việc chia lợi nhuận phụ thuộc vào dịch vụ mà thành viẻn sử dụng, công sức và tỷ lệ vốn góp của họ góp trong HTX; (2) quan hộ giữa thành viên vói HTX là quan hệ giữa các chủ thể độc lập, theo đó bản thân HTX là một pháp nhân độc lập và thành viên chỉ chịu trách nhiệm hữu hạn về các khoản nợ của IITX trong phạm vi số vốn mà họ đã góp. Đây là quy định rõ ràng về bản chất cùa ỈITX kiểu mới, rất phù hợp với xu thế phát triển của kính tê thị trường và đáp ứng được nhu cầu của xã hội.
Ngoài ra, Luật H'IX năm 2012 còn có bước tiến dài trong viẹc làm rõ mục đích lựi nhuận cúa HTX thong qua việc khàng định HTX mặc dù khòng phải doanh nghiệp nhưng để tồn tại và phát triển, HTX vẫn phải đặt yếu lố lọi nhuận lên hàng đẩu, tuy nhiên, nếu doanh nghiệp hướng đến khách hàng trong xã hội thì HTX hướng đến khách hàng chính là các thành viên của mình. Cụ thể là, HTX làm các dịch vụ bao tiêu nguyên liệu/dịch vụ dầu vào và cả sản phẩm/dịch vụ đầu ra cho các thành viẽn của mình; đổi lại các thành vièn cũng phải cam kết sứ dụng dịch vụ/sản phẩm cúa HTX, qua đó thé hiện lính chất tương trợ giữa các thành viên. Như vậy, sự tưong trợ ớ đày không phải là thòng qua việc góp sức (tức là thong qua hình thức đối nhàn) để trờ thành xã viên như trước mà vân phải thong qua góp vốn (hình thúc đối vốn), nhưng việc góp vốn là dể tạo nến sức mạnh tập thổ và thực hiện lợi ích cúa chính bản thân thành viên HTX, có như vậy HTX mói có thể phát triển vả mở rộng sản xuất, kinh doanh.
Những quy định nổi bật trên đã khiến cho Luật ỉ ITX năm 2012 có sức hấp dẫn rất lớn với xã hội, làm thay dđi nhận thức của xã hặi về HTX kiểu mới. Cụ thể là, số lượng HTX thành lập mói tăng lẻn hàng nỏm, phát triến đống đều ở khắp các vùng, miền trong cá nước, đã xuất hiện nhiỂu HTX quy mô lớn, kinh doanh hiệu quả vượt ra ngoài phạm vi địa
74 >}} TẠPCHÍTHÔNGTIN KHOA HỌCCHÍNHTRỊ-số 04 (211-2020
phương, tham gia vào thị trường toàn quốc và xuất khắu ra thị trường thế giới. Theo số liệu thống kê của Liên minh HTX Viẹt Nam, tính dến hết tháng 6 năm 2020, cả nước có 25.282 HTX, tăng 2.002 HTX so với cùng kỳ năm 2018, bao gồm 7,2 triệu thành viên và sử dụng 2,5 triệu lao động. Tính riêng 6 tháng đầu năm 2020, cả nước thành lập mới 752 HTX, 10 liên hiệp HTX, 3.000 tô* họp tác, đạt 30% kế hoạch đề ra, trong đó vùng Tây Bác có 120 HIX, Đông Bác 161 HTX, Dồng bàng sông Hồng 152 IITX, Bấc Trung bộ 46 HTX, Tây Nguyên 65 HTX, Đông Nam bộ 48 HTX và đổng bầng sông Cửu Long 109 HTX.
Cùng với sự chuyển biến của các HTX và tổ hợp tác, kinh tế tập thể cũng nhận được nhiều sự hô trợ của Nhà nước, đặc biệt là tìr Quỳ Hô trợ phát triển HTX vói việc cho vay vốn để cấc 1ITX mở rộng quy mó sản xuất, kinh doanh. Sau khi nhận đưọc sự hô trợ này, lợi nhuận sau thuẽ bình quân của các HTX tăng 50% - 60%; sô' thành viên tăng bình quân 4%; số lao động tăng bình quân 37%;
thu nhập hình quân tăng 35%; số nộp ngân sách tảng bình quân 74%.
Tuy nhiên, bên cạnh nhùng thành tựu nói trên, việc phát triển kinh tế tập thế ở nước ta vân còn một số hạn chế cần phải khác phục hong thời gian tới, nổi bật là mặc dù tàng về số lượng nhưng tỷ’ trọng đóng góp của khu vực kinh tế tập thổ vào GDP câ nước có xu hướng giảm, cụ thể mức đóng góp nãm 2003 là 7,49% giảm xuống chí còn 3,7% vào cuối năm 2018, đồng thời hiệu quả tăng trường GDP của kinh tế tập thể hiện chỉ bàng khoảng 50% các thành phần kinh tố khác. Điều này cho thấy tõc độ tàng trưởng của khu vực kinh tế tập thế còn chậm, chưa bắt kịp tốc độ tăng trưởng của các thành phần kinh tô khác cũng như chưa tirơng xứng với tiềm nâng hiện có.
Đối vói riêng lĩnh vực nồng nghiệp, hiện nay cả nước có khoảng 14.000 IITX nong nghiệp trẻn tổng số hon 8 triệu hộ nòng dân, dây là con số cùn khiêm tốn so với quy mò nền nông nghiệp nước ta. Việc nhiổu hộ nông dân chưa tham gia HTX dắn đến hệ quá là ván còn tình trạng sản xuất manh mún, nhỏ lê, khỏng tập trung được nguổn nhân
lực, vật lực và dất dai đề tổ chức sản xuất lớn, đồng thời rất khó đtra sản phẩm của các hộ gia đình vươn ra các thị trường lớn.
3. Một SỐ giải pháp đẩy mạnh phát triến kinh tế tập thể ưiừi gian tói
HTX là nòng cốt cúa kinh tế tập thể, bởi vậy nếu Luật HTX có nhùng quy định hợp lý, khả thi, phù hợp với xu thế phát triển của kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa thì sẽ thúc đấy kinh tế tập thể phát triển; ngược tại sẽ trở thành lực cản đối với thành phồn kinh tế này. Chính vì vậy, đề phát triển kỉnh tế tập thề thời gian tới, cán thực hiện một số giải pháp cơ bản sau đây:
Thứ nhất, tifip tục hoàn thiện Luật Hợp tác xăfỉđm20l2
Trải qua 7 nám thực hiện, Luật HTX đã phát huy được những ưu điểm nhưng cũng bộc lộ một số hạn chế nhất định, cần sửa đồi, cụ thể là: (1) Đẽ khuyến khích kinh tế tập the phát triển, qua đó tối đa hóa khả năng tương trợ giữa các thành viên trong cộng đổng, nên xemxét quy định số lượng thành viên tối thiếu cần có để thành lập HTX. từ 07 người xuống 03 hoặc 05 người, như vậy sẽ tạo cơ hội cho các thành viên dỗ dàng thành lập HTX hơn, đồng thời cũng cán nghiên cứu giảm sò' thành viên tối thiếu đế thành lập liên hiệp HIX từ 04 xuống 02 thành viên. (2) Cần có quy định về việc chuyến đổi tiỊK tiếp HTX sang doanh nghiệp và ngược lại, thay vì phải qua thủ tục giải thể pháp nhân cũ để thành lập pháp nhân mới như hiện nay, để tránh tình trạng các chủ thể không được thừa hưởng quyền và nghĩa vụ cúa nhau, gáy khó khấn cho hoạt động sản xuất, kinh doanh của chủ thể mói. (3) Hiện nay có nhiều chính sách ưu đãi, khuyến khích kinh tế tập thổ đã được ban hành nhưng nàm rải rác ở nhiều văn bản khác nhau, chú yếu là văn bản dưới luật, vì vậy cân rà soát, tập hụp hóa dể dưa vào Luật HTX cho đổng bộ và có giá trị pháp lý cao hon. Đổng thời, cân quyổt liệt triển, khai các chính sách ưu đãi dành cho HIX và kinh tố tập thổ đổ khu vực này phát triển nhanh và mạnh hơn. (4) Cẩn sứa đối các quỵ đinh về thú tục thành lập, đăng ký, giải thể HTX theo hướng đon giản hóa, ít nhất tương dương với thú tục thành lập. đăng ký, giải thể
TẠPCHÍ THỐNG TIN KHOA HỌC CHlNHTRỊ-số 04(211-2020 «( 75
TỔNG KẾi^THực NAM BỘ_XÌVIẾ.TIVAM
doanh nghiệp, có như vậy’ mói khuyến klúch HTX ra đời và phát tnến. (5) Cần mờ rộng đối tượng điều chinh của HTX đối với cả lố họp tác, theo đó có thế đổi tên Luật IỈTX thầnh Luật các tổ chức kinh tế họp tác hoặc Luật các tổ chức kình tế tập thế. Điểu này là vì, HTX là nòng cốt của kinh tế tập thể nhưng không phải chủ thể duy nhất, vì thế với sự ra đời của Luật HTX tlù dường như Tổ hợp tác còn bỏ ngỏ, chưa được pháp luật diều chính, trong khi chủ thể này tồn tại khá nhiều và khá phổ biến. Để kinh tế tập thể phát triến dóng bộ thì rất cẩn thiết phải có Luật điều chỉnh nhóm chủ. thể này.
Thứ hai, đấy mạnh tuyên truyền đẽ xã hội hiểu hơn về bán chất hợp tác xà kiều mói và vai trò của kinh tếíập thể
Mặc dù mô hình HTX kiểu mới đã chính thức được quy định trong Luật HĨX năm 1996, và tiếp tục được thừa nhận trong Luật 1ITX năm 2003 và 2012, tuy nhíèn, trái qua hon 20 năm, mò hình HTX kiểu mới vẫn chưa thực sự được biết đến rộng rãi. Nhiều người ván cho rằng, cấc Luật HTX nói trên chỉ là
“bình mới rượu cũ”, vì vậy HTX không có sức hap dẫn đối với các chủ thể trong xã hói. Cần thùa nhận rằng, mó hình HTX kiểu cũ đã phát huy tác đụng to lón trong việc huy động sức người, sức của cho hai cuộc kháng chiến của dân tộc, tuy lủúèn, mồ hình này không còn phát huy hiệu quả trong điều kiện kinh tổ thời bình và trong mô hình kinh tế thị trường định hướng xã hội chú nghía. Chính vì váy, việc chuyển dổi từ HTX kiổu cũ sang HTX kiểu mời là đòi hói tất yếu, không chí phù hợp với kinh tê nưóc ta hiện nay mà càn phù họp với xu thế chung của thế giới về việc duy trì và phát huy sức mạnh của kinh tế tập thể. Mặc dù vậy, do có ấn tượng nong một thời gian dài vời cơ chế bẳt buộc gia nhập và chõ độ phân phối chưa họp lý của HTX kiếu cũ nén nhiều cá nhân, pháp nhân, hộ gia dinh không hào hứng khí nhííc đến HTX, thay vào đó họ quan lâm nhiều đến doanh nghiệp và kinh tế tư nhân, thay cho kinh tế tập thể. Tuy nhiên, điều không thể phủ nhận là kinh tê tập thế vãn phát huy lác dụng rất lớn đôi với nliinrg chủthểkhòngcó nhiều vốn, trực tiếp sản xuất
kinh doanh và cần có sự tương trợ cúa nhóm người cùng hoàn cảnh.
Chính vì vậy, thòi gian tói cần đáy mạnh tuyên truyền ít nhâl hai nội dung cơ bản sau đây: Một là, làm cho người dân và xã hội hiểu rõ bản chất của HTX kiổu mới, đặc biệl nhấn mạnh đến tính chất kinh doanh thu lợi nhuận cứa HTX, qua đó tạo thu nhập và nâng cao đời sống cho thành viên ỈĨTX. Ngoài ra, tính chất tương trợ trong HTX không có nghĩa HIX là tổ chức được lập ra giống các lổ chức từ thiện, mà bản chất tương trợ thể hiện ớ việc HTX coi thành viên của mình là đối tượng phục vụ chính trong bao tiêu đầu vào và đâu ra cho thành vièn, khác với doanh nghiệp coi xã hội là khách hàng chính của mình. Hai lủ, làm cho người dân và xả hội hiểu rõ quan hệ sở hữu trong HTX là hình thức sở hữu chung theo phần, theo đó lợi nhuận mà thành viên được hưởng đưọc chia theo mi'rc độ dịch vụ họ đã sử dụng của 11TX, còng sức lao động đóng góp và tỷ lệ vốn góp vào HIX. Cần nhấn mạnh rằng, kinh tế hụp tác thuộc về hình thức kinh tố tập thể nhưng hình thúc sở hữu không còn thuộc về sở hữu tập thể như quan niệm trước đây được quy định trong Hiến pháp 1992 và Bộ luật Dàn sự 2015. mà dă dược thay hàng hình thức sở hữu chung theo phẩn được quy định trong Hiến pháp 2013 và Bộ luật Dân sự năm 2015. Hiểu được điều này sẽ giúp cho các chủ thế thấy rõ lợi ích thu được của từng cá nhân khi tham gia HTX, tránh hiểu lầm về lọi ích bị
“tập thế hóa” như mõ hình IỈTX kiếu cũ ■
Tài liệu tham khảo:
1. Bụ Kếhoạch và nán tu (2019), Báo cáo tổng kẽì i5nãm thực hiên Nghị quyết số 13-N(yiw của Han chđp hành Trung ưrng vẽtiẽp tucđổì mồi. pháttríến I’à nửngcuu hiệu quá kinh té'tập thẽ.
2. Báo Nhàn Dân diyn tủ:
tin luc kinh-tc'tau-dieu-kien-thuan-lrũ-de-phat trien- kinh te tap-the-hop-tac-xa-475784/
https://nhandan.com.vn/
3. Báo độngđiẹntữ,
thiet sua luat-htx-dc-lao-tiol-pha-76021 l.ldo
https://laodong.vn/kinhte/can 4. Nguyền 'ITìị Thu Iloài, Phát triến kinh íếhựp lác xá
Việt Nam trong bối cánh rrứri, 'lạp chí Tài chinh, Kỳ 1, Số 11/2019,11.25-32,
□. Vú Quang, Những tồn tại, vưởng mac cùa rpiá trinh thục thí pháp luật vé. chuyến đói hợp tác -rà sang loại hình doanh nghiệp. ĩạpchíCong thuưng,số() 1 /2020.
6. Dang Văn i hanh. Một sổ giúi pháp phát tnèri khu vực kinh tể lập thế. hợp tức xã, Tạp chí Tài chinh, Kỳ 2, Sỗ 3/2020, tr.42-48.
76 ĨẠP CHÍ THÒNG TIN KHOA HOC CHÍNH TRỊ-số04(211-2020
