B¦íC §ÇU SO S¸NH SHAMAN GI¸O
CñA C¸C D¢N TéC NãI TIÕNG TUNGUS ë TRUNG QUèC Vµ §¹O MÉU VIÖT NAM
haman gi¸o lµ mét lo¹i h×nh t«n gi¸o nguyªn thñy tõng tån t¹i phæ biÕn ë nhiÒu d©n téc nãi tiÕng Tungus, M«ng Cæ, §ét QuyÕt thuéc vïng §«ng B¾c cho ®Õn vïng T©y B¾c Trung Quèc.
“Shaman” b¾t nguån tõ thuËt ng÷
“Shaman” trong tiÕng Tungus, cã nghÜa lµ “ng−êi th«ng hiÓu tÊt c¶”(1). Tõ thÕ kØ XIX ®Õn ®Çu thÕ kØ XX, nh÷ng hiÖn t−îng t«n gi¸o t−¬ng tù còng ®· ®−îc c¸c nhµ nghiªn cøu ph¸t hiÖn ë nhiÒu n¬i trªn thÕ giíi. ThÇy ph¸p ë c¸c n¬i ®ã ®Òu ®−îc gäi chung lµ Shaman. HÖ thèng t− t−ëng, quan niÖm vµ nghi lÔ ma thuËt víi Shaman lµ trung t©m ®−îc gäi chung thµnh Shaman gi¸o (Shamanism). Nh÷ng bµi h¸t vÒ thÇn linh vµ nghi lÔ cña Shaman gi¸o hµm chøa c¶ t− t−ëng quan niÖm vµ h×nh th¸i x· héi cña c¸c d©n téc.
ViÖc nghiªn cøu c¸c gi¸ trÞ ®ã ngµy cµng
®−îc coi träng. Nhµ kh¶o cæ häc Tr−¬ng Quang Trùc cho r»ng: “V¨n minh Trung Quèc Cæ ®¹i lµ V¨n minh kiÓu Shaman”.
Nh÷ng hiÖn vËt kh¶o cæ thuéc V¨n hãa Hång S¬n Liªu T©y khai quËt ®−îc ë miÒn b¾c Trung Quèc cho thÊy, “néi dung chñ yÕu cña V¨n hãa ph−¬ng b¾c Trung Quèc lµ V¨n hãa Shaman gi¸o. Nãi theo mét ý nghÜa nhÊt ®Þnh nµo ®ã, V¨n hãa Shaman gi¸o lµ khëi nguån cña V¨n hãa
Wu Yunxia(*) Trung Quèc, ®Æc biÖt lµ V¨n hãa ph−¬ng b¾c Trung Quèc”(2).
§¹o MÉu (tÝn ng−ìng MÉu Tø phñ) lµ tÝn ng−ìng d©n gian vïng B¾c Bé ViÖt Nam. Trong qu¸ tr×nh ®éc lËp d©n téc vµ phôc h−ng v¨n hãa, tÝn ng−ìng nµy ®·
h×nh thµnh nªn mét hÖ thèng thÇn linh b¶n ®Þa t−¬ng ®èi hoµn chØnh víi vÞ thÇn trung t©m lµ Th¸nh MÉu LiÔu H¹nh vµ TrÇn H−ng §¹o. Trong céng ®ång ng−êi Kinh ë Qu¶ng T©y Trung Quèc cã ®Òn thê Tam vÞ Th¸nh mÉu (miÕu Ba Bµ), trong
®ã mét vÞ lµ LiÔu H¹nh C«ng chóa, ngoµi ra cßn cã ®Òn §øc Th¸nh TrÇn(3). §iÒu nµy gãp phÇn chøng minh r»ng, vµo thÕ kØ XVI, ®¹o MÉu ®· phæ biÕn trong x· héi d©n gian ViÖt Nam. Nghi lÔ lªn ®ång cña
®¹o MÉu ®−îc coi lµ mét h×nh thøc “diÔn x−íng t©m linh cña ng−êi ViÖt”(4). ¤ng bµ
®ång, sau khi thØnh mêi thÇn linh gi¸ng
*. Ng« V©n Hµ, nghiªn cøu sinh, §¹i häc Trung S¬n, Qu¶ng Ch©u, Trung Quèc.
1. TriÖu ChÝ Trung. Kh¶o cøu vÒ tõ “Shaman”. Häc b¸o §¹i häc D©n téc Trung −¬ng, Chuyªn san Khoa häc X4 héi, sè 3/2002.
2. Tr−¬ng Quang Trùc. S¸u bµi gi¶ng chuyªn ®Ò Kh¶o cæ häc. V¨n VËt xuÊt b¶n x4, 1986.
3. Chu T¸c C¶nh, §µm §øc Thanh. D©n téc Kinh, trong:
V¨n hãa chÝ c¸c d©n téc Choang, Bè y, Tµy, NgËt l4o, Kinh. Th−îng H¶i Nh©n D©n xuÊt b¶n x4, 1998.
4. §iÒu tra lÞch sö x4 héi d©n téc Kinh ë Qu¶ng T©y.
Hå s¬ t− liÖu vÒ vÊn ®Ò d©n téc Trung Quèc, tËp 5/2005.
S
nhËp vµo c¬ thÓ m×nh, sÏ thùc hiÖn c¸c
®éng t¸c nh¶y móa, tÕ lÔ trong tiÕng ®µn ca cña cung v¨n. Theo t«i, ®¹o MÉu bao gåm c¶ tÝn ng−ìng linh hån vµ mang s¾c th¸i thÇn linh nhËp vµo c¬ thÓ con ng−êi.
Nã cÇn ®−îc tiÕn hµnh nghiªn cøu víi t−
c¸ch nh− mét h×nh th¸i Shaman gi¸o.
C¸c d©n téc thuéc ng÷ hÖ Tungus bao gåm ng−êi M·n, Ng¹c Lu©n Xu©n, Ng¹c
¤n Kh¾c, Si-Ba, H«-Chª, chñ yÕu c− tró ë l−u vùc s«ng H¾c Long, s«ng Tïng Hoa.
Shaman gi¸o lµ nÒn t¶ng v¨n hãa cña nh÷ng d©n téc nµy. Bµi viÕt nµy chó träng vµo ba ph−¬ng diÖn: hÖ thèng thÇn linh, nghi lÔ t«n gi¸o, ®Þa vÞ x· héi cña Shaman gi¸o c¸c d©n téc nãi tiÕng Tungus Trung Quèc vµ ®¹o MÉu ViÖt Nam, b−íc ®Çu tiÕn hµnh so s¸nh, th¶o luËn vÒ ¶nh h−ëng cña ph−¬ng thøc s¶n xuÊt ®èi víi Shaman gi¸o còng nh− t¸c dông cña Shaman gi¸o trong viÖc h×nh thµnh tÝnh c¸ch d©n téc cña mçi n¬i.
1. VÒ hÖ thèng thÇn linh: ®Òu chñ yÕu lµ n÷ thÇn, nh−ng ®¹o MÉu ViÖt Nam cã hÖ thèng thÇn linh hoµn chØnh h¬n
Shaman gi¸o cña c¸c d©n téc nãi tiÕng Tungus vµ ®¹o MÉu ViÖt Nam cã nh÷ng
®iÓm gièng nhau ®¸ng kinh ng¹c. C¶ hai
®Òu cã ®«ng ®¶o c¸c n÷ thÇn, h¬n n÷a còng cã rÊt nhiÒu c¸c n÷ Shanman (bµ
®ång). VÝ dô, “Shaman gi¸o cã thÇn chñ lµ MÉu Thiªn, thÇn §«ng H¶i, thÇn Trém Löa, thÇn Tinh tó, thÇn C©y LiÔu, thÇn TuyÕt ®Òu thuéc n÷ thÇn”(5). Tõ ®ã cã thÓ nhËn ra dÊu Ên cña x· héi MÉu hÖ. “HÖ thèng n÷ thÇn cña ViÖt Nam còng hÕt søc phong phó, cã ®Õn 362 vÞ n÷ thÇn cña c¸c d©n téc vµ vïng miÒn trªn c¶ n−íc”(6), trong ®ã cã mét sè lµ n÷ anh hïng d©n
téc cã c«ng víi ®Êt n−íc, nh− Hai Bµ Tr−ng.
Ngoµi c¸c n÷ thÇn, Shaman gi¸o cña c¸c d©n téc ph−¬ng B¾c Trung Quèc vµ
®¹o MÉu ViÖt Nam ®Òu thê c¸c vÞ thÇn tù nhiªn, thÇn ®éng vËt, nam thÇn anh hïng d©n téc. C¶ hai ®Òu cã nh÷ng tÝn ng−ìng vµ nghi lÔ thê cóng trêi vµ ®Êt.
Do sù kh¸c nhau vÒ ph−¬ng diÖn ®Þa lÝ m«i tr−êng, cho nªn c¶ hai l¹i cã tÝn ng−ìng thê c¸c thÇn ®éng vËt vµ thùc vËt kh¸c nhau. Ph−¬ng b¾c Trung Quèc cã khÝ hËu l¹nh, nói th¼m rõng s©u, nªn c¸c lo¹i thÇn ®éng vËt ®iÓn h×nh nhÊt lµ gÊu vµ chim −ng. Trong khi ®ã, ViÖt Nam cã khÝ hËu nãng Èm, v× vËy, thÇn ®éng vËt
®iÓn h×nh ®−îc thê trong ®¹o MÉu chÝnh lµ hæ vµ r¾n.
C¸c vÞ nam thÇn cña Shaman gi¸o ph−¬ng b¾c Trung Quèc chñ yÕu lµ thÇn linh tæ tiªn, bao gåm thÇn tæ cña gia
®×nh, cña dßng hä vµ thÇn tæ cña thÇy Shaman (thñy tæ cña gi¸o ph¸i Shaman nµo ®ã). Trong x· héi du môc, s¨n b¾n thuéc truyÒn thèng ph−¬ng b¾c, c¸c thÇn linh tæ tiªn ®Òu cã søc hót rÊt lín trong mçi gia ®×nh, mçi bé l¹c. Cßn trong ®¹o MÉu ViÖt Nam, mét sè nam thÇn cã nguån gèc tõ hÖ thèng thÇn linh §¹o gi¸o Trung Quèc, nh− Ngäc Hoµng §¹i ®Õ thuéc Thiªn giíi, Nguyªn Thiªn §¹i ®Õ thuéc §Þa phñ. Nh÷ng vÞ thÇn nµy, cã thÓ thÊy, ®Òu lµ hãa th©n cña thÇn tù nhiªn (Trêi, §Êt, N−íc, Rõng). Nam thÇn ®iÓn h×nh nhÊt cña ®¹o MÉu lµ TrÇn H−ng
§¹o, vÞ anh hïng d©n téc trong t©m thøc 5. Ng« §øc ThÞnh. Lªn ®ång: Mét h×nh thøc diÔn x−íng t©m linh cña ng−êi ViÖt. T¹p chÝ X4 héi vµ V¨n hãa ViÖt Nam (NhËt B¶n), sè 1/1999.
6. Phó Dôc Quang, V−¬ng Ho»ng C−¬ng. N÷ thÇn Shaman gi¸o. Liªu Ninh Nh©n D©n xuÊt b¶n x4, 1995.
cña ng−êi ViÖt Nam, cã thÓ lÝ gi¶i ®ã lµ thÇn anh hïng, ®ång thêi còng ®−îc coi lµ h×nh t−îng ng−êi cha chung trong t©m thøc d©n gian. Trong hÖ thèng thÇn linh cña ®¹o MÉu, ®Þa vÞ cña nam thÇn thÊp h¬n n÷ thÇn, th−êng lµ trî thñ cho n÷
thÇn.
C¸c d©n téc thuéc ng÷ hÖ Tungus ë ph−¬ng b¾c Trung Quèc, tõ thêi Cæ ®¹i,
®· mang tÝnh l−u ®éng, du môc, cho nªn mçi truyÒn thuyÕt, thÇn tho¹i cña mét d©n téc nµo ®ã còng dÔ dµng n¶y sinh nhiÒu dÞ b¶n kh¸c nhau trong tõng bé l¹c chÝnh d©n téc ®ã. Ngoµi ra, mçi bé l¹c l¹i cã riªng mét lo¹i Shaman. Shaman ë c¸c khu vùc kh¸c nhau còng sÏ kÕ thõa nh÷ng truyÒn thèng kh¸c nhau, dÇn dÇn h×nh thµnh nh÷ng gi¸o ph¸i Shaman kh¸c nhau. VÝ dô, “Shaman gi¸o ë d©n Ng¹c Lu©n Xu©n thê phông c¸c vÞ thÇn tæ tiªn, thÇn s¨n b¾n, thÇn sÊm, thÇn trÞ bÖnh, thÇn sinh ®Î”(7). Ng−êi M·n th× l¹i thê phông thÇn löa, thÇn biÓn, thÇn trêi vµ thÇn tæ tiªn. §¹o MÉu ViÖt Nam cã mét hÖ thèng thÇn linh t−¬ng ®èi hoµn thiÖn vµ nghi lÔ t«n gi¸o t−¬ng ®èi bµi b¶n. Nh÷ng ®iÒu nµy thÓ hiÖn trong c¸c v¨n b¶n chÇu v¨n C«ng ®ång Tø phñ vµ Th¸nh MÉu. H×nh thøc cña c¸c bµi chÇu v¨n t−¬ng tù nh− kinh PhËt. HÖ thèng thÇn linh ®−îc tr×nh bµy trong ®ã cßn cã c¶ mét sè thÇn tiªn §¹o gi¸o, cho thÊy sù
®ãng gãp kh«ng nhá cña nh÷ng ng−êi hµnh nghÒ t«n gi¸o ®èi víi sù ph¸t triÓn cña ®¹o MÉu.
2. VÒ nghi thøc tÕ lÔ: ®µn tÕ l−u
®éng vµ thÇn ®iÖn cè ®Þnh
§µn tÕ cña Shanman Ph−¬ng B¾c th−êng gi¶n dÞ, t¹m bî vµ l−u ®éng. Nghi thøc tÕ lÔ còng t−¬ng ®èi ®¬n gi¶n, th«ng th−êng lµ “ë tr−íc cöa lÒu dùng mét ®µn
tÕ lµm b»ng hai khóc gç c©y b¹ch d−¬ng, phÝa trªn ®Æt mét thanh gç, treo trªn ®ã lµ miÕng thÞt vµ néi t¹ng cña con thó ®·
s¨n ®−îc trong ngµy ®ang rØ m¸u”(8). ThÇy Shaman mÆc ¸o lÔ, tay tr¸i cÇm trèng thÇn, nh¶y móa, ®¸nh trèng, ca h¸t tr−íc
®µn tÕ. NÕu bé l¹c dêi ®Õn mét vïng ®Êt míi theo mïa, ®µn tÕ ®−¬ng nhiªn còng ph¶i thay ®æi. Tr×nh tù móa thÇn cña Shaman bao gåm ba giai ®o¹n: thØnh thÇn, gi¸ng thÇn, tiÔn thÇn. Shaman mÆc
¸o lÔ, võa ®¸nh trèng võa nh¶y móa ca h¸t, gäi tªn thÇn linh, mêi thÇn linh gi¸ng xuèng. Khi thÇn linh gi¸ng nhËp,
®éng t¸c nh¶y móa cña Shaman cµng m¹nh mÏ. Lóc nµy, do thÇn linh nhËp vµo nªn Shaman dïng c¸c ®éng t¸c t−îng tr−ng ®¸nh nhau víi ma quû, gióp ng−êi bÖnh trõ khö bÖnh tËt. Cã lóc, Shaman dïng h×nh thøc “tho¸t hån” ®Ó ®i t×m l¹i linh hån cho ng−êi bÖnh. Khi tiÔn thÇn, Shaman sÏ h¸t thÇn ca ®Ó tiÔn thÇn linh trë vÒ. ViÖc móa thÇn th−êng do mét Shaman vµ mÊy trî thñ cïng tiÕn hµnh.
C¸c ®éng t¸c móa thÇn chñ yÕu lµ t−îng tr−ng cho viÖc ®¸nh nhau víi nh÷ng linh hån xÊu xa.
§¹o MÉu ViÖt Nam cã c¬ së thê tù cè
®Þnh, nghi lÔ lªn ®ång th−êng diÔn ra tr−íc thÇn ®iÖn ®¹o nµy. Trî gióp cho c¸c buæi lÔ gåm cã cung v¨n phô tr¸ch ®µn h¸t chÇu v¨n, nh÷ng ng−êi gióp viÖc chuÈn bÞ trang phôc vµ ®¹o cô cho tõng gi¸ ®ång, mét thÇy cóng biÕt ch÷ H¸n viÕt sí d©ng thÇn linh. Ng−êi hÇu ®ång (Shaman) mêi thÇy cóng tông niÖm “v¨n Th¸nh MÉu”, d©ng sí lªn thÇn linh, sau 7. Vò Ngäc Kh¸nh. C¸c n÷ thÇn vµ Th¸nh MÉu ViÖt Nam. Nxb Thanh niªn. Hµ Néi 2002.
8. D©n téc ph−¬ng b¾c vµ v¨n hãa Shaman - §iÒu tra nh©n häc c¸c d©n téc §«ng B¾c Trung Quèc.
Trung −¬ng D©n téc §¹i häc xuÊt b¶n x4, 1995.
®ã tung hai ®ång tiÒn ©m d−¬ng vµo chiÕc
®Üa nhá ®Ó xin ®µi, kÕt qu¶ lµ mét ©m mét d−¬ng cho biÕt Th¸nh MÉu ®· ®ång ý, nghi lÔ hÇu ®ång chÝnh thøc ®−îc tiÕn hµnh. Nh÷ng lÔ vËt chuÈn bÞ cho viÖc tÕ thÇn gåm cã b¸nh tr¸i, hoa t−¬i. Ng−êi hÇu ®ång dïng tÊm kh¨n ®á trïm lªn
®Çu mçi khi ®îi thÇn linh gi¸ng nhËp vµo m×nh, thay c¸c bé trang phôc kh¸c nhau tïy theo tõng gi¸ ®ång. Cung v¨n sÏ h¸t nh÷ng bµi v¨n chÇu ca ngîi vÞ thÇn t−¬ng øng. Trong qu¸ tr×nh lµm lÔ,
«ng (bµ) ®ång th−êng uèng r−îu, hót thuèc l¸, ¨n trÇu vµ nh¶y móa, ph¸t léc vµ tiÒn cho mäi ng−êi xung quanh. Lóc nµy, mäi lÔ vËt ®Òu lµ cña thÇn linh ban tÆng. Sau mçi lÇn thÇn linh “xa gi¸ håi cung”, «ng (bµ) ®ång tÜnh täa cÇu khÊn, l¹i uèng r−îu, hót thuèc, ¨n trÇu vµ nghªnh ®ãn mét vÞ thÇn tiÕp theo gi¸ng nhËp. C¸c c¬ së thê tù cña ®¹o MÉu nh−
®iÖn, ®Òn, phñ, v.v… lµ n¬i truyÒn thô c¸c kÜ thuËt Shaman, võa lµ n¬i g×n gi÷
vµ ph¸t triÓn v¨n hãa Shaman. Tõ ®ã ®·
h×nh thµnh mét c¸ch t−¬ng ®èi hoµn thiÖn c¸c nghi lÔ, ©m nh¹c vµ kinh ®iÓn truyÒn thèng.
Nghi lÔ hÇu ®ång cña ®¹o MÉu thuéc lo¹i h×nh “thÇn linh gi¸ng nhËp” (nhËp hån), lµ nghi lÔ móa thiªng. Nghi lÔ Shaman cña c¸c d©n téc ph−¬ng b¾c Trung Quèc cã lóc xuÊt hiÖn h×nh thøc
“xuÊt hån”, h¬n n÷a ®éng t¸c nh¶y móa th−êng t−îng tr−ng cho cuéc chiÕn ®Êu víi ¸c quû, hÕt søc m¹nh mÏ, biÓu hiÖn sù cøu vít cña thÇn linh.
3. VÒ ®Þa vÞ x· héi: ®Þa vÞ cña Shaman ph−¬ng b¾c Trung Quèc t−¬ng ®èi cao, ®Þa vÞ cña «ng (bµ)
®ång ViÖt Nam lµ b×nh d©n
“C¸c Shaman ph−¬ng b¾c Trung Quèc th«ng th−êng ®Òu lµ ®¹i diÖn cho lîi Ých tËp thÓ cña d©n téc. Tr−íc ®©y, mçi thÞ téc trong c¸c d©n téc Ng¹c Lu©n Xu©n, Ng¹c ¤n Kh¾c ®Òu nhÊt ®Þnh ph¶i cã mét thÇy Shaman”(9). Shaman trong x· héi thÞ téc ®Òu cã thÓ tËp trung trong tay m×nh c¸c ®iÒu kiÖn ®·i ngé vÒ mäi ph−¬ng diÖn chÝnh trÞ, kinh tÕ, kÜ n¨ng, v.v… Tõ ®ã,
®Þa vÞ x· héi cña hä ®−îc n©ng cao. C−
d©n c¸c d©n téc ph−¬ng b¾c Trung Quèc th−êng phã th¸c c¸c sù kiÖn quan träng nh− vËn mÖnh, bÖnh tËt, chÕt chãc, kÕt qu¶ trong s¨n b¾n, ch¨n nu«i,v.v… vµo tÝn ng−ìng Shaman. Bëi vËy, Shaman võa lµ ng−êi phô tr¸ch viÖc tÕ lÔ, xua
®uæi tµ ma, ®ång thêi còng lµ ng−êi giµu cã, l·nh ®¹o cña c¶ céng ®ång c− d©n.
Trong x· héi thÞ téc, mçi thÇy Shaman
®Òu ®−îc coi lµ phô thÓ cña thÇn linh b¶n téc, nªn ®−îc c¸c thµnh viªn bé téc kÝnh träng. “Ng−êi trë thµnh mét Shaman míi, phÇn lín tõng tr¶i qua tr¹ng th¸i tinh thÇn hçn lo¹n gäi lµ vu bÖnh vµo thêi thanh niªn. Ng−êi m¾c vu bÖnh, suèt ®êi
¾t sÏ trë thµnh mét vu s− ®Çy vinh h¹nh.
ë d©n téc Ta-Hua, vu s− cã ®Þa vÞ cao quý”(10). Shaman cña ®¹o MÉu ViÖt Nam
®a phÇn còng v× m¾c ph¶i vu bÖnh nªn trë thµnh Shaman (§ång). Hä hi väng viÖc thê MÉu sÏ ®−a ®Õn cho hä sù b×nh an. ViÖc trë thµnh Shaman hoµn toµn kh«ng gióp hä n©ng cao ®Þa vÞ x· héi, thËm chÝ cßn bÞ gia ®×nh ph¶n ®èi. Bëi v×, viÖc lªn ®ång tiªu tèn nhiÒu tiÒn b¹c ®Ó mua s¾m ¸o quÇn, ®¹o cô, ®å lÔ. Hä 9. S¾c ¢m. Shaman gi¸o vµ ®êi sèng thÞ téc d©n téc thiÓu sè Ph−¬ng B¾c. Häc b¸o cña Häc viÖn S−
ph¹m D©n téc M«ng Cæ, th¸ng1/2000.
10. D©n téc Ph−¬ng B¾c vµ V¨n hãa Shaman - §iÒu tra nh©n häc c¸c d©n téc §«ng B¾c Trung Quèc.
Nxb §¹i häc D©n téc Trung −¬ng, 1995.
ch¼ng cßn nhiÒu thêi gian ®Ó ch¨m sãc gia ®×nh. ë ViÖt Nam, n÷ Shaman chiÕm
®a sè. Hä chÞu ¶nh h−ëng cña v¨n hãa Nho gi¸o. X· héi ViÖt Nam coi träng tr¸ch nhiÖm ch¨m sãc gia ®×nh cña ng−êi phô n÷. N¨m 2007, t«i cã dÞp tiÕp xóc víi n÷ chñ nh©n cña mét gia ®×nh ®−îc th«n bÇu chän lµ “gia ®×nh v¨n hãa”. Bµ Êy chÝnh lµ mét Shaman. §µn «ng trong th«n cho r»ng, bµ ta v× hay lªn ®ång nªn
“khã qu¶n”, kh«ng thÓ bÇu gia ®×nh ®ã lµ
“gia ®×nh v¨n hãa” ®−îc. Nh−ng phô n÷
trong th«n l¹i hÕt søc ñng hé bµ Êy. Hä cho r»ng, viÖc lªn ®ång vèn lµ sù ph¸t triÓn v¨n hãa truyÒn thèng. VÝ dô trªn cho thÊy, Shman gi¸o ViÖt Nam cã nh÷ng
®iÒu tr¸i ng−îc víi gi¸ trÞ truyÒn thèng cña Nho gi¸o.
KÕt luËn
C¸c d©n téc nãi tiÕng Tungus ë ph−¬ng b¾c Trung Quèc cho ®Õn thËp niªn 40 cña thÓ kØ XX vÉn cßn ë trong x· héi thÞ téc du môc s¨n b¾n. Cßn nÒn v¨n minh n«ng nghiÖp víi trång trät lóa n−íc lµ chñ ®¹o cña ViÖt Nam ®· sím h×nh thµnh tõ thêi k× TÇn, H¸n. Cho nªn, hÖ thèng thÇn linh tù nhiªn cña Shaman gi¸o cña hai n−íc còng chÞu ¶nh h−ëng bëi sù kh¸c biÖt vÒ
®Þa vùc vµ m« h×nh kinh tÕ.
Ph−¬ng b¾c Trung Quèc chñ yÕu thuéc vïng v¨n hãa s¨n b¾n, v¨n hãa du môc.
Shaman gi¸o tõng ph¸t huy vai trß lµ trô cét tinh thÇn, g¾n kÕt céng ®ång trong thÞ téc. Thµnh phÇn quan träng nhÊt trong Shaman gi¸o lµ thê cóng vµ tÕ lÔ thÇn tæ
tiªn (bao gåm thÇn anh hïng bé l¹c).
Theo ®ã, nã mang s¾c th¸i chiÕn ®Êu vµ bi hïng mét c¸ch m·nh liÖt (cã thÓ thÊy qua h×nh ¶nh m¸u thÞt con thó trong lÔ tÕ thÇn). Nã thÓ hiÖn ý thøc tËp thÓ cña x·
héi thÞ téc du môc, còng nh− kÝ øc vµ sù t×m vÒ víi nÒn v¨n hãa gèc g¸c, n¬i c− tró tr−íc ®ã cña hä. Søc sèng bÒn bØ nh−
m¹ch n−íc ngÇm kh«ng ngõng tu«n ch¶y cña Shaman gi¸o gãp phÇn h×nh thµnh nªn tÝnh c¸ch nhiÖt t×nh, hiÕu kh¸ch vµ phÈm chÊt thiÖn chiÕn, ®oµn kÕt cña c¸c d©n téc ph−¬ng b¾c Trung Quèc.
§¹o MÉu ViÖt Nam ®−îc s¶n sinh tõ x·
héi n«ng nghiÖp thuéc nÒn v¨n minh lóa n−íc. C¬ së sinh ho¹t t«n gi¸o cè ®Þnh thuËn lîi cho viÖc thu hót nh©n tµi, nguån lîi kinh tÕ, t¹o ®Òu kiÖn cho ®¹o MÉu ph¸t triÓn trë nªn hoµn thiÖn. Tõ ®ã, h×nh thµnh sù ph©n c«ng t−¬ng ®èi râ rµng: thÇy cóng phô tr¸ch phÇn v¨n b¶n lÔ nghi, cung v¨n phô tr¸ch phÇn ®µn h¸t ca ngîi thÇn th¸nh, Shaman lªn ®ång giao tiÕp víi thÇn linh. §¹o MÉu b¾t nguån tõ niÒm hi väng cña ng−êi d©n vµo viÖc ph¸t triÓn kÜ thuËt canh t¸c n«ng nghiÖp ®Ó cã ®−îc vô mïa béi thu, ®ång thêi nã còng lµm cho ng−êi d©n ghi nhí ©n huÖ cña thÇn linh. §¹o MÉu biÓu ®¹t sù t¸n th¸n ®èi víi thÇn linh th«ng qua viÖc h¸t v¨n chÇu, nh¶y móa, ng©m th¬, x©y dùng ®Òn phñ. TÊt c¶ gãp phÇn t¹o nªn tÝnh c¸ch tinh tÕ, thanh lÞch, coi träng t×nh c¶m cña ng−êi d©n miÒn b¾c ViÖt Nam./.
