KINH TÕ VIÖT NAM §ÕN N¡M 2020:

KINH TÕ VIÖT NAM §ÕN N¡M 2020:

TÇM NH×N Vµ TRIÓN VäNG

Tõ thµnh qu¶ cña h¬n 20 n¨m ®æi míi vµ më cöa, héi nhËp, ®øng tr­íc nh÷ng vËn héi míi, thêi c¬ vµ th¸ch thøc míi, nh×n tíi n¨m 2020 víi ®Ých ®Õn lµ "n­íc c«ng nghiÖp theo h­íng hiÖn ®¹i", nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®ang cÇn ®Õn nh÷ng ®iÓm ®ét ph¸ mang tÝnh quyÕt ®Þnh nµo?

1. Tõ bøc tranh kinh tÕ hiÖn t¹i

Bøc tranh kinh tÕ ViÖt Nam hiÖn t¹i cã thÓ ®­îc nhËn diÖn mét c¸ch kh¸i qu¸t qua mét sè néi dung chñ yÕu sau.

- T¨ng tr­ëng kinh tÕ

Sau h¬n 20 n¨m thùc hiÖn ®­êng lèi §æi míi cña §¶ng, nÒn kinh tÕ ®· ®¹t

®­îc nhiÒu thµnh tùu quan träng mang tÝnh lÞch sö. Tõ t×nh tr¹ng tr× trÖ vµ khñng ho¶ng cña nÒn kinh tÕ trong c¬ chÕ kÕ ho¹ch hãa tËp trung, ViÖt Nam ®·

chuyÓn m×nh ®Ó trë thµnh mét trong nh÷ng nÒn kinh tÕ cã tèc ®é t¨ng tr­ëng GDP b×nh qu©n hµng n¨m thuéc lo¹i cao trªn thÕ giíi (kho¶ng 7,5%/n¨m) trong suèt hai thËp niªn qua. N¨m 2007, dù tÝnh GDP t¨ng 8,5%, cao nhÊt trong qu·ng thêi gian 10 n¨m trë l¹i ®©y. Quy m« GDP cña ViÖt Nam n¨m 2006 lµ 60,8 tû USD, ®øng thø 57 trong sè 183 nÒn kinh tÕ. MÆc dï vËy, do ®iÓm xuÊt ph¸t thÊp vµ d©n sè ®«ng (84 triÖu ng­êi - lµ n­íc ®«ng d©n thø 13 thÕ giíi vµ thø nh× ë khu vùc §«ng Nam ¸), nªn ViÖt Nam hiÖn vÉn thuéc nhãm nh÷ng n­íc nghÌo tÝnh theo chØ tiªu GDP b×nh qu©n ®Çu ng­êi. Theo Ng©n hµng thÕ giíi, n­íc thu nhËp thÊp lµ n­íc cã møc b×nh qu©n GDP ®Çu ng­êi thÊp h¬n 765 USD (n¨m 2003). NÕu theo thêi gi¸ hiÖn nay, con sè nµy ë vµo kho¶ng 875

* PGS TS. Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­

USD/ng­êi. ThÕ mµ n¨m 2007, GDP/ng­êi tÝnh theo gi¸ thùc tÕ cña ViÖt Nam

­íc ®¹t kho¶ng 835 USD, tøc lµ ch­a ra khái t×nh tr¹ng n­íc nghÌo.

§¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø X cña §¶ng (th¸ng 4 n¨m 2006) ®· ®Ò ra nhiÖm vô tæng qu¸t cho giai ®o¹n ®Õn 2010 lµ "sím ®­a n­íc ta ra khái t×nh tr¹ng cña n­íc ®ang ph¸t triÓn cã thu nhËp thÊp” víi møc GDP b×nh qu©n ®Çu ng­êi n¨m 2010 theo gi¸ hiÖn hµnh ®¹t kho¶ng 1.050 - 1.100 USD. Trªn c¬ së

®ã "®­a n­íc ta c¬ b¶n trë thµnh mét n­íc c«ng nghiÖp theo h­íng hiÖn ®¹i vµo n¨m 2020”. B¸o c¸o cña ChÝnh phñ t¹i kú häp thø 2 Quèc héi Kho¸ XII (th¸ng 10 n¨m 2007) ®· ®Æt môc tiªu phÊn ®Êu v­ît ng­ìng "n­íc ®ang ph¸t triÓn cã thu nhËp thÊp" ngay trong n¨m 2008, víi dù tÝnh nÕu tèc ®é t¨ng tr­ëng GDP ®¹t trªn 8,5%/n¨m th× ®Õn n¨m 2008, ViÖt Nam sÏ ®¹t møc GDP b×nh qu©n ®Çu ng­êi kho¶ng 960 USD, tøc lµ ch¹m ng­ìng v­ît møc cña n­íc

®ang ph¸t triÓn cã thu nhËp thÊp.

- ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ

C¬ cÊu kinh tÕ cña ViÖt Nam xÐt theo tiªu chÝ c¬ cÊu GDP cña c¸c khu vùc, nh×n chung ®· chuyÓn dÞch theo h­íng tÝch cùc. Tû träng GDP cña nhãm ngµnh n«ng, l©m, ng­ nghiÖp gi¶m tõ møc 38,7% n¨m 1990 xuèng cßn 20,4% n¨m 2006, b×nh qu©n mçi n¨m gi¶m trªn 1 ®iÓm %, t­¬ng øng víi møc t¨ng lªn cña khu vùc c«ng nghiÖp vµ dÞch vô. §iÒu ®¸ng ghi nhËn lµ, nÒn n«ng nghiÖp ViÖt Nam tuy ®iÒu kiÖn ®Êt canh t¸c b×nh qu©n ®Çu ng­êi thÊp vµo lo¹i nhÊt thÕ giíi (0,5ha/ng­êi), ®· gi¶m ®i t­¬ng ®èi vÒ tû träng trong tæng GDP cña nÒn kinh tÕ, nh­ng ®¹t tèc ®é t¨ng tr­ëng kh¸ cao, b×nh qu©n 4%/n¨m giai ®o¹n 1990-2006, kh«ng nh÷ng ®¶m b¶o an ninh l­¬ng thùc cho 84 triÖu d©n, mµ cßn ®­a ViÖt Nam tõ t×nh tr¹ng mét n­íc ph¶i nhËp khÈu l­¬ng thùc trong suèt mét thêi gian dµi sang vÞ thÕ cña mét trong nh÷ng n­íc xuÊt khÈu lóa g¹o hµng ®Çu thÕ giíi, cïng víi mét sè mÆt hµng n«ng s¶n xuÊt khÈu cã thø h¹ng cao nh­ h¹t tiªu, cao su, cµ phª, chÌ, thñy h¶i s¶n... Trong khi ®ã, tû träng cña ngµnh c«ng nghiÖp vµ x©y dùng ®· t¨ng tõ møc 22,3% n¨m 1990 lªn 41,5% GDP n¨m 2006, víi sù xuÊt hiÖn cña mét lo¹t c¸c ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn míi, cã hµm l­îng vèn vµ khoa häc c«ng nghÖ t­¬ng ®èi cao. C¸c ngµnh phi s¶n xuÊt vËt chÊt (khu vùc dÞch vô) hiÖn chiÕm 38% GDP vµ b­íc ®Çu h×nh thµnh mét sè lÜnh vùc dÞch vô dùa trªn c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, cã gi¸ trÞ gia t¨ng cao.

Tuy nhiªn, nÕu xem xÐt chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ë chØ tiªu chuyÓn dÞch c¬

cÊu lao ®éng, th× dï ®· cã dÊu hiÖu nhanh h¬n trong mÊy n¨m gÇn ®©y, song nh×n chung ch­a ®­îc nh­ tèc ®é chuyÓn dÞch c¬ cÊu GDP. TØ träng lao ®éng cña ngµnh c«ng nghiÖp vµ x©y dùng trong tæng sè lao ®éng x· héi n¨m 2005 lµ 17,9%, trong c¸c ngµnh dÞch vô lµ 25,3%. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ khu vùc n«ng, l©m nghiÖp vµ thñy s¶n ®ang s¶n xuÊt ra h¬n 20% GDP nh­ng cßn chiÕm tíi gÇn 57% tæng sè lao ®éng x· héi. L­îng lao ®éng ®«ng ®¶o cßn n»m l¹i khu vùc n«ng nghiÖp truyÒn thèng, n¨ng suÊt thÊp chøng tá møc ®é c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa cña nÒn kinh tÕ cßn ch­a cao.

- Kinh tÕ ®èi ngo¹i

Cïng víi nh÷ng thµnh tÝch rÊt Ên t­îng vÒ t¨ng tr­ëng kinh tÕ, lÜnh vùc kinh tÕ ®èi ngo¹i còng ®¹t ®­îc nhiÒu kÕt qu¶ v­ît bËc d­íi t¸c ®éng cña chÝnh s¸ch më cöa, héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. §Õn nay, ViÖt Nam ®· cã quan hÖ ngo¹i giao víi 169 n­íc trªn thÕ giíi, ký kÕt c¸c hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ®a ph­¬ng vµ song ph­¬ng víi trªn 80 quèc gia, thùc hiÖn chÕ ®é tèi huÖ quèc víi trªn 70 quèc gia vµ vïng l·nh thæ. C¸c dÊu mèc ®Æc biÖt quan träng ®¸ng chó ý trong tiÕn tr×nh më cöa, héi nhËp lµ: n¨m 1992 ký c¸c hiÖp ®Þnh hîp t¸c kinh tÕ - th­¬ng m¹i víi EU; n¨m 1995, gia nhËp HiÖp héi c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ (ASEAN);

n¨m 1998 gia nhËp DiÔn ®µn hîp t¸c kinh tÕ Ch©u ¸ Th¸i B×nh D­¬ng (APEC);

n¨m 2001 ký hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i song ph­¬ng ViÖt – Mü; n¨m 2003 tham gia khu vùc mËu dÞch tù do AFTA cña ASEAN vµ ngµy 7/11/2006, trë thµnh thµnh viªn chÝnh thøc vµ ®Çy ®ñ thø 150 cña Tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi (WTO), ®¸nh dÊu sù më cöa héi nhËp hoµn toµn vµo nÒn kinh tÕ toµn cÇu cña ViÖt Nam. GÇn ®©y nhÊt, ngµy 16/10/2007 võa qua, ViÖt Nam ®· ®­îc §¹i héi

®ång Liªn Hîp Quèc bÇu lµm thµnh viªn kh«ng th­êng trùc nhiÖm kú 2008 - 2009 cña Héi ®ång b¶o an Liªn Hîp Quèc.

Nhê chÝnh s¸ch ®æi míi, më cöa, ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ tr­íc nay ch­a tõng cã. Tæng kim ng¹ch xuÊt – nhËp khÈu ®· t¨ng tõ møc 2,9 tû USD n¨m 1986 lªn 84,7 tû USD n¨m 2006. Trong ®ã, kim ng¹ch xuÊt khÈu t¨ng gÇn 57 lÇn sau 20 n¨m, tõ 789 triÖu USD n¨m 1986 lªn 44,9 tû USD n¨m 2006, chiÕm gÇn 74% GDP n¨m 2006, b×nh qu©n t¨ng tr­ëng h¬n 20%/n¨m. Gi¸ trÞ xuÊt khÈu b×nh qu©n ®Çu ng­êi ®· t¨ng 29 lÇn, tõ 18 USD/ng­êi lªn 534 USD/ng­êi. NÕu nh­ n¨m 1986, ViÖt Nam ch­a cã mÆt hµng xuÊt khÈu nµo cã kim ng¹ch v­ît qu¸ 200 triÖu USD th× ®Õn n¨m 2006, ®·

cã 7 mÆt hµng cã kim ng¹ch v­ît 1 tû USD, gåm dÇu th«, ®iÖn tö vµ linh kiÖn

®iÖn tö, hµng may mÆc, giµy dÐp, thñy s¶n, g¹o vµ s¶n phÈm gç. Hµng hãa cña ViÖt Nam ®· cã mÆt ë h¬n 100 n­íc trªn thÕ giíi, trong ®ã c¸c thÞ tr­êng chñ yÕu lµ Hoa Kú (18%), EU (17%) vµ ASEAN (16,8%). Dù tÝnh n¨m 2007, kim ng¹ch xuÊt khÈu sÏ ®¹t møc kho¶ng 48 tû USD. Còng trong kho¶ng thêi gian trªn, kim ng¹ch nhËp khÈu t¨ng 21 lÇn, tõ 2,1 tû USD n¨m 1986 lªn 44,9 tû USD n¨m 2006, t¨ng tr­ëng víi tèc ®é b×nh qu©n h¬n 16%/n¨m. Hµng hãa

®­îc nhËp khÈu tõ kho¶ng trªn 200 n­íc, nh­ng chiÕm thÞ phÇn lín nhÊt lµ hµng hãa cã xuÊt xø tõ c¸c n­íc ASEAN 5, Trung Quèc, §µi Loan, NhËt B¶n, EU. Dù tÝnh n¨m 2007, kim ng¹ch nhËp khÈu kho¶ng 57 tû USD.

Tuy vËy, ®iÓm h¹n chÕ cña ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng lµ møc ®é nhËp siªu trong mÊy n¨m gÇn ®©y t¨ng nhanh, n¨m 2005 nhËp siªu 4,3 tû USD, n¨m 2006 lµ 5,1 tû USD vµ n¨m 2007 kho¶ng 9 tû USD. C¸c mÆt hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam chñ yÕu vÉn lµ nh÷ng lo¹i hµng cã møc ®é chÕ biÕn thÊp, hµm l­îng gi¸

trÞ gia t¨ng ch­a cao, kh¶ n¨ng c¹nh tranh yÕu, ch­a cã ®­îc nh÷ng th­¬ng hiÖu lín vµ cã danh tiÕng trªn thÞ tr­êng thÕ giíi.

LÜnh vùc ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi (FDI) còng ®¹t ®­îc thµnh tùu to lín, v­ît ra khái khu«n khæ cña l­îng vèn ®­îc c¸c c«ng ty n­íc ngoµi ®em ®Õn ViÖt Nam ®Çu t­ kinh doanh. L­îng vèn FDI chiÕm kho¶ng 20% tæng l­îng

vèn ®Çu t­ x· héi hµng n¨m, gãp phÇn n©ng tæng l­îng vèn ®Çu t­ x· héi so víi GDP lªn tíi 40% trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, lµ mét trong nh÷ng nÒn kinh tÕ cã tû lÖ ®Çu t­/GDP cao nhÊt thÕ giíi. §Æc biÖt lµ ngay sau khi ViÖt Nam gia nhËp WTO, xu h­íng vèn FDI vµo ViÖt Nam cã dÊu hiÖu gia t¨ng râ rÖt trong n¨m 2007 nµy. Tæng vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi cßn hiÖu lùc céng dån giai ®o¹n 1988 – 9/2007 lµ 77,8 tû USD. NÕu n¨m 2005 vèn FDI vµo ViÖt Nam lµ 4,2 tû USD, th× n¨m 2006 ®¹t tíi 10,2 tû USD vµ lµ n¨m ®Çu tiªn FDI v­ît mèc 10 tû USD;

10 th¸ng ®Çu n¨m 2007 lµ 11,2 tû USD. H¬n n÷a, hiÖn nay, b­íc ®Çu c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ®· cã mét sè dù ¸n ®Çu t­ ra n­íc ngoµi.

Cã thÓ nãi ch­a bao giê, c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi l¹i quan t©m ®Õn ViÖt Nam nh­ thêi ®iÓm nµy, thêi ®iÓm ®­îc cho lµ khëi ®Çu cho lµn sãng ®Çu t­

n­íc ngoµi thø hai vµo ViÖt Nam sau lµn sãng thø nhÊt ®Çu thËp kû 1990. §·

cã 79 quèc gia vµ vïng l·nh thæ cã dù ¸n ®Çu t­ t¹i ViÖt Nam, trong ®ã c¸c n­íc ch©u ¸ chiÕm 76,5% vÒ sè dù ¸n vµ 69,8% vèn ®¨ng ký; c¸c n­íc ch©u ¢u chiÕm 10% vÒ sè dù ¸n vµ 16,7% vèn ®¨ng ký; Hoa Kú chiÕm 4,5% sè dù ¸n vµ 3,7% vèn ®¨ng ký, cßn l¹i lµ c¸c n­íc kh¸c. Khu vùc kinh tÕ cã vèn

®Çu t­ n­íc ngoµi thùc sù ®· trë thµnh mét bé phËn cÊu thµnh quan träng cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam, t¹o ra trªn 15,5% GDP vµ 56% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu, ®ãng gãp nguån thu kho¶ng 1,3 tû USD cho ng©n s¸ch Nhµ n­íc vµ t¹o viÖc lµm cho kho¶ng 1,3 triÖu lao ®éng trùc tiÕp.

Nguån vèn hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc (ODA) mµ c¸c tæ chøc quèc tÕ vµ c¸c quèc gia cam kÕt vµ thùc hiÖn ë ViÖt Nam còng lµ mét b»ng chøng kh¸c thÓ hiÖn kÕt qu¶ cña chÝnh s¸ch ®æi míi, më cöa. Tæng nguån vèn ODA trong 5 n¨m 2001 – 2005 ®¹t kho¶ng 15 tØ USD, vèn gi¶i ng©n ®¹t 7,7 tû USD; tËp trung chñ yÕu vµo x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ, x· héi, ®µo t¹o nguån nh©n lùc, xo¸ ®ãi, gi¶m nghÌo, t¨ng c­êng thÓ chÕ vµ b¶o vÖ m«i tr­êng.

Víi nh÷ng thµnh qu¶ trªn, mét chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp ®¸nh dÊu b­íc chuyÓn quan träng cña kinh tÕ ViÖt Nam lµ c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ cã thÆng d­ kh¸, dù tr÷ ngo¹i tÖ t¨ng tõ gÇn 12 tuÇn nhËp khÈu vµo cuèi n¨m 2006 lªn gÇn 20 tuÇn nhËp khÈu vµo cuèi n¨m 2007, ®¸p øng ®­îc c¸c nhu cÇu vÒ ngo¹i tÖ vµ b×nh æn thÞ tr­êng ngo¹i hèi. Nî cña ChÝnh phñ vµ nî n­íc ngoµi cña quèc gia vÉn duy tr× ë møc kiÓm so¸t ®­îc.

Tuy nhiªn, lÜnh vùc héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i vÉn cßn nh÷ng mÆt h¹n chÕ. Cô thÓ lµ, cßn thiÕu mét lé tr×nh thËt chñ ®éng trong héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ; ch­a g¾n kÕt chÆt chÏ tiÕn tr×nh héi nhËp víi viÖc hoµn thiÖn ph¸p luËt, thÓ chÕ, chÝnh s¸ch vµ c¶i c¸ch c¬ cÊu kinh tÕ; viÖc n©ng cao søc c¹nh tranh cña hµng ho¸, cña doanh nghiÖp vµ cña nÒn kinh tÕ ch­a theo kÞp víi yªu cÇu cña héi nhËp. M«i tr­êng ®Çu t­ cña ViÖt Nam tuy ®·

®­îc c¶i thiÖn nh­ng vÉn cßn kÐm hÊp dÉn so víi mét sè n­íc xung quanh.

Ch­a thu hót ®­îc nhiÒu vèn ®Çu t­ vµ c«ng nghÖ tiªn tiÕn cña c¸c tËp ®oµn kinh tÕ lín; ch­a chñ ®éng khai th¸c vèn ®Çu t­ gi¸n tiÕp quèc tÕ. ViÖc gi¶i ng©n vèn ODA cßn chËm. ChiÕn l­îc vay vµ tr¶ nî n­íc ngoµi ch­a ®­îc chuÈn bÞ thËt tèt.

- ThÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN

§æi míi kinh tÕ thùc chÊt lµ sù chuyÓn ®æi thÓ chÕ kinh tÕ kÕ ho¹ch hãa tËp trung sang thÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN. VÒ mÆt nµy, h¬n 20 n¨m qua ®· ghi nhËn nhiÒu dÊu mèc quan träng trong ®æi míi t­ duy kinh tÕ ë ViÖt Nam. Ch¼ng h¹n nh­ t­ duy qu¶n lý kinh tÕ b»ng luËt ph¸p, quan ®iÓm vÒ sù b×nh ®¼ng gi÷a c¸c lo¹i h×nh së h÷u, vÒ sù ph¸t triÓn cña h×nh th¸i cæ phÇn, nh÷ng c¶i c¸ch trong LuËt §Çu t­, c¸c LuËt thuÕ, nh÷ng tiÕn bé nhÊt ®Þnh trong c¶i c¸ch hµnh chÝnh, v.v…

Nh÷ng mÆt cßn h¹n chÕ trong lÜnh vùc ®æi míi thÓ chÕ lµ: t­ duy lý luËn vÒ thÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa cßn nhiÒu v­íng m¾c vµ ch­a ®­îc gi¶i quyÕt. V× thÕ, ch­a cã chÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p ®Ó huy ®éng vµ sö dông ®­îc tèt nhÊt c¸c nguån lùc, c¶ néi lùc vµ ngo¹i lùc vµo c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, còng nh­ t¹o dùng vµ duy tr× tèt ®éng lùc cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ.

- Ph¸t triÓn x· héi

Bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu næi bËt vÒ kinh tÕ, ViÖt Nam còng cã nh÷ng tiÕn bé nhÊt ®Þnh vÒ mÆt x· héi, nh­ phæ cËp gi¸o dôc, t¹o viÖc lµm, gi¶m tû lÖ trÎ em suy dinh d­ìng, cung cÊp n­íc s¹ch, khèng chÕ cã hiÖu qu¶ mét sè lo¹i dÞch bÖnh míi bïng ph¸t nh­ dÞch viªm phæi cÊp (SARS), dÞch cóm gia cÇm (H5N1)… Tèc ®é ph¸t triÓn ®iÖn tho¹i cè ®Þnh cña ViÖt Nam giai ®o¹n 2000- 2005 lµ 44,1%/n¨m vµ theo Liªn minh viÔn th«ng quèc tÕ (ITU) th× ®©y lµ tèc

®é cao nhÊt thÕ giíi (tèc ®é t¨ng tr­ëng trung b×nh cña ch©u ¸ lµ 11,9%). ViÖt Nam còng lµ n­íc cã tèc ®é ph¸t triÓn Internet cao vµo lo¹i nhÊt thÕ giíi. Sau 10 n¨m ho¹t ®éng, ®· cã 4,4 triÖu thuª bao Internet víi 15,8 triÖu ng­êi sö dông, chiÕm 19% d©n sè trong khi møc b×nh qu©n cña ch©u ¸ lµ 8,4%, b×nh qu©n cña thÕ giíi lµ 16,9%, xÕp h¹ng 17 trong sè 20 n­íc ®øng ®Çu vÒ sè ng­êi sö dông Internet trªn thÕ giíi. ChØ sè ph¸t triÓn con ng­êi (HDI) cña ViÖt Nam do UNDP c«ng bè lµ kh¸ cao so víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ë cïng møc thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi vµ chØ sè nµy còng ®· ®­îc c¶i thiÖn ®¸ng kÓ tõ 0,61 n¨m 1990 lªn 0,709 n¨m 2004, xÕp thø 109/177.

§Æc biÖt, c«ng t¸c xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo ®¹t kÕt qu¶ næi bËt, ®­îc quèc tÕ ®¸nh gi¸ cao. Trong vßng 10 n¨m tõ 1993 ®Õn 2002, ë ViÖt Nam ®· cã 25 triÖu ng­êi tho¸t nghÌo, tû lÖ ng­êi nghÌo theo tiªu chuÈn quèc tÕ ®· gi¶m h¬n mét nöa, tõ 58,3% xuèng cßn 29%, hoµn thµnh tr­íc 5 n¨m so víi kÕ ho¹ch xãa ®ãi gi¶m nghÌo toµn cÇu cña Liªn Hîp Quèc. N¨m 2006, tû lÖ hé nghÌo cßn 18%, n¨m 2007 tiÕp tôc gi¶m xuèng cßn 14,7%. Tuæi thä b×nh qu©n ®¹t møc 71,3 tuæi.

Tuy vËy, nh÷ng thµnh tÝch vÒ mÆt x· héi nh×n chung ®­îc ®¸nh gi¸ lµ cßn khiªm tèn h¬n nhiÒu so víi thµnh tùu t¨ng tr­ëng kinh tÕ. B¸o c¸o cña Ban chÊp hµnh Trung ­¬ng t¹i §¹i héi X cña §¶ng (4/2006) nhËn xÐt: "C¬ chÕ, chÝnh s¸ch vÒ v¨n ho¸ - x· héi chËm ®æi míi; nhiÒu vÊn ®Ò x· héi bøc xóc ch­a

®­îc gi¶i quyÕt tèt” vµ "Ch­a thùc hiÖn thËt tèt viÖc kÕt hîp t¨ng tr­ëng kinh tÕ víi tiÕn bé vµ c«ng b»ng x· héi. M«i tr­êng ë nhiÒu n¬i bÞ « nhiÔm nÆng, ¶nh h­ëng nghiªm träng ®Õn chÊt l­îng cuéc sèng”. Nh÷ng yÕu kÐm cßn béc lé

mét c¸ch gay g¾t trªn c¸c mÆt chÊt l­îng gi¸o dôc, chÊt l­îng dÞch vô y tÕ, vÖ sinh m«i tr­êng, an toµn thùc phÈm, tai n¹n giao th«ng, ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp vµ

®¹o ®øc c«ng d©n, t×nh tr¹ng téi ph¹m vµ thËm chÝ lµ niÒm tin, lý t­ëng vµ hoµi b·o. Ngay nh­ thµnh tùu næi bËt nhÊt lµ xo¸ ®ãi, gi¶m nghÌo còng ch­a thËt v÷ng ch¾c. Sè hé tho¸t nghÌo tuy cao, nh­ng tû lÖ cËn nghÌo l¹i cao vµ nguy c¬

t¸i nghÌo ë mét sè vïng cßn lín, mét khi gÆp ph¶i nh÷ng biÕn ®éng bÊt th­êng nh­ thiªn tai, l¹m ph¸t gi¸ c¶....

2. Nh×n vÒ triÓn väng n¨m 2020

Giai ®o¹n ®Õn 2020, kinh tÕ ViÖt Nam ph¸t triÓn trong bèi c¶nh cã nhiÒu c¬

héi thuËn lîi tr­íc nay ch­a tõng cã, nh­ng còng ph¶i ®èi mÆt víi nh÷ng th¸ch thøc kh«ng nhá. Nh÷ng c¬ héi lín ®ang më ra r­íc m¾t chóng ta lµ:

- Qu¸ tr×nh toµn cÇu hãa kinh tÕ vµ sù h×nh thµnh nÒn kinh tÕ tri thøc ®ang më ra c¬ héi lín cho nh÷ng n­íc chËm ph¸t triÓn nh­ ViÖt Nam cã thÓ cã ®­îc nh÷ng b­íc ®ét ph¸ trong t­ duy chÝnh s¸ch ph¸t triÓn. ViÖc rót ng¾n kho¶ng c¸ch vÒ tri thøc vµ c«ng nghÖ, nhanh chãng tiÕp cËn c«ng nghÖ cao vµ chuyÓn nhanh sang ph¸t triÓn c¸c lÜnh vùc dÞch vô dùa trªn nÒn t¶ng c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, cã gi¸ trÞ gia t¨ng cao lµ hoµn toµn cã thÓ, nÕu t¹o ra ®­îc nguån nh©n lùc ®­îc

®µo t¹o kü n¨ng tèt.

- Toµn cÇu hãa còng t¹o ra c¬ héi tr­íc nay ch­a tõng cã vÒ kh¶ n¨ng huy

®éng vµ tËn dông c¸c nguån lùc cña thÕ giíi ®Ó ph¸t triÓn, bao gåm c¶ nguån lùc vËt chÊt lÉn con ng­êi ®Ó thùc hiÖn tiÕn nhanh, thu hÑp kho¶ng c¸ch tôt hËu vµ tiÕn tíi ®uæi kÞp tr×nh ®é chung cña thÕ giíi.

- ViÖt Nam n»m trong khu vùc ph¸t triÓn n¨ng ®éng cña thÕ giíi. Sù n¨ng

®éng cña sù hîp t¸c §«ng ¸ vµ cña ASEAN ®ang t¹o c¬ héi ®Ó ViÖt Nam ph¸t huy vai trß cña mét thµnh viªn ®Çy ®ñ cña ASEAN/AFTA, v­¬n lªn thµnh mét trong nh÷ng nÒn kinh tÕ cã quy m« lín trong ASEAN.

- ViÖt Nam ®· lµ thµnh viªn ®Çy ®ñ cña WTO, cã nh÷ng c¬ héi míi ®Ó chñ

®éng tham gia c¸c tiÕn tr×nh toµn cÇu vµ khu vùc, gióp t¨ng c­êng an toµn ph¸t triÓn cña ViÖt Nam. C¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ®­îc tiÕp cËn thÞ tr­êng hµng ho¸ vµ dÞch vô ë tÊt c¶ c¸c n­íc thµnh viªn víi møc thuÕ nhËp khÈu ®· ®­îc c¾t gi¶m vµ c¸c ngµnh dÞch vô mµ c¸c n­íc më cöa theo c¸c NghÞ ®Þnh th­ gia nhËp cña c¸c n­íc nµy, kh«ng bÞ ph©n biÖt ®èi xö. §iÒu ®ã, t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc më réng thÞ tr­êng xuÊt khÈu vµ më réng kinh doanh dÞch vô ra ngoµi biªn giíi quèc gia. §Æc biÖt, ngµy 16-10-2007 võa qua, ViÖt Nam ®· ®­îc bÇu lµm ñy viªn kh«ng th­êng trùc Héi ®ång B¶o an Liªn hîp quèc nhiÖm kú 2008 - 2009, ®¸nh dÊu mét mèc quan träng n÷a trong tiÕn tr×nh chñ ®éng vµ tÝch cùc héi nhËp quèc tÕ cña ViÖt Nam; ®ång thêi thÓ hiÖn sù tin cËy cña céng ®ång quèc tÕ ®èi víi kh¶ n¨ng ®ãng gãp cña ViÖt Nam cho hoµ b×nh vµ an ninh cña thÕ giíi.

- Kinh tÕ ViÖt Nam ®ang trªn ®µ t¨ng tr­ëng tèt do c¸c chÝnh s¸ch ®æi míi vµ më cöa t¹o ra. D©n sè cña ViÖt Nam ®ang b­íc vµo giai ®o¹n mµ c¸c nhµ d©n sè häc gäi lµ “thêi kú d©n sè vµng”. T©m lý t¨ng tr­ëng ®ang lµ mét trong

nh÷ng ®éng lùc lín trong x· héi. Sù céng h­ëng cña c¸c yÕu tè trong n­íc víi nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi do thêi ®¹i vµ thÕ giíi kÕt t¹o thµnh thÕ ph¸t triÓn héi

®ñ c¶ thiªn thêi, ®Þa lîi, nh©n hßa. V× vËy, cã thÓ coi ®©y lµ giai ®o¹n kinh tÕ ViÖt Nam ®ang cã ®­îc vËn héi lín ®Ó ph¸t triÓn.

Bªn c¹nh ®ã, nh÷ng th¸ch thøc lín ®ßi hái chóng ta ph¶i nç lùc v­ît qua còng kh«ng nhá vµ ®Æt ra nhiÒu yªu cÇu míi. §ã lµ:

- Kinh tÕ thÕ giíi cµng ph¸t triÓn th× c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ cµng ®a d¹ng, phøc t¹p. Sù phô thuéc lÉn nhau gi÷a c¸c nÒn kinh tÕ cµng lín th× tÝnh rñi ro do nh÷n chÊn ®éng kinh tÕ vµ chÝnh trÞ, x· héi cµng cao, kh¶ n¨ng dù b¸o cµng khã.

Nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ mang tÝnh toµn cÇu nh­ thiÕu hôt tµi nguyªn, n¨ng l­îng, l­¬ng thùc, nguån n­íc, c¸c vÊn ®Ò an ninh kinh tÕ, v.v… sÏ ®Æt mäi nÒn kinh tÕ tr­íc nhiÒu khã kh¨n, th¸ch thøc míi. Trong bèi c¶nh ®ã, th¸ch thøc ®èi víi mét n­íc chËm ph¸t triÓn nh­ ViÖt Nam trong viÖc gia t¨ng tèc ®é t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng, sÏ lµ th¸ch thøc rÊt lín trong nh÷ng n¨m s¾p tíi.

- NÒn kinh tÕ tri thøc h×nh thµnh dùa trªn nÒn t¶ng c«ng nghÖ - kü thuËt cao, nguån nh©n lùc ®­îc ®µo t¹o kü n¨ng tèt, kÕt cÊu h¹ tÇng hiÖn ®¹i vµ mang tÝnh toµn cÇu theo kiÓu liªn kÕt m¹ng, khiÕn cho h×nh th¸i ph©n c«ng lao ®éng toµn cÇu ®­îc tæ chøc theo nguyªn lý cña “chuçi gi¸ trÞ toµn cÇu”, trong ®ã vai trß chi phèi thuéc vÒ h·ng “®Çu tÇu” cã tiÒm lùc m¹nh, ®Æt tr­íc c¸c n­íc chËm ph¸t triÓn vµ l¹c hËu vÒ thÓ chÕ, søc c¹nh tranh kÐm, nh÷ng th¸ch thøc ch­a tõng cã vÒ kh¶ n¨ng tham gia vµo “chuçi gi¸ trÞ toµn cÇu” vµ n©ng cao vÞ thÕ trong cña m×nh trong chuçi.

- ë trong n­íc, thêi kú “d©n sè vµng” còng ®Æt ra th¸ch thøc lín vÒ viÖc lµm, thÊt nghiÖp vµ ®ãi nghÌo, nÕu kh«ng cã chÝnh s¸ch sö dông tèt lîi thÕ nµy. ViÖt Nam n»m trong nhãm nh÷ng n­íc n«ng nghiÖp cã mËt ®é d©n sè cao, t×nh tr¹ng thiÕu viÖc lµm, thõa lao ®éng ch­a qua ®µo t¹o nghÒ vµ n¨ng suÊt lao

®éng thÊp rÊt nghiªm träng. §©y lµ nguyªn nh©n cña hµng lo¹t vÊn ®Ò ph¸i sinh mµ ViÖt Nam ®ang ph¶i ®èi mÆt: m«i tr­êng xuèng cÊp nhanh, khã ®¹t môc tiªu toµn dông lao ®éng, ph©n hãa giµu nghÌo vµ bÊt æn x· héi t¨ng, v.v…

Nh÷ng vÊn ®Ò ®ã g©y c¶n trë ph¸t triÓn m¹nh mÏ vµ l©u dµi.

- Nh÷ng th¸ch thøc míi n¶y sinh tõ qu¸ tr×nh ®æi míi c¬ chÕ, chÝnh s¸ch trong ®iÒu kiÖn toµn cÇu hãa vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ còng cã thÓ g©y ra nh÷ng rñi ro, nÕu kh«ng ®­îc gi¶i quyÕt kÞp thêi vµ cã hiÖu qu¶. Nh÷ng chÝnh s¸ch ®æi míi ch­a ®­îc chuÈn bÞ kü l­ìng hoÆc t×nh tr¹ng ngËp ngõng, nöa vêi

®Òu dÉn ®Õn nh÷ng hËu qu¶ nh­ nhau vµ bá lì c¸c c¬ héi ph¸t triÓn to lín ®ang

®­îc më ra.

- Giai ®o¹n t¨ng tr­ëng nhanh hiÖn nay còng ®Æt ra th¸ch thøc to lín vÒ m«i tr­êng, do chç sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ chñ yÕu cßn dùa vµo c¸c nh©n tè ph¸t triÓn theo chiÒu réng, vµo nh÷ng ngµnh vµ nh÷ng s¶n phÈm truyÒn thèng, c«ng nghÖ thÊp, tiªu hao nguyªn vËt liÖu vµ n¨ng l­îng cao, sö dông nhiÒu tµi nguyªn, vèn vµ lao ®éng. Do vËy, m«i tr­êng cã nguy c¬ bÞ xuèng cÊp nhanh, ë nhiÒu n¬i bÞ « nhiÔm nÆng, ¶nh h­ëng nghiªm träng ®Õn chÊt l­îng cuéc sèng vµ tÝnh bÒn v÷ng cña ph¸t triÓn.

Sù ®an xen vµ thËm chÝ lµ chuyÓn hãa lÉn nhau gi÷a nh÷ng yÕu tè ®­îc gäi lµ thêi c¬ vµ th¸ch thøc ®ßi hái chóng ta mét tÇm nh×n chiÕn l­îc míi cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n­íc. Cã thÓ h×nh dung râ rµng r»ng, trong thêi ®¹i quèc tÕ ho¸ vµ héi nhËp s©u réng, cÇn ph¶i lÊy chuÈn mùc quèc tÕ, theo tinh thÇn tiÕn cïng thêi ®¹i ®Ó biÓu ®¹t vµ ®¸nh gi¸ møc ®é hoµn thµnh môc tiªu chiÕn l­îc ®· ®­îc x¸c ®Þnh lµ x©y dùng mét n­íc ViÖt Nam “d©n giµu, n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh”.

§èi víi mçi ng­êi còng nh­ toµn x· héi, sù giµu cã vÒ cña c¶i, vÒ tri thøc, vÒ v¨n hãa tinh thÇn, vÒ lßng vÞ tha... cho mçi ng­êi vµ cho mäi ng­êi chÝnh lµ môc tiªu chung cïng phÊn ®Êu. D©n giµu cã th× thÕ n­íc m¹nh. Sèng trong céng ®ång quèc tÕ, søc m¹nh quèc gia thÓ hiÖn trªn nhiÒu b×nh diÖn, nh­ng tr­íc hÕt lµ ë kh¶ n¨ng thùc tÕ ®ãng gãp vµo cuéc sèng chung cña céng ®ång.

B¶o vÖ m«i tr­êng, g×n gi÷ hßa b×nh, sÎ chia tri thøc, giao l­u v¨n hãa, gióp ®ì lÉn nhau khi ho¹n n¹n, nªu cao chÝnh nghÜa, v.v... lµ nh÷ng ho¹t ®éng chung th­êng nhËt cña céng ®ång “lµng toµn cÇu’ trong thêi ®¹i ngµy nay, lu«n cÇn sù

®ãng gãp tÝch cùc cña tÊt c¶ mäi quèc gia, mäi tæ chøc vµ mäi ng­êi. V× lÏ ®ã, cÇn x©y dùng mét x· héi c«ng b»ng dùa trªn lÏ ph¶i, vèn lµ mét thuéc tÝnh b¶n chÊt cña chñ nghÜa x· héi. §ã lµ sù c«ng b»ng vÒ ®iÒu kiÖn tiÕp cËn c¸c c¬ héi ph¸t triÓn, c«ng b»ng trong viÖc sÎ chia thµnh qu¶ cña ph¸t triÓn, c«ng b»ng trong ®¸nh gi¸, vinh danh nh÷ng ®ãng gãp cña c¸c tæ chøc vµ c¸c c¸ nh©n cho céng ®ång... Mét sù c«ng b»ng nh­ vËy chØ ch¾c ch¾n cã ®­îc trong ®iÒu kiÖn d©n chñ ®­îc ®¶m b¶o. Thùc tÕ chøng tá r»ng, ë ®©u cã d©n chñ, ë ®ã cã ®oµn kÕt, ®ång thuËn, æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn. V× vËy, ph¸t huy d©n chñ ®­îc coi lµ vÊn

®Ò cã ý nghÜa chiÕn l­îc ®èi víi tiÕn tr×nh ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc ta. Vµ nÒn d©n chñ ®Ých thùc nh­ vËy l¹i cÇn mét chç dùa v÷ng ch¾c kh«ng chØ tõ Nhµ n­íc ph¸p quyÒn XHCN, mµ cßn tõ nh÷ng con ng­êi v¨n minh, x· héi v¨n minh, yªu tµi, mÕn ®øc, träng tÝn nghÜa.

TÊt c¶ nh÷ng yÕu tè nªu trªn chØ ®ång thêi cã ®­îc khi tr­íc hÕt, ®­îc dùa trªn mét nÒn t¶ng kinh tÕ v÷ng m¹nh. §ã lµ nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn n¨ng ®éng vµ cã hiÖu qu¶ cao. V× vËy, dï c¸c chñ thÓ kinh tÕ cã ®¨ng ký d­íi c¸c h×nh thøc tæ chøc kh¸c nhau, quy m« lín, nhá thÕ nµo... ®Òu ®­îc t¹o b×nh ®¼ng vÒ c¬ héi kinh doanh vµ ph¸t triÓn, ®Òu ®­îc ph¸p luËt b¶o vÖ vµ cã tr¸ch nhiÖm tu©n thñ ph¸p luËt. Lµ n­íc ®ang ph¸t triÓn cã møc thu nhËp thÊp, tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ cao mét c¸ch liªn tôc nhiÒu n¨m ph¶i ®­îc xem lµ môc tiªu ­u tiªn.

Muèn giµu cã vµ rót ng¾n kho¶ng c¸ch chªnh lÖch vÒ kinh tÕ so víi c¸c n­íc còng nh­ xo¸ ®­îc n¹n ®ãi, gi¶m ®­îc kiÕp nghÌo, th× trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh, cÇn ph¶i gia t¨ng tèc ®é t¨ng tr­ëng. Trong ®iÒu kiÖn cña kinh tÕ tri thøc, t¨ng tr­ëng cao ph¶i trªn nÒn t¶ng c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý vµ cã sù kÕt hîp hµi hoµ gi÷a ph¸t triÓn m¹nh cña c¸c tËp ®oµn kinh tÕ lín, cña c¸c ngµnh chñ lùc vµ c¸c vïng l·nh thæ ®éng lùc víi sù ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp quy m« võa, nhá vµ c¸c vïng l·nh thæ kh¸c. TiÕp cËn x©y dùng mét nÒn t¶ng kinh tÕ nh­ vËy còng ®ång nghÜa víi viÖc ph¸t triÓn bÒn v÷ng, víi c¸c trô ®ì chÝnh lµ bÒn v÷ng vÒ kinh tÕ, bÒn v÷ng vÒ x· héi, bÒn v÷ng vÒ m«i tr­êng vµ bÒn v÷ng vÒ thÓ chÕ.

3. Suy nghÜ vÒ nh÷ng ®iÓm ®ét ph¸

ChiÕn l­îc tæng thÓ víi môc tiªu tæng thÓ ®­¬ng nhiªn cÇn hÖ thèng c¸c gi¶i ph¸p còng mang tÝnh tæng thÓ. Tuy nhiªn, víi yªu cÇu t¨ng tèc mét c¸ch bÒn v÷ng trong mét bèi c¶nh ®Æc biÖt cho phÐp tËn dông tèi ®a c¸c c¬ héi vµ thêi c¬

xuÊt hiÖn trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh, kh«ng thÓ kh«ng t×m cho b»ng

®­îc nh÷ng ®ét ph¸ träng ®iÓm. §ã lµ nh÷ng “nót th¾t” nÕu ®­îc cëi bá, nh÷ng

“®iÓm huyÖt” nÕu ®­îc bÊm ®óng, n¨ng l­îng ph¸t triÓn sÏ ®­îc tÝch hîp l¹i vµ bïng næ, ®Èy nÒn kinh tÕ lao nhanh vµo thêi kú “cÊt c¸nh” nh­ mét sè nÒn kinh tÕ tr­íc ®©y ®· nhê thÕ mµ “hãa rång” chØ trong vµi ba thËp niªn. V× lÏ chän

®­îc ®iÓm ®ét ph¸ cã ý nghÜa träng ®¹i nh­ vËy nªn rÊt cÇn sù tham vÊn réng r·i vµ nghiªn cøu thÊu ®¸o. Trong ph¹m vi mét bµi viÕt nhá nµy, chóng t«i xin thö nªu ba ®iÓm nªn suy nghÜ nh­ sau:

- §iÓm ®ét ph¸ thø nhÊt lµ, tiÕp tôc t¹o sù chuyÓn biÕn míi vÒ chÊt trong ®æi míi thÓ chÕ kinh tÕ, trong ®ã yÕu tè then chèt nhÊt lµ lµm râ h¬n vai trß vµ c¸ch thøc qu¶n lý kinh tÕ - x· héi cña Nhµ n­íc. §©y lµ viÖc ng­êi ViÖt Nam nhÊt thiÕt ph¶i tù lµm vµ ph¶i lµm cho b»ng ®­îc. Bëi v× trong thÕ giíi ®ang héi nhËp, ®ang ngµy cµng “ph¼ng” h¬n, c¸c nguån lùc l­u ch¶y theo h­íng tô vÒ n¬i nµo t¹o ra ®­îc ®éng lùc vµ duy tr× tèt ®­îc ®éng lùc ®Ó nu«i d­ìng vµ lµm cho c¸c nguån lùc Êy tù sinh s«i lªn m·i. VËy lµ, søc c¹nh tranh quèc gia cña c¸c nÒn kinh tÕ sÏ diÔn ra tr­íc hÕt d­íi d¹ng c¹nh tranh thÓ chÕ, trong ®ã vai trß chñ yÕu nhÊt thuéc vÒ bé m¸y nhµ n­íc.

Trong qu¸ tr×nh ®æi míi, ®iÓm khëi thñy lµ ®æi míi t­ duy kinh tÕ, nh­ trªn

®· nªu, ®· lµm ®­îc rÊt nhiÒu viÖc vµ kÕt qu¶ thùc tÕ cho thÊy, h­íng ®æi míi t­ duy kinh tÕ lµ chÝnh x¸c. Tuy nhiªn, nh­ B¸o c¸o ChÝnh trÞ t¹i §¹i héi X cña

§¶ng ®· chØ ra, “Bé m¸y nhµ n­íc chËm ®æi míi, ch­a theo kÞp yªu cÇu cña c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi”. Trong sè nhiÒu nguyªn nh©n, §¹i héi X còng x¸c ®Þnh “nguyªn nh©n chñ quan lµ chñ yÕu”, cô thÓ lµ:

“Thø nhÊt, chËm ®æi míi t­ duy, tr­íc hÕt lµ t­ duy kinh tÕ; chËm x©y dùng

®ång bé thÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa.

Thø hai, ch­a cã chÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p ®ñ m¹nh ®Ó huy ®éng vµ sö dông

®­îc tèt nhÊt c¸c nguån lùc, c¶ néi lùc vµ ngo¹i lùc vµo c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi.

Thø ba, c¶i c¸ch hµnh chÝnh cßn chËm vµ kÐm hiÖu qu¶; c«ng t¸c tæ chøc, c¸n bé chËm ®æi míi, ch­a ®¸p øng yªu cÇu.

Thø t­, chØ ®¹o vµ tæ chøc thùc hiÖn vÉn lµ mét kh©u yÕu nhÊt”.

V× thÕ, §¹i héi X cña §¶ng ®· chØ râ, ®èi víi c¸c nguån néi lùc, “®iÒu cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh lµ ph¶i cã chÝnh s¸ch phï hîp ®Ó ph¸t huy tèi ®a kh¶ n¨ng vÒ vËt chÊt, trÝ tuÖ vµ tinh thÇn cña mäi ng­êi d©n, cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, ®Æc biÖt lµ kinh tÕ t­ nh©n - mét nguån lùc giµu tiÒm n¨ng cña d©n téc ta - ®Ó gãp phÇn quan träng gi¶i quyÕt viÖc lµm, ®Èy nhanh vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi”. §ång thêi, “muèn ph¸t huy tèt ngo¹i lùc, ph¶i cã mét chiÕn l­îc tæng thÓ, nhÊt qu¸n vµ m«i tr­êng ®Çu t­, kinh doanh lµnh m¹nh, tr­íc hÕt

lµ cã mét hÖ thèng thÓ chÕ, chÝnh s¸ch ®ång bé, mét nÒn hµnh chÝnh minh b¹ch, hiÖu lùc, hiÖu qu¶”.

- §iÓm ®ét ph¸ thø hai lµ, ®æi míi c¨n b¶n c«ng t¸c ®µo t¹o nh©n lùc vµ chÝnh s¸ch dïng ng­êi. §©y còng lµ viÖc ng­êi ViÖt Nam nhÊt thiÕt ph¶i tù lµm vµ ph¶i lµm cho b»ng ®­îc. Thùc tiÔn ph¸t triÓn cña mäi nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn hay míi c«ng nghiÖp hãa ®Òu cho thÊy r»ng, mäi thø nguån lùc nh­ nguån vèn (tµi chÝnh), c¸c nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn, c¸c thµnh tùu khoa häc – c«ng nghÖ, c¸c lo¹i hµng hãa vËt chÊt vµ dÞch vô..., ®Òu cã thÓ mua ®­îc, vay m­în

®­îc. Duy cã con ng­êi, nÕu xuÊt hiÖn víi t­ c¸ch hµng hãa søc lao ®éng th×

còng cã thÓ mua b¸n ®­îc, nh­ng nÕu xuÊt hiÖn víi t­ c¸ch c«ng d©n cña mét n­íc, lµ chñ nh©n ®Êt n­íc, lµ chñ thÓ cña sù ph¸t triÓn vµ ®ång thêi, còng lµ ng­êi sÎ chia, h­ëng thô thµnh qu¶ ph¸t triÓn, th× quyÕt kh«ng thÓ nµo b¸n mua hay thay thÕ lÉn nhau ®­îc.

Víi mét c¬ chÕ chÝnh s¸ch cëi më, th©n thiÖn, hç trî thÞ tr­êng, kh«ng khã khi h×nh dung r»ng, thêi kú hËu WTO s¾p tíi, mét lµn sãng míi FDI sÏ ch¶y vµo ViÖt Nam. Sù bïng næ ®Çu t­ ch¾c ch¾n sÏ kÐo theo tèc ®é t¨ng tr­ëng GDP cao. §©y thùc sù lµ c¬ héi tèt cho ph¸t triÓn. Nh­ng GDP (tæng s¶n phÈm quèc néi) th× vÉn kh«ng ph¶i lµ GNP (tæng s¶n phÈm quèc d©n), c¸i mµ ng­êi ViÖt Nam cã thÓ sö dông cho chÝnh m×nh. FDI còng nh­ mäi nguån lùc bªn ngoµi kh¸c lµ rÊt quan träng, nh­ng hä cã thÓ vµo vµ ®­¬ng nhiªn cã thÓ ra ®i.

C¸i cßn l¹i lµ ng­êi ViÖt Nam häc ®­îc nh÷ng g× trong cung c¸ch qu¶n lý cña hä, ®­îc chuyÓn giao tri thøc khoa häc – c«ng nghÖ g× tõ hä, tiÕp nèi nh­ thÕ nµo trong c¸i m¾t xÝch cña “chuçi gi¸ trÞ toµn cÇu” mµ hä ®· tõng cã, v.v... lµ nh÷ng ®iÒu mµ kh«ng thÓ kh«ng quan t©m. Bëi vËy, viÖc ®µo t¹o ra nguån nh©n lùc ë trong n­íc s½n sµng vµ ®ñ søc tiÕp nhËn ®Ó céng h­ëng víi nguån ngo¹i lùc vµ biÕn ngo¹i lùc dÇn trë thµnh néi lùc cã vai trß kh«ng thÓ thay thÕ. Sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña mét quèc gia nhÊt thiÕt ph¶i lµ cña chÝnh quèc gia ®ã. V× thÕ, lÏ tù nhiªn lµ viÖc trång ng­êi vµ viÖc dïng ng­êi ph¶i n»m ë kh©u then chèt nhÊt cña hÖ thèng chÝnh s¸ch.

HiÖn t¹i, nÒn gi¸o dôc ViÖt Nam tuy ®¹t ®­îc nhiÒu thµnh tùu so víi qu¸ khø, nh­ng vÉn ch­a theo kÞp nh÷ng yªu cÇu ph¸t triÓn mang tÝnh thêi ®¹i. ChÝnh s¸ch dïng ng­êi còng béc lé nhiÒu h¹n chÕ. §¹i t­íng Vâ Nguyªn Gi¸p trong bµi viÕt “§æi míi cã tÝnh c¸ch m¹ng nÒn gi¸o dôc vµ ®µo t¹o cña n­íc nhµ”

®¨ng trªn b¸o ®iÖn tö VietNamNet ngµy 10-09-2007 ®· nhËn xÐt:

“Trong nh÷ng n¨m qua, víi sù quan t©m cña §¶ng, Nhµ n­íc, toµn x· héi vµ sù nç lùc phÊn ®Êu cña ngµnh gi¸o dôc, sù nghiÖp gi¸o dôc vµ ®µo t¹o ®· cã mét sè tiÕn bé míi: ng©n s¸ch ®Çu t­ cho gi¸o dôc nhiÒu h¬n, c¬ së vËt chÊt kü thuËt ®­îc t¨ng c­êng, quy m« gi¸o dôc ®­îc më réng, tr×nh ®é d©n trÝ ®­îc n©ng cao. Nh÷ng tiÕn bé Êy ®· gãp phÇn quan träng vµo c«ng cuéc ®æi míi, x©y dùng vµ b¶o vÖ Tæ quèc.

Tuy nhiªn, cho ®Õn nay, nÒn gi¸o dôc vµ ®µo t¹o cña n­íc nhµ vÉn tån t¹i nhiÒu yÕu kÐm, bÊt cËp... ChÊt l­îng gi¸o dôc vµ ®µo t¹o ë c¶ phæ th«ng vµ ®¹i häc ®Òu thÊp, ... ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña sù ph¸t triÓn ®Êt n­íc trong

t×nh h×nh míi. HiÖn t­îng mua b»ng cÊp, gian lËn trong thi cö, bÖnh ch¹y theo thµnh tÝch cßn phæ biÕn.... Sù yÕu kÐm vÒ chÊt l­îng gi¸o dôc vµ ®µo t¹o ®· béc lé mét c¸ch rÊt ®¸ng lo ng¹i. Sù bÊt cËp thÓ hiÖn ë c¶ ba ph­¬ng diÖn: n©ng cao d©n trÝ, ®µo t¹o nh©n lùc, båi d­ìng vµ sö dông nh©n tµi. Nh×n chung, hÖ thèng gi¸o dôc vµ ®µo t¹o cña n­íc ta ®ang tôt hËu xa h¬n so víi nhiÒu n­íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi”. §¹i t­íng Vâ Nguyªn Gi¸p kÕt luËn: “§æi míi toµn diÖn, s©u s¾c, triÖt ®Ó cã tÝnh c¸ch m¹ng nÒn gi¸o dôc – ®µo t¹o lµ mét ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt ®Ó ®­a n­íc ta tiÕn lªn nhanh vµ v÷ng trªn con ®­êng hiÖn ®¹i hãa ®Êt n­íc, héi nhËp quèc tÕ vµ s¸nh vai cïng c¸c quèc gia tiªn tiÕn trªn thÕ giíi trong kû nguyªn th«ng tin vµ toµn cÇu hãa”.

- §iÓm ®ét ph¸ thø ba lµ t¹o b­íc chuyÓn thùc sù trong ph¸t triÓn kinh tÕ h­íng ra phÝa biÓn, më ra kû nguyªn míi trong ph¸t triÓn kinh tÕ biÓn. Héi nghÞ lÇn thø T­ Ban ChÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng Khãa X (th¸ng 1-2007) ®·

ban hµnh NghÞ quyÕt vÒ ChiÕn l­îc biÓn ViÖt Nam ®Õn n¨m 2020, më ra mét ch­¬ng míi trong t­ duy vÒ biÓn ®èi víi sù nghiÖp x©y dùng vµ b¶o vÖ Tæ quèc trong nh÷ng thËp niªn ®Çu thÕ kû XXI. ViÖt Nam lµ mét quèc gia biÓn, thÕ giíi hiÖn nay coi thÕ kû XXI lµ “ThÕ kû cña ®¹i d­¬ng”, nªn ®· ®Õn lóc cÇn “quay mÆt ra biÓn”, h­íng ra “mÆt tiÒn” cña biÓn ®Ó héi nhËp vµ ph¸t triÓn. Quan

®iÓm chung cho thêi kú ®Õn n¨m 2020 lµ: “PhÊn ®Êu ®Ó ViÖt Nam trë thµnh quèc gia m¹nh vÒ biÓn, giµu lªn tõ biÓn trªn c¬ së ph¸t triÓn c¬ cÊu ngµnh, nghÒ phong phó, hiÖn ®¹i, t¹o tèc ®é ph¸t triÓn nhanh, bÒn v÷ng, hiÖu qu¶ cao víi tÇm nh×n dµi h¹n vµ tÝnh tíi quan hÖ quèc tÕ”.

B¸o c¸o cña ChÝnh phñ t¹i kú häp thø 2 Quèc héi Kho¸ XII (th¸ng 10 n¨m 2007) còng kh¼ng ®Þnh, ngay tõ n¨m 2008, sÏ “tæ chøc thùc hiÖn ®ång bé chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ biÓn. Ban hµnh quy ho¹ch vµ c¸c c¬ chÕ chÝnh s¸ch phï hîp ®Ó ph¸t triÓn m¹nh vµ cã hiÖu qu¶ c¸c ngµnh nghÒ vµ khu kinh tÕ ven biÓn”.

§Ó cô thÓ hãa b­íc chuyÓn mang tÝnh chiÕn l­îc nµy, tõ n¨m 2008, ChÝnh phñ sÏ ®Èy m¹nh x©y dùng c¸c danh môc kÕt cÊu h¹ tÇng liªn quan ®Õn biÓn, bao gåm viÖc x©y dùng míi vµ n©ng cÊp mét sè ®­êng cao tèc nèi c¸c c¶ng biÓn víi c¸c trung t©m kinh tÕ lín phÝa néi ®Þa nh­ tuyÕn ®­êng cao tèc Hµ Néi ®i H¶i Phßng ra c¶ng §×nh Vò, ®­êng cao tèc Sµi Gßn - Trung L­¬ng; Trung L­¬ng - Mü ThuËn, Mü ThuËn - CÇn Th¬; ®­êng Sµi Gßn - Long Thµnh - DÇu Gi©y; më réng §­êng 51 Sµi Gßn - Vòng Tµu; sÏ nghiªn cøu ®Ó lµm tuyÕn

®­êng võa lµ ®­êng, võa lµ ®ª ven biÓn. VÒ ®­êng thuû, sÏ triÓn khai x©y dùng c¸c bÕn c¶ng lín, trong ®ã cã c¶ng V¨n Phong ë miÒn Trung, c¶ng L¹ch HuyÖn ë miÒn B¾c, côm c¶ng ë Bµ RÞa - Vòng Tµu, vµ nh÷ng c¶ng kh¸c. §ång thêi, tËp trung ph¸t triÓn c¸c m¹nh lÜnh vùc kinh tÕ cã ý nghÜa ®ét ph¸ cña kinh tÕ biÓn gåm: khai th¸c, chÕ biÕn dÇu, khÝ; kinh tÕ hµng h¶i; khai th¸c vµ chÕ biÕn h¶i s¶n; du lÞch biÓn vµ x©y dùng c¸c khu kinh tÕ, c¸c khu c«ng nghiÖp tËp trung vµ khu chÕ xuÊt ven biÓn g¾n víi c¸c khu ®« thÞ däc d¶i ven biÓn; t¹o ra sù chuyÓn biÕn ®¸ng kÓ bé mÆt x· héi ë vïng ven biÓn vµ ®¶o.

Hy väng lµ, trªn c¬ së cña mét hÖ thèng tæng thÓ c¸c gi¶i ph¸p ®ång bé vµ nhÊt qu¸n, tõ nh÷ng ®ét ph¸ träng ®iÓm mang tÝnh chiÕn l­îc nªu trªn, nÒn

kinh tÕ ViÖt Nam sÏ tíi ®Ých 2020 víi mét diÖn m¹o míi, n¨ng lùc míi, vÞ thÕ míi, "c¬ b¶n trë thµnh n­íc c«ng nghiÖp theo h­íng hiÖn ®¹i"(**).

___________________

Chó thÝch

** Bµi ®· ®¨ng trªn T¹p chÝ Nghiªn cøu Kinh tÕ, sè 356/2008.

_____________________

Tµi liÖu tham kh¶o

1. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam: V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø X. Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 2006.

2. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam: V¨n kiÖn Héi nghÞ lÇn thø t­ Ban ChÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng khãa X . Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 2007.

3. B¸o c¸o cña ChÝnh phñ t¹i kú häp thø 2 Quèc héi Kho¸ XII ngµy 22 th¸ng 10 n¨m 2007.

4. Vâ Nguyªn Gi¸p: §æi míi cã tÝnh c¸ch m¹ng nÒn gi¸o dôc vµ ®µo t¹o cña n­íc nhµ.

VietNamNet - 06:52' 10/09/2007 (GMT+7)

5. Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­: Bµn vÒ chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña ViÖt Nam trong thêi kú míi. Hµ Néi, 2007.

6. §¹i häc Quèc gia Hµ Néi, ViÖn quèc tÕ Konrad Adenaner Stiftung: Toµn cÇu hãa vµ t¸c

®éng ®èi víi sù héi nhËp cña ViÖt Nam. Nxb ThÕ giíi, Hµ Néi, 2003.

7. Dani Rodrik: T­ duy míi vÒ ph¸t triÓn cho thÕ kû XXI. Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 2000.

8. PGS. TSKH NguyÔn V¨n §Æng (Chñ biªn): PhÊn ®Êu ®­a n­íc ta c¬ b¶n trë thµnh mét n­íc c«ng nghiÖp theo h­íng hiÖn ®¹i vµo n¨m 2020. Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 2007.

9. Konrad Seitz: Cuéc ch¹y ®ua vµo thÕ kû XXI. NXB ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 2004.

10. Vâ §¹i L­îc: Kinh tÕ ViÖt Nam - §æi míi vµ ph¸t triÓn. Nxb ThÕ giíi, Hµ Néi 2007.

11. Ph¹m Xu©n Nam (Chñ biªn): TriÕt lý ph¸t triÓn ë ViÖt Nam – MÊy vÊn ®Ò cèt yÕu. Nxb KHXH, Hµ Néi, 2005.

12. Ng©n hµng thÕ giíi: Suy ngÉm l¹i sù thÇn kú §«ng ¸. (Joseph E. Stiglitz vµ Shahid Yusuf biªn tËp). Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 2002.

13. QuyÕt ®Þnh 221/2005/Q§-TTg ngµy 09/9/2005 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ vÒ Ch­¬ng tr×nh quèc gia ph¸t triÓn nh©n lùc ®Õn n¨m 2020.

14. Robert Wade: §iÒu tiÕt thÞ tr­êng: Lý thuyÕt kinh tÕ vµ vai trß cña ChÝnh phñ trong c«ng nghiÖp hãa ë §«ng ¸. Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 2005.

15. Shu Yongqing: X· héi loµi ng­êi ®i vÒ ®©u? Håi cè vµ b×nh luËn vÒ thÕ kû XX. ViÖn Th«ng tin khoa häc x· héi. (Tµi liÖu phôc vô nghiªn cøu), Sè TN 2002 – 76 & 77, Hµ Néi, 2002 16. GS. TS NguyÔn Phó Träng: §æi míi vµ ph¸t triÓn ë ViÖt Nam – Mét sè vÊn ®Ò lý luËn vµ

thùc tiÔn. Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 2006.

17. UNDP – MPI/DSI: “ViÖt Nam h­íng tíi 2010” (2 tËp). Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi 2001.

18. C¸c gi¶i ph¸p ®ét ph¸ chÝnh s¸ch nh»m thóc ®Èy c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ë n­íc ta. §Ò tµi khoa häc cÊp Nhµ n­íc KX 02-09 (2001-2005). Chñ nhiÖm ®Ò tµi: PGS. TS TrÇn §×nh Thiªn.