§¹O TIN LµNH Cã PH¶I Lµ MéT T¤N GI¸O Cña HµN QUèC? MéT TR¡M N¡M C¸C Héi Th¸nh

(1)

§¹O TIN LµNH Cã PH¶I Lµ MéT T¤N GI¸O Cña HµN QUèC? MéT TR¡M N¡M C¸C Héi Th¸nh

TIN LµNH ë TRIÒU TI£N

am gi¸o cã vai trß quan träng trong viÖc ®Þnh h×nh v¨n hãa TriÒu Tiªn⁽¹⁾. PhËt gi¸o vµ Nho gi¸o ®· cã nh÷ng ¶nh hëng to lín ®Õn sù h×nh thµnh c¸c nhµ níc PhËt gi¸o hoÆc Nho gi¸o ë TriÒu Tiªn h¬n 1.500 n¨m qua. Cßn Saman gi¸o kh«ng gãp phÇn t¹o ra mét h×nh th¸i nhµ níc nhÊt ®Þnh mÆc dï nã cã ¶nh hëng lín ®Õn ®êi sèng ngêi d©n TriÒu Tiªn. Trong bèi c¶nh t«n gi¸o nh vËy, ®¹o Tin Lµnh ë TriÒu Tiªn ®·

tån t¹i h¬n 100 n¨m. Nh×n bÒ ngoµi, lÞch sö truyÒn b¸ Phóc ¢m trong x· héi TriÒu Tiªn cã vÎ nh gÆp nhiÒu khã kh¨n.

Tuy nhiªn, Kit« gi¸o ®· cã ®îc thµnh c«ng rùc rì ë TriÒu Tiªn. KÓ tõ khi C«ng gi¸o Roma ®îc truyÒn tíi TriÒu Tiªn n¨m 1784, vµ ®¹o Tin Lµnh n¨m 1884, Kit« gi¸o ®· trë thµnh t«n gi¸o lín thø hai ë TriÒu Tiªn sau PhËt gi¸o. Çc sè liÖu thèng kª gÇn ®©y cho thÊy, sè tÝn h÷u cña çc héi th¸nh Tin Lµnh cã kho¶ng 10 triÖu trong tæng sè 47 triÖu d©n ë Nam TriÒu Tiªn (tøc Hµn Quèc - ND). Ch¾c ch¾n r»ng, Kit« gi¸o ë Hµn Quèc kh«ng chØ hiÖn h÷u mét çch cao

®é mµ cßn n¨ng ®éng trong viÖc truyÒn

Heung Soo Kim^(*)

gi¸o còng nh trong ®êi sèng chÝnh trÞ cña ngêi d©n. Ngay cho dï hiÖn nay ¶nh hëng cña Kit« gi¸o cã vÎ nh ®ang hiÖn diÖn ë kh¾p Hµn Quèc th× còng kh«ng cÇn thiÕt ph¶i nãi r»ng Kit« gi¸o lµ mét t«n gi¸o cã nÐt ®Æc thï cña Hµn Quèc. Bµi viÕt nµy ®i theo lÞch sö Héi Th¸nh Tin Lµnh Hµn Quèc (Korean Protestant church) ®Ó tr¶ lêi c©u hái liÖu Tin Lµnh gi¸o ë Hµn Quèc cã ph¶i lµ mét t«n gi¸o ®· Hµn Quèc hãa.

*. TiÕn sÜ Kim (§¹i häc Quèc Gia Seoul) lµ Trëng khoa ThÇn häc vµ lµ chuyªn gia vÒ lÞch sö Héi Th¸nh Hµn Quèc ë khoa ThÇn häc, §¹i häc Mokwon, Daejon, Hµn Quèc. TiÕn sÜ Kim còng cã ®Þa vÞ cao ë

§¹i häc Boston, Hoa Kú, vµ hiÖn nay lµ Chñ tÞch Héi LÞch sö Héi Th¸nh Hµn Quèc. C¸c Ên phÈm vµ ®èi tîng nghiªn cøu cña «ng lµ LÞch sö Héi Th¸nh Hµn Quèc vµ Mèi quan hÖ gi÷a Nhµ níc vµ Gi¸o héi.

Bµi b¸o nµy ®îc in l¹i trªn T¹p chÝ Phóc ¢m ThÇn häc, tËp 30, sè 2 (th¸ng 4/2006) tr. 162-168 (Evangelical Review of Theology, Vol. 30, N

^o

. 2, April, 2006, pp. 162-168) theo sù cho phÐp cña T¹p chÝ Nghiªn cøu Häc thuËt Ch©u

¸ - Th¸i B×nh

D¬ng, tËp 1, sè 1 (th¸ng 02/2004), tr. 108-115 (Asia-Pacific Journal of Interdisciplinary Studies, Vol. 1, N

^o

. 1 (February 2004), pp. 108-115).

1. Tõ TriÒu Tiªn mµ t¸c gi¶ dïng ë ®©y (Korea) lµ toµn bé b¸n ®¶o TriÒu Tiªn, bao gåm Céng hßa D©n chñ nh©n d©n TriÒu Tiªn vµ §¹i Hµn d©n quèc (Hµn Quèc) hiÖn nay, nhng tïy tõng v¨n c¶nh cô thÓ mµ chóng t«i dÞch hoÆc lµ TriÒu Tiªn, hoÆc lµ Hµn Quèc (chó thÝch cña ngêi dÞch).

T

T«n gi¸o ë níc ngoµi

(2)

1. Sù khëi ®Çu cña ®¹o Tin Lµnh Cïng víi viÖc më cöa ®Êt níc cho çc nhµ t b¶n ngo¹i quèc, çc nhµ truyÒn gi¸o níc ngoµi còng trµn vµo TriÒu Tiªn tõ n¨m 1884. Çc nhµ truyÒn gi¸o

®¹o Tin Lµnh ®Çu tiªn b¾t ®Çu nh÷ng nç lùc truyÒn gi¸o ë TriÒu Tiªn thuéc Héi Th¸nh Trëng L·o Hoa Kú vµ Héi Th¸nh Gi¸m LÝ Hoa Kú, sau ®ã lµ Héi Th¸nh England (1890), Trëng L·o Australia (1889), Trëng L·o Canada (1898) vµ ChÝnh Thèng gi¸o Nga (1898).

ChÝnh v× c¸c ho¹t ®éng truyÒn gi¸o ®Çu tiªn ®Òu thuéc Héi Th¸nh Trëng L·o vµ Héi Th¸nh Gi¸m LÝ nªn hiÖn nay ®a sè c¸c héi th¸nh ë TriÒu Tiªn ®Òu thuéc ph¸i Trëng L·o vµ ph¸i Gi¸m LÝ.

Vµo thêi ®iÓm c¸c nhµ truyÒn gi¸o Ph¬ng T©y ®Çu tiªn ®Õn TriÒu Tiªn th×

mét héi th¸nh Tin Lµnh héi ®ñ yÕu tè tam tù: “tù qu¶n”, “tù dìng” vµ “tù truyÒn” hiÓn nhiªn lµ mét héi th¸nh ®Þa ph¬ng.

Mét héi th¸nh ®Þa ph¬ng nh vËy lµ môc tiªu cña truyÒn gi¸o Tin Lµnh. T duy truyÒn gi¸o nµy ®îc lµm s¸ng tá t¹i Héi nghÞ TruyÒn gi¸o ThÕ giíi ë Edinburgh n¨m 1910. Theo ®ã, môc tiªu hµng ®Çu cña çc héi truyÒn gi¸o lµ ph¶i t¹o ra çc héi th¸nh tam tù trªn thùc tÕ ë mäi khu vùc⁽²⁾. M« h×nh héi th¸nh ®Þa ph¬ng còng lµ môc tiªu cña çc nhµ truyÒn gi¸o khi míi ®Õn TriÒu Tiªn. §Çu nh÷ng n¨m 1890, çc nhµ truyÒn gi¸o, ®Æc biÖt lµ çc nhµ truyÒn gi¸o thuéc Héi Th¸nh Trëng L·o, ®· ®a ra çc nguyªn t¾c truyÒn gi¸o, gäi lµ Ph¬ng ph¸p Nevius. Ph¬ng ph¸p nµy ®Æt theo tªn cña John L.

Nevius, ngêi ®· truyÒn gi¸o tíi Trung Quèc vµ th¨m TriÒu Tiªn n¨m 1890. C¸c nguyªn t¾c truyÒn gi¸o cña Nevius nh

sau: (1) NhÊn m¹nh vai trß truyÒn gi¸o

cña mçi tÝn h÷u Tin Lµnh; (2) NhÊn m¹nh yÕu tè tù qu¶n; (3) §Ò cao yÕu tè tù dìng. Bªn c¹nh nh÷ng nguyªn t¾c trªn, Héi Th¸nh TriÒu Tiªn còng chó träng tíi n÷ giíi vµ tÇng líp lao ®éng.

MÆc dï c¸c nhµ truyÒn gi¸o Mü ë TriÒu Tiªn còng nhÊn m¹nh c¸c yÕu tè “tam tù” trong viÖc truyÒn gi¸o, nhng hä cha h¼n

®· lµ ngêi ®a ®Õn sù biÕn ®éng ë TriÒu Tiªn. ë giai ®o¹n ®Çu, çc nhµ truyÒn gi¸o Mü tung ra mét phong trµo tinh thÇn chèng l¹i çc t«n gi¸o truyÒn thèng ë TriÒu Tiªn kÐo dµi nhiÒu thËp niªn⁽³⁾. Arthur Judson Brown, Th kÝ Thêng trùc Ban TruyÒn gi¸o níc ngoµi cña Héi Th¸nh Trëng L·o ë Hoa Kú tõ n¨m 1895 ®Õn n¨m 1929, cho r»ng çc nhµ truyÒn gi¸o Mü còng Ðp buéc çc héi th¸nh ë TriÒu Tiªn ph¶i g¾n nh·n theo trµo lu chÝnh thèng cña Mü. Ho¹t ®éng truyÒn gi¸o tiªu biÓu trong 25 n¨m ®Çu sau khi TriÒu Tiªn më cöa lµ “sù thËn träng trong thÇn häc vµ phª ph¸n Kinh Th¸nh, ®ång thêi «ng gi÷

v÷ng quan ®iÓm thêi tiÒn hoµng kim vÒ sù t¸i xuÊt hiÖn cña §Êng Cøu ThÕ. Sù phª ph¸n vµ thÇn häc gi¶i phãng ®îc coi lµ nh÷ng vÊn ®Ò dÞ gi¸o nguy hiÓm”⁽⁴⁾.

2. William A. Smalley. Sù g¾n bã v¨n hãa cña héi th¸nh ®Þa ph¬ng, trong: ViÔn c¶nh vÒ ho¹t ®éng cña Kit« gi¸o ThÕ giíi, Ralph D. Winter, Steven C.

Hawthorne (biªn tËp), Pasadena, CA: William Carey Library, 1981, tr. 494; Tõ ®iÓn Phong trµo Gi¸o héi toµn cÇu, Geneva: WCC Publications, 1991, tr. 325.

3. Sung-Deuk Oak. Héi nhËp Kit« gi¸o ë TriÒu Tiªn:

øng xö cña c¸c nhµ truyÒn gi¸o Mü ®èi víi t«n gi¸o

ë TriÒu Tiªn, 1884-1910, LuËn v¨n TiÕn sÜ ThÇn häc, Boston University School of Theology, 2002, tr. 742.

§¬ng nhiªn, cuéc vËn ®éng chèng l¹i t«n gi¸o ë TriÒu Tiªn kh«ng ph¶i lµ toµn bé c©u chuyÖn. Mét sè nhµ truyÒn gi¸o nh×n nhËn lÞch sö t«n gi¸o ë TriÒu Tiªn lµ mét phÇn cña lÞch sö cøu thÕ.

4. Arthur Judson Brown. QuyÒn lµm chñ ViÔn §«ng

(The Mastery of Far East), New York: Charles

Scribner’s Sons, 1919, tr. 540.

(3)

ë giai ®o¹n ®Çu lÞch sö ®¹o Tin Lµnh ë TriÒu Tiªn, thÇn häc nhÊn m¹nh vµo tÝnh ®éc quyÒn h¬n lµ tÝnh ®éc nhÊt cña Phóc ¢m, ®Æc biÖt lµ trong c¸c héi th¸nh Trëng L·o. Tuy nhiªn, kiÓu thÇn häc nµy cã vÎ thê ¬ víi sù g¾n kÕt vÒ v¨n hãa vµ x· héi theo tinh thÇn Phóc ¢m. Theo

®ã, sù chia t¸ch gi÷a v¨n hãa t«n gi¸o truyÒn thèng vµ Phóc ¢m Kit« gi¸o ®îc nhÊn m¹nh h¬n kh¶ n¨ng t×m kiÕm nh÷ng ®iÓm g¾n kÕt gi÷a chóng. MÆc dï còng cã nh÷ng héi truyÒn gi¸o vµ nhµ truyÒn gi¸o ngo¹i lÖ, nhng nãi chung, mÉu sè chung cña Kit« gi¸o TriÒu Tiªn giai ®o¹n ®Çu cã tÝnh chÊt chñ nghÜa c¸

nh©n h¬n lµ tÝnh x· héi. §iÒu nµy cho thÊy ®¹o Tin Lµnh Mü hiÖn diÖn ë TriÒu Tiªn thêi gian ®Çu mang tÝnh chÊt phi chÝnh trÞ, c¸ nh©n vµ ®éc quyÒn. Tõ nh÷ng ngµy ®Çu tiªn cho tíi nay, ®¹o Tin Lµnh Mü theo kiÓu nµy ®· h×nh thµnh nªn nh÷ng luång thÇn häc quan träng ë TriÒu Tiªn .

2. C¬ së lÞch sö cña thÇn häc TriÒu Tiªn GÇn thêi ®iÓm Kit« gi¸o ®îc truyÒn b¸ vµo TriÒu Tiªn th× ®Êt níc nµy ®ang ph¶i ®èi mÆt víi nguy c¬ x©m chiÕm cña NhËt B¶n. Thùc d©n NhËt ngay tõ ®Çu ®·

kh«ng tin çc héi th¸nh v× khuynh híng chñ nghÜa d©n téc ®ang d©ng cao trong giíi Kit« gi¸o. Çc nhµ truyÒn gi¸o khuyªn çc héi th¸nh nªn kiÒm chÕ vµ cè g¾ng tr¸nh bÞ l«i cuèn vµo çc phong trµo chèng NhËt. Cuèi cïng, hä còng thµnh c«ng trong viÖc ph¸ vì tÝnh chÝnh trÞ hãa trong çc héi th¸nh TriÒu Tiªn th«ng qua çc cuéc häp thøc tØnh lßng mé ®¹o ®Çu nh÷ng n¨m 1900. Çc cuéc thøc tØnh lßng mé ®¹o nµy nh»m t×m kiÕm nh÷ng tr¶i nghiÖm t«n gi¸o thuÇn khiÕt, cè g¾ng ®Ò cao th«ng ®iÖp Kit«

h÷u, vµ v× vËy mµ ph¸ vì tÝnh quèc gia hãa cña ®¹o Tin Lµnh ë TriÒu Tiªn.

Tuy nhiªn, nhiÒu tÝn h÷u ®¹o Tin Lµnh ë TriÒu Tiªn tham gia vµo c¸c cuéc ®Êu tranh chèng NhËt, råi bÞ b¾t vµ bÞ tra tÊn. Ngµy 01/3/1919, Phong trµo Giµnh

§éc lËp Toµn quèc ®îc thµnh lËp ®Ó chèng l¹i chÝnh phñ thuéc ®Þa. Phong trµo nµy do nh÷ng thêng d©n TriÒu Tiªn, c¸c môc s, cïng nh÷ng tÝn ®å Chondogyo⁽⁵⁾ ®øng ra tæ chøc. 16 trong sè 33 ngêi kÝ vµo B¶n Tuyªn ng«n ®éc lËp lµ nh÷ng ngêi l·nh ®¹o Tin Lµnh gi¸o.

C¸c nhãm Tin Lµnh tæ chøc tõ 25 ®Õn 38

% c¸c cuéc mÝt tinh vµ biÓu t×nh trªn kh¾p ®Êt níc⁽⁶⁾. T¹i thêi ®iÓm ®ã, ngêi Tin Lµnh gi¸o chØ chiÕm 1,5% d©n sè TriÒu Tiªn. Phong trµo §éc lËp n¨m 1919 lµ ®Ønh ®iÓm cña viÖc tham gia chÝnh trÞ cña Kit« gi¸o ë TriÒu Tiªn. Liªn quan ®Õn vÊn ®Ò nµy, ®¹o Tin Lµnh ë TriÒu Tiªn cã thÓ ®îc biÖn gi¶i ë mét chõng mùc nµo

®ã b»ng c¸c hiÖp héi C¬ §èc nh©n cã t×nh c¶m víi chñ nghÜa d©n téc TriÒu Tiªn.

Theo sau Phong trµo §éc lËp n¨m 1919 vµ sù thÊt b¹i cña phong trµo, nh÷ng ngêi Tin Lµnh gi¸o ®· mÊt ®i vai trß l·nh ®¹o cña hä trong cuéc ®Êu tranh chèng NhËt, nªn çc héi th¸nh ph¶i ®èi mÆt víi mét lo¹t çc cuéc khñng ho¶ng bªn trong vµ bªn ngoµi. ë bªn trong lµ viÖc giíi thanh niªn vµ çc nhãm g¾n víi chÝnh trÞ rêi bá héi th¸nh v× nh÷ng ngêi l·nh ®¹o héi th¸nh ngµy cµng trë nªn thê ¬ víi chÝnh trÞ vµ b¶o thñ vÒ mÆt t«n gi¸o, mÆc dï chØ cã mét sè Ýt tÝn ®å theo chñ nghÜa

5. Chondogyo lµ mét t«n gi¸o míi ph¸t triÓn réng r·i ë b¸n ®¶o TriÒu Tiªn cuèi thÕ kØ XIX.

6. Lee Man Yol. Hankuk Kidokkyowa Minzokyiesik

(Korean Christianity and National Consciousness,

t¹m dÞch: Tin Lµnh gi¸o TriÒu Tiªn vµ sù thøc tØnh

d©n téc), Seoul: Zisiksanupsa, 1991, tr. 349-350.

(4)

x· héi Kit« gi¸o trong ph¹m vi héi th¸nh. HiÖn tîng thuyÕt thÇn bÝ bÊt b×nh thêng ®· quÐt qua c¸c nhãm Kit«

gi¸o cuèi thËp niªn 20 vµ thËp niªn 30 cña thÕ kØ XX. ë bªn ngoµi lµ sau n¨m 1935, c¸c héi th¸nh ph¶i ®èi mÆt víi mét lo¹t vÊn ®Ò tríc yªu cÇu cña NhËt B¶n ph¶i ®Ó héi th¸nh theo ThÇn ®¹o (Shinto).

KÓ tõ sau khi giµnh ®îc ®éc lËp n¨m 1945, c¸c héi th¸nh l¹i ph¶i chÞu ®ùng thªm mét lÇn n÷a, lÇn nµy lµ v× cuéc chiÕn tranh TriÒu Tiªn 1950 - 1953. Cuéc chiÕn tranh TriÒu Tiªn lµ mét trong nh÷ng sù kiÖn bÊt h¹nh nhÊt ë TriÒu Tiªn trong thÕ kØ XX. Ngêi d©n TriÒu Tiªn ®· tr¶i qua ®iÒu mµ c¸c nhµ t©m lÝ häc x· héi m« t¶ lµ “héi chøng bÊt h¹nh” do hËu qu¶ cña chiÕn tranh vµ sù tµn ph¸

lan réng còng nh mÊt m¸t trong cuéc sèng. V× ph¶i chÞu ®ùng nhiÒu nh vËy nªn nhiÒu ngêi TriÒu Tiªn mang hi väng ®øc tin Kit« gi¸o sÏ cøu gióp hä tho¸t khái bÊt cø tai häa nµo, vµ c¸c héi th¸nh ®· cho hä nh÷ng th«ng ®iÖp vÒ sù an ñi vµ sù may m¾n vÒ vËt chÊt. Hµng tr¨m ngµn ngêi Èn n¸u trong c¸c héi th¸nh n¬i hä nhËn ®îc nh÷ng nguån an ñi. Nh÷ng nhãm ngêi nµy tiÕp tôc theo truyÒn thèng vÞ lîi cña nh÷ng ngêi theo Saman gi¸o TriÒu Tiªn, mét hiÖn tîng t«n gi¸o ph¸t triÓn trong m«i trêng t©m lÝ vµ v¨n hãa TriÒu Tiªn thêi hËu chiÕn. Héi Th¸nh Phóc ¢m Toµn VÑn (Full Gospel Church) ë Seoul, gi¸o ®oµn lín nhÊt trªn thÕ giíi, ®¹i diÖn cho kiÓu theo Kit« gi¸o nµy. Môc s s¸ng lËp héi th¸nh nµy, Paul Yonggi Cho, ph¸t ®i th«ng ®iÖp nhÊn m¹nh vÒ søc kháe vµ sù sung síng vÒ vËt chÊt cña Thiªn Chóa trong cuéc sèng hiÖn t¹i. Héi th¸nh nµy n¨ng næ trong sø mÖnh truyÒn gi¸o vµ

nhÊn m¹nh tíi thÇn häc môc vô ph¸t triÓn héi th¸nh (Pastoral Theology of Church Growth).

Trong khi ®a sè tÝn h÷u Kit« gi¸o vÉn cßn lµ bÇy chiªn cña c¸c nhµ thê/gi¸o héi Ýt liªn quan tíi x· héi, th× nh÷ng ngêi theo ®¹o Tin Lµnh ë Hµn Quèc ®· ®ång c¶m víi chñ nghÜa d©n téc vµ sù ph¸t triÓn d©n chñ. Mét trang sö míi vÒ sù ph¶n kh¸ng vµ rµng buéc chÝnh trÞ b¾t

®Çu khi chÕ ®é Rhee Syngman bÞ lËt ®æ n¨m 1960, tiÕp nèi ®ã lµ mét cuéc bÇu cö gian lËn. Park Chung Hee n¾m quyÒn kiÓm so¸t Hµn Quèc b»ng quyÒn lùc qu©n sù tõ n¨m 1961. Tuy nhiªn, Park Chung Hee kh«ng liªn minh víi nh÷ng ngêi Tin Lµnh gi¸o ë Hµn Quèc. Sù ®èi lËp gia t¨ng khi chÕ ®é ®éc tµi qu©n sù ng¨n cÊm tÊt c¶ c¸c phe ph¸i chÝnh trÞ ®èi lËp, vµ sö dông chiªu bµi an ninh quèc gia nh mét lÝ do ®Ó h¹n chÕ sù tù do chØ trÝch Park, nhiÒu ngêi trong sè hä ®· ë trong héi th¸nh.

Sù ph¶n ®èi cña çc héi th¸nh ®èi víi Park Chung Hee lµm khuÊy ®éng vÊn ®Ò nh©n quyÒn vµ hÖ t tëng ph¸t triÓn - nh÷ng vÊn ®Ò t¹o ra kho¶ng çch gi÷a ngêi giÇu vµ ngêi nghÌo. Çc héi th¸nh,

®Æc biÖt lµ phe chèng ®èi trong héi th¸nh, vÉn tiÕp tôc ph¶n ®èi Park Chung Hee vµ nh÷ng ngêi kÕ nhiÖm. Park Chung Hee bÞ

¸m s¸t n¨m 1979. Tuyªn ng«n Tin Lµnh gi¸o Hµn Quèc n¨m 1973 vµ Tuyªn ng«n ThÇn häc Tin Lµnh Hµn Quèc n¨m 1974 tiªu biÓu cho phong trµo ph¶n kh¸ng cña c¸c héi th¸nh. Nhãm ph¶n kh¸ng nµy trong nh÷ng n¨m 1980 liªn kÕt víi giíi l·nh ®¹o héi th¸nh vµ thêng sö dông c¸c ph¬ng tiÖn cña héi th¸nh. Bëi vËy, nhãm nµy tin vµo bæn phËn cña mét ngêi tÝn h÷u lµ ph¶i ®Êu tranh v× sù c«ng b»ng vÒ

(5)

kinh tÕ vµ x· héi. Cuéc ®Êu tranh nµy t¹o ra mét kiÓu thÇn häc míi theo phong c¸ch Hµn Quèc, gäi lµ thÇn häc Minjung.

Tù do, h¬ng vÞ cña ®éc lËp, vµ cuéc chiÕn tranh TriÒu Tiªn t¹o ra cho c¸c nhµ thÇn häc Hµn Quèc c¬ héi ph¶n ¸nh mét con ®êng míi vÒ x· héi Hµn Quèc.

Mét sè nhµ thÇn häc tranh biÖn vÒ c¸c

®Æc ®iÓm v¨n hãa kh¸c biÖt cña Hµn Quèc, vµ ®iÒu nµy trë nªn râ rµng h¬n vµo ®Çu nh÷ng n¨m 1960⁽⁷⁾. §Æc biÖt lµ hä ph¶i ®Êu tranh víi vÊn ®Ò lµm thÕ nµo ®Ó tiÕp cËn nghiªn cøu thÇn häc trong bèi c¶nh v¨n hãa phi Kit« gi¸o chiÕm u thÕ ë Hµn Quèc. VÊn ®Ò nµy tiÕn triÓn thµnh vÊn ®Ò ®Þa ph¬ng hãa thÇn häc, mét vÊn

®Ò khÝch lÖ c¸c nhµ thÇn häc nghiªn cøu c¸c t«n gi¸o truyÒn thèng nh Nho gi¸o, PhËt gi¸o vµ Saman gi¸o.

3. C¸c khuynh híng thÇn häc ë Hµn Quèc hiÖn nay

C¸c nç lùc vÒ mÆt thÇn häc ë Hµn Quèc hiÖn nay cã thÓ ®îc chia thµnh 2 khuynh híng: mét khuynh híng theo truyÒn thèng thÇn häc Ph¬ng T©y vµ mét khuynh híng cè g¾ng ph¸t triÓn nÒn thÇn häc Hµn Quèc (ThÇn häc b¶n xø - ND). Khuynh híng sau l¹i chia thµnh c¸c nh¸nh: thÇn häc Minjung vµ thÇn häc Môc vô Ph¸t triÓn Héi Th¸nh (Pastoral Theology of Church Growth)⁽⁸⁾.

ThÇn häc b¶n xø (Indigenization Theology)

Nh ®· ®Ò cËp, kh«ng cã sù ph¸t triÓn tiÕp biÕn thÇn häc Hµn Quèc trong giai

®o¹n tríc chiÕn tranh. ThËm chÝ ë giai

®o¹n hËu chiÕn, nh÷ng ngêi theo chñ nghÜa tù do thÇn häc ë c¸c trêng dßng cña Héi Th¸nh Trëng L·o vµ Héi Th¸nh Gi¸m LÝ còng bËn rén víi viÖc giíi thiÖu

thÇn häc Ph¬ng T©y vµ dÞch tµi liÖu cña çc t¸c gi¶ thÇn häc Ph¬ng T©y sang tiÕng Hµn. Vµo nh÷ng n¨m 1960 nÈy sinh phong trµo diÔn gi¶i Phóc ¢m cho phï hîp víi t×nh h×nh Hµn Quèc. Çc nhµ thÇn häc Gi¸m LÝ lµ nh÷ng ngêi tiªn phong trong viÖc h×nh thµnh nÒn thÇn häc b¶n xø, ®Æc biÖt lµ trong çc nghiªn cøu vÒ Nho gi¸o vµ Saman gi¸o ë Hµn Quèc. Hä quan t©m ®Õn viÖc lµm thÕ nµo

®Ó c¸c h¹t gièng Phóc ¢m cã thÓ in s©u vµ ph¸t triÓn trªn nÒn v¨n hãa Hµn Quèc.

Ch¼ng h¹n, Gi¸o s Pyun Sun Whan næi tiÕng víi sù nhÊn m¹nh cña «ng vÒ ®èi tho¹i PhËt gi¸o - Kit« gi¸o, vµ ®a d¹ng t«n gi¸o. §iÒu nµy dÉn tíi viÖc «ng bÞ mét sè ngêi ®øng ®Çu Héi Th¸nh Gi¸m LÝ kÕt téi dÞ gi¸o n¨m 1982 vµ bÞ trôc xuÊt khái Héi Th¸nh n¨m 1993.

ThÇn häc b¶n xø lµ mét nç lùc Hµn Quèc hãa Tin Lµnh gi¸o, b»ng c¸ch Êy lµm cho Tin Lµnh gi¸o phï hîp víi m«i trêng v¨n hãa Hµn Quèc. Tuy nhiªn, sù ph¸t triÓn cña thÇn häc b¶n xø cã vÎ nh

®e däa c¸c nhµ thÇn häc b¶o thñ. Hä r¨n

®e chèng l¹i viÖc truyÒn b¸ thÇn häc tù do, lo¹i thÇn häc mµ theo logic cña hä

®ßi hái Tin Lµnh gi¸o ph¶i ®iÒu chØnh cho phï hîp víi t×nh h×nh, lÞch sö vµ v¨n hãa ®Þa ph¬ng. Hä cho r»ng ®èi tho¹i víi c¸c t«n gi¸o kh¸c vµ t×m hiÓu vÒ c¸c t«n gi¸o kh¸c chØ quan träng trong chõng mùc gia nhËp ®¹o vµ viÖc biÕn ®æi míi cã thÓ xÈy ra.

7. Ryu Tong Shik. Rough Road to Theological Maturity, in Asian Voices in Christian Theology, ed.

Rerald H. Anderson, Maryknoll, New York, Orbit Books, 1976, p. 171.

8. Trong bµi viÕt nµy, t¸c gi¶ kh«ng bµn ®Õn truyÒn

Quèc, mµ chØ bµn ®Õn hai khuynh híng trong thÇn

häc b¶n xø cña Tin Lµnh gi¸o ë Hµn Quèc - ND).

(6)

3.1. ThÇn häc Minjung (thÇn häc b×nh d©n) Trong khi vÊn ®Ò ®Þa ph¬ng hãa thÇn häc chñ yÕu liªn quan ®Õn v¨n hãa Hµn Quèc th× thÇn häc Minjung n¶y sinh tõ t×nh h×nh chÝnh trÞ-x· héi Hµn Quèc gi÷a nh÷ng n¨m 1970. Minjung lµ mét tõ trong ng«n ng÷ Hµn dïng ®Ó chØ “nh©n d©n” hoÆc “quÇn chóng”, nhng chÝnh x¸c lµ ®Ò cËp ®Õn ngêi bÞ ¸p bøc, ngêi nghÌo, hoÆc ngêi bÞ g¹t ra ngoµi lÒ x·

héi. §ã lµ sù ph¶n øng vÒ mÆt thÇn häc

®èi víi kÎ ¸p bøc, vµ lµ sù hëng øng cña Minjung víi Héi Th¸nh Hµn Quèc vµ sø mÖnh cña nã. Trong khi thÇn häc Minjung, víi t c¸ch lµ s¶n phÈm thÇn häc cña Hµn Quèc, chØ lµ mét phong trµo thiÓu sè thËm chÝ ngay trong c¶ giíi trÝ thøc ®¬ng thêi th× nã ®· vµ ®ang cã ¶nh hëng s©u réng ®èi víi Tin Lµnh gi¸o Hµn Quèc.

ThÇn häc Minjung cho r»ng, lÞch sö cña nh©n d©n Hµn Quèc lµ lÞch sö bÞ ¸p bøc vµ vì méng, lo¹i lÞch sö ®a ®Õn mét bé ãc ®¬n nhÊt, gäi lµ han, mét sù tøc giËn dån nÐn liªn quan ®Õn sù chÞu ®ùng vµ nçi thÊt väng cña nh÷ng ngêi bÞ ¸p bøc (minjung). C¸c nhµ thÇn häc Minjung

®äc vµ diÔn gi¶i Kinh Th¸nh, lÞch sö Héi Th¸nh vµ lÞch sö Hµn Quèc v× nh÷ng tr¶i nghiÖm chÞu ®ùng vµ han, vµ víi c¸ch nh×n cña ngêi nghÌo còng nh ngêi bÞ

¸p bøc, bëi vËy, nhËn thÊy minjung lµ nh÷ng chñ thÓ cña lÞch sö. TÇm quan träng cèt lâi cña thÇn häc Minjung lµ kh¸i niÖm minjung lµ chñ thÓ cña lÞch sö vµ lµ vÞ cøu tinh (Chóa Cøu thÕ). Bªn c¹nh lÞch sö, c¸c nhµ thÇn häc Minjung còng coi v¨n hãa Hµn Quèc nh ©m nh¹c, kÞch vµ vò héi hãa trang (masked dances) lµ mét nguån lùc gi¶i phãng d©n téc.

3.2. ThÇn häc Môc vô Ph¸t triÓn Héi Th¸nh Trong khi c¸c nhµ thÇn häc Minjung biÖn hé cho sù liªn can cña héi th¸nh trong sù thay ®æi x· héi th× nh÷ng ngêi

®îc gäi lµ minjung cña c¸c héi th¸nh Hµn Quèc l¹i mong muèn lùa chän nh÷ng th«ng ®iÖp t¸i cam kÕt vµ an ñi cña Tin Lµnh gi¸o trong x· héi lén xén nµy. Khuynh híng nµy vÒ phÝa nh÷ng ngêi Tin Lµnh gi¸o tr«ng chê sù an ñi h¬n lµ sù c«ng b»ng ®îc khÝch lÖ b»ng

®Þnh híng Saman gi¸o cña Tin Lµnh gi¸o Hµn Quèc còng nh ý niÖm/kh¸i niÖm “suy nghÜ tÝch cùc” cña Robert Schuller. Sù ph¸t triÓn tÝn ®å Tin Lµnh gi¸o ë quèc gia nµy b¾t nguån tõ chñ nghÜa thùc dông cña Donald A.

McGavran theo trêng ph¸i ph¸t triÓn héi th¸nh kÕt hîp Trêng dßng ThÇn häc Fuller (Fuller Theological Seminary) ë Pasadena, California, Hoa Kú.

Còng nªn lu ý r»ng, ®Çu nh÷ng n¨m 1970, sè lîng tÝn ®å Tin Lµnh ë Hµn Quèc kho¶ng 2 triÖu ngêi, nhng tíi

®Çu nh÷ng n¨m 1980, con sè nµy ®· t¨ng lªn gÇn 10 triÖu. Sù nhÊn m¹nh vµo suy nghÜ tÝch cùc vµ “ban phóc cho thÕ giíi nµy” lµ sù bæ sung quan träng ®èi víi

®Æc ®iÓm cña chñ nghÜa b¶o thñ tríc ®ã.

Bëi vËy, c¸c nhãm míi nµy høa hÑn kh«ng chØ chiÕn th¾ng ë thÕ giíi s¾p tíi mµ cßn cã sù thµnh c«ng cô thÓ ë thÕ giíi hiÖn h÷u vµ ngay tøc kh¾c. Kh«ng gièng nh thÇn häc Minjung, thÇn häc Môc vô Ph¸t triÓn Héi Th¸nh kh«ng ®a ra ®îc sù g¾n kÕt víi nh÷ng c¨n nguyªn g©y ra nghÌo ®ãi vµ tha hãa.

Trêng ph¸i ph¸t triÓn héi th¸nh cña Trêng dßng ThÇn häc Fuller cã ý nghÜa h¬i kh¸c ë Hµn Quèc khi hiÓu theo ®Þnh híng Saman gi¸o nµy.

(7)

4. KÕt luËn

Tin Lµnh gi¸o ®· tr¶i qua sù ph¸t triÓn ®¸ng kÓ ë Hµn Quèc vµ thËm chÝ ®·

t¹o ra mét lo¹i thÇn häc theo phong çch Hµn Quèc, gäi lµ thÇn häc Minjung. Theo çch nh×n cña çc nhµ quan s¸t níc ngoµi, Tin Lµnh gi¸o giê ®©y dêng nh

N¨m 1986, Donald Clark ®· viÕt r»ng “çc héi th¸nh hiÖn nay lµ çc héi th¸nh Hµn Quèc hãa víi nh÷ng s¾c mµu tæ chøc vµ thÇn häc lÆp l¹i çc t«n gi¸o ë Hµn Quèc”⁽⁹⁾. §¬ng nhiªn, çc t«n gi¸o nµy lµ Saman gi¸o vµ Nho gi¸o. Min Kyung Bae, sö gia næi tiÕng vÒ lÞch sö Héi Th¸nh Hµn Quèc, trong cuèn Hankuk Kidokoe-hoesa (LÞch sö Héi Th¸nh Hµn Quèc) cho r»ng, Héi Th¸nh Hµn Quèc lµ tÊm g¬ng cña Héi Th¸nh d©n téc víi ý nghÜa n¨ng ®éng trong cuéc ®Êu tranh chÝnh trÞ giµnh ®éc lËp d©n téc tõ sù thèng trÞ thuéc ®Þa cña NhËt B¶n.

V× vËy, Min Kyung Bae nhÊn m¹nh b¶n s¾c d©n téc cña Héi Th¸nh víi t çch lµ mét t«n gi¸o cña Hµn Quèc. Yong-Bock Kim l¹i cho r»ng, Héi Th¸nh Hµn Quèc lµ Héi Th¸nh Minjung vµ cã thÓ ®îc hiÓu mét çch chÝnh x¸c tõ khÝa c¹nh minjung. ¤ng nhÊn m¹nh çc sø ®iÖp Kit« gi¸o ®îc ngêi d©n tiÕp nhËn ®·

®îc lÞch sö hãa vµ trë thµnh ng«n ng÷

chÝnh trÞ-t«n gi¸o cña nh©n d©n bÞ ¸p bøc tõ khi cã Tin Lµnh gi¸o ë TriÒu Tiªn⁽¹⁰⁾. Kh«ng thÓ phñ nhËn r»ng, hiÖn nay, Tin Lµnh gi¸o lµ mét t«n gi¸o cña Hµn Quèc. §iÒu nµy ®îc dùa trªn thùc tÕ lµ t«n gi¸o nµy ®· vµ ®ang phôc vô nh©n

d©n Hµn Quèc c¶ vÒ khÝa c¹nh lµ Héi Th¸nh d©n téc lÉn Héi Th¸nh Minjung, vµ r»ng t«n gi¸o nµy ®· t¸i cÊu h×nh h×nh ¶nh Saman gi¸o ë Hµn Quèc. Tin Lµnh gi¸o ë Hµn Quèc ®· t¹o ra mét lo¹i thÇn häc theo ng«n tõ riªng cña nã, ch¼ng h¹n nh thÇn häc Minjung.

MÆc dï, hiÖn nay ®¹o Tin Lµnh lµ mét t«n gi¸o cña Hµn Quèc theo nhiÒu çch kh¸c nhau, nhng vÊn ®Ò cßn l¹i lµ ®¹o Tin Lµnh, ë mét møc ®é nµo ®ã, ®· h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn tÝnh çch cña ngêi d©n Hµn Quèc. Ch¼ng h¹n, Ryu Tong Shik cho r»ng çc t«n gi¸o gãp phÇn h×nh thµnh tÝnh çch cña ngêi d©n Hµn Quèc hiÖn nay lµ Saman gi¸o vµ Nho gi¸o. Quan ®iÓm cña Ryu ®¹i diÖn cho çc nhµ thÇn häc b¶n xø. T¸c gi¶ nµy lËp luËn r»ng, ®¹o Tin Lµnh lµ mét t«n gi¸o cña Hµn Quèc nhng nã vÉn cßn xa l¹ víi ngêi d©n Hµn v× nã võa lµ mét tÝn ngìng xa l¹, võa cã th¸i ®é lo¹i trõ v¨n hãa Hµn Quèc. V× vËy, ®a sè çc héi th¸nh ë Hµn Quèc chñ yÕu lµm c«ng viÖc ph¸t triÓn tÝn ®å ë çc céng ®ång kh«ng Tin Lµnh gi¸o. Trong trêng hîp nµy, kh«ng ph¶i lµ vÊn ®Ò ®¹o Tin Lµnh cã ph¶i lµ mét t«n gi¸o cña Hµn Quèc vÒ mÆt thÇn häc hay v¨n hãa hay kh«ng.

VÊn ®Ò nµy cÇn tiÕp tôc th¶o luËn./.

§¹O TIN LµNH Cã PH¶I Lµ MéT T¤N GI¸O Cña HµN QUèC? MéT TR¡M N¡M C¸C Héi Th¸nh