LuËn ¸n tiÕn sÜ triÕt häc.
NguyÔn ThÞ Thanh HuyÒn. Quan niÖm cña C. M¸c vÒ tha ho¸ vµ ý nghÜa cña nã ®èi víi ph¸t triÓn con ng−êi ViÖt Nam hiÖn nay
Chuyªn ngµnh: Chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng vµ Chñ nghÜa duy vËt lÞch sö
M· sè: 62.22.80.05
D−íi ¶nh h−ëng cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc vµ c«ng nghÖ, CNTB hiÖn ®¹i
®· cã nh÷ng thay ®æi to lín vµ ®Çy bÊt ngê. Trong khi ®ã, sau h¬n 70 n¨m tån t¹i, ph¸t triÓn, bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu ®¹t ®−îc, CNXH l¹i béc lé nh÷ng mÆt tr¸i víi mong ®îi vµ tr¸i víi m«
h×nh lý thuyÕt cña K. Marx. Mét trong nh÷ng mÆt tr¸i ®ã lµ sù tån t¹i cña hiÖn t−îng tha ho¸. VÊn ®Ò lµ ë chç, häc thuyÕt K. Marx vÒ x· héi nãi chung, quan niÖm cña K. Marx vÒ tha ho¸ nãi riªng ®óng hay kh«ng ®óng trong ®iÒu kiÖn hiÖn t¹i. §Ó cã c¸i nh×n kh¸ch quan vÒ vÊn ®Ò nµy th× viÖc trë l¹i nghiªn cøu mét c¸ch cã hÖ thèng quan niÖm cña c¸c nhµ kinh ®iÓn m¸cxÝt vÒ vÊn ®Ò tha ho¸
lµ mét yªu cÇu bøc thiÕt hiÖn nay.
Sau h¬n 20 n¨m thùc hiÖn ®−êng lèi
®æi míi do §¶ng khëi x−íng, chóng ta
®· ®¹t ®−îc nh÷ng thµnh tùu to lín vµ cã ý nghÜa quan träng. Tuy nhiªn víi viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr−êng, th×
nh÷ng mÆt tr¸i cña nã trong ®êi sèng x·
héi nh− ph©n ho¸ giµu nghÌo, quan liªu, tham nhòng, tha ho¸ ®¹o ®øc, lèi sèng cña mét bé phËn c¸n bé, ®¶ng viªn vµ nh©n d©n… còng trë thµnh nh÷ng vÊn n¹n næi cém thu hót sù quan t©m cña toµn x· héi. Thùc tiÔn ®Êt n−íc ®ang
®Æt ra rÊt nhiÒu vÊn ®Ò mµ lý luËn cÇn
gi¶i ®¸p, trong ®ã cã vÊn ®Ò vÒ sù tha ho¸ trong ®êi sèng x· héi.
Thùc tiÔn thÕ giíi vµ ViÖt Nam nh−
võa nªu ®ßi hái ph¶i nhËn thøc s©u s¾c h¬n vÒ quan ®iÓm tha ho¸ cña c¸c nhµ kinh ®iÓn m¸cxÝt. Trong bèi c¶nh hiÖn nay quan ®iÓm cña c¸c nhµ kinh ®iÓn Marx-Lenin sÏ tiÕp tôc soi s¸ng ®Ó chóng ta nhËn thøc vµ gi¶i quyÕt nhiÖm vô x©y dùng CNXH vµ ph¸t triÓn con ng−êi ViÖt Nam.
XuÊt ph¸t tõ nh÷ng lý do trªn ®©y, NCS. NguyÔn ThÞ Thanh HuyÒn ®·
chän “Quan niÖm cña C. M¸c vÒ tha ho¸
vµ ý nghÜa cña nã ®èi víi ph¸t triÓn con ng−êi ViÖt Nam hiÖn nay” lµm ®Ò tµi luËn ¸n tiÕn sÜ cña m×nh.
Ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn vµ danh môc tµi liÖu tham kh¶o, néi dung luËn ¸n ®−îc chia lµm 3 ch−¬ng, 8 tiÕt.
Ch−¬ng 1 lµm râ c¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn cho sù h×nh thµnh quan niÖm cña C. M¸c vÒ tha ho¸ (tr.11- 47). B»ng nh÷ng dÉn chøng cô thÓ, t¸c gi¶ ph©n tÝch vµ lµm s¸ng tá c¸c quan niÖm tr−íc K. Marx - ®Æc biÖt lµ t− t−ëng cña F.
Hegel vµ L. Feuerbach - vÒ tha hãa,
®ång thêi t¸c gi¶ còng ph©n tÝch nh÷ng kiÕn gi¶i cña chÝnh C. M¸c vÒ b¶n chÊt con ng−êi ®Ó lµm râ c¬ së lý luËn cho quan niÖm cña K. Marx vÒ tha hãa.
Trong khi luËn gi¶i vÒ c¬ së lý luËn cho quan niÖm cña K. Marx vÒ tha hãa th× t¸c gi¶ còng ph©n tÝch quan niÖm cña «ng vÒ b¶n chÊt con ng−êi. Bëi v×, theo t¸c gi¶ chÝnh dùa trªn quan niÖm vÒ b¶n chÊt con ng−êi mµ Marx c¾t nghÜa vÒ sù tha ho¸ con ng−êi trong x·
héi t− b¶n chñ nghÜa.
Giíi thiÖu luËn ¸n tiÕn sÜ KHXH&NV
Giíi thiÖu luËn ¸n tiÕn sÜ... 55 Tuy nhiªn, nghiªn cøu cña K. Marx
vÒ tha hãa cßn ®−îc h×nh thµnh trªn c¬
së thùc tiÔn lµ tÝnh hai mÆt cña nÒn s¶n xuÊt TBCN. Theo t¸c gi¶ luËn ¸n, nÒn s¶n xuÊt t− b¶n chñ nghÜa mét mÆt t¹o ra nh÷ng tiÒn ®Ò cho sù ph¸t triÓn con ng−êi, nh−ng mÆt kh¸c nã còng t¸c
®éng tiªu cùc ®Õn sù ph¸t triÓn con ng−êi, lµm cho con ng−êi trë thµnh phiÕn diÖn, quÌ quÆt. §iÒu nµy do chÝnh b¶n chÊt cña chÕ ®é x· héi quy ®Þnh (tr.
40). Nh− vËy, quan niÖm cña K. Marx vÒ tha ho¸ lµ sù ph¶n ¸nh hiÖn thùc nÒn s¶n xuÊt TBCN.
T¸c gi¶ luËn ¸n rót ra nhËn ®Þnh:
quan niÖm vÒ tha ho¸ ®· ®−îc c¸c nhµ triÕt häc tr−íc Marx ®Ò cËp ®Õn d−íi h×nh thøc tha ho¸ x· héi, chÝnh trÞ, tinh thÇn.
Rousseau ®· chØ ra b¶n chÊt sù tha ho¸
tõ gãc ®é chÝnh trÞ - x· héi, ë Hegel lµ tha ho¸ tinh thÇn vµ L. Feuerbach lµ tha ho¸
t«n gi¸o… Trªn c¬ së kÕ thõa quan niÖm cña nh÷ng ng−êi ®i tr−íc, cïng víi viÖc x¸c lËp vµ trªn lËp tr−êng duy vËt lÞch sö, Marx ®· ®−a ra quan niÖm khoa häc, thÓ hiÖn sù kh¸c biÖt vÒ chÊt so víi quan niÖm tr−íc ®©y vÒ tha ho¸. (tr. 28-29).
Trong ch−¬ng 2 cña luËn ¸n, t¸c gi¶ nghiªn cøu vµ xem xÐt sù ph©n tÝch cña C. M¸c vÒ c¸c h×nh thøc tha ho¸ vµ con ®−êng kh¾c phôc tha ho¸ ®Ó ph¸t triÓn con ng−êi (tr.48-107).
Tr−íc hÕt, t¸c gi¶ tr×nh bµy kh¸i l−îc nh÷ng nghiªn cøu cña K. Marx vÒ vÊn ®Ò tha ho¸ qua mét sè t¸c phÈm tiªu biÓu cña «ng tõ tr−íc vµ sau n¨m 1844 (tiÕt 1). Trªn c¬ së ®ã, t¸c gi¶ tiÕp tôc ®i s©u ph©n tÝch quan niÖm cña K.
Marx vÒ b¶n chÊt nh÷ng h×nh thøc tha hãa chñ yÕu (gåm: 1/ tha ho¸ t«n gi¸o – biÓu hiÖn cña tha hãa ý thøc, t− t−ëng;
2/ tha ho¸ trong lÜnh vùc x· héi – chÝnh trÞ vµ 3/ tha ho¸ lao ®éng – biÓu hiÖn
tËp trung cña tha ho¸ trong lÜnh vùc kinh tÕ) (tiÕt 2).
TiÕp theo, tiÕt 3, t¸c gi¶ ph©n tÝch vµ chØ râ nguyªn nh©n vµ b¶n chÊt cña tha ho¸. T¸c gi¶ chØ ra r»ng, theo quan niÖm cña K. Marx, lao ®éng t¹o lËp nªn b¶n chÊt con ng−êi, chÝnh v× vËy sù tha ho¸ lao ®éng sÏ dÉn ®Õn sù tha ho¸ b¶n chÊt con ng−êi. Sù ph©n tÝch cña K.
Marx vÒ c¸c h×nh thøc tha hãa trong t«n gi¸o, trong x· héi, chÝnh trÞ cho thÊy ®ã chÝnh lµ biÓu hiÖn cña sù tha hãa chÝnh b¶n chÊt con ng−êi. Tõ ®ã cã thÓ thÊy trong quan niÖm cña K. Marx th× tha hãa lµ sù tù tha hãa vµ mäi h×nh thøc tha hãa ®Òu lµ biÓu hiÖn cña sù tha hãa b¶n chÊt con ng−êi.
T¸c gi¶ nªu râ, sù ph©n tÝch cña K.
Marx vÒ c¸c h×nh thøc tha ho¸ vµ hÖ qu¶ cña nã ®· lét t¶ kh¸ s©u s¾c quan niÖm cña «ng vÒ b¶n chÊt cña tha ho¸.
§iÒu ®ã thÓ hiÖn sù kh¸c biÖt vÒ chÊt trong quan niÖm vÒ tha ho¸ cña K.
Marx víi nh÷ng nhµ triÕt häc tr−íc «ng vµ ngay c¶ víi cña F. Hegel.
Träng t©m nghiªn cøu cña K. Marx lµ vÒ tha ho¸ lao ®éng, ®Æc biÖt tha ho¸
lao ®éng trong CNTB. Trªn c¬ së quan niÖm cña K. Marx, cã thÓ hiÓu: “Tha hãa lµ qu¸ tr×nh x· héi mµ ®Æc tr−ng cña nã lµ biÕn ho¹t ®éng vµ kÕt qu¶ cña ho¹t
®éng ®ã thµnh mét lùc l−îng ®éc lËp thèng trÞ l¹i chÝnh con ng−êi vµ trë thµnh thï ®Þch víi con ng−êi”.
Cuèi ch−¬ng 2, tiÕt 4, tr×nh bµy quan niÖm cña K. Marx vÒ con ®−êng kh¾c phôc tha hãa ®Ó ph¸t triÓn toµn diÖn con ng−êi, t¸c gi¶ nªu râ: Theo K.
Marx, xo¸ bá chÕ ®é t− h÷u lµ tiÒn ®Ò c¬
b¶n cho viÖc xo¸ bá mäi tha ho¸, cho sù nghiÖp gi¶i phãng con ng−êi. TiÒn ®Ò vËt chÊt cho viÖc thñ tiªu chÕ ®é t− h÷u lµ “lùc l−îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn ®Õn møc ®é phæ biÕn”. TiÕn hµnh cuéc c¸ch
Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 9.2009 56
m¹ng v« s¶n lµ ®iÒu kiÖn kh¾c phôc tha hãa vµ ph¸t triÓn con ng−êi.
Ch−¬ng 3 lµm râ sù vËn dông quan niÖm cña C. M¸c vÒ con ®−êng kh¾c phôc tha ho¸ ®Ó ph¸t triÓn con ng−êi ë ViÖt Nam hiÖn nay (tr.108-170).
Trªn c¬ së ph©n tÝch hiÖn t−îng tha ho¸ ë ViÖt Nam nh×n tõ lý luËn cña K.
Marx vÒ tha ho¸ vµ chØ ra vÊn ®Ò tha ho¸ trong CNXH hiÖn thùc vµ biÓu hiÖn cña hiÖn t−îng tha ho¸ ë ViÖt Nam trong tõng lÜnh vùc kinh tÕ, chÝnh trÞ vµ
®¹o ®øc, lèi sèng (tiÕt 1), t¸c gi¶ ®Ò xuÊt mét sè nhãm gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m kh¾c phôc tha ho¸ ®Ó ph¸t triÓn con ng−êi ViÖt Nam hiÖn nay (tiÕt 3).
Nhãm gi¶i ph¸p kh¾c phôc sù tha hãa trong lÜnh vùc kinh tÕ
- T¨ng c−êng vai trß qu¶n lý cña nhµ n−íc trong c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ:
§Ó h¹n chÕ sù tha hãa trong lÜnh vùc kinh tÕ ë n−íc ta hiÖn nay cÇn n©ng cao vai trß qu¶n lý cña nhµ n−íc ®Ó Nhµ n−íc thùc sù lµm chñ ®−îc tr−íc nh÷ng t¸c ®éng tù ph¸t cña kinh tÕ thÞ tr−êng.
X©y dùng vµ ph¸t huy h¬n n÷a vai trß cña c¸c tæ chøc c«ng ®oµn trong viÖc b¶o vÖ quyÒn lîi cña ng−êi lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp ë n−íc ta.
- Cïng víi viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ cÇn chó träng h¬n n÷a c«ng t¸c xãa ®ãi, gi¶m nghÌo ®Ó ®¶m b¶o nh÷ng quyÒn tèi thiÓu cña con ng−êi cho mét bé phËn d©n c− cßn nghÌo ®ãi ë n−íc ta.
Nhãm gi¶i ph¸p kh¾c phôc sù tha ho¸ trong lÜnh vùc chÝnh trÞ
- Gi÷ v÷ng vµ n©ng cao kh«ng ngõng sù l·nh ®¹o cña §¶ng ngang tÇm nhiÖm vô cña thêi kú c¸ch m¹ng míi:
§¶ng ta lµ ®¶ng cÇm quyÒn, §¶ng lµ lùc l−îng l·nh ®¹o Nhµ n−íc vµ x· héi. Sù tha hãa trong lÜnh vùc kinh tÕ, chÝnh trÞ, ®¹o ®øc ë n−íc ta cã phÇn nguyªn
nh©n quan träng thuéc vÒ tr¸ch nhiÖm cña §¶ng. Thùc tÕ, trong sè c¸n bé viªn chøc bé m¸y c«ng quyÒn tha ho¸, biÕn chÊt phÇn nhiÒu ®Òu lµ ®¶ng viªn.
ChÝnh v× vËy ®Ó kh¾c phôc tha hãa trong lÜnh vùc chÝnh trÞ tr−íc hÕt cÇn d©n chñ hãa ph−¬ng thøc l·nh ®¹o cña
§¶ng, lµm trong s¹ch tæ chøc ®¶ng, d−¬ng cao vò khÝ phª b×nh vµ tù phª b×nh...
- Xo¸ bá c¬ chÕ “xin – cho” trong ph©n bæ ng©n s¸ch tµi chÝnh vµ trong lÜnh vùc tæ chøc, kiÓm tra: Sù tån t¹i l©u dµi cña c¬ chÕ “xin – cho” trong x· héi ta hiÖn nay chÝnh lµ m«i tr−êng thuËn lîi cho viÖc l¹m quyÒn cña mét bé phËn c¸n bé cã chøc, cã quyÒn. §Ó gãp phÇn kh¾c phôc sù tha hãa quyÒn lùc chÝnh trÞ cÇn xo¸ bá triÖt ®Ó c¬ chÕ nµy trong ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan c«ng quyÒn ë n−íc ta.
- TiÕp tôc ®Èy m¹nh c¶i c¸ch hµnh chÝnh n©ng cao hiÖu qu¶, hiÖu lùc cña bé m¸y nhµ n−íc
- Thùc hiÖn d©n chñ ho¸ trªn thùc tÕ - N©ng cao nhËn thøc ph¸p luËt trong nh©n d©n
Nhãm c¸c gi¶i ph¸p ng¨n ngõa nguy c¬ tha ho¸ trong lÜnh vùc ®¹o ®øc, lèi sèng con ng−êi ViÖt Nam hiÖn nay
- TËp trung chÊn chØnh vµ n©ng cao hiÖu qu¶ c¸c ho¹t ®éng gi¸o dôc - ®µo t¹o
- T¨ng c−êng gi¸o dôc s©u réng vÒ lý t−ëng chÝnh trÞ, ®¹o ®øc trong quÇn chóng nh©n d©n
- X©y dùng vµ cñng cè gia ®×nh LuËn ¸n b¶o vÖ thµnh c«ng t¹i Héi
®ång chÊm luËn ¸n tiÕn sÜ cÊp Nhµ n−íc, häp t¹i Tr−êng §¹i häc Khoa häc x· héi vµ Nh©n v¨n, §¹i häc Quèc gia Hµ Néi vµo ngµy 11 th¸ng 11 n¨m 2008.
Ph¹m Thu Trang giíi thiÖu
