Quan hÖ - ®èi ngo¹i

(1)

Quan hÖ - ®èi ngo¹i

TS. Lª Kh−¬ng Thïy NguyÔn Thóy Quúnh ViÖn Nghiªn cøu Ch©u Mü

uan hÖ qu©n sù - an ninh chiÕm vÞ trÝ quan träng trong quan hÖ Mü - Trung, cã thÓ ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn sù ph¸t triÓn cña mèi quan hÖ nµy. Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, quan hÖ Mü - Trung lu«n mang tÝnh kh«ng æn ®Þnh: lóc lµ kÎ thï, lóc lµ “®èi t¸c” tuú theo møc ®é kh¸c nhau. Ch¼ng h¹n, thêi kú sau ChiÕn tranh L¹nh, quan hÖ ®ã lóc lµ “quan hÖ ®èi t¸c tiÒm tµng”, lóc l¹i lµ

“quan hÖ ®èi thñ c¹nh tranh chiÕn l−îc”.

PhÇn lín sù ®iÒu chØnh nµy ®−îc qui ®Þnh bëi nh÷ng thay ®æi trong quan hÖ qu©n sù - an ninh Mü - Trung. Bëi v×, qu©n sù - an ninh lµ mét vÊn ®Ò kh¸ nh¹y c¶m trong quan hÖ Mü - Trung Quèc, trong ®ã quan hÖ qu©n sù ®−îc coi lµ chiÕc hµn thö biÓu

®¸nh dÊu sù lªn xuèng hay nång Êm cña quan hÖ Mü - Trung. §Ó lý gi¶i ®−îc tÇm quan träng vµ ¶nh h−ëng cña lÜnh vùc qu©n sù - an ninh trong quan hÖ Mü - Trung, trong bµi viÕt nµy, chóng t«i sÏ tËp trung ®i vµo nghiªn cøu ph©n tÝch lµm râ:

dùa trªn c¬ së nµo ®Ó ®Þnh h−íng quan hÖ qu©n sù an ninh Mü - Trung? Sù hîp t¸c cña hai n−íc Mü vµ Trung Quèc trong lÜnh vùc an ninh truyÒn thèng vµ phi truyÒn thèng cã nh÷ng yÕu tè thuËn lîi hay bÊt

®ång g×? T¹i sao l¹i tån t¹i nh÷ng bÊt

®ång nh− vËy?

1. C¬ së ®Þnh h−íng quan hÖ qu©n sù- an ninh Mü - Trung

Trong chiÕn l−îc toµn cÇu cña Mü, môc tiªu chiÕn l−îc c¨n b¶n xuyªn suèt cña c¸c chÝnh quyÒn Mü lµ b¶o vÖ vµ t¨ng c−êng ®Þa vÞ siªu c−êng cña Mü, duy tr× sù æn ®Þnh cña thÓ chÕ quèc tÕ do Mü chñ ®¹o, hay cßn ®−îc gäi lµ “nÒn hßa b×nh d−íi sù trÞ v× cña Mü”. V× môc tiªu nµy, Mü sÏ tiÕp tôc ®¶m b¶o ch¾c ch¾n kh«ng

®Ó xuÊt hiÖn bÊt cø c−êng quèc khu vùc nµo th¸ch thøc b¸ quyÒn cña Mü ë T©y b¸n cÇu vµ c¸c khu vùc chiÕn l−îc chñ yÕu kh¸c, ®¶m b¶o ®Þa vÞ chñ ®¹o cña hä trong thÓ chÕ kinh tÕ vµ thÓ chÕ gi¸ trÞ quèc tÕ.

Q

(2)

Tr−íc sù biÕn ®æi s©u s¾c cña t×nh h×nh quèc tÕ vµ chuyÓn ®æi h×nh th¸i cña thÓ chÕ quèc tÕ, Mü kh«ng ngõng ®iÒu chØnh bè trÝ chiÕn l−îc vµ chÝnh s¸ch cña hä.

Theo ®ã, trong lÜnh vùc an ninh, Mü vÉn tiÕp tôc coi sù kÕt hîp gi÷a thÕ lùc t«n gi¸o cùc ®oan chèng Mü, chñ nghÜa khñng bè quèc tÕ vµ vò khÝ giÕt ng−êi quy m« lín lµ mèi ®e däa an ninh hiÖn thùc. ChÝnh quyÒn G.W. Bush ®· n©ng cuéc chiÕn chèng khñng bè lªn thµnh mét cuéc chiÕn tranh mang h×nh th¸i ý thøc míi, nhÊn m¹nh c¶i t¹o “d©n chñ hãa” lµ cèt lâi, coi träng nh− nhau c¸c thñ ®o¹n vÒ chÝnh trÞ, kinh tÕ, qu©n sù, v¨n hãa, tiÕn hµnh kiÓm so¸t toµn diÖn.

HiÖn nay, Mü ®Æt vÊn ®Ò chèng phæ biÕn vò khÝ h¹t nh©n lªn vÞ trÝ næi bËt trong lÜnh vùc an ninh, ra søc thóc ®Èy vµ hoµn thiÖn “s¸ng kiÕn phßng chèng phæ biÕn vò khÝ h¹t nh©n”, tËp trung vµo TriÒu Tiªn vµ Iran. Do ®ã, viÖc cÇn cã sù hîp t¸c cña Trung Quèc ngµy cµng t¨ng lªn. Nh−ng bªn c¹nh ®ã, Mü còng ra søc

®Ò phßng Trung Quèc th¸ch thøc quyÒn l·nh ®¹o cña hä trong thÓ chÕ quèc tÕ, c¶nh gi¸c cao ®é víi nh÷ng viÖc lµm cña Trung Quèc cã thÓ lµm tæn h¹i lîi Ých cña hä ë c¸c khu vùc ch©u ¸ -TBD, §¹i Trung §«ng vµ Mü Latinh, t¨ng c−êng ng¨n c¶n sù th¸ch thøc cã thÓ cã cña Trung Quèc trong lÜnh vùc an ninh qu©n sù. Nh÷ng ®Þnh h−íng chiÕn l−îc nµy

®−îc thÓ hiÖn râ trong lÜnh vùc an ninh, mét trong nh÷ng khÝa c¹nh quan träng cña quan hÖ Mü - Trung Quèc.

KÓ tõ sau cuéc ®ông ®é trªn kh«ng gi÷a m¸y bay Mü vµ m¸y bay Trung Quèc trªn vïng trêi gÇn ®¶o H¶i Nam th¸ng 4-2001, hîp t¸c qu©n sù hai quèc gia ®· bÞ ®×nh trÖ, chØ bã hÑp trong giao l−u quy m« nhá vµ c¸c chuyÕn th¨m viÕng cña c¸c t−íng lÜnh cÊp thÊp.

§Õn sau sù kiÖn 11-9, quan hÖ qu©n sù míi ®−îc c¶i thiÖn. ViÖc hai n−íc t¨ng c−êng trao ®æi quan hÖ qu©n sù sau sù kiÖn 11-9 lµ v× c¶ hai n−íc ®Òu mong muèn hîp t¸c, nhÊt lµ Mü cÇn tíi sù ñng hé cña Trung Quèc trong cuéc chiÕn chèng khñng bè. Sau sù kiÖn 11/9, ChÝnh phñ Mü kh«ng chØ ý thøc ®−îc viÖc chèng khñng bè trªn toµn cÇu cña Mü cÇn sù ñng hé vµ hîp t¸c cña c¸c n−íc trªn thÕ giíi trong ®ã cã Trung Quèc; mµ cßn dÇn dÇn nhËn thøc ®−îc Trung Quèc víi t−

c¸ch lµ n−íc lín ®ang trçi dËy, thùc lùc qu©n sù vµ vai trß cña Trung Quèc ë khu vùc ch©u ¸ - Th¸i B×nh D−¬ng lµ kh«ng thÓ xem nhÑ.

Trung Quèc vµ Mü víi t− c¸ch lµ hai n−íc lín trong céng ®ång quèc tÕ, viÖc t¨ng c−êng giao l−u, tr¸nh ph¸n ®o¸n sai lÇm, t×m kiÕm hîp t¸c, kh«ng chØ phï hîp víi lîi Ých cña hai n−íc, mµ còng lµ nhu cÇu chiÕn l−îc bøc thiÕt cña hai n−íc.

VÒ vÊn ®Ò nµy, T− lÖnh qu©n ®éi Mü ë Th¸i B×nh D−¬ng Farllon ®· nªu rÊt râ:

“ChiÕn l−îc cña T«n Tö lµ kh«ng ®¸nh mµ còng khuÊt phôc ®−îc ®èi thñ; víi t−

c¸ch lµ quan chøc chØ huy qu©n sù cao nhÊt cña Mü ë khu vùc ch©u ¸ - Th¸i B×nh D−¬ng, môc tiªu chiÕn l−îc cao nhÊt cña t«i lµ ng¨n ngõa khu vùc nµy xÈy ra xung ®ét qu©n sù, còng chÝnh lµ

(3)

sù phßng vÖ mang tÝnh dù phßng mµ cùu Bé tr−ëng Quèc phßng Mü Perry ®· nªu, mµ muèn thùc hiÖn môc tiªu chiÕn l−îc nµy cÇn tiÕn hµnh hîp t¸c qu©n sù víi Trung Quèc.”

Theo quan ®iÓm cña Trung Quèc, viÖc ph¸t triÓn hßa b×nh lµ lîi Ých c¬ b¶n cña Trung Quèc. Mü lµ nh©n tè bªn ngoµi quan träng nhÊt ®èi víi viÖc Trung Quèc thùc hiÖn ph¸t triÓn hßa b×nh. Th«ng qua giao l−u qu©n sù, Mü hiÓu ®−îc ý ®å vµ biÖn ph¸p thùc sù cña Trung Quèc trong viÖc thùc hiÖn ph¸t triÓn hßa b×nh, nªu t¸c dông quan träng ®èi víi viÖc duy tr× quan hÖ Trung - Mü ph¸t triÓn lµnh m¹nh vµ æn ®Þnh. Cïng víi viÖc Trung Quèc hßa nhËp h¬n n÷a vµo céng ®ång quèc tÕ, Trung Quèc sÏ tÝch cùc tham gia c¸c c«ng viÖc quèc tÕ nh− duy tr× hßa b×nh, cøu hé nh©n ®¹o. Sù hîp t¸c cña Trung Quèc víi c¸c n−íc trªn lÜnh vùc an ninh phi truyÒn thèng ngµy cµng cã xu thÕ më réng. §iÒu nµy bao gåm sù hîp t¸c vµ hiÖp ®ång víi phÝa qu©n ®éi Mü.

Ngoµi ra, cïng víi viÖc më réng h¬n n÷a lîi Ých quèc gia cña Trung Quèc, qu©n ®éi Trung Quèc trong khi b¶o vÖ lîi Ých quèc gia ë h¶i ngo¹i, b¶o vÖ tÝnh m¹ng vµ tµi s¶n cña kiÒu d©n ë n−íc ngoµi, ®èi phã víi c¸c sù kiÖn xung ®ét, khã tr¸nh khái va ch¹m víi qu©n ®éi c¸c n−íc kh¸c bao gåm qu©n ®éi Mü. V× vËy, viÖc c¬ chÕ hãa giao l−u qu©n sù gi÷a qu©n

®éi Trung Quèc vµ Mü lµ biÖn ph¸p hiÖu qu¶ ®Ó tr¸nh xung ®ét bÊt ngê xÈy ra.

Nh− vËy, râ rµng lµ c¨n cø vµo nh÷ng môc tiªu chiÕn l−îc, tÝnh to¸n chiÕn l−îc vµ lîi Ých cña c¶ hai phÝa Mü vµ Trung

Quèc lµ c¬ së thùc sù ®Þnh h−íng cho quan hÖ qu©n sù - an ninh Mü - Trung

®−îc c¶i thiÖn vµ ph¸t triÓn.

2. Hîp t¸c trong lÜnh vùc qu©n sù - an ninh

2.1 Nh÷ng c¶i thiÖn b−íc ®Çu trong an ninh truyÒn thèng

XuÊt ph¸t tõ c¸c quan ®iÓm chiÕn l−îc trªn, tõ nöa cuèi n¨m 2002, trao ®æi qu©n sù Mü - Trung ®· t¨ng lªn m¹nh mÏ. Th¸ng 10-2002 trong chuyÕn th¨m Mü cña Chñ tÞch Giang Tr¹ch D©n, l·nh

®¹o hai n−íc tho¶ thuËn nèi l¹i cuéc trao

®æi qu©n sù cÊp Thø tr−ëng Quèc phßng vµ nh÷ng hîp t¸c qu©n sù kh¸c. Ngµy 12- 12-2002, T− lÖnh qu©n Mü ë Th¸i B×nh D−¬ng, t−íng Fargo th¨m Trung Quèc.

§Õn cuèi th¸ng 12-2002, t−íng Trung Quèc Hïng Quang Kh¶i th¨m Mü vµ tiÕn hµnh cuéc trao ®æi thø 5 víi Thø tr−ëng Quèc phßng Mü Peter Pace, ®ång thêi, x¸c lËp nguyªn t¾c trao ®æi qu©n sù gi÷a hai n−íc lµ “t«n träng lÉn nhau, hai bªn cïng cã lîi, t¨ng thªm hiÓu biÕt, phôc tïng vµ phôc vô cho quan hÖ hai n−íc.”

§Æc biÖt, qu©n ®éi Trung Quèc ®· cö çc sÜ quan sang çc tr−êng qu©n sù Mü häc tËp nghiªn cøu. N¨m 2003, Trung Quèc ®· cö mét ®oµn sÜ quan tíi häc tËp ë §¹i häc Quèc phßng vµ çc tr−êng cao

®¼ng qu©n sù kh¸c. KÓ tõ n¨m 1978 khi Trung Quèc tiÕn hµnh c¶i c¸ch më cöa tíi nay, cã chõng 600000 sinh viªn Trung Quèc du häc n−íc ngoµi, trong ®ã cã trªn 50% lµ sang Mü häc tËp, nh−ng hÇu nh− kh«ng cã sinh viªn häc tËp trong c¸c tr−êng qu©n sù Mü. HiÖn nay,

(4)

cã mét sè Ýt trë vÒ lµm viÖc trong qu©n ®éi Trung Quèc, nh−ng ®Òu kh«ng tèt nghiÖp tõ c¸c tr−êng qu©n sù. Bëi vËy, viÖc Mü më cöa tr−êng qu©n sù cho sÜ quan qu©n

®éi Trung Quèc cho thÊy quan hÖ hai n−íc cã b−íc ph¸t triÓn rÊt lín. Tõ tr−íc tíi nay, viÖc ®Ó cho c¸c sÜ quan qu©n ®éi tiÕp thu gi¸ trÞ ph−¬ng T©y lµ ®iÒu cÊm kþ cña Trung Quèc. Bëi v× qu©n ®éi ®ãng vai trß ®Æc biÖt quan träng trong x· héi, mét khi hä tiÕp thu toµn bé hoÆc mét phÇn gi¸ trÞ ph−¬ng T©y th× hä sÏ g©y t¸c ®éng rÊt lín ®Õn l·nh ®¹o cÊp cao vµ toµn bé x· héi Trung Quèc. §iÒu nµy ch−a tõng cã trong lÞch sö gÇn 100 n¨m qua ë Trung Quèc. Bëi vËy, viÖc më cña c¸c tr−êng qu©n sù cho sÜ quan Trung Quèc lµ mét tÝnh to¸n chiÕn l−îc s©u s¾c cña Washington trong viÖc t¸c ®éng ®Õn x· héi Trung Quèc.¹

Hai bªn ®· t¨ng c−êng trao ®æi c¸c

®oµn qu©n sù th¨m viÕng lÉn nhau.

Ch¼ng h¹n, hai tµu chiÕn Mü thuéc h¹m

®éi 5 ®· tíi th¨m qu©n c¶ng Tr¹m Giang cña Trung Quèc. §©y lµ chuyÕn th¨m Trung Quèc cña tµu chiÕn Mü tiÕp theo chuyÕn th¨m cña tµu khu trôc “Foster” tíi Thanh §¶o 5 ngµy tõ 24-11-2002. TiÕp ®ã, tµu chiÕn Mü ghÐ th¨m Trung Quèc, tµu s©n bay Mü hai lÇn ghÐ th¨m Hång K«ng, t− lÖnh qu©n Mü ë Th¸i B×nh D−¬ng th¨m 5 thµnh phè Trung Quèc....

Nh÷ng ho¹t ®éng trao ®æi qu©n sù dån dËp cho thÊy quan hÖ hai n−íc ®ang ë vµo “thêi kú tèt ®Ñp nhÊt” trong m−êi mÊy n¨m qua. H¶i qu©n Trung Quèc còng cö ®oµn tµu hçn hîp th¨m Mü.

Nh÷ng ®éng th¸i nµy cho thÊy quan hÖ

hai n−íc ®· ®−îc c¶i thiÖn theo chiÒu h−íng b×nh th−êng ho¸ toµn diÖn. V×, trong quan hÖ Mü - Trung Quèc, quan hÖ qu©n sù ®−îc coi lµ ®Æc biÖt vµ nh¹y c¶m nhÊt.

Mét ®iÒu ®¸ng l−u ý lµ hai nh©n vËt cÇm ®Çu ph¸i diÒu h©u ë Mü lµ Bé tr−ëng Quèc phßng Rumsfeld vµ Phã Tæng thèng Cheney ®· cã th¸i ®é mÒm máng víi Trung Quèc. Ngµy 23-9-2003, trong buæi tiÕp Ngo¹i Tr−ëng Trung Quèc Lý TriÒu Tinh t¹i Washington, Rumsfeld bµy tá cè g¾ng thóc ®Èy quan hÖ Mü - Trung æn ®Þnh, ph¸t triÓn lµnh m¹nh.

Ph¸t biÓu nµy cïng víi th¸i ®é th©n thiÖn cña Rumsfeld dµnh cho quan chøc cÊp cao Trung Quèc lµ hiÕm cã tõ tr−íc tíi nay.

Vµo cuèi th¸ng 10-2003, Bé Tr−ëng Quèc phßng Tµo C−¬ng Xuyªn th¨m Mü trong bèi c¶nh trªn râ rµng cã nhiÒu thuËn lîi c¶i thiÖn quan hÖ hai n−íc. §©y lµ chuyÕn th¨m Mü ®Çu tiªn cña Bé tr−ëng Quèc phßng Trung Quèc kÓ tõ n¨m 1996 vµ ®−îc coi lµ mèc ®¸nh dÊu b−íc tiÕn triÓn míi trong quan hÖ hai n−íc.

Trong mÊy n¨m gÇn ®©y, quan hÖ qu©n sù Trung - Mü ®· cã sù ph¸t triÓn æn ®Þnh. Hai bªn ®Òu cã ý muèn t¨ng c−êng tiÕp xóc ®Ó hiÓu râ nhau h¬n. Tõ n¨m 2005, giao l−u qu©n sù hai n−íc b¾t

®Çu cã xu thÕ t¨ng nhanh. §Çu n¨m 2005, qu©n ®éi hai n−íc lÇn ®Çu tiªn tiÕn hµnh ®èi tho¹i cÊp cao vÒ mét lo¹t vÊn ®Ò nh− sù ph¸t triÓn vò khÝ cña qu©n ®éi Trung Quèc, viÖc ®iÒu chØnh chiÕn l−îc toµn cÇu cña Mü, vÊn ®Ò §µi Loan, ch©u ¢u xãa bá lÖnh cÊm b¸n vò

(5)

khÝ cho Trung Quèc, sù giao l−u qu©n sù hai n−íc mang ý nghÜa chÝnh trÞ thùc sù.

Còng trong n¨m 2005, Bé Tr−ëng Quèc phßng Mü Rumsfeld, Chñ tÞch Héi ®ång tham m−u tr−ëng liªn qu©n Mü Myers vµ T− lÖnh lùc l−îng Th¸i B×nh D−¬ng Mü Farllon ®· lÇn l−ît ®i th¨m Trung Quèc. Bé Tr−ëng Quèc phßng Mü Rumsfeld trong thêi gian ë th¨m Trung Quèc ®· ®i th¨m lùc l−îng tªn löa chiÕn l−îc cña qu©n gi¶i phãng. §©y lµ lÇn ®Çu tiªn lùc l−îng tªn löa chiÕn l−îc cña qu©n gi¶i phãng ®ãn tiÕp mét l·nh ®¹o qu©n sù n−íc ngoµi. §ång thêi, hiÖp th−¬ng mang tÝnh c¬ chÕ gi÷a qu©n ®éi hai n−íc tiÕn hµnh thuËn lîi, quan hÖ qu©n ®éi hai n−íc dÇn dÇn b−íc vµo thêi kú ph¸t triÓn thùc dông.

Ngµy 12/9/2005, mét tµu chiÕn cña Trung Quèc ®· tham gia tËp trËn víi h¶i qu©n Mü ë ngoµi kh¬i Hawaii. TiÕp theo c¸c chuyÕn th¨m cña Bé tr−ëng Quèc phßng Mü tíi Trung Quèc th¸ng 5/2006,

§« ®èc Willam Fallon, Tæng tham m−u tr−ëng qu©n ®éi Mü t¹i khu vùc Th¸i B×nh D−¬ng ®Õn B¾c Kinh víi hy väng

“x©y dùng l¹i c¸c mèi liªn hÖ gi÷a qu©n

®éi hai n−íc”. §« ®èc W.Fallon, ®· mêi phÝa Trung Quèc tham dù víi t− c¸ch quan s¸t viªn cuéc tËp trËn mang tªn

“L¸ ch¾n dòng c¶m 2006” do Mü tæ chøc cã sù tham gia cña c¸c ®ång minh Australia, NhËt B¶n, Singapore tæ chøc vµo th¸ng 6/2006. PhÝa Trung Quèc ®·

nhËn lêi mêi vµ göi quan s¸t viªn ®Õn tham dù.

Cã thÓ nãi, ®©y lµ nh÷ng ®éng th¸i më

®Çu gióp cho quan hÖ an ninh - qu©n sù

gi÷a Mü vµ Trung Quèc ph¸t triÓn víi quy m« lín h¬n t−¬ng øng víi tiÒm n¨ng cña hai n−íc. §Æc biÖt trong n¨m 2006, sù giao l−u hîp t¸c qu©n sù Mü - Trung

®· ®¹t ®−îc b−íc tiÕn triÓn mang tÝnh

®ét ph¸. Th¸ng 6 n¨m 2006, Qu©n gi¶i phãng lÇn ®Çu tiªn cö quan s¸t viªn ®Õn tham quan qu©n ®éi Mü tËp trËn ë c¨n cø Guam; th¸ng 7/2006, Phã Chñ tÞch qu©n ñy trung −¬ng Qu¸ch B¸ Hïng th¨m Mü; th¸ng 9/2006, h¶i qu©n Trung Quèc vµ Mü lÇn l−ît tiÕn hµnh tËp trËn chung cøu hé trªn biÓn. §©y lµ kÕt qu¶

®µm ph¸n vÒ an ninh qu©n sù trªn biÓn kÐo dµi 8 n¨m gi÷a qu©n ®éi hai n−íc, lµ sù giao l−u lín ®Çu tiªn mang tÝnh thiÕt thùc trong h¬n 20 n¨m triÓn khai giao l−u hîp t¸c qu©n sù gi÷a hai n−íc b−íc vµo giai ®o¹n míi.

2.2 Hîp t¸c tÝch cùc trong lÜnh vùc an ninh phi truyÒn thèng

NÕu nh− trong lÜnh vùc an ninh truyÒn thèng, Mü vµ Trung Quèc ®¹t

®−îc nh÷ng c¶i thiÖn b−íc ®Çu, song vÉn lu«n tån t¹i nh÷ng bÊt ®ång (vÊn ®Ò nµy sÏ ®−îc tr×nh bµy ë phÇn sau) th× trong lÜnh vùc an ninh phi truyÒn thèng, hai n−íc l¹i cã sù hîp t¸c kh¸ tÝch cùc.

Trong lÜnh vùc nµy, Mü vµ Trung Quèc cã sù hîp t¸c nhÊt ®Þnh ®Ó gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò quèc tÕ vµ khu vùc, ®Æc biÖt lµ vÊn ®Ò chèng phæ biÕn vò khÝ h¹t nh©n.

Mü vµ Trung Quèc ®Òu lµ c¸c c−êng quèc h¹t nh©n cña thÕ giíi, c¶ hai n−íc ®Òu cã lîi Ých chung lµ kh«ng muèn c¸c quèc gia kh¸c së h÷u vò khÝ h¹t nh©n, ®e däa ®Õn lîi Ých cña c¶ hai n−íc vµ ®e däa ®Õn hoµ b×nh thÕ giíi. Hai n−íc cïng céng ®ång

(6)

quèc tÕ ®· ®−a ra c¸c biÖn ph¸p ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò h¹t nh©n cña Iran vµ B¾c TriÒu Tiªn. Th¸ng 2-2006, Trung Quèc

®· bá phiÕu ñng hé nghÞ quyÕt ®−a vÊn

®Ò h¹t nh©n cña Iran ra tr−íc Héi ®ång b¶o an Liªn hîp quèc cña Uû ban n¨ng l−îng nguyªn tö quèc tÕ (IAEA). Ngµy 1- 6-2006, Mü cïng Trung Quèc ®· ®ång ý tho¶ thuËn “gi¶i ph¸p c¶ gãi” cho vÊn ®Ò h¹t nh©n cña Iran. Nh−ng Trung Quèc còng ph¶n ®èi nÕu Mü sö dông biÖn ph¸p qu©n sù ®èi víi n−íc nµy.

Mü vµ Trung Quèc còng lµ hai n−íc ®i

®Çu trong nç lùc ng¨n chÆn B¾c TriÒu Tiªn ph¸t triÓn vò khÝ h¹t nh©n. ViÖc B¾c TriÒu Tiªn ph¸t triÓn vò khÝ h¹t nh©n ¶nh h−ëng ®Õn hoµ b×nh, æn ®Þnh cña khu vùc vµ thÕ giíi, g©y ra mèi ®e däa ®èi víi c¸c ®ång minh cña Mü ë khu vùc ch©u ¸: NhËt B¶n, Hµn Quèc. Mét B¾c TriÒu Tiªn kh«ng sö dông vò khÝ h¹t nh©n lµ phï hîp víi lîi Ých cña Trung Quèc, nªn Trung Quèc ®· hîp t¸c víi Mü trong môc ®Ých phi h¹t nh©n ho¸

B¾c TriÒu Tiªn. Tõ th¸ng 4-2003, Trung Quèc ®· ®ãng vai trß chÝnh trong nç lùc lµm trung gian hoµ gi¶i trong viÖc ®¹t

®−îc mét gi¶i ph¸p tõ cuéc ®µm ph¸n 3 bªn ®Õn çc cuéc ®µm ph¸n 6 bªn, ®−a çc n−íc ®ãng vai trß chñ chèt lµ Mü, B¾c TriÒu Tiªn cïng víi çc n−íc l¸ng giÒng Hµn Quèc, Trung Quèc, Nga, NhËt B¶n ®Õn víi nhau. VÒ vÊn ®Ò nµy, Ngo¹i tr−ëng C. Rice ph¸t biÓu: “T«i tin r»ng, th¸i ®é cña Trung Quèc ®èi víi vÊn ®Ò B¾c TriÒu Tiªn ®ang cã tiÕn bé. T«i thËm chÝ cßn kh«ng thÓ t−ëng t−îng ®−îc r»ng, çch ®©y kh«ng l©u, Trung Quèc

®· kh«ng ®ång ý gäi c¸ch xö sù cña B¾c TriÒu Tiªn lµ nguy c¬ ®èi víi hoµ b×nh vµ an ninh quèc tÕ.”² Tuy nhiªn, Mü vµ Trung Quèc cã quan ®iÓm kh¸c nhau vÒ vÊn ®Ò nµy. Trung Quèc muèn Mü - TriÒu ®µm ph¸n song ph−¬ng. Nh−ng Mü cho r»ng, ®©y lµ vÊn ®Ò t¹o ra nguy c¬ ®èi víi sù æn ®Þnh cña khu vùc vµ vi ph¹m quy chÕ phæ biÕn vò khÝ h¹t nh©n toµn cÇu nªn yªu cÇu ®µm ph¸n ®a ph−¬ng. Trung Quèc nhËn ®Þnh, B¾c TriÒu Tiªn ph¸t triÓn ch−¬ng tr×nh h¹t nh©n nh»m cã “con bµi” ®Ó mÆc c¶ víi Mü, ®æi lÊy viÖn trî vÒ kinh tÕ vµ ®¶m b¶o vÒ an ninh. PhÝa Mü kh«ng lo¹i trõ kh¶ n¨ng nµy, nh−ng hä cho r»ng B¾c TriÒu Tiªn rÊt cã thÓ sÏ tiÕp tôc ch−¬ng tr×nh h¹t nh©n bÊt chÊp sù nh−îng bé tõ phÝa Mü. Thªm vµo ®ã, quan ®iÓm cña Mü vµ B¾c TriÒu Tiªn còng kh¸c xa nhau nªn c¸c cuéc ®µm ph¸n mang l¹i rÊt Ýt kÕt qu¶. MÆc dï vËy, phÝa Mü vÉn

®¸nh gi¸ cao vai trß cña Trung Quèc. Mü cho r»ng çc biÖn ph¸p cña Trung Quèc lµ ®iÓm mÊu chèt nèi l¹i çc vßng ®µm ph¸n s¸u bªn. Sù hîp t¸c cña Trung Quèc víi çc n−íc trªn lÜnh vùc an ninh phi truyÒn thèng ngµy cµng cã xu thÕ më réng. §iÒu nµy bao gåm sù hîp t¸c vµ hiÖp ®ång víi phÝa qu©n ®éi Mü.

3. Quan hÖ qu©n sù - an ninh Mü - Trung - nh÷ng bÊt ®ång

3.1 Sù bÊt ®ång trong sù kh¼ng

®Þnh søc m¹nh qu©n sù - an ninh ë khu vùc ch©u ¸ - Th¸i B×nh D−¬ng

C¸c nhµ chiÕn l−îc Mü cho r»ng cïng víi sù gia t¨ng søc m¹nh tæng hîp cña

(7)

®Êt n−íc, kh¶ n¨ng ®e däa cña Trung Quèc ®èi víi vai trß l·nh ®¹o thÕ giíi cña Mü sÏ t¨ng lªn t−¬ng øng. V× thÕ, Mü ®·

chuyÓn m¹nh träng t©m chiÕn l−îc cña Mü sang khu vùc ch©u ¸ - Th¸i B×nh D−¬ng. LÊy lý do ®Ó ®èi phã víi t×nh h×nh bÊt tr¾c trªn b¸n ®¶o TriÒu Tiªn, Mü

®· c¶i tæ, ®iÒu chØnh vµ hoµn thiÖn hÖ thèng chØ huy t¸c chiÕn cña qu©n ®éi ë khu vùc nµy. Th«ng qua cuéc chiÕn chèng khñng bè, Mü quay trë l¹i §«ng Nam ¸.

Mü còng t¨ng c−êng hîp t¸c víi c¸c n−íc trong khu vùc, lÊy liªn minh Mü - NhËt lµm nÒn t¶ng hËu thuÉn cho chiÕn l−îc cña Mü ë ch©u ¸ - Th¸i B×nh D−¬ng.

Sau sù kiÖn 11-9, lÊy danh nghÜa chèng khñng bè, chÝnh quyÒn Bush ®·

kh«ng ngõng t¨ng c−êng viÖc t¸i triÓn khai qu©n sù toµn cÇu, t¨ng c−êng sù cã mÆt qu©n sù xung quanh Trung Quèc.

Víi cuéc chiÕn chèng khñng bè ë Afghanistan, Mü ®· th©m nhËp ®−îc vµo khu vùc Trung ¸ - khu vùc tr−íc ®©y vÉn thuéc ph¹m vi ¶nh h−ëng cña Nga.

Sù cã mÆt cña lùc l−îng qu©n sù Mü ë khu vùc nµy ®· t¨ng c−êng thÕ bao v©y Trung Quèc tõ phÝa T©y.

Bªn c¹nh ®ã, chÝnh quyÒn Bush ®·

®−a ra lêi c¶nh b¸o viÖc Trung Quèc theo

®uæi kh¶ n¨ng qu©n sù hiÖn ®¹i cã thÓ

®e do¹ c¸c n−íc ®ång minh b¹n bÌ cña Mü ë khu vùc ch©u ¸ - Th¸i B×nh D−¬ng.

V× thÕ, mÆc dï chèng khñng bè lµ môc tiªu hµng ®Çu cña Mü, song Mü cho r»ng cÇn ph¶i ng¨n ngõa sù c¹nh tranh vÒ qu©n sù trong t−¬ng lai. Trung Quèc sÏ cã c¸c nguån kinh phÝ t−¬ng ®−¬ng chi phÝ qu©n sù cña Mü vµo gi÷a thÕ kû XXI, mÆc dï lóc ®ã khoa häc kü thuËt cña

Trung Quèc khã cã thÓ b»ng Mü. Sù c¶nh b¸o nµy cho thÊy, cho dï ®· cã sù hîp t¸c chÆt chÏ víi Trung Quèc trong cuéc chiÕn chèng chñ nghÜa khñng bè, Mü vÉn kh«ng quªn “mèi ®e däa Trung Quèc”. H¬n n÷a, phÝa Trung Quèc còng

®· chØ râ viÖc Mü m−în cí chèng khñng bè ®Ó ®−a qu©n vµo Trung ¸, t¨ng c−êng quan hÖ víi c¸c n−íc Nam ¸, gia t¨ng sù cã mÆt ë §«ng Nam ¸. Trªn thùc tÕ, Mü

®· më réng ¶nh h−ëng chÝnh trÞ vµ qu©n sù tíi c¸c khu vùc xung quanh Trung Quèc, h×nh thµnh thÕ bao v©y Trung Quèc vÒ ®Þa lý vµ qu©n sù. V× vËy, mét mÆt Trung Quèc ñng hé Mü chèng khñng bè, nh−ng mÆt kh¸c l¹i lu«n c¶nh gi¸c víi môc tiªu l©u dµi chèng khñng bè cña Mü. §ång thêi, phÝa Mü còng nhËn thøc lµ viÖc Trung Quèc ñng hé Mü trong cuéc chiÕn chèng khñng bè còng nh»m ®¹t ®−îc môc tiªu cña Trung Quèc trong viÖc ®èi phã víi c¸c lùc l−îng chèng ®èi trong n−íc ë vïng T©y T¹ng, T©n C−¬ng…

Râ rµng, víi lîi Ých kh¸c nhau cña mçi n−íc, quan hÖ Mü - Trung tuy cã sù tiÕn triÓn, song còng sÏ kh«ng mang tÝnh

®ét ph¸ v× mèi lo ng¹i vµ hoµi nghi lÉn nhau gi÷a Mü vµ Trung Quèc sÏ kh«ng v× cuéc chiÕn chèng khñng bè mµ mÊt ®i.

H¬n n÷a, Mü lu«n lo ng¹i vÒ søc m¹nh qu©n sù cña Trung Quèc vµ kh«ng ngõng theo dâi t×nh h×nh ph¸t triÓn qu©n sù ë Trung Quèc. Th¸ng 7/2005, Bé Quèc phßng Mü ®· c«ng bè “B¸o c¸o vÒ søc m¹nh quèc phßng Trung Quèc n¨m 2005” nhÊn m¹nh quèc gia nµy ®ang

®øng tr−íc ng· ba cña sù lùa chän chiÕn l−îc. B¶n b¸o c¸o cho r»ng, Trung Quèc

(8)

hiÖn nay ch−a ®øng tr−íc mèi ®e däa trùc tiÕp tõ mét quèc gia nµo nh−ng Trung Quèc vÉn t¨ng chi phÝ qu©n sù víi møc ®é lín, ®Æc biÖt lµ t¨ng kinh phÝ vµo viÖc t¨ng c−êng kh¶ n¨ng vËn chuyÓn tÇm xa. Theo b¶n B¸o c¸o th× −íc tÝnh r»ng hiÖn nay Trung Quèc ®· dµnh kho¶ng tõ 60 ®Õn 90 tû USD cho quèc phßng, cao h¬n 2,3 lÇn møc Trung Quèc chÝnh thøc c«ng bè. C¸c chuyªn gia dù

®o¸n r»ng, qu©n ®éi Trung Quèc sÏ sím

®−¬ng ®Çu ®−îc víi qu©n ®éi Mü.

Nh− vËy, theo giíi qu©n sù Mü, c¸c b−íc vµ ph¹m vi t¨ng c−êng søc m¹nh qu©n sù cña Trung Quèc ®· g©y nguy h¹i ®Õn sù c©n b»ng søc m¹nh khu vùc.

TiÕp ®ã, ngµy 22-5-2006, Bé quèc phßng Mü c«ng bè b¶n B¸o c¸o chuyªn ®Ò vÒ søc m¹nh qu©n sù cña Trung Quèc. B¶n B¸o c¸o cho r»ng, søc m¹nh qu©n sù cña Trung Quèc ®ang lµm thay ®æi thÕ c©n b»ng t¹i khu vùc ch©u ¸ - Th¸i B×nh D−¬ng vµ cã thÓ ®e däa ®Õn mäi lùc l−îng qu©n ®éi n−íc kh¸c ho¹t ®éng trong khu vùc.

PhÝa Trung Quèc ®· ph¶n ®èi lËp luËn ®ã cña phÝa Mü vµ tuyªn bè: “B¶n b¸o c¸o ®· kh«ng tõ bá ®−îc “t− duy ChiÕn tranh L¹nh” cã dông ý xÊu nh»m thæi phång thùc lùc qu©n sù vµ chi phÝ qu©n sù cña Trung Quèc, tiÕp tôc tuyªn truyÒn “ThuyÕt vÒ mèi ®e däa tõ Trung Quèc”. MÆc dï vËy, Trung Quèc còng kh«ng thÓ lo¹i bá sù nghi ngê nµy cña mét sè ng−êi trong chÝnh giíi Mü.

Nh÷ng yÕu tè c¹nh tranh trong chiÕn l−îc n−íc ®«i cña Mü cµng trë nªn râ rÖt do sù trçi dËy ngµy cµng t¨ng cña Trung Quèc ë ch©u ¸ vµ viÖc Mü ngµy cµng

kh«ng biÕt ch¾c nh÷ng tham väng vµ nh÷ng kh¶ n¨ng trong t−¬ng lai cña Trung Quèc. Nh÷ng yÕu tè nµy thÓ hiÖn d−íi h×nh thøc çc tuyªn bè chÝnh s¸ch vµ nh÷ng hµnh ®éng song ph−¬ng cña Mü t×m çch c¶i thiÖn quy m« vµ chÊt l−îng cña sù hîp t¸c an ninh cña Mü víi çc ®ång minh vµ çc ®èi t¸c ch©u ¸, ®Æc biÖt lµ çc quèc gia cã nh÷ng mèi lo ng¹i l©u ®êi vÒ Trung Quèc. NhiÒu ®éng c¬

n»m sau sù hîp t¸c an ninh cña Mü ë ch©u ¸, nh−ng mét sù thóc ®Èy mang tÝnh trung t©m lµ lËp ra nh÷ng c¬ cÊu ng¨n chÆn hay thuyÕt phôc Trung Quèc kh«ng l¹m quyÒn trong khu vùc th«ng qua ho¹t ®éng ngo¹i giao phßng ngõa.

Mü còng sö dông sù hîp t¸c nh− vËy ®Ó

®em l¹i cho c¸c ®ång minh vµ c¸c ®èi t¸c cña Mü nh÷ng kh¶ n¨ng vµ sù tù tin ®Ó chèng l¹i sù h¨m däa cña Trung Quèc lÉn sù th«i thóc trong t−¬ng lai ®øng vÒ phÝa mét n−íc Trung Quèc ngµy cµng hïng m¹nh. VÒ ®iÒu nµy, Ashley Tellis, chiÕn l−îc gia cña ChÝnh quyÒn Bush cha vµ lµ chuyªn gia l©u n¨m vÒ Nam ¸,

®· gi¶i thÝch hÕt søc râ rµng l«gÝch cña viÖc hîp t¸c an ninh song ph−¬ng ®Ó ®èi phã víi sù trçi dËy cña Trung Quèc: “C¸c mèi quan hÖ s©u s¾c víi NhËt B¶n, Ên

§é vµ c¸c ®ång minh chñ chèt ë §«ng Nam ¸ sÏ t¹o ra nh÷ng sù kiÒm chÕ vÒ c¬

cÊu cã thÓ ng¨n c¶n B¾c Kinh l¹m dông quyÒn lùc ®ang t¨ng lªn cña n−íc nµy trong khu vùc. Ngay c¶ khi Washington nç lùc duy tr× c¸c mèi quan hÖ tèt ®Ñp víi B¾c Kinh - vµ khuyÕn khÝch c¸c n−íc xung quanh Trung Quèc còng lµm nh−

vËy - viÖc vun ®¾p quan hÖ víi c¸c quèc gia nµy lµ c¸ch tèt nhÊt ®Ó ng¨n chÆn

(9)

Trung Quèc chi phèi ch©u ¸ vÒ l©u vÒ dµi.”

3.2 Ph¶n øng cña Mü ®èi víi viÖc gia t¨ng ng©n s¸ch qu©n sù cña Trung Quèc

Sù ph¸t triÓn qu©n sù cña Trung Quèc khiÕn Mü lo ng¹i vµ lu«n hoµi nghi tÝnh kh«ng minh b¹ch trong ho¹t ®éng quèc phßng cña n−íc nµy. Do ®ã, giíi l·nh ®¹o Mü lu«n thóc giôc Trung Quèc t¨ng c−êng ®é c«ng khai hãa qu©n sù.

Tr−íc hÕt, Mü rÊt quan t©m theo dâi sù gia t¨ng ng©n s¸ch qu©n sù vµ ph¸t triÓn qu©n sù cña Trung Quèc, nhÊt lµ viÖc Trung Quèc ®ang nghiªn cøu träng

®iÓm vÊn ®Ò x©y dùng h¶i qu©n “biÓn xa”. Mü quan t©m ®Õn viÖc Trung Quèc

®ang nghiªn cøu träng ®iÓm vÊn ®Ò x©y dùng h¶i qu©n “biÓn xa”. Mü cho r»ng h¶i qu©n Trung Quèc cã b−íc ph¸t triÓn thay ®æi rÊt lín nh−ng còng ch−a thÓ trë thµnh mèi uy hiÕp ®èi víi Mü. ... B¸o c¸o vÒ qu©n lùc Trung Quèc cña Bé Quèc phßng Mü th¸ng 5-2006 chØ râ: nÕu Trung Quèc chuyÓn h−íng chiÕn l−îc khèng chÕ biÓn th× cÇn ph¶i cã sù chuyÓn h−íng sau:

triÓn khai ®ãng tµu s©n bay, triÓn khai kh¶ n¨ng x©y dùng chèng ngÇm ë vïng n−íc s©u, triÓn khai vÒ kh¶ n¨ng t¸c chiÕn phßng kh«ng mang tÝnh khu vùc, giµnh

®−îc chñ ®éng vÒ tÊn c«ng tµu ngÇm vµ huÊn luyÖn trªn vïng biÓn quèc tÕ ph¶i

®−îc t¨ng c−êng.³

Trong nh÷ng n¨m ®Çu thÕ kû 21, chi phÝ quèc phßng cña Trung Quèc t¨ng rÊt nhanh so víi nh÷ng thËp niªn cuèi cña thÕ kû 20, viÖc hiÖn ®¹i hãa qu©n ®éi còng ®−îc ®Èy m¹nh. Ch¼ng h¹n, lôc

Theo thèng kª cña Së Nghiªn cøu chiÕn l−îc quèc tÕ Lu©n §«n vµ B¸o c¸o qu©n lùc Trung Quèc, n¨m 1997, Trung Quèc cã 80 s− bé binh, 10 s− thiÕt gi¸p, 10 s−

ph¸o binh, 1 s− s¬n ®Þa, ®Õn n¨m 2005

®· gi¶m xuèng cßn 25 s− bé binh víi 33 l÷ bé binh, 9 s− t¨ng thiÕt gi¸p víi 11 l÷

t¨ng thiÕt gi¸p, 3 s− ph¸o binh víi 15 l÷

ph¸o binh. Cßn vÒ sù ph¸t triÓn kh¶

Th¸ng 3/2006, phÝa Mü ®· h×nh dung qu©n lùc cña Trung Quèc nh− mét “c¬n b·o lín s¾p Ëp ®Õn”. Th¸ng 5-2006, b¸o c¸o vÒ qu©n lùc Trung Quèc cña Bé Quèc phßng Mü c«ng bè ®· chØ râ sè l−îng tµu cña h¶i qu©n Trung Quèc. Trong ®ã cã kho¶ng 25 khu trôc h¹m, 45 tµu hé vÖ, 50 tµu ®æ bé, 50 tµu ngÇm Diªzen, 5 tµu ngÇm h¹t nh©n, 45 tµu cao tèc mang tªn löa. XÐt tõ sè l−îng tµu vµ tæng träng t¶i, th× Trung Quèc chØ ®øng sau Mü, Nga vµ chiÕm vÞ trÝ thø 3 vÒ h¶i qu©n trªn thÕ giíi.⁴

Trong 10 n¨m tõ thËp kû 80 ®Õn thËp kû 90 cña thÕ kû 20, chi phÝ quèc phßng cña Trung Quèc theo tû gi¸ hèi ®o¸i cña

®ång ®«la chØ kho¶ng 10 tû USD, ngoµi chi phÝ cho sinh ho¹t cña ng−êi lÝnh, ho¹t ®éng mua s¾m trang bÞ hµng n¨m chØ t−¬ng ®−¬ng víi h¬n 2 tû USD ®−îc ph©n bæ cho lôc qu©n, kh«ng qu©n vµ ph¸o binh, ph©n bæ ®Õn h¶i qu©n chØ cã kho¶ng vµi tr¨m triÖu USD. Trong cïng giai ®o¹n nµy, tµu næi lín nhÊt mµ Trung Quèc chÕ t¹o chØ cã 2 chiÕn khu trôc h¹m 4000 tÊn lµ tµu 112 vµ 113,

(10)

trang bÞ kü thuËt trªn tµu ph¶i nhËp tõ nhiÒu n−íc kh¸c nhau. Sau thËp kû 90 cña thÕ kû 20, chi phÝ quèc phßng cña Trung Quèc hµng n¨m ®Òu t¨ng 2 con sè vµ sù ph¸t triÓn h¶i qu©n cña Trung Quèc còng cã sù ®¶m b¶o vÒ vËt chÊt hïng hËu. Trung Quèc ®· kh«ng ngõng t¨ng c−êng ®Çu t− cho x©y dùng quèc phßng, h¶i qu©n trë thµnh träng ®iÓm ph¸t triÓn cña Trung Quèc.

Ngay tõ n¨m 2005, Bé Quèc phßng Mü cho r»ng ng©n s¸ch qu©n sù cña Trung Quèc t¨ng kho¶ng 3 lÇn trong vßng 20 n¨m tíi, vµ ng©n s¸ch nµy cã thÓ lªn tíi 210-315 tû USD (gi¸ trÞ USD t−¬ng ®−¬ng víi n¨m 2005) vµ cßn h¬n n÷a trong n¨m 2025.⁵ Thùc tÕ, chi phÝ quèc phßng n¨m 2006 do Trung Quèc c«ng bè lµ kho¶ng 280 tû Nh©n d©n tÖ, t−¬ng ®−¬ng 36 tû USD. N¨m 2007, Trung Quèc t¨ng ng©n s¸ch quèc phßng lªn 17,8% lªn ®Õn 45 tû USD, møc cao nhÊt trong mét thËp kû qua.⁶ Ng−îc l¹i, mét b¸o c¸o cña TËp ®oµn RAND trong cïng thêi gian trªn cho hay do tèc ®é t¨ng tr−ëng kinh tÕ gi¶m vµ ¸p lùc ngµy cµng t¨ng ë trong n−íc yªu cÇu t¨ng chi phÝ x· héi cã thÓ k×m h·m chi phÝ qu©n sù trong t−¬ng lai cña Trung Quèc.

Nghiªn cøu cña RAND dù ®o¸n chi phÝ qu©n sù trong t−¬ng lai cña Trung Quèc vµo n¨m 2025 cã thÓ lªn tíi 185 tû USD, mét con sè vÉn rÊt Ên t−îng, nh−ng thÊp h¬n nhiÒu so víi dù ®o¸n cña Bé Quèc phßng Mü.⁷

Theo t− liÖu do Mü vµ §µi Loan c«ng bè, hiÖn nay, Trung Quèc ®ang trªn ®µ ph¸t triÓn m¹nh vÒ ®ãng tµu, nhÊt lµ vÒ

®ãng tµu míi vµ sè l−îng. Trung Quèc

chØ sau Mü. Tõ n¨m 2003 ®Õn nay, Trung Quèc cã 6 chiÕc khu trôc míi, träng t¶i ®Òu 7000 tÊn, ngoµi ra, Trung Quèc cßn nhËp tõ Nga 4 chiÕc tµu khu trôc líp hiÖn ®¹i. Bªn c¹nh ®ã, Trung Quèc ®· ®ãng ®−îc tµu hé vÖ kiÓu míi, träng t¶i còng ®−îc n©ng lªn ®Õn gÇn 4000 tÊn (tr−íc ®©y tµu hé vÖ chñ lùc líp Giang Hå, líp Giang VÖ chØ tõ 1000 ®Õn 2000 tÊn). Kh¶ n¨ng ®ãng tµu cña Trung Quèc ngµy cµng lín, tµu ngÇm h¹t nh©n kiÓu míi vµ tµu ngÇm h¹t nh©n th«ng th−êng ®· b¾t ®Çu ®−a vµo chÕ t¹o, tµu ngÇm líp Kilo nhËp mua tõ Nga n¨m 2007 ®· ®−a vµo sö dông. Trung Quèc

®ang x©y dùng h¶i qu©n biÓn xa, ngoµi viÖc ®ãng tµu cì lín ra, còng cÇn ph¶i gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò chi viÖn biÓn xa cña kh«ng qu©n tõ c¸c c¨n cø trªn bê vµ cÇn ph¶i ®¸p øng huÊn luyÖn bé ®éi cã kinh nghiÖm ®i biÓn xa. Theo ®¸nh gi¸

cña thÕ giíi, chi phÝ mua b¸n vò khÝ hµng n¨m cña Trung Quèc hiÖn nay cã thÓ ®¹t 20 tû USD, ph©n bæ cho h¶i qu©n kho¶ng 1/3. XÐt theo sè l−îng tµu mµ Nga b¸n cho Trung Quèc, 1 khu trôc h¹m líp hiÖn ®¹i kho¶ng 400 triÖu USD, 1 tµu ngÇm líp Kilo kho¶ng 200 triÖu USD, gi¸ vò khÝ s¶n xuÊt trong n−íc cßn thÊp h¬n nhiÒu, vÝ dô gi¸ b¸n 1 chiÕc tµu hé vÖ cho Th¸i Lan chØ cã 50 triÖu USD.

Trung Quèc chÕ t¹o tµu s©n bay cì lín, chi phÝ kho¶ng 2 tû USD, trong 10 n¨m nÕu nh− chÕ t¹o 3 chiÕc chØ chiÕm 1 phÇn rÊt nhá trong chi phÝ h¶i phËn.⁸

2.3 VÊn ®Ò §µi Loan

§µi Loan lµ vÊn ®Ò hÕt søc nh¹y c¶m chi phèi quan hÖ Mü - Trung kh«ng chØ ë

(11)

khÝa c¹nh chÝnh trÞ nh− ®· nªu ë trªn, mµ trªn thùc tÕ, vÊn ®Ò nµy cßn ®−îc coi lµ hµn thö biÓu ®o ®é nãng l¹nh cña mèi quan hÖ gi÷a hai n−íc trong lÜnh vùc qu©n sù - an ninh. Bëi v×, nã cã thÓ g©y ra xung

®ét, thËm chÝ cßn dÉn ®Õn chiÕn tranh gi÷a hai n−íc Mü - Trung.

Trong chuyÕn th¨m chÝnh thøc ®Õn B¾c Kinh ngµy 5-11-2007, Bé tr−ëng Quèc phßng Mü Robert Gates ®· gÆp Bé tr−ëng Quèc phßng Trung Quèc Tµo C−¬ng Xuyªn vµ c¸c nhµ l·nh ®¹o qu©n sù chñ chèt kh¸c vµ ®· nhÊt trÝ ph¸t triÓn “®−êng d©y nãng qu©n sù” trùc tiÕp cña hai Bé Quèc phßng. §−êng d©y nãng nµy ®−îc ChÝnh quyÒn Bush ®¸nh gi¸

cao nh− mét ®éng th¸i nh»m gia t¨ng sù æn ®Þnh vµ tÝnh minh b¹ch trong mèi quan hÖ Mü - Trung. §©y lµ lÇn ®Çu tiªn Trung Quèc thiÕt lËp ®−êng d©y nãng qu©n sù khiÕn d− luËn hy väng hai c−êng quèc thÕ giíi ®ang nç lùc t¹o dùng sù tin cËy lÉn nhau vµ cã thÓ tr¸nh ®−îc nh÷ng cuéc chiÕn tranh mang tÝnh bét ph¸t. Trong khi ®ã, nhiÒu ng−êi cho r»ng mèi lo ng¹i lín nhÊt cña Mü lµ cã thÓ x¶y ra cuéc chiÕn tranh gi÷a Mü - §µi Loan víi Trung Quèc bëi sù ®èi lËp lín vÒ t− t−ëng ®ßi ®éc lËp cña §µi Loan. Do

®ã, viÖc Mü vµ Trung Quèc thiÕt lËp

®−êng d©y nãng qu©n sù cã thÓ më ra hy väng gi¶i quyÕt vÊn ®Ò hai bê vµ cã thÓ tr¸nh ®−îc nh÷ng xung ®ét qu©n sù gi÷a Mü hay §µi Loan víi h¶i qu©n Trung Quèc. C¸c nhµ ph©n tÝch qu©n sù cho

®©y lµ b−íc tiÕn míi trong quan hÖ qu©n sù, còng nh− sù tin cËy lÉn nhau gi÷a hai n−íc. §©y chÝnh lµ c¸i “gèc” ®¶m b¶o cho an ninh qu©n sù Mü - Trung, theo ®ã

hai n−íc cã thÓ ®óc kÕt nh÷ng môc ®Ých quan träng ®−îc chia sÎ cïng nhau - nh−

kiÒm chÕ vµ ng¨n chÆn bÊt kú ®éng th¸i chÝnh thøc nµo tiÕn tíi ®éc lËp cña §µi Loan vµ ®¶m b¶o ch¾c ch¾n r»ng quan hÖ Mü - Trung duy tr× trªn c¬ së song ph−¬ng h¬n lµ ba ph−¬ng... §i theo h−íng nµy, ngµy 6-11-2007, «ng Gates kh¼ng ®Þnh r»ng Washington “kiªn quyÕt chèng l¹i bÊt kú nç lùc nµo cña bÊt cø ai muèn ®¬n ph−¬ng thay ®æi nguyªn tr¹ng” ®Ó ®¸p l¹i mèi lo ng¹i cña Chñ tÞch n−íc Trung Quèc Hå CÈm §µo vµ Phã Chñ tÞch ñy ban qu©n sù Trung

−¬ng Qu¸ch B¸ Hïng. PhÝa Trung Quèc còng thÓ hiÖn th¸i ®é tÝch cùc h¬n khi ph¸t biÓu tr−íc §¹i héi §¶ng Céng s¶n Trung Quèc lÇn thø 17, ngµy 15-10- 2007, «ng Hå CÈm §µo cam kÕt “mét tháa thuËn hßa b×nh” víi §µi Loan, tuyªn bè r»ng Trung Quèc mong muèn

“x©y dùng khung ®èi tho¹i cho sù ph¸t triÓn hßa b×nh cña mèi quan hÖ hai bê Eo biÓn §µi Loan, vµ tõ ®ã më ra mét giai ®o¹n míi ph¸t triÓn hßa b×nh”.

Quan ®iÓm trªn cña «ng Hå ®−îc Washington coi nh− mét b−íc ®i tÝch cùc

“®óng h−íng trong viÖc t×m c¸ch tiÕp thªm sinh lùc cho cuéc ®èi tho¹i hai bê”

nh− tuyªn bè cña Ng−êi ph¸t ng«n Nhµ Tr¾ng Gordon Johndroe.⁹

®Þnh. Sù hîp t¸c qu©n sù - an ninh gi÷a Mü vµ Trung Quèc ngµy cµng ®−îc më réng ®óng víi tÇm vãc cña mét siªu c−êng vµ mét siªu c−êng ®ang trçi dËy.

(12)

Mü - Trung lµ bé phËn hîp thµnh quan träng cña mèi quan hÖ tæng thÓ cña hai n−íc, mÆc dï sù ph¸t triÓn cña mèi quan hÖ nµy vÉn kh«ng hÒ thuËn buåm xu«i giã.

Cïng víi sù ph¸t triÓn cña toµn cÇu hãa vµ søc m¹nh cña Trung Quèc kh«ng ngõng t¨ng lªn ®· khiÕn cho sù phô thuéc lÉn nhau vµ lîi Ých chung gi÷a hai n−íc ngµy cµng t¨ng ®−a ®Õn viÖc giao l−u vµ hîp t¸c qu©n sù lµ ®iÒu kh«ng tr¸nh khái mét khi Mü ch−a ®ñ søc m¹nh tæng thÓ lÊn ¸t søc m¹nh tæng thÓ cña Trung Quèc vµ ng−îc l¹i.

Do ®ã, bªn c¹nh sù ph¸t triÓn tÝch cùc nãi trªn th× gi÷a hai n−íc vÉn tån t¹i nhiÒu m©u thuÉn bÊt ®ång vµ sù thiÕu tin t−ëng lÉn nhau vÒ mÆt qu©n sù - an ninh. VÒ ®iÒu nµy, gi¸o s− TrÞnh VÜnh Niªn (Xinhgapo) cho r»ng hiÖn nay gi÷a hai n−íc vÉn tån t¹i “sù kh«ng tin t−ëng nhau vÒ mÆt an ninh”. ViÖc hiÖn ®¹i hãa qu©n sù cña Trung Quèc khiÕn Mü c¶nh gi¸c vµ lo l¾ng, sù ph¸t triÓn qu©n sù cña Mü còng t¹o nªn hiÖu øng nh− vËy

®èi víi Trung Quèc. Mü lu«n muèn x¸c

®Þnh vÞ trÝ siªu c−êng sè mét cña m×nh nªn Mü lu«n t×m c¸ch bao v©y Trung Quèc chÆn ®øng qu¸ tr×nh ph¸t triÓn tæng thÓ cña Trung Quèc, nhÊt lµ vÒ lÜnh vùc qu©n sù - an ninh, ®Æng kh«ng ®Ó Trung Quèc trë thµnh mét thÕ lùc tranh chÊp vÞ trÝ siªu c−êng cña Mü trong t−¬ng lai. Cßn Trung Quèc còng t¨ng c−êng hiÖn ®¹i hãa quèc phßng ®Ó phßng ngõa mèi ®e däa tõ bªn ngoµi vµ v−¬n lªn vÞ trÝ siªu c−êng khu vùc ch©u ¸ - Th¸i B×nh D−¬ng trong lÜnh vùc qu©n sù - an ninh, nªn quan hÖ Mü - Trung Quèc trong lÜnh vùc qu©n sù - an ninh lu«n tån t¹i nh÷ng bÊt ®ång m©u thuÉn song l¹i

kh«ng dÉn ®Õn xung ®ét qu©n sù v× c¶ hai n−íc ®Òu kh«ng muèn x¶y ra chiÕn tranh, nã kh«ng ®em l¹i lîi Ých g× cho c¶ hai n−íc trong thêi ®¹i toµn cÇu hãa vµ khu vùc hãa kinh tÕ ®ang lµm cho møc ®é tïy thuéc lÉn nhau vÒ kinh tÕ ngµy cµng t¨ng gi÷a Mü vµ Trung Quèc. §iÒu nµy ®· lý gi¶i v× sao Mü vÉn ph¶i tiÕp tôc lùa chän gi÷a bao v©y vµ giao l−u, gi÷a qu©n sù vµ kinh tÕ.

¶nh h−ëng cña c¸c lùc l−îng trong n−íc Mü, chiÕn l−îc cña Mü ®èi víi Trung Quèc sÏ cã khuynh h−íng kh¸c nhau trong tõng thêi kú kh¸c nhau.¹⁰ Nã còng lý gi¶i tÝnh chÊt hai mÆt trong chÝnh s¸ch cña Mü ®èi víi Trung Quèc./.

chó thÝch:

1. LªKh−¬ngThïy®Ò tµicÊpviÖn 2003

2 LiÖuTrungQuèccãhîpt¸cvíiMütrong c¸cvÊn®ÒquèctÕkh¸c,TKTGsè244

6 VaitrßcñaMianmatrongchÝnhs¸ch®èi ngo¹icñaÊn§é,TK§B26-10-2007

10 Tinthamkh¶onéibé^-PhÇnquèctÕ^-Sè:

110/TKNB^-QT, ngµy13-6-2007,tr.5