§¹O §øC trong quan hÖ GIA §×NH D¦íI T¸C §éNG CñA KINH TÕ THÞ TR¦êNG
NguyÔn ThÞ Thä(*) ïng víi qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸,
hiÖn ®¹i ho¸ vµ ®« thÞ hãa víi quy m« vµ tèc ®é ngµy cµng gia t¨ng, sù chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ tõ c¬ chÕ tËp trung, bao cÊp sang kinh tÕ thÞ tr−êng ë ViÖt Nam nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· t¸c
®éng s©u s¾c ®Õn thiÕt chÕ gia ®×nh - mét thiÕt chÕ l©u ®êi vµ bÒn v÷ng song còng hÕt søc nh¹y c¶m víi mäi biÕn ®æi x· héi, vµ ®Æc biÖt lµ tíi ®¹o ®øc gia
®×nh. Thùc tÕ cho thÊy, ngoµi nh÷ng t¸c
®éng tÝch cùc, kinh tÕ thÞ tr−êng cßn lµ mét th¸ch thøc, mét m«i tr−êng tiªu cùc
®èi víi ®¹o ®øc x· héi. Sù chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ cïng lóc ®· kÐo theo nh÷ng biÕn ®æi trong v¨n ho¸, ®¹o ®øc x· héi còng nh− ®¹o ®øc gia ®×nh. Nh÷ng ®ît sãng biÕn ®æi nhiÒu mÆt cña x· héi ®·
déi vµo gia ®×nh, t¸c ®éng ®Õn ®¹o ®øc gia ®×nh. Kh«ng Ýt nh÷ng gi¸ trÞ, nh÷ng chuÈn mùc ®¹o ®øc gia ®×nh ®ang bÞ vi ph¹m, thÓ hiÖn lÖch l¹c.
Nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc
D−íi t¸c ®éng cña kinh tÕ thÞ tr−êng, quan hÖ gi÷a c¸c thµnh viªn trong gia ®×nh hiÖn nay cã nhiÒu biÕn
®æi tÝch cùc. Lîi Ých c¸ nh©n ®−îc t«n träng, tÝnh ®éc lËp tù chñ, s¸ng t¹o cña mçi thµnh viªn ®−îc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn. Mèi quan hÖ b×nh ®¼ng gi÷a vî vµ
chång lµ nÐt tiªu biÓu cña gia ®×nh míi vµ cã ¶nh h−ëng ®Õn quan hÖ gi÷a cha mÑ vµ con c¸i. Cha mÑ th«ng c¶m, gÇn gòi con, t«n träng quyÒn tù do vµ nh©n c¸ch cña con, tõ ®ã t¹o ®iÒu kiÖn th¸o gì m©u thuÉn, hiÓu lÇm dÔ x¶y ra gi÷a hai thÕ hÖ.(*)Tr−íc ®©y tÝnh æn ®Þnh cña gia
®×nh th−êng ®−îc ®¶m b¶o bëi c¸c quan hÖ mang tÝnh mét chiÒu gi÷a chång vµ vî, gi÷a cha mÑ vµ con c¸i. HiÖn nay sù chi phèi cña tÝnh b×nh ®¼ng chiÕm −u thÕ. H¹nh phóc gia ®×nh phô thuéc rÊt nhiÒu vµo sù t«n träng vµ quan t©m lÉn nhau cña c¸c thµnh viªn trong gia ®×nh.
Trong quan hÖ gi÷a cha mÑ vµ con c¸i, víi c¸c chuÈn mùc ®¹o ®øc lµ Tõ vµ HiÕu, d−íi t¸c ®éng cña kinh tÕ thÞ tr−êng, sù t¨ng tr−ëng cña kinh tÕ, sù t¹o ®iÒu kiÖn tèi ®a cho sù ph¸t triÓn toµn diÖn cña c¸ nh©n, cha mÑ cã nhiÒu
®iÒu kiÖn, c¬ héi h¬n ®Ó thÓ hiÖn t×nh th−¬ng yªu, tr¸ch nhiÖm cña m×nh ®èi víi con c¸i c¶ vÒ vËt chÊt lÉn tinh thÇn.
Tõ lo cho hiÖn t¹i ®Õn c¶ t−¬ng lai l©u dµi cña con. Cïng víi ®ã, con c¸i còng cã
®iÒu kiÖn, c¬ héi ®Ó thÓ hiÖn ch÷ hiÕu cña m×nh víi «ng bµ, cha mÑ. NhiÒu ng−êi con cã chÝ khÝ, häc réng, tµi cao, cã
(*) TS., §¹i häc S− ph¹m Hµ Néi.
C
®Þa vÞ trong x· héi ®· lo ®−îc cho «ng bµ, cha mÑ mét cuéc sèng ®Çy ®ñ, gióp
«ng bµ, cha mÑ th− th¸i an h−ëng tuæi giµ. RÊt nhiÒu gia ®×nh trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, bªn c¹nh sù ®Çy ®ñ vÒ vËt chÊt vÉn gi÷ ®−îc sù Êm cóng vÒ mÆt tinh thÇn, ®¹o ®øc, gi÷ ®−îc nÒn nÕp gia phong cña gia ®×nh, dßng hä vµ x©y dùng gia ®×nh thùc sù trë thµnh gi¸ ®ì, bÖ phãng cho sù v−¬n cao vµ v−¬n xa mét c¸ch v÷ng ch¾c cña mçi thµnh viªn.
Trong quan hÖ vî chång còng vËy, d−íi sù t¸c ®éng tÝch cùc cña kinh tÕ thÞ tr−êng, khi vÞ trÝ, vai trß cña ng−êi vî
®· thay ®æi so víi tr−íc ®©y th× nh÷ng chuÈn mùc ®¹o ®øc nh− T×nh nghÜa, Thuû chung, Hoµ thuËn còng cã c¬ së v÷ng ch¾c h¬n. So víi thêi phong kiÕn x−a kia, quyÒn b×nh ®¼ng gi÷a nam vµ n÷ trong gia ®×nh hiÖn nay cã b−íc tiÕn bé râ rÖt. HiÕn ph¸p n−íc ta cã nh÷ng
®iÒu luËt râ rµng kh¼ng ®Þnh quyÒn b×nh ®¼ng vÒ mäi mÆt cña phô n÷. LuËt h«n nh©n vµ gia ®×nh ban hµnh n¨m 1959 víi nhiÒu lÇn söa ®æi, bæ sung ®·
ngµy cµng cô thÓ ho¸ chÆt chÏ h¬n vÒ quyÒn h¹n, tr¸ch nhiÖm cña c¸c thµnh viªn trong gia ®×nh. NÕu tr−íc ®©y, khi nãi ®Õn chung thuû, th−êng yªu cÇu cao
®èi víi ng−êi vî “chÝnh chuyªn mét chång”, th× hiÖn nay chung thuû ®−îc
®Æt ra cho c¶ vî vµ chång, nã nh− mét
®ßi hái mµ c¶ hai ph¶i cïng nhau thùc hiÖn ®Ó duy tr× tæ Êm cña m×nh. Tr−íc
®©y, khi nãi ®Õn hoµ thuËn, còng th−êng lµ sù ®ßi hái cao h¬n ®èi víi ng−êi phô n÷, th× hiÖn nay, còng vÉn lµ
"nhÉn nhÞn ®Ó trong Êm ngoµi ªm", nh−ng hä ®· nhËn ®−îc sù chia sÎ nhiÒu h¬n tõ phÝa ng−êi chång vµ d− luËn x·
héi, hä ®−îc thÓ hiÖn chÝnh kiÕn, quan
®iÓm ®óng cña m×nh víi ng−êi chång trong nh÷ng ®iÒu kiÖn thÝch hîp.…
Quan hÖ anh chÞ vµ em, víi nh÷ng chuÈn mùc ®¹o ®øc lµ Hoµ thuËn, §Ô còng cã nh÷ng biÓu hiÖn biÕn ®æi tÝch cùc d−íi t¸c ®éng cña kinh tÕ thÞ tr−êng.
NhiÒu gia ®×nh dï m¶i lo lµm ¨n, m¶i lo m−u sinh, nh−ng «ng bµ, cha mÑ vÉn kh«ng quªn d¹y cho con ch¸u nh÷ng gi¸
trÞ ®¹o ®øc truyÒn thèng cña gia ®×nh, cña d©n téc trong quan hÖ anh chÞ em víi nhau; nhiÒu gia ®×nh dï giµu cã hay nghÌo khã vÒ vËt chÊt nh−ng con c¸i sèng vÉn cã t×nh cã nghÜa víi nhau, s½n sµng chia ngät sÎ bïi, cïng gióp nhau
®Ó v−¬n lªn trong cuéc sèng. Cã nh÷ng gia ®×nh, bè mÑ kh«ng cßn th× anh chÞ vÉn thay bè mÑ ®Ó lo cho c¸c em, vµ ng−îc l¹i còng cã rÊt nhiÒu ng−êi em biÕt nghe lêi anh chÞ, hoµ thuËn, cã ý chÝ vµ biÕt v−¬n lªn trong cuéc sèng.
Nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc
Trong quan hÖ gi÷a cha mÑ vµ con c¸i, chuÈn mùc ®¹o ®øc Tõ, HiÕu cña gia
®×nh ViÖt Nam hiÖn nay còng ®ang chÞu nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc kh«ng nhá tõ mÆt tr¸i cña kinh tÕ thÞ tr−êng. VÒ Tõ, lßng yªu th−¬ng, sù hy sinh cña cha mÑ dµnh cho con c¸i, còng biÕn ®æi rÊt râ.
Cã nhiÒu gia ®×nh sinh Ýt con, l¹i cã ®iÒu kiÖn kinh tÕ nªn th−êng nu«ng chiÒu con qu¸ møc, lµm cho con l−êi lao ®éng, ham h−ëng thô, tù t− tù lîi, quen thãi ngang ng−îc, ý chÝ yÕu ít, ng«ng cuång, t− t−ëng chñ nghÜa vÞ kû, thiÕu tinh thÇn tr¸ch nhiÖm víi x· héi, dÔ bÞ lîi dông, mª hoÆc, cuèi cïng ®i vµo con
®−êng ph¹m téi. ë mét sè gia ®×nh giµu cã th−êng chiÒu con b»ng c¸ch tho¶ m·n tiÒn b¹c hay nh÷ng nhu cÇu mµ con c¸i
®Æt ra, bÊt chÊp nhu cÇu ®ã lµ chÝnh
®¸ng hay kh«ng. Nh÷ng viÖc lµm nh−
vËy cña cha mÑ ®· v« t×nh t¹o ra tÝnh Ých kû cho con c¸i, khiÕn chóng chØ biÕt
tiªu tiÒn mµ kh«ng cÇn biÕt xuÊt xø còng nh− gi¸ trÞ cña nh÷ng ®ång tiÒn
®ã. ChÝnh sù quan t©m kh«ng chu ®¸o, hay Ýt quan t©m cña nhiÒu bËc cha mÑ, cïng víi t×nh tr¹ng v¨n ho¸ phÈm ®åi trôy kh«ng ®−îc kiÓm so¸t chÆt chÏ trªn thÞ tr−êng ®· dÉn tíi t×nh tr¹ng trÎ em h− trong x· héi ngµy mét t¨ng.
B¸o An ninh thÕ giíi sè 751, ra ngµy 29/4/2008, trong bµi “Cßn tuæi '« mai m¬' mµ ®· dËy mïi giang hå” ®· nªu lªn
“ChØ trong quý I/2008 ®· cã h¬n 100 vô ë thµnh phè Hå ChÝ Minh, tõ nh÷ng m©u thuÉn nhá, tõ nh÷ng ghen tu«ng cña tuæi häc trß ®· dÉn tíi xÝch mÝch xung ®ét g©y th−¬ng tÝch, thËm chÝ ®·
cã vô g©y ra tö vong” (3). NhiÒu gia
®×nh, cha mÑ th−êng bËn rén víi c«ng viÖc, thêi gian dµnh cho con c¸i vµ qu¶n lý chóng rÊt Ýt, thËm chÝ nhiÒu cha mÑ
®i lµm tõ s¸ng sím ®Õn tËn khuya míi trë vÒ nhµ. §èi víi mét sè ng−êi, tr¸ch nhiÖm quan t©m ®Õn con c¸i cßn ®−îc hiÓu mét c¸ch lÖch l¹c, ®¬n thuÇn chØ lµ viÖc cung cÊp ®Çy ®ñ vÒ vËt chÊt råi göi con vµo nhµ tr−êng hoÆc th¶ láng viÖc qu¶n lý trong m«i tr−êng x· héi. Mét bé phËn gia ®×nh th¸i qu¸ l¹i qu¶n thóc con mét c¸ch qu¸ kh¾t khe, nghiªm cÊm con, c¸ch ly con khái m«i tr−êng x· héi, b¹n bÌ; ®¸nh ®Ëp, chöi m¾ng... lµm cho con hoÆc lµ sî h·i, nhót nh¸t, hoÆc l×
lîm, b−íng bØnh, bÊt cÇn. Trong hoµn c¶nh ®ã, c¸c em dÔ bá nhµ, lang thang vµ r¬i vµo c¸c tÖ n¹n x· héi.
NhiÒu gia ®×nh bè mÑ hy väng rÊt nhiÒu vµo con c¸i, th«ng qua viÖc mong muèn con c¸i thµnh ®¹t lµm r¹ng rì tæ t«ng, nh−ng thiÕu ph−¬ng thøc gi¸o dôc phï hîp, khoa häc, thiÕu ®èi tho¹i víi con c¸i, ®Ó chóng mang t©m tr¹ng bÞ Ðp buéc, bøc b¸ch khi kh«ng ®¹t ®−îc nh÷ng yªu cÇu qu¸ cao, bè mÑ m¾ng má,
thªm vµo ®ßn roi, kh«ng chó ý ®Õn tÝnh tù t«n vµ t×nh c¶m cña con khiÕn t©m hån trÎ bÞ chai s¹n, n¶y sinh t©m lý ph¶n ®èi, c¨m thï gia ®×nh vµ x· héi, vµ tõ ®ã dÉn ®Õn t×nh tr¹ng lo nhiÒu mµ kÕt qu¶ thu ®−îc l¹i rÊt Ýt.
Bªn c¹nh Tõ, th× HiÕu còng chÞu nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc tõ kinh tÕ thÞ tr−êng. Trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr−êng, nhiÒu gia ®×nh con c¸i ®· thùc hiÖn rÊt tèt tr¸ch nhiÖm vµ bæn phËn cña m×nh ®èi víi cha mÑ. Tuy nhiªn, còng kh«ng Ýt gia ®×nh con c¸i ®· d−êng nh− xa l¹ víi ch÷ hiÕu. Ch−¬ng tr×nh thêi sù §µi truyÒn h×nh ViÖt Nam tèi 19/11/2008 ®· ®−a tin h×nh ¶nh ng−êi con trai ®¸nh ®Ëp, hµnh h¹, ng−îc ®·i mÑ ruét cña m×nh, lµ mét hiÖn t−îng b¸o ®éng vÒ ch÷ hiÕu. §ã lµ mét bé phËn nh÷ng ng−êi chØ biÕt ®Õn b¶n th©n m×nh, chØ biÕt ®Õn sù tho¶ m·n nhu cÇu vËt chÊt cña m×nh mµ quªn ®i hoÆc cè t×nh kh«ng thùc hiÖn bæn phËn lµm con.
Kh«ng Ýt ng−êi giµ trë nªn c« ®¬n, xa l¹ ngay trong chÝnh ng«i nhµ cña m×nh.
Trªn thùc tÕ, nhiÒu ng−êi con ®· cã th¸i
®é bÊt nh©n, bÊt nghÜa, thiÕu t«n träng hoÆc cã hµnh vi hçn l¸o, v« ®¹o ®øc víi cha mÑ. Mét sè ng−êi coi viÖc nu«i d−ìng, ch¨m sãc cha mÑ nh− mét g¸nh nÆng. Mét sè ng−êi kh¸c l¹i nghÜ r»ng, chØ cÇn ®ãng gãp tiÒn b¹c ®Ó nu«i d−ìng cha mÑ lµ ®· lµm trßn bæn phËn cña ng−êi con. Cã nh÷ng gia ®×nh kinh tÕ khã kh¨n, ®iÒu kiÖn vËt chÊt eo hÑp nªn kh«ng cã hoÆc th−êng l¶ng tr¸nh viÖc ch¨m sãc cha mÑ. Nh−ng còng cã nh÷ng ng−êi rÊt giµu cã th× l¹i b¸o hiÕu chØ b»ng c¸ch thuª nh÷ng ng−êi xa l¹ vÒ ch¨m sãc cha mÑ, ®Ó cha mÑ sèng trong buån tñi, c« ®¬n.
Trong quan hÖ vî chång, nh÷ng chuÈn mùc ®¹o ®øc nh− T×nh nghÜa,
Thuû chung, Hoµ thuËn ë ®©u ®ã còng
®ang bÞ x¸o trén. Chñ nghÜa c¸ nh©n, vÞ kû ®ang ph¸t triÓn, dÉn ®Õn sù kh«ng æn ®Þnh vµ thiÕu bÒn v÷ng cña nhiÒu cuéc h«n nh©n. Quan niÖm vÒ ®¹o ®øc trong h«n nh©n hiÖn nay còng ®ang biÕn ®æi. Xu h−íng thùc dông, vô lîi trong h«n nh©n xuÊt hiÖn kh¸ nhiÒu.
Nh÷ng cuéc h«n nh©n kh«ng xuÊt ph¸t trªn c¬ së cña t×nh yªu mµ trªn c¬ së cña sù tÝnh to¸n v× lîi nhuËn, v× tiÒn b¹c... ®ang ngµy cµng gia t¨ng, cïng víi
®ã lµ t×nh tr¹ng ly h«n vµ b¹o hµnh gia
®×nh. Theo thèng kª cña c¸c c¬ quan chøc n¨ng “tõ n¨m 2000 ®Õn 2005, tßa
¸n c¸c ®Þa ph−¬ng trong c¶ n−íc ®· thô lý vµ gi¶i quyÕt s¬ thÈm 352.047 vô ¸n liªn quan ®Õn lÜnh vùc h«n nh©n gia
®×nh, trong ®ã cã tíi 186.054 vô ly h«n;... Riªng Hµ Néi giai ®o¹n 1997- 2005, trong sè 7.372 vô ly h«n th× cã tíi 1/3 sè vô do ng−êi vî kh«ng chÞu næi sù ng−îc ®·i cña chång... Nguyªn nh©n b¹o hµnh gia ®×nh dÉn ®Õn ly h«n chiÕm tíi 60%” (4, tr.8).
Quan hÖ anh chÞ em trong gia ®×nh,
®−îc coi lµ m¸u mñ ruét thÞt, thiªng liªng kh«ng g× thay thÕ ®−îc, còng ®ang cã nh÷ng biÓu hiÖn biÕn ®æi tiªu cùc.
Bªn c¹nh phÇn lín c¸c gia ®×nh vÉn duy tr× ®−îc nh÷ng nÐt ®Ñp cña nÒn nÕp gia phong, em kÝnh anh, anh nh−êng em th×
còng cã mét bé phËn kh«ng nhá gia ®×nh anh chÞ em bÊt hoµ, c·i v·, kiÖn tông, chÐm giÕt lÉn nhau tranh giµnh cña c¶i.
Khi bÞ ®ång tiÒn chi phèi, khi gi¸ trÞ vËt chÊt lÊn ¸t gi¸ trÞ tinh thÇn th× nhiÒu ng−êi ®· mÊt c¶ nh©n tÝnh, ®· x©m h¹i c¶ nh÷ng gi¸ trÞ ®¹o ®øc cèt lâi nhÊt cña con ng−êi - gi¸ trÞ ®¹o ®øc trong gia
®×nh. Nh÷ng c©u chuyÖn ®au lßng vÒ
®¹o ®øc gia ®×nh, nh÷ng vô kiÖn c¸o, tranh giµnh, chÐm giÕt lÉn nhau gi÷a
nh÷ng ng−êi th©n trong gia ®×nh ®ang diÔn ra ë nhiÒu n¬i, ®ang g©y ra nh÷ng tæn thÊt, ¶nh h−ëng kh«ng nhá tíi ®êi sèng c¸ nh©n vµ sù ph¸t triÓn cña x·
héi. VÝ dô minh chøng lµ tr−êng hîp b¸o KhuyÕn häc vµ D©n TrÝ ngµy 26/4/2006
®−a tin: "Tßa ¸n nh©n d©n thµnh phè Hµ Néi ®· më phiªn tßa xÐt xö vµ tuyªn ph¹t tö h×nh ®èi víi bÞ c¸o NguyÔn §øc ThuËn ë tæ 36 ph−êng Ngäc Thôy, quËn Long Biªn, thµnh phè Hµ Néi vÒ téi
“giÕt ng−êi” theo ®iÒu 93 Bé luËt h×nh sù. Ng−êi mµ ThuËn giÕt lµ chÞ g¸i cña m×nh. Nguyªn nh©n lµ do m©u thuÉn n¶y sinh tõ viÖc ph©n chia quyÒn sö dông ®Êt thõa kÕ do bè mÑ ®Ó l¹i” (5).
Mét sè vÊn ®Ò ®Æt ra
§¹o ®øc gia ®×nh ViÖt Nam ®· vµ
®ang biÕn ®æi d−íi t¸c ®éng cña nh÷ng chuyÓn biÕn x· héi vµ giao l−u v¨n ho¸, trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr−êng. Cã nh÷ng khÝa c¹nh biÕn ®æi theo xu h−íng tÝch cùc, nh−ng còng cã nh÷ng biÕn ®æi l¹i c¶n trë chÝnh qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña gia ®×nh. Sù biÕn ®æi ®ã ®ang ®Æt ra mét sè vÊn ®Ò ®èi víi sù nghiÖp x©y dùng ®¹o
®øc gia ®×nh ë n−íc ta hiÖn nay:
Thø nhÊt, lµm thÕ nµo ®Ó võa ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr−êng lµm c¬ së cho sù ph¸t triÓn x· héi, võa kh¾c phôc ®−îc nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc cña quy luËt thÞ tr−êng ®èi víi ®¹o ®øc nãi chung vµ ®¹o
®øc gia ®×nh nãi riªng.
Thø hai, trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr−êng, d©n chñ vµ kû c−¬ng lµ hai yÕu tè thèng nhÊt t¹o ra ®éng lùc cho sù ph¸t triÓn x· héi vµ ®¹o ®øc gia ®×nh.
Tuy vËy, ë n−íc ta hiÖn nay, d©n chñ vµ kû c−¬ng ®ang béc lé nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh. M©u thuÉn gi÷a t×nh tr¹ng h¹n chÕ cña d©n chñ, kû c−¬ng vµ yªu cÇu cña x©y dùng ®¹o ®øc gia ®×nh cÇn
®−îc nhËn thøc vµ gi¶i quyÕt phï hîp víi ®iÒu kiÖn hiÖn nay.
Thø ba, viÖc ®¸p øng c¸c nhu cÇu vÒ vËt chÊt vµ tinh thÇn cho mçi thµnh viªn trong gia ®×nh cßn h¹n chÕ, g©y khã kh¨n nhÊt ®Þnh cho viÖc h×nh thµnh c¸c chuÈn mùc ®¹o ®øc gia ®×nh.
Thø t−, gi¸o dôc lµ nh©n tè t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ®¹o ®øc gia ®×nh. Nh−ng gi¸o dôc
®¹o ®øc gia ®×nh ch−a ®−îc quan t©m
®óng møc, kh«ng ®−îc tiÕn hµnh ®ång bé, kh«ng ®−îc phèi hîp cã hiÖu qu¶
trªn ph¹m vi toµn x· héi. M©u thuÉn gi÷a nh÷ng h¹n chÕ cña hiÖn tr¹ng nhËn thøc vai trß vµ phèi hîp hµnh
®éng gi÷a c¸c chñ thÓ gi¸o dôc ®¹o ®øc gia ®×nh víi yªu cÇu gi¸o dôc ®¹o ®øc gia ®×nh ®ang cÇn ®−îc gi¶i quyÕt.
Thø n¨m, kinh tÕ thÞ tr−êng vµ qu¸
tr×nh hiÖn ®¹i ho¸ x· héi tÊt yÕu ®ßi hái nh÷ng gi¸ trÞ, nh÷ng chuÈn mùc ®¹o
®øc hiÖn ®¹i t−¬ng øng. Tuy vËy, m©u thuÉn gi÷a truyÒn thèng vµ hiÖn ®¹i lµ vÊn ®Ò kh«ng thÓ kh«ng tÝnh ®Õn, kh«ng thÓ kh«ng gi¶i quyÕt nh»m thóc ®Èy sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ®¹o ®øc gia
®×nh ë n−íc ta hiÖn nay.
Tõ nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra ®èi víi viÖc x©y dùng ®¹o ®øc gia ®×nh ViÖt Nam trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, cã thÓ l−u t©m
®Õn mét sè nhãm gi¶i ph¸p sau:
1. §Èy m¹nh viÖc t¹o lËp c¸c ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi thuËn lîi cho sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ®¹o ®øc gia ®×nh
Trong nhãm gi¶i ph¸p nµy, tr−íc hÕt, cÇn t¨ng c−êng vai trß ®iÒu tiÕt cña Nhµ n−íc ®èi víi kinh tÕ thÞ tr−êng. V×, thùc chÊt cña c¬ chÕ thÞ tr−êng cã sù
®iÒu tiÕt cña Nhµ n−íc lµ ë chç, Nhµ n−íc qu¶n lý, ®iÒu tiÕt thÞ tr−êng b»ng ph¸p luËt, chÝnh s¸ch, kÕ ho¹ch vµ c¸c
®ßn bÈy kinh tÕ nh»m kÝch thÝch tÝnh n¨ng ®éng cña mçi ng−êi trong ho¹t
®éng lµm giµu chÝnh ®¸ng cho b¶n th©n, gia ®×nh vµ x· héi, t¹o c¬ së cho sù ph¸t triÓn cïng chiÒu gi÷a ®¹o ®øc vµ kinh tÕ.
Thø hai, khuyÕn khÝch ph¸t triÓn kinh tÕ gia ®×nh. Theo quan ®iÓm duy vËt lÞch sö, x· héi loµi ng−êi tån t¹i vµ ph¸t triÓn lµ do ba lo¹i s¶n xuÊt quy
®Þnh: S¶n xuÊt ra con ng−êi, s¶n xuÊt ra cña c¶i vËt chÊt vµ s¶n xuÊt ra ®êi sèng tinh thÇn, trong ®ã s¶n xuÊt vËt chÊt mang tÝnh quyÕt ®Þnh. Bëi vËy, ho¹t
®éng kinh tÕ lµ chøc n¨ng tù nhiªn cña mäi gia ®×nh, trong mäi thêi ®¹i; do ®ã, khuyÕn khÝch ph¸t triÓn kinh tÕ gia
®×nh lµ c¬ së cho viÖc x©y dùng vµ ph¸t triÓn ®¹o ®øc gia ®×nh. K. Marx ®· tõng viÕt: “tiÒn ®Ò ®Çu tiªn cña mäi sù tån t¹i cña con ng−êi, vµ do ®ã lµ tiÒn ®Ò cña mäi lÞch sö, ®ã lµ: Ng−êi ta ph¶i cã kh¶
n¨ng sèng ®· råi míi cã thÓ 'lµm ra lÞch sö'. Nh−ng muèn sèng ®−îc th× tr−íc hÕt cÇn ph¶i cã thøc ¨n, thøc uèng, nhµ ë, quÇn ¸o vµ mét vµi thø kh¸c n÷a” (6, tr.39-40).
Thø ba, ph¸t huy d©n chñ vµ kû c−¬ng t¹o ®iÒu kiÖn cho x©y dùng ®¹o
®øc vµ ®¹o ®øc gia ®×nh. CÇn x©y dùng, ban hµnh, tæ chøc tuyªn truyÒn, triÓn khai thi hµnh c¸c luËt, v¨n b¶n d−íi luËt liªn quan ®Õn gia ®×nh, ®¹o ®øc gia
®×nh; cung cÊp c¸c kiÕn thøc vµ kü n¨ng sèng cho c¸c thµnh viªn gia ®×nh, tæ chøc tuyªn truyÒn s©u réng trong x· héi víi c¸c h×nh thøc ho¹t ®éng phong phó, hiÖu qu¶.
Thø t−, t¨ng c−êng ®¸p øng nhu cÇu v¨n ho¸, tinh thÇn cho mçi gia ®×nh, h−íng mçi thµnh viªn cña gia ®×nh ®Õn nh÷ng gi¸ trÞ ch©n, thiÖn, mü, gãp phÇn x©y dùng vµ gi¸o dôc ®¹o ®øc gia ®×nh.
2. §Èy m¹nh c«ng t¸c gi¸o dôc ®¹o
®øc gia ®×nh ®¸p øng yªu cÇu cña ®æi míi
®Êt n−íc trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr−êng Tr−íc hÕt, cÇn n©ng cao nhËn thøc cho toµn x· héi vÒ vai trß cña gia ®×nh,
®¹o ®øc gia ®×nh. VÊn ®Ò nµy t−ëng nh−
®· ®−îc gi¶i quyÕt, bëi trong c¸c v¨n kiÖn cña §¶ng vµ Nhµ n−íc vÊn ®Ò gia
®×nh ®· ®−îc kh¼ng ®Þnh, ®−îc ®Æt vµo
®óng vÞ trÝ cña nã. Song vÒ mÆt thùc tiÔn th× vÉn cßn nhiÒu bÊt cËp, trong nhiÒu gia ®×nh, ®Æc biÖt lµ c¸c gia ®×nh trÎ, b¶n th©n nh÷ng ng−êi lµm bè, lµm mÑ còng kh«ng cã hiÓu biÕt nhiÒu vÒ
®¹o ®øc gia ®×nh vµ vai trß cña ®¹o ®øc gia ®×nh trong sù ph¸t triÓn cña x· héi.
Thø hai, x¸c lËp vµ ®Èy m¹nh gi¸o dôc hÖ chuÈn mùc ®¹o ®øc gia ®×nh hiÖn ®¹i trªn c¬ së kÕ thõa cã chän läc nh÷ng gi¸ trÞ ®¹o ®øc gia ®×nh truyÒn thèng. Trong x©y dùng nh÷ng chuÈn mùc ®¹o ®øc gia ®×nh míi, chóng ta còng ph¶i chó ý ®Õn viÖc kÕ thõa nh÷ng truyÒn thèng ®¹o ®øc tèt ®Ñp cña d©n téc. Bªn c¹nh ®ã, cÇn x©y dùng tinh thÇn d©n chñ, b×nh ®¼ng, sù t«n träng c¸ nh©n trong øng xö gi÷a vî vµ chång, nam vµ n÷, gi÷a cha mÑ vµ con c¸i, gi÷a thÕ hÖ giµ vµ thÕ hÖ trÎ. §¹o ®øc gia
®×nh trong ®iÒu kiÖn míi tr−íc tiªn thÓ hiÖn ë t×nh yªu th−¬ng ch©n thµnh, g¾n bã víi nhau; hç trî, gióp ®ì, chia sÎ vui buån cho nhau; cã tr¸ch nhiÖm gi÷a c¸c thµnh viªn trong gia ®×nh trªn c¬ së quan hÖ t×nh nghÜa tù nhiªn, ruét thÞt s©u nÆng. Nh÷ng gia ®×nh ®· cã gia phong cÇn kÕ thõa b»ng viÖc th−êng xuyªn «n l¹i truyÒn thèng, khuyªn nhñ,
®éng viªn con em phÊn ®Êu theo b−íc cha anh, tù hµo vÒ cha anh vµ xøng
®¸ng víi cha anh nh− mét gi¸ trÞ lµm ng−êi. Nh÷ng gia ®×nh ch−a cã gia phong th× ph¶i biÕt t¹o dùng gia phong
b»ng sù phÊn ®Êu cña tÊt c¶ mäi thµnh viªn, mµ tr−íc hÕt lµ «ng bµ, cha mÑ.
Trong x©y dùng ®¹o ®øc gia ®×nh míi cÇn chó ý nhiÒu h¬n n÷a tíi viÖc x©y dùng nh÷ng mèi quan hÖ tèt ®Ñp gi÷a c¸c thµnh viªn trong gia ®×nh nh×n tõ gãc ®é t©m lý vµ t×nh c¶m. V×, c¸c yÕu tè vËt chÊt, ®iÒu kiÖn sinh ho¹t vËt chÊt cã
¶nh h−ëng rÊt lín ®Õn møc sèng cña mçi gia ®×nh, nh−ng c¸c yÕu tè t©m lý, t×nh c¶m l¹i cã gi¸ trÞ quan träng ®Ó x©y dùng gia ®×nh h¹nh phóc, ªm Êm.
B−íc vµo c¬ chÕ thÞ tr−êng, ®¹o ®øc gia ®×nh bÞ thö th¸ch, nhÊt lµ “c¸i nghÜa”. Gia phong míi cÇn g×n gi÷
truyÒn thèng cña cha «ng vÒ c¸i nghÜa:
nghÜa gia téc, nghÜa cha con, nghÜa vî chång, nghÜa thµy trß, nghÜa b¹n bÌ.
Trong c¸i nghÜa Êy, næi lªn ®iÒu quan träng nhÊt lµ lßng biÕt ¬n.
Thø ba, t¨ng c−êng kÕt hîp vai trß cña gia ®×nh, nhµ tr−êng vµ c¸c tæ chøc x· héi, t«n gi¸o trong gi¸o dôc ®¹o ®øc gia ®×nh. X©y dùng ®¹o ®øc gia ®×nh kh«ng chØ tõ phÝa gia ®×nh, mµ cßn cÇn cã sù phèi hîp cña nhµ tr−êng vµ c¸c tæ chøc x· héi, t«n gi¸o ®Ó t¹o nªn søc m¹nh tæng hîp cho viÖc x©y dùng vµ hoµn thiÖn ®¹o ®øc gia ®×nh. Nh−ng gi¸o dôc ®¹o ®øc trong gia ®×nh ph¶i lu«n lµ c«ng viÖc ®Çu tiªn vµ hÕt søc quan träng, nh»m t¹o tiÒn ®Ò xuÊt ph¸t cho gi¸o dôc ®¹o ®øc trong nhµ tr−êng vµ ngoµi x· héi. C¸c quy −íc, quy chÕ,
®iÒu lÖ cña c¸c tæ chøc x· héi ®Òu cã nh÷ng quy ph¹m ®¹o ®øc gãp phÇn ®iÒu chØnh hµnh vi cña con ng−êi trong quan hÖ víi nhau vµ víi x· héi. C¸c tæ chøc t«n gi¸o còng cã vai trß trong viÖc hoµn thiÖn ®¹o ®øc cña mçi c¸ nh©n nãi riªng vµ x©y dùng ®¹o ®øc gia ®×nh nãi chung.
Trong gi¸o lý cña c¸c t«n gi¸o chñ yÕu lµ nh÷ng t− t−ëng ®¹o ®øc tÝch cùc ®èi víi
x· héi vµ gia ®×nh. Chóng ta cÇn theo g−¬ng Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, sö dông tÊt c¶ nh÷ng g× mµ con ng−êi s¸ng t¹o ra, cã gi¸ trÞ tÝch cùc ®Ó x©y ®¾p h¹nh phóc cho con ng−êi.
Víi nh÷ng gi¶i ph¸p ®ång bé nh−
trªn sÏ gãp phÇn x©y dùng ®¹o ®øc gia
®×nh ngµy cµng tèt ®Ñp, phï hîp víi sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña x· héi trong
®iÒu kiÖn míi.
Tµi liÖu tham kh¶o
1. NguyÔn ThÞ Thä. X©y dùng ®¹o ®øc gia ®×nh ë n−íc ta hiÖn nay. H.:
ChÝnh trÞ quèc gia, 2011.
2. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam. V¨n kiÖn
§¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø XI. H.: ChÝnh trÞ quèc gia, 2011.
3. An ninh thÕ giíi, sè 751, ngµy 29/4/2008.
4. Phô n÷ ViÖt Nam, sè 139, ngµy 20/11/2006.
5. KhuyÕn häc vµ D©n TrÝ, ngµy 26/4/2006
6. C.M¸c vµ Ph.¡ngghen: Toµn tËp.
H.: ChÝnh trÞ quèc gia, 1995.
7. NguyÔn ThÕ Long. TruyÒn thèng gia ®×nh vµ b¶n s¾c d©n téc ViÖt Nam (TËp 1: TruyÒn thèng ®¹o
®øc). H.: V¨n hãa th«ng tin, 2006.
(tiÕp theo trang 37)
+ Ho¹t ®éng thùc tËp s− ph¹m lµ
®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó häc viªn s− ph¹m qu©n sù n¾m kiÕn thøc lÞch sö, lÝ luËn d¹y häc bé m«n mét c¸ch s©u s¾c vµ s¸ng t¹o, v× vËy cÇn tæ chøc tèt vµ cã hiÖu qu¶ ho¹t ®éng thùc tËp s− ph¹m cho häc viªn hµng n¨m.
+ Tæ chøc c¸c héi thi vÒ nghiÖp vô s− ph¹m vµ thùc hµnh nghiÖp vô s−
ph¹m th−êng xuyªn ®Ó rÌn luyÖn kü n¨ng vµ båi d−ìng ý thøc nghÒ nghiÖp cho häc viªn s− ph¹m qu©n sù.
- Th−êng xuyªn ph¸t huy vai trß chñ thÓ cña ng−êi häc trong qu¸ tr×nh tù båi d−ìng n¨ng lùc d¹y häc.
Tµi liÖu tham kh¶o
1. NguyÔn H÷u Ch©u. Nh÷ng vÊn ®Ò c¬
b¶n vÒ ch−¬ng tr×nh vµ qu¸ tr×nh d¹y häc. H.: Gi¸o dôc, 2004.
2. Colin Rose, Malcolm J. Nicholl. Kü n¨ng häc tËp siªu tèc thÕ kû XXI.
H.: Tri thøc, 2009.
3.V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø XI. H.: ChÝnh trÞ quèc gia, 2011.
4. T¹o nguån, "chuÈn hãa" gi¶ng viªn trÎ .
http://www.qdnd.vn/QDNDSite/vi- vn/75/43/4/39/39/130231/Default.
aspx
