Vấn đề xác định các điểm mốc và kỹ thuật đo

Các sai lầm trong việc xác định điểm mốc được xem là nguyên nhân chủ yếu của các sai lầm trên phim sọ nghiêng [130]. Nhiều yếu tố góp phần vào sự không chắc chắn này bao gồm:

- Chất lượng phim chụp không đạt tiêu chuẩn: Khắc phục hiện tượng này, chúng tôi sử dụng X quang kỹ thuật số Sirona của hãng Siemens (Đức) giúp cải thiện được chất lượng hình ảnh.

- Sự không chính xác của việc định nghĩa các điểm mốc: Các mốc giải phẫu sử dụng trong NC, chúng tôi định nghĩa rõ ràng, dễ hiểu. Đây là yếu tố quan trọng nhất ảnh hưởng đến độ tin cậy các nghiên cứu trên phim sọ nghiêng.

- Người đo và kỹ thuật xác định điểm mốc: Để giảm thiểu những sai lầm chúng tôi đã có các biện pháp tập huấn kỹ cho người đo, cùng với các chuyên gia nhân trắc tránh các sai số do cảm tính.

+ Có một số điểm mốc có thể xác định chính xác: Miethke thấy rằng các điểm mốc có thể xác định chính xác nhất là rìa cắn các răng cửa trên và dưới.

+ Điểm mốc khó xác định chính xác: Vùng giải phẫu có cấu trúc phức tạp khiến khó xác định điểm mốc tại đó. Chính vì thế, độ chính xác của việc xác định một số mốc giải phẫu trên phim thường bị đặt dấu hỏi, điểm porion và các điểm mốc của lồi cầu trên phim sọ nghiêng từ xa không thể xác định được chính xác.

Bảng 4.3. Liệt kê các điểm và mức độ khó/dễ xác định các điểm đó (giá trị càng lớn càng khó xác định)[130].

STT Điểm mốc Giá trị STT Điểm mốc Giá trị

1 ls 0,26 10 A 1,35

2 li 0,28 11 Go 1,44

3 S 0,57 12 Pog 1,54

4 Ar 0,69 13 Ba 1,58

5 Gn 0,73 14 Po 2,16

6 N 0,91 15 CC 2,26

7 Me 0,99 16 Pt 2,52

8 PNS 1,24 17 B 2,57

9 ANS 1,96 18 Cond 2,88

- Việc đo phim dựa trên các điểm mốc của mô mềm và xương có mức độ sai số như nhau. Tuy nhiên, khi đo chiều cao mặt, chúng tôi sử dụng các điểm mốc trên xương sẽ chính xác hơn.

- Đánh dấu điểm mốc chính xác trên hàm thạch cao: Sử dụng bút lông kim (0,5mm) đánh dấu đối với mẫu hàm thạch cao (mẫu phải được để cho thật khô để tránh bị loang mực). Tham khảo điểm mốc đo của các tác giả trên thế giới: Barrow, Bishara, Chang [61],[63],[103], Ngô Thị Quỳnh Lan và Lê Đức Lánh [15],[18], để thống nhất mốc, các điểm mốc trong NC được định nghĩa rõ ràng.

- Những sai số do quá trình xác định điểm mốc: Điểm quan trọng nhất để cải thiện việc định vị các điểm mốc là kinh nghiệm và việc chuẩn hóa người thực hiện.

Để giảm sai lầm loại này, cần huấn luyện và tái huấn luyện theo định kỳ nhằm thiết lập giới hạn độ tin cậy chuyên biệt của tính lập lại cho từng người thực hiện [131].

+ Kiểm định độ kiên định của người đo:

Kiểm định độ kiên định của người đo thông qua hệ số tương quan Pearson (r >

0,8). Chúng tôi rút ngẫu nhiên 30 phim và 30 mẫu hàm. Sau đó, chính người đo ^“đo các kích thước^” đo lại tất cả các kích thước đã đo (phương pháp kiểm - tái kiểm).

Bảng 4.4. Kết quả xác định độ tin cậy phép đo trong nghiên cứu.

Độ tin cậy phép đo trên phim sọ nghiêng Độ tin cậy phép đo kích thước cung răng Kích thước n Hệ số tương quan Kích thước n Hệ số tương quan

N-Ba 30 0,94 RTT 30 0,97

S-N 30 0,92 RST1 30 0,96

ANS-PNS 30 0,90 RST2 30 0,95

Go-Me 30 0,91 RTD 30 0,97

Cd-Go 30 0,88 RSD1 30 0,95

N-Me 30 0,89 RSD2 30 0,95

S-Go 30 0,93 DTT 30 0,96

S-Gn 30 0,95 DST1 30 0,95

S-N-A 30 0,92 DST2 30 0,94

S-N-B 30 0,94 DTD 30 0,96

A-N-B 30 0,90 DSD1 30 0,94

NA-Pog 30 0,93 DSD2 30 0,95

S-N / trục 1 30 0,90 CVT 30 0,93

Go-Me / trục 1 30 0,91 CVD 30 0,93

Hệ số tương quan Pearson của tất cả các phép đo trên phim sọ nghiêng và cung răng giữa hai lần đo có mối tương quan chặt chẽ với nhau (r ≥ 0,8), đặc biệt cung răng có hệ số tương quan (r ≥ 0,9). Điều đó có nghĩa sai số giữa hai lần đo là không đáng kể, đảm bảo được độ chính xác của số liệu gốc. Kết quả nghiên cứu không bị ảnh hưởng của những sai lầm trong quá trình nghiên cứu.

+ Định lượng sai số toàn bộ: Chúng tôi rút 30 phim từ mẫu chính ở từng lứa tuổi 11, 12, 13; nghĩa là tổng cộng 90 phim, chúng tôi tiến hành đo đạc lại 25 trong số 48 chỉ số nghiên cứu vào một lần khác cách lần đầu 3 tháng bởi cùng một người. Sự khác biệt giữa hai lần thực hiện được phân tích và trình bày qua số trung bình của sự khác biệt (TB.d), độ lệch chuẩn của sự khác biệt (ĐLC.d) và sai số chuẩn của sự khác biệt (SSC.d), chúng tôi sử dụng phương pháp Dahlberg [123], để thống kê sai số (bảng 4.5).

Bảng 4.5. Định lượng sai số toàn bộ của phương pháp.

STT Đặc điểm NC TB(d) (Dahlberg) S² % sai lầm

1 N-Ba -0,0084 0,0095 21,5054 0,0442

2 S-N -0,0103 0,0088 7,6770 0,1146

3 S-Ba 0,0072 0,0888 10,0608 0,8826

4 ANS-PNS -0,0073 0,0059 11,1487 0,0529

5 Go-Me 0,0488 0,0936 28,8072 0,3249

6 Cd-Go -0,1113 1,3393 17,9254 7,4715

7 N-Me 0,1051 1,1210 30,0805 3,7267

8 S-Go -0,0373 0,2857 23,7931 1,2008

9 S-Gn -0,0008 0,0024 29,7408 0,0081

10 S-N-A -0,0093 0,0345 7,5433 0,4574

11 S-N-B -0,0196 0,0360 11,3746 0,3165

12 A-N-B 0,0056 0,0958 4,3551 2,1997

13 NA-Pog 0,0189 0,1467 22,0232 0,6661

14 S-N/trục 1 -0,1467 1,2951 42,4967 3,0475 15 Go-Me/trục 1 -0,0300 0,2405 40,1197 0,5995 16 FH/ ANS-PNS -0,0211 0,1188 39,9980 0,2970 17 FH / Go-Me -0,0300 0,1578 20,1518 0,7831

18 1 / 1 0,0033 0,1540 58,0785 0,2652

19 N ┴ ANS-PNS 0,0681 0,2805 12,0437 2,3290

20 S-N- Pog -0,0156 0,1206 11,9507 1,0091

21 S-N- Pr 0,0222 0,3943 7,5283 5,2376

22 S-N- Id -0,0522 0,1268 8,6390 1,4678

23 Ar- Go-Me -0,0178 0,1073 32,4649 0,3305

24 Pn-Sn 0,0261 0,0438 4,5978 0,9526

25 S-Gn 0,0227 0,0434 12,1051 0,3585

Như vậy, kết quả của bảng 4.5 cho thấy không có đặc điểm NC nào có sai lầm toàn bộ (chiếm >10% tổng phương sai quan sát được), chỉ có Cd-Go chiếm 7,4715% do khó xác định chính xác điểm Cd trên phim sọ nghiêng. Từ kết quả đánh giá sai lầm trên, cho phép kết luận các số trung bình và độ lệch chuẩn của mẫu không bị ảnh hưởng do sai lầm của phương pháp.