KIỂM TRA BÀI MIỆNG
- Thế nào là hành động nói ?
- Nêu các hành động nói thường gặp ?
- Hành động nói là hành động được thực hiện bằng lời nói nhằm mục đích nhất định.
ĐÁP ÁN
- Các hành động nói thường gặp là hành động hỏi, trình bày (báo tin, kể, tả, nêu ý kiến, dự đoán …), điều khiển (cầu khiến, đe dọa, thách thức…), hứa hẹn, bộc lộ cảm xúc.
CÁC THẦY CÔ GIÁO ĐẾN DỰ GIỜ
MÔN NGỮ VĂN 8
TIẾT : 106
1. Ví dụ
Kiểu câu Mục đích nói Hành động nói Cách dùng
Câu 1 Câu 2 Câu 3 Câu 4 Câu 5
Trần thuật Trần thuật Trần thuật
Trần thuật Trần thuật
Trình bày Trình bày Trình bày
Trình bày Trình bày Trình bày Yêu cầu
Yêu cầu
Trực tiếp Trực tiếp Trực tiếp
Điều khiển
Điều khiển
Gián tiếp Gián tiếp
Bộc lộ cảm xúc Hứa hẹn
Điều khiển Trình bày Hỏi
Cảm thán Nghi vấn
Cầu khiến Trần
thuật
Kiểu câu Hành
động nói
+ +
+ +
T T +
+
+
+ GT
GT GT
GT
+
T T
T T
T T T T
Bài tập nhanh:
Hãy trình bày quan hệ giữa các kiểu câu trần thuật, nghi vấn, cầu khiến, cảm thán với những kiểu hành động nói mà em biết bằng cách
đánh dấu (+) vào ô thích hợp vào bảng d ới đây.
Bài tập :
- Ôi chao, hoàng hôn đẹp thật!
(Câu cảm thán thực hiện hành động bộc lộ cảm xúc) Cách dùng trực tiếp
- Anh đóng giúp tôi cánh cửa được không?
(Câu nghi vấn nhưng được dùng để ra lệnh,điều khiển, cầu khiến)
Cách dùng gián tiếp
2. Ghi nhí:
Mỗi hành động nói có thể được thực hiện bằng kiểu câu có chức năng chính phù hợp với hành động đó (cách dùng trực tiếp) hoặc bằng kiểu câu khác (cách dùng gián tiếp).
* Cần nhớ :
Hành động nói
Khái niệm Các kiểu hành
động nói
Cách thực hiện hành
động nói
Hỏi Trình bày
Điều khiển
Bộc lộ cảm
xúc
Gián tiếp Trực
tiếp Hứa
hẹn
II. Luyện tập
Bài 1:
Tìm các câu nghi vấn trong bài "Hịch t ớng sĩ" của Trần Quốc Tu n. Cho biết những câu ấy đ ợc dùng để làm gì? ấTrả lời:
1. Từ x a các bậc trung thần nghĩa sĩ bỏ mình vì n ớc, đời nào không có ? (thực hiện hành động khẳng định)
2. Lúc bấy giờ, dẫu các ng ơi muốn vui vẻ phỏng có đ ợc không? ( thực hiện hành động phủ định)
3. Lúc bấy giờ, dẫu các ng ơi không muốn vui vẻ phỏng có
đ ợc không ? (thực hiện hành động khẳng định) 4. Vì sao vậy ? (thực hiện hành động gây sự chú ý)
5. Nếu vậy, rồi đây sau khi giặc giã dẹp yên, muôn đời để thẹn, há còn mặt mũi nào đứng trong trời đất nữa? (thực hiện hành động phủ định)
Bài 2 :
a. Vì vậy, nhiệm vụ thiêng liêng của toàn dân ta lúc này là phải nâng cao tinh thần quyết chiến quyết thắng, quyết
tâm giải phóng miền Nam, bảo vệ miền Bắc, tiến tới hoà bình thống nhất Tổ quốc.
Hễ còn một tên xâm l ợc trên đất n ớc ta, thì ta còn phải tiếp tục chiến đấu, quét sạch nó đi.
Đồng bào và chiến sĩ miền Nam anh hùng, d ới ngọn cờ vẻ vang của mặt trận Dân tộc Giải phóng, liên tục tiến công, liên tục nổi dậy, kiên quyết tiến lên, giành lấy thắng lợi hoàn toàn.
Quân và dân miền Bắc ra sức thi đua yêu n ớc, xây dựng chủ nghĩa xã hội và làm tròn nghĩa vụ của mình đối với
đồng bào miền Nam ruột thịt(…).
b. Cuối cùng, tôi để lại muôn vàn tình thân yêu cho toàn dân, toàn Đảng, cho toàn thể bộ đội, cho các cháu thanh niên và nhi đồng.
(…) Điều mong muốn cuối cùng của tôi là : Toàn Đảng, toàn dõn ta đoàn kết phấn đấu, xây dựng một n ớc Việt
Nam hoà bình, thống nhất, độc lập, dân chủ và giàu mạnh, và góp phần xứng đáng vào sự nghiệp cách mạng thế giới.
( Di chỳc )
=> Cách dùng gián tiếp này nh những lời tâm sự của Bác
với mọi ng ời, tạo ra sự đồng cảm sâu sắc, nó khiến cho những nguyện vọng của lãnh tụ trở thành nguyện vọng của mỗi ng ời.
Bài 3: Tìm các câu có mục đích cầu khiến trong đoạn trích sau. Mỗi câu ấy thể hiện mối quan hệ giữa các nhân vật và tính cách nhân vật nh thế nào?
Dế Choắt trả lời tôi bằng một giọng rất buồn rầu:
- Th a anh, em cũng muốn khôn nh ng khôn không đ ợc. Đụng đến việc là em thở rồi, không còn hơi sức đâu mà đào bới nữa [….]. Hay bây giờ em nghĩ thế
này….Song anh cho phép em mới dám nói…..
Rồi Dế Choắt loanh quanh, băn khoăn. Tôi phải bảo:
- Đ ợc, chú mày cứ nói thẳng thừng ra nào.
Dế Choắt nhìn tôi mà rằng:
- Anh đã nghĩ th ơng em nh thế thì hay là anh đào giúp cho em một cái ngách sang bên nhà anh, phòng khi t tắ lửa t iố đèn có đứa nào đến bắt nạt thì em chạy sang…
Ch a nghe hết câu , tôi đã hếch răng lên, xì một hơi rõ dài. Rồi, với bộ điệu khinh khỉnh, tôi mắng:
- Hức ! Thông ngách sang nhà ta? Dễ nghe nhỉ! Chú mày hôi nh cú mèo nh thế này, ta nào chịu đ ợc. Thôi, im cái điệu hát m a dầm sùi sụt ấy đi. Đào tổ nông thì cho chết!
Tôi về, không một chút bận tâm
=> Dế Choắt yếu đuối nên cầu khiến nhã nhặn, mềm mỏng, khiêm tốn. Dế Mèn ỷ thế mạnh giọng ra lệnh, hách dịch.
Bài 4:
Trong những cách hỏi đ ờng sau đây, em nên dùng những cách nào để hỏi ng ời lớn?
a. Bác có biết b ưu điện ở đâu không ạ?
e. Bác có thể chỉ giúp cháu b u điện ở đâu không
ạ?
c. B u điện ở đâu, hả bác?
b. Bác làm ơn chỉ giùm cháu b u điện ở đâu ạ.
d. Chỉ giùm cháu b u điện ở đâu với!
Bµi 5:
Trong quán ăn, một người nói với người bên cạnh : “ Anh có thể chuyển giúp tôi lọ gia vị không ạ ?”. Theo em, trong những hành động dưới đây, người nghe nên chọn hành
động nào ?
a. Lẳng lặng đưa lọ gia vị cho người kia.
b. Trả lời người kia : “ Có chứ ạ. Cái lọ ấy không nặng đâu mà !”.
c. Đưa lọ gia vị cho người kia và nói: “ Mời anh”.
( Hoặc “Mời chị”, “ Mời bác”,...)
