GV: Hoµng Minh HuÖ
12
Tình huống 1
Gặp một bạn học sinh ở sân trường, cô giáo hỏi:
- Mấy giờ rồi em?
Tình huống 2:
An đi học muộn, vội vàng chạy đến xin phép cô cho vào lớp, cô giáo hỏi:
- Mấy giờ rồi em?
Cô giáo muốn h ỏi bây giờ là mấy giờ
Cô giáo muốn h ỏi bây giờ là mấy giờ
Cô giáo muốn nhắc nhở việc An đi
học muộn Cô giáo
muốn nhắc nhở việc An đi
học muộn
3
Tiết
132
ĐoẠN trích
(Theo Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)
- Trời ơi, chỉ còn có năm phút!
Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng c ời nh ng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra
nhà sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn.
Nhà hoạ sĩ tặc l ỡi đứng dậy. Cô gái cũng
đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi
đến chỗ bác già.
- Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này!
Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để ng ời con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô
gái. Cô kĩ s mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.
2
5
PHIẾU HỌC TẬP
• ? Nêu nội dung đoạn trích trên?
• ? Tìm đọc các lời đối thoại của anh thanh niên ?
• ? Câu “Trời ơi, chỉ còn có năm phút!” có chứa nội dung thông báo nào?
• ? Nội dung thông báo này có được diễn đạt trực tiếp bằng các từ ngữ trong câu không?
• ? Ngoài ra, em còn phát hiện được ẩn ý nào khác trong câu nói của anh thanh niên?
• ? Nội dung này có được diễn đạt trực tiếp bằng
các từ ngữ trong câu không? Dựa vào đâu mà
em có thể đoán ra nội dung đó?
6
- Trời ơi, chỉ còn có năm phút !
Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng c ời nh ng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn. Nhà hoạ sĩ tặc l ỡi đứng dậy. Cô
gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi
đến chỗ bác già .
- Ô ! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này!
Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để ng ời con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kĩ s mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội
đi.
(Theo Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)
Đ ợc diễn đạt trực tiếp
Ti
ếc quỏ, đó độn lỳc phải chia tay rồi
Không đ ợc diễn đạt trực tiếp
bằng từ ngữ
trong câu
Hà m ý Ngh ĩa t ờng minh
Thông báo thời gian
“chỉ còn năm phút” là phải chia tay.
bằng từ ngữ
trong câu
Th Th ụng bỏo: cụ ụng bỏo: cụ gỏi quờn chiếc gỏi quờn chiếc khăn mựi soa khăn mựi soa
3
ngh ngh ĩa t ĩa t ờng ờng minh minh
Đ ợc diễn đạt trực bằng từ ngữ tiếp
trong câu
7
PHÂN BIỆT nghĩa t ờng minh và hàm ý
Giống
nhau: Đều là phần thụng bỏo của người núi gửi đến người nghe
Khác nhau:
Là phần thông báo đ ợc diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu
Là phần thông báo tuy không đ ợc diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ
trong câu nh ng có thể suy ra từ những từ ngữ ấy
Phân Phân
biệt biệt Nghĩa t ờng Nghĩa t ờng Hàm ý Hàm ý minh minh
=> Kết luận: 4
- Nghĩa tường minh là phần thụng bỏo được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong cõu.
(Nghĩa tường minh cũn cú tờn gọi khỏc là hiển ngụn)
- Hàm ý là phần thụng bỏo tuy khụng được diễn đạt trực tiếp
bằng từ ngữ trong cõu nhưng cú thể suy ra từ những từ ngữ ấy.
(Hàm ý cũn cú tờn gọi khỏc là hàm ngụn)
8
Cho tình huống sau:
Một người bạn mời em đến dự sinh nhật vào tối nay nhưng em lại không muốn đi.
Em hãy từ chối lời mời của bạn bằng 2 cách:
- Cách 1: Dùng câu nói có nghĩa tường minh:
- Cách 2: Dùng câu nói có sử dụng hàm ý:
Tối nay tớ không đi được đâu.
Tối nay tớ phải ở nhà để học bài, mai có bài kiểm tra môn Sử rồi.
BÀI TẬP NHANH
=> Hàm ý thường được sử dụng trong giao tiếp hằng ngày
9
? Đoạn thơ sau nên hiểu theo nghĩa tường minh hay hàm ý? Hãy nói rõ hàm ý của đoạn thơ?
Con ơi tuy thô sơ da thịt Lên đường
Không bao giờ nhỏ bé được Nghe con!
(Y Phương, Nói với con)
7
BÀI TẬP NHANH
=> Hàm ý được sử dụng trong văn chương
10
? Việc sử dụng hàm ý trong văn chương có tác dụng gì?
A. Làm cho câu văn, câu thơ ngắn gọn, dễ hiểu.
B. Làm cho văn bản thêm hay, thêm sinh động.
C. Vừa góp phần thể hiện tư tưởng, tình cảm của tác giả vừa tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.
D. Cả A, B, C.
7
C
11
? Tìm câu chứa hàm ý trong đoạn văn sau. Cho biết hàm ý trong câu văn đó:
Anh cũng không quay lại. Con bé bực quá, quay lại mẹ và bảo:
- Con kêu rồi mà người ta không nghe.
Anh quay lại nhìn con vừa khe khẽ lắc đầu vừa cười…
(Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)
7
=> Hàm ý nhiều khi được thể hiện bằng hành động, cử chỉ, thái độ …
+ Hàm ý : Ông Sáu đau khổ, thất vọng, bất lực trước
sự lạnh nhạt, xa cách của bé Thu
12
? Tìm câu chứa hàm ý trong đoạn hội thoại sau:
An:- Quyển sách của tớ vừa để đây đã đâu rồi ấy nhỉ ? Ba: - Quyển sách to thế mà không nhìn thấy !
An: Ý cậu bảo mắt tớ mù chứ gì?
Ba: - Không, tớ có nói thế đâu.
7
Đặc tính của hàm ý:
+ Hàm ý có thể giải đoán được
+ Hàm ý có thể chối bỏ được
13
Cho câu văn sau:
- Trời sắp mưa rồi đấy !
? Hãy xác định hàm ý trong câu văn trên và nói rõ dựa vào đâu các em xác định được hàm ý đó?
THẢO LUẬN NHÓM (2 phút) 8
Hàm ý:
- Về (đi) mau kẻo trời mưa ! - Nhớ mang theo áo mưa !
- Cất dọn quần áo (thóc lúa, rơm rạ…) vào, kẻo mưa ướt hết.
- …..
=> Việc giải đoán hàm ý cần dựa vào từ ngữ trong câu và
hoàn cảnh giao tiếp.
(Theo Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)
- Trời ơi, chỉ còn có năm phút!
Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng c ời nh ng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà sau, rồi trở vào liền, tay
cầm một cái làn. Nhà hoạ sĩ tặc l ỡi
đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già.
- Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa
đây này! Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để ng ời con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy
chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa
cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kĩ s mặt
đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội
đi.
Bài tập 1 /sgk.75: 9
15
Bài tập 1 /sgk.75:
a. Câu : Ông hoạ sĩ già tặc lưỡi đứng dậy
=> Chưa muốn chia tay với anh thanh niên.
- Từ : Tặc lưỡi => Luyến tiếc
(Đây là cách dùng hình ảnh để diễn đạt ý của ngôn ngữ nghệ thuật) b. Từ ngữ miêu tả thái độ của cô gái
“Cô kĩ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi"
Hàm ý: cô gái đang bối rối đến vụng về vì ngượng ( vì cô
đã kín đáo để khăn lại làm kỉ vật cho anh thanh niên, anh lại
thật thà tưởng cô bỏ quên nên gọi cô để trả lại)
16
Bài tập 2 /sgk.75:
Hãy cho biết hàm ý của câu in đậm trong đoạn trích sau đây:
(Theo Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)
Tuổi già cần nước chè : Ở Lào Cai đi sớm quá
Hàm ý: Ông họa sĩ chưa kịp uống nước chè đấy .
Bác lái xe dắt anh ta lại chỗ nhà hội hoạ và cô gái :
- Đây, tôi giới thiệu với anh một hoạ sĩ lão thành nhé. Và cô
đây là kỹ sư nông nghiệp. Anh đưa khách về nhà đi. Tuổi già
cần nước chè : Ở Lào Cai đi sớm quá. Anh hãy đưa ra cái
món chè pha nước mưa thơm như nước hoa của Yên Sơn
nhà anh.
17
Bài tập 3/sgk.75: Tìm câu chứa hàm ý trong đoạn trích sau và cho biết nội dung của hàm ý.
Mẹ nó đâm nổi giận quơ đũa bếp dọa đánh, nó phải gọi nhưng lại nói trổng :
- Vô ăn cơm !
Anh Sáu vẫn ngồi im, giả vờ không nghe, chờ nó gọi “Ba vô ăn cơm”. Con bé cứ đứng trong bếp nói vọng ra :
- Cơm chín rồi !
Anh cũng không quay lại.
(Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)
=> Hàm ý: “Ông vô
ăn cơm đi”
18
Bài tập 4 (SGK .T 76): Đọc các đoạn trích sau và cho biết những câu in đậm có chứa hàm ý không? Vì sao?
a. Có người hỏi:
- Sao bảo Làng Chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà? … - Ấy thế mà bây giờ đổ đốn ra thế đấy!
Ông Hai trả tiền nước, đứng dậy, chèm chẹp miệng, cười nhạt một tiếng, vươn vai nói to:
- Hà, nắng gớm, về nào …
Ông Hai vờ vờ đứng lảng ra chỗ khác, rồi đi thẳng. Tiếng cười nói xôn xao của đám người mới tản cư lên ấy vẫn dõi theo..
(Kh«ng chøa hµm ý)
b/ – Này, thầy nó ạ.
Ông Hai nằm rũ ra ở trên giường không nói gì.
- Thầy nó ngủ rồi à?
- Gì?
Ông lão khẽ nhúc nhích.
- Tôi thấy người ta đồn…
Ông lão gắt lên:
- Biết rồi!
Bà Hai nín bặt. Gian nhà lặng đi, hiu hắt.
(Kh«ng chøa hµm ý )
11
19
Đọc truyện c ời sau đây
Chàng Ngốc đ ợc vợ giao cho đi chăn đàn bò 10 con.
Chiều tối, anh ta c ỡi lên l ng một con và lùa đàn bò về. Đến cổng, anh ta dừng lại đếm xem có đủ bò không nh ng
đếm đi đếm lại vẫn chỉ thấy có 9 con . Hoảng quá, anh ta thất thanh gọi vợ. Chị vợ lật đật chạy ra hỏi :
- Có chuyện gì mà mình kêu hốt hoảng thế.
Anh chàng mếu máo:
- Mình ơi, tôi làm mất... 1 con bò rồi.
Chị vợ nhìn nhanh đàn bò rồi c ời: “ T ởng gì, thừa một con thì có!”. a). Tìm câu có hàm ý, nêu nội dung của
hàm ý
b). Cho biết hàm ý đó có tác dụng gì?
12
20
1.Vẽ lại bản đồ t duy khái quát nội dung bài theo ý t ởng của các em
2.Hoàn thiện các bài tập vào vở?
3. Tìm thêm các tình huống trong đời sống có sử dụng hàm ý.
4. Soạn bài: Nghĩa t ờng minh và hàm ý( tiếp).
14
21
15
