Tiết 73. Ôn tập Tiếng Việt (các phương châm hội thoại …cách dẫn gián tiếp)

(1)

Ôn tập Tiếng Việt

A.Hệ thống đơn vị kiến thức:

I.Phương châm hội thoại II.Xưng hô trong hội thoại

III.Cách dẫn trực tiếp và cách dẫn gián tiếp

Bài14-Tiết 73

(2)

Bài14-Tiết 73

Ôn tập Tiếng Việt

I.Các phương châm hội thoại

Yêu cầu của PCHT

-Nói có nội dung, đáp ứng đúng yêu cầu , không thừa,không thiếu

-không nói những điều mình không tin là đúng hay không có bằng

chứng xác thực

-Nói đúng đề tài giao tiếp ,tránh nói lạc đề

-Cần nói rõ ràng, ng ắn gọn, tránh cách nói mơ hồ

-Cần tôn trọng và tế nhị với người

TÊN CÁC PCHT 1.PC VỀ LƯỢNG 2.PC VỀ CHẤT

3.PC QUAN HỆ 4.PC CÁCH

THỨC

5.PC LỊCH SỰ

(3)

Ôn tập Tiếng Việt

Nguyên nhân nào khiến các nhân vật vi phạm một PCHT nào đó?

?. Trong lễ vấn danh , Mã Giám Sinh c ó lúc n ói năng cộc lốc ,thiếu lễ độ ? hắn vi phạm

PCHT nào ?nguy ên nhân do đâu? :

“Hỏi tên rằng :”Mã Giám Sinh”

Hỏi quê rằng :”Huyện Lâm Thanh cũng gần.””

Không tuân thủ PC lịch sự do vụng về ,vô học



(4)

? 2.Trong phần đầu đoạn trích “Chiếc lược

ngà”,Bé Thu phải gọi ông Sáu nhưng lại nói trổng?Em vi ph m ạ PCHT nào?Tại sao Thu lại nói trổng như vậy?



Thu không tuân thủ PC lịch sự:nói trống không với người lớn tuổi. Em cố tình như vậy để ưu tiên cho một yêu cầu khác

quan trọng với em hơn.Vì em chỉ gọi “ba”

chỉ khi em biết chắc chắn đó là cha của

mình

(5)

Ôn tập Tiếng Việt

So sánh cách nói của nhân vật trong ví dụ cho sau có gì khác nhau?(vi ph ạm PCHT nào,có dụng ý g

ì)

:

1“-Thế các cậu có mẹ không?

…-có,nhưng là mẹ khác,không phải là mẹ chúng tớ,chúng tớ không còn mẹ,mẹ chúng tớ chết rồi?”

2. “-Thế các cậu có mẹ không?

…-có,nhưng là mẹ kế,không phải mẹ đẻ”

Người nói đã có cách nói hơi dài dòng nhưng gây sự chú ý khiến người nghe hiểu theo một hàm ý (người mẹ k ế không có tình cảm trìu mến yêu

thương th ật sự , v ới những đứa trẻ luôn luôn có một sự cách biệt)



(6)

*Lưu ý:

-Cần chú ý tìm hiểu nhân vật tham gia giao tiếp vi phạm PCHT nào, nguyên nhân vi phạm do vô tình ,hay vụng về vô ý hoặc cố tình

-Nếu cố tình thì sự cố tình đó nhằm mụch

đích gì?

(7)

Ôn tập Tiếng Việt II.Xưng hô trong hội thoại

1.Từ ngữ xưng hô thông dụng trong Tiếng Việt:

?Bài tập 1:Xác định những được dùng để xưng hô

trong các trường hợp sau thuộc những từ loại nào?

a.-Chúng ta vừa qua Sa pa ,bác không nhận ra ư?

-Có.Tôi có nhận ra .Sa pa bắt đầu với những rặng đào…

b.Lan ơi,có đi xem ca nhạc cùng bọn tớ không?

c.Báo cáo thủ trưởng,chúng tôi đã hoàn thành nhiệm vụ.

d.Bố mẹ ơi,con đã đi học về rồi!

(8)

Ôn tập Tiếng Việt II.Xưng hô trong hội thoại

*Từ ngữ xưng hô trong Tiếng Việt bao gồm:

+Các đại từ nhân xưng:tôi,chúng tôi,mình ,tớ ta,tao…

+Danh từ chỉ người:

+Danh từ chỉ quan hệ,họ hàng,nghề

nghiệp ,chức vụ

(9)

Ôn tập Tiếng Việt II.Xưng hô trong hội thoại

b.Phương châm xưng hô của người Việt:

? Đoạn trích dưới đây các nhân vật xưng hô với nhau theo phương châm nào?

a. Trước xe quân tử tạm ngồi

Xin cho tiện thiếp lạy rồi sẽ thưa.”(LVT) b.-Các ông ,các bà ở đâu ta lên đấy ạ?...

-Thưa ông ,chúng cháu ở Gia Lâm lên đấy ạ….

Ở Gia Lâm lên ạ.Lúa má dưới ta thế nào,liệu có cấy được không bác.?(Làng)

A.Kính lão đắc thọ B.Xưng khiêm hô tôn

C.Theo quan hệ họ hàng,nội tộc D.Theo quan hệ công việc,chức vụ

Lưu ý:Xưng khiêm hô tôn (tự xưng thì khiêm

nhường;gọi người đối thoại thì tôn kính)là một trong những nghi thức giao tiếp xã giao thường gặp của người Việt.

-Không hiểu và không tuân theo nghi thức này sẽ bị đánh giá là thiếu văn hóa trong giao tiếp hoặc trịch thượng… làm ảnh hưởng đến hiệu quả của quan hệ

(10)

Ôn tập Tiếng Việt II.Xưng hô trong hội thoại

c.Lựa chọn từ ngữ xưng hô cần căn cứ vào những yếu tố nào?Vì sao?:

A.Yếu tố hoàn cảnh,môi trường

(ở nhà hay ở công sở,nơi công cộng) B.Yếu tố quan hệ-vai giao tiếp

(ngang vai hay không ngang vai) C.Yếu tố tình cảm thái độ

(buồn ,vui hay tức giận;yêu hay ghét…)

D.Kết hợp cả ba phương án trên

(11)

Ôn tập Tiếng Việt III.Cách dẫn trực tiếp

và cách dẫn gián tiếp

Phân biệt cách dẫn trực tiếp và cách dẫn gián tiếp

- Dẫn nguyên

văn,nguyên vẹn lời nói hay suy nghĩ-Đặt sau dấu hai chấm

trong ngoặc kép hoặc xuống dòng sau dấu gạch đầu dòng

Bài tập:

a.Câu văn nào sau đây sử dụng lời dẫn trực tiếp?Câu nào sử dụng lời dẫn gián tiếp?

A.Họa sĩ nghĩ thầm :”Chắc cu cậu chưa kịp quét tướcdọn dẹp,chưa kịp gấp chăn chẳng hạn.”

B.Trong thâm tâm ông họa sĩ nghĩ rằng anh ta chưa kịp quét tước dọn dẹp ,chưa kịp gấp chăn …

C.Nhà họa sĩ phá lên cười:

-Buồn thì ai mà chả sợ.?Nó như con gián gặm nhấm người ta?

Tốt hơn là tránh nó để làm việc đời.

D.Sao người ta bảo anh là người cô độc nhất thế gian?

Cách dẫn trực tiếp Cách dẫn gián tiếp

-Không dẫn nguyên

văn mà thay đổi tùy

thuộc vào người dẫn

- Kh ông đi kèm với

dấu hai chấm ,dấu

ngoặc kép ,không

phải xuống dòng

(12)

Ôn tập Tiếng Việt III.Cách dẫn trực tiếp

Bài tập(SGK)

Vua Quang Trung tự mình đốc suất đại binh,cả thủy lẫn bộ cùng ra đi.Ngày 29 đến Nghệ An,vua Quang Trung cho vời

người cống sĩ ở huyện La Sơn là Nguyễn Thiếp vào dinh và hỏi:

-Quân Thanh sang đánh ,tôi sắp đem binh ra chống cự.Mưu đánh và giữ ,cơ được hay thua,tiên sinh nghĩ như thế nào?

Thiếp nói:

-Bây giờ trong nước trống không ,lòng người tan rã,Quân Thanh ở xa tới đây,không biết tình hình quân ta yếu hay

mạnh,không hiểu rõ nên đánh hay giữ ra sao.Chúa công đi ra

chuyến này,không quá mười ngày,quân Thanh sẽ bị dẹp tan

(13)

Bài14-Tiết 73

Ôn tập Tiếng Việt

III.Cách dẫn trực tiếp-cách dẫn gián tiếp

Cách chuyển từ dẫn gián tiếp sang dẫn trực tiếp:

Cần chuyển đổi :

+từ ngữ xưng hô:từ ngôi thứ nhất sang ngôi thứ ba và ngược lại +thời gian(hiện tại sang quá khứ)

+một số từ ngữ cho phù hợp với hoàn cảnh sử dụng Cần bỏ các kí hiệu,dấu hiệu ngăn cách

Đoạn văn sau khi chuyển:

Vua Quang Trung có hỏi Nguyễn Thiếp rằng quân Thanh sang đánh nếu nhà vua đem binh ra chống cự thì khả năng thắng thua thế nào?

Nguyễn Thiếp có trả lời rằng bấy giờ trong nước trống không ,lòng

người tan rã,Quân Thanh ở xa tới,không biết tình hình quân ta yếu hay mạnh,không hiểu rõ nên đánh hay giữ ra sao nên nhà vua ra Bắc