Khái quát về phân loại Động vật

2/23/2016 2:34:12 AM 1 Nguyễn Hữu Trí

Chương 12

Khái quát về phân loại Động vật

Chương 12.

Khái quát về Phân loại Động vật

• 1. Vị trí của giới Động vật trong sinh giới

• 2. Động vật không có xương sống

• 3. Động vật có xương sống

2/23/2016 2:34:12 AM 2 Nguyễn Hữu Trí

2/23/2016 2:34:12 AM 3 Nguyễn Hữu Trí

Lịch sử phân loại học

2/23/2016 2:34:12 AM 4 Nguyễn Hữu Trí

Aristotle 384 BC

• Đề ra phương pháp phân loại động vật và thực vật

2/23/2016 2:34:12 AM 5 Nguyễn Hữu Trí

Carolus Linnaeus 1707-1778

• Đề ra hệ thống phân loại vào năm 1735

• Phân loại các nhóm sinh vật có liên quan

• Đề ra hệ thống danh pháp kép

• Homo sapiens

2/23/2016 2:34:12 AM 6 Nguyễn Hữu Trí

Nhóm phân loại

2/23/2016 2:34:12 AM 7 Nguyễn Hữu Trí

Hai loài hoàn toàn khác nhau

Gorilla gorilla

Pan troglodytes

2/23/2016 2:34:12 AM 8 Nguyễn Hữu Trí

Hai loài hoàn toàn khác nhau

Pan troglodytes

Human sapiens

2/23/2016 2:34:12 AM 9 Nguyễn Hữu Trí 2/23/2016 2:34:12 AM 10 Nguyễn Hữu Trí

6 giới

Archaebacteria* Eubacteria* Protista Fungi Plantae Animalia

*

Giới Monera hoặc Eubacteria

• Đơn bào

• Sinh vật chưa có nhân điển hình

• Thu nhận hoặc hấp thụ thức ăn

• Vách tế bào

– peptidoglycan

2/23/2016 2:34:12 AM 13 Nguyễn Hữu Trí

Giới Archaea

• Đơn bào

• Chưa có nhân điển hình

• Thu nhận hay hấp thụ thức ăn

• DNA

– Tương tự như của Eukaryote

• Vách tế bào – Pseudopeptidoglycan Hoặc chỉ có protein

2/23/2016 2:34:12 AM 14 Nguyễn Hữu Trí

Giới Protista

• Đơn bào

• Có nhân điển hình

• Tiêu hóa hoặc tự sản xuất thức ăn

2/23/2016 2:34:12 AM 15 Nguyễn Hữu Trí

Giới Fungi

• Đa bào

• Đa bào

• Vách tế bào – Chitin

• Hấp thu thức ăn

2/23/2016 2:34:12 AM 16 Nguyễn Hữu Trí

Giới Plantae

• Đa bào

• Có nhân điển hình

• Vách tế bào – Cellulose

• Tổng hợp chất hữu cơ – Quá trình quang hợp

2/23/2016 2:34:12 AM 17 Nguyễn Hữu Trí

Giới Animalia

• Đa bào

• Có nhân điển hình

• Không có vách tế bào

• Dị dưỡng

• Có thể di chuyển được

2/23/2016 2:34:12 AM 18 Nguyễn Hữu Trí

Animalia

2/23/2016 2:34:12 AM 19 Nguyễn Hữu Trí

Sự phân bố các loài trong giới động vật

2/23/2016 2:34:12 AM 20 Nguyễn Hữu Trí

Đặc điểm chung giới Động vật

Là giới phức tạp nhất trong các giới.

Cấu tạo bởi mô, không có vách tế bào.

Cơ thể đa bào (cấu tạo từ nhiều tế bào).

Dinh dưỡng dị dưỡng.

Nuốt thực phẩm và tiêu hóa trong cơ thể.

Có sự phát triển của phôi.

Có khả năng di động

2/23/2016 2:34:12 AM

Sinh vật đơn bào tổ tiên

Có tính đối xứng

Hình thành mô Đối xứng hai bên

Khoang cơ thể Miệng nguyên sinh

Thể khoang Thể khoang

Giả khoang

Miệng thứ sinh Porifera Cnidaria

Platyhelminthes Nematoda

Mollusca Annelida Arthropoda

Echinodermata Chordata Ngành

Đối xứng tỏa tròn

CÂY PHÂN LOẠI ĐỘNG VẬT

2/23/2016 2:34:12 AM 22 Nguyễn Hữu Trí

Động vật không có xương sống (INVERTEBRATE)

Phân giới Protozoa (Động vật nguyên sinh) 1. Ngành Protozoa (Động vật nguyên sinh)

Animalia

Phân giới Phagocytellozoa (Động vật thực bào) 2. Ngành Placozoa (Động vật hình tấm)

Phân giới Parazoa (Cận động vật đa bào) 3. Ngành Porifera (Thân lổ)

Phân giới Eunetazoa (Động vật đa bào chình thức)

Động vật Radiata (Có đối xứng tỏa tròn) 4. Ngành Coelenterata (Ruột khoang)

Animalia

5. Ngành Ctenophora (Sứa lược) Động vật Bilateria (Có đối xứng hai bên) Động vật Acoelomata (chưa có thể xoang) 6. Ngành Plathelminthes (Giun dẹp) 7. Ngành Nemertini (Giun vòi)

8. Ngành Nemathelminthes (Giun tròn) Động vật Coelomata (Có thể xoang) Động vật Protostomia (có miệng nguyên sinh)

9. Ngành Annelida (Giun đốt)

2/23/2016 2:34:12 AM 25 Nguyễn Hữu Trí

Animalia

10. Ngành Arthropoda (Động vật chân đốt) 11. Ngành Mollusca (Động vật thân mềm)

Động vật Deuterostomia (có miệng thứ sinh)

12. Ngành Echinodermata (Da gai) 13. Ngành Pogonophora (Mang râu) 14. Ngành Chaetognatha (Hàm tơ) 15. Ngành Hemichordata (Nửa dây sống)

Animalia

16. Ngành Chordata (Dây sống)

Phân ngành Urochordata (Có đuôi sống) Phân ngành Cephalochordata (Đầu sống) Phân ngành Vertebrata (có xương sống)

• Lớp Pisces (Cá)

• Lớp Amphibia (Lưỡng cư)

• Lớp Reptilia (Bò sát)

• Lớp Aves (Chim)

• Lớp Mammalia (Thú)

2/23/2016 2:34:12 AM 26 Nguyễn Hữu Trí

2/23/2016 2:34:12 AM 27 Nguyễn Hữu Trí

Giới Animalia

Phân giới Protozoa (Động vật nguyên sinh) 1. Ngành Protozoa (Động vật nguyên sinh)

Lớp Sarcodina (Trùng chân giả) Lớp Mastigophora (Trùng roi) Lớp Sporozoa (Trùng bào tử) Lớp Infusonia (Trùng cỏ)

2/23/2016 2:34:12 AM 28 Nguyễn Hữu Trí

Lớp Sarcodina (Trùng chân giả)

• Có khoảng 1000 loài hiện sống và nhiều loài tuyệt chủng, 80% sống ở biển, số còn lại sống trong nước ngọt, trong đất ẩm và số ít ký sinh.

• Sinh sản vô tính bằng nguyên phân, một số có khả năng sinh sản hữu tính và xen kẽ thế hệ sinh sản hữu tính và vô tính trong vòng đời.

2/23/2016 2:34:12 AM 29 Nguyễn Hữu Trí

Amip Amoeba proteus bao lấy thức ăn, là trùng chân giả có cấu tạo đơn giản nhất trong động vật nguyên sinh, thức ăn của amip và vi khuẩn, vi sinh vật và mảnh vụn hữu cơ

2/23/2016 2:34:12 AM 30 Nguyễn Hữu Trí

Lớp Mastigophora (Trùng roi)

• Có khoảng 8000 loài, sống phổ biến ở biển, nước ngọt, trong đất ẩm và số ít ký sinh động vật.

• Sinh sản vô tính bằng nguyên phân, một

số có khả năng sinh sản hữu tính.

2/23/2016 2:34:12 AM 31 Nguyễn Hữu Trí

Một số sinh vật, như trùng roi Euglena viridis và Volvox kết hợp hai thuộc tính đặc trưng của động vật (di động) và thực vật (khả năng quang hợp).

Euglena viridis Volvox

2/23/2016 2:34:12 AM 32 Nguyễn Hữu Trí

Euglena viridis

2/23/2016 2:34:12 AM 33 Nguyễn Hữu Trí

Trypanosoma vittae ký sinh trong máu động vật có xương sống gây bệnh ngủ ly bì Phi châu

2/23/2016 2:34:12 AM 34 Nguyễn Hữu Trí

Lớp Sporozoa (Trùng bào tử)

• Có khoảng 3900 loài sống ký sinh, hoặc trong tế bào, hoặc trong khoang ruột, hoặc trong khoang cơ thể động vật, có nhiều loài gây hại đáng kể cho người và động vật.

• Đặc điểm là có giai đoạn bào tử có vỏ bảo vệ chịu được điều kiện bất lợi khi ra khỏi cơ thể vật chủ. Bào tử còn là giai đoạn lan truyền từ vật chủ này sang vật chủ khác.

Plasmodium falciparum, dài từ 5-8 mm nguyên nhân gây ra bệnh sốt rét (80% ở Việt Nam), P. vivax (20%). Ký sinh trùng này ưa thích vật chủ là người vì nó có khả năng thoát được hệ miễn dịch, dù là người khỏe mạnh. Muỗi truyền bệnh chủ yếu ở nước ta là Anopheles minimus có bọ gậy ưa sống vùng đồi nước chảy chậm, An. dirus có bọ gậy sống ở vũng nước nhỏ và An. sundaicus có bọ gậy sống trong vùng nước lợ ven biển

Plasmodium falciparum

Paramecium caudatum

Sinh sản vô tính cho

phép số lượng cá thể

tăng lên nhanh chóng để

tận dụng các điều kiện

thuận lợi của môi trường.

2/23/2016 2:34:12 AM 37 Nguyễn Hữu Trí

Lagenidium giganteum, được sử dụng để kiểm soát quần thể muỗi.

2/23/2016 2:34:12 AM 38 Nguyễn Hữu Trí

Lớp Infusonia (Trùng cỏ)

• Có khoảng 8000 loài, phần lớn sống tự do trong nước và đất ẩm, số ít ký sinh động vật.

• Bình thường trùng cỏ sinh sản vô sính bằng cắt đôi theo chiều ngang, nhưng sau một số thế hệ sinh sản vô tính trùng cỏ lại sinh sản hữu tính theo cách riêng của nó:

sinh sản bằng tiếp hợp

2/23/2016 2:34:12 AM 39 Nguyễn Hữu Trí

Animalia

Phân giới Phagocytellozoa (Động vật thực bào) 2. Ngành Placozoa (Động vật hình tấm)

Đại diện Trichoplax adherens, sống ở biển, bò ở đáy hay trên cây thủy sinh. Ơ thể giẹp, biến hình, đường kính không quá 8-10mm, dày 10- 15mm.

2/23/2016 2:34:12 AM 40 Nguyễn Hữu Trí

Animalia

Phân giới Parazoa (Cận động vật đa bào) 3. Ngành Porifera (Thân lổ)

Phần lớn thân lổ là các tập đoàn sống ở biển, chúng sống bám trên các giá thể, hiện biết khoảng 5000 loài.

Thân lổ còn có nhiều đặc điểm của nhóm động vật đa bào thấp: cơ thể chưa có kiểu đối xứng ổn định, chưa có lỗ miệng, chưa có mô phân hóa và chưa có tế bào thần kinh

2/23/2016 2:34:12 AM 41 Nguyễn Hữu Trí

Porifera

Bọt biển, là động vật đơn giản nhất đến nay còn tồn tại

2/23/2016 2:34:12 AM 42 Nguyễn Hữu Trí

Lỗ thoát nước

Dòng nước giúp nước chảy vào và ra khỏi lỗ thoát nước.

Các tế bào cổ áo có các lông roi có thể tạo dòng nước

Gai xương giúp vách bền hơn.

Thân lỗ

Lỗ hút nước

Tế bào mô bì

Tế bào biểu bì

2/23/2016 2:34:12 AM 43 Nguyễn Hữu Trí

Cấu tạo chung cơ thể

• Cấu tạo thành cơ thể: 2 lớp tế bào, ở giữa là tầng keo - Lớp ngoài: tế bào biểu mô dẹt → bảo vệ

- Lớp trong: tế bào cổ áo có roi và vành chất nguyên sinh.

Roi hoạt động tạo dòng nước chảy liên tục qua cơ thể, thu nhận thức ăn → tiêu hóa nội bào

- Ở giữa là tầng keo có nhiều loại tế bào thực hiện các chức năng khác nhau (hình sao, sinh xương, amip)

- Hầu hết có gai xương = đá vôi, silic, chất hữu cơ

• Thân lỗ có hai hình thức sinh sản vô tính và hữu tính, sinh sản vô tính bằng nảy chồi và tạo mầm.

Phần lớn thân lỗ sinh sản hữu tính

2/23/2016 2:34:12 AM 44 Nguyễn Hữu Trí

Dựa trên hình thái và thành phần hóa học của bộ xương, ngành thân lỗ được chia thành 3 lớp:

Lớp Demospongia (thân lỗ mềm) Lớp Calcispongia (thân lỗ đá vôi) Lớp Hyalospongia (thân lỗ silic)

Phân loại Porifera

2/23/2016 2:34:12 AM 45 Nguyễn Hữu Trí

Lớp Demospongia (thân lỗ mềm)

Chiếm khoảng 80% thân lỗ hiện đại, sống ở biển và nước ngọt. Cấu tạo cơ thể kiểu leucon. Bộ xương là các sợi spongia hay các gai silic 1 hoặc 4 trục, không có gai đá vôi. Các giống đã gặp ở Việt Nam: Gelliodes, Halichondrria, Pachychalina, Remera, Aptar, Poterion…

Poterion neptuni hình cốc, gặp nhiều trong vịnh Thái Lan, có khi cao tới 1 m

2/23/2016 2:34:12 AM 46 Nguyễn Hữu Trí

Sống đơn độc, thân cao, phân bố ở biển sâu từ vùng cực tới xích đạo. Cấu trúc cơ thể kiểu sycon hay leucon đối xứng với gai silic 6 tia. Khác với thân lỗ khác, lớp tế bào ngoài và lớp tế bào cổ áo bên trong là hợp bào. Các giống đã gặp ở Việt Nam: Hyalonema, Lophocalyx, Euplectella…

Lớp Hyalospongia (thân lỗ silic)

Lớp Calcispongia (thân lỗ đá vôi)

Sống ở biển nông, có bộ xương là các gai đá vôi có 1, 3 hoặc 4 trục. Cấu tạo cơ thể kiểu ascon, sycon, leucon.

Các loài hiện còn sống có cấu tạo cơ thể kiểu ascon.

Các giống đã gặp ở biển nước ta: Leucosolenia, Sycon, Grantia, Leucandra

Grantia nước ngọt

Nước nặm

Animalia

Phân giới Eunetazoa (Động vật đa bào chính thức)

Động vật Radiata (Có đối xứng tỏa tròn) 4. Ngành Coelenterata (Ruột khoang)

1. Lớp Hydrozoa (Thủy tức)

2. Lớp Scyphozoa (Sứa)

3. Lớp Anthozoa (San hô)

2/23/2016 2:34:12 AM 49 Nguyễn Hữu Trí

Cơ thể giống cái túi Có tua cảm

Ví dụ: thủy tức, sứa, san hô, hải quỳ Ruột khoang (Coelenterata)

2/23/2016 2:34:12 AM 50 Nguyễn Hữu Trí

Ngành Coelenterata

Ruột khoang thuộc nhóm động vật đa bào có đối xứng tỏa tròn

2/23/2016 2:34:12 AM 51 Nguyễn Hữu Trí

• 1. Hoàn toàn sống ở nước

• 2. Đối xứng toả tròn (radiata)

• 3. Có 2 dạng hình thái là polyp (thủy tức) và medusa (sứa).

• 4. Có bộ xương ngoài và bộ xương trong bằng chitin, calci hay phức hợp protein.

• 5. Cấu tạo cơ thể tương đối hoàn thiện hơn động vật thân lỗ, nhưng vẫn ở mức độ tổ chức thấp hơn các động vật đa bào khác.

• 6. Có xoang vị, chỉ có một lỗ thông ra ngoài (làm nhiệm vụ vừa là miệng vừa là hậu môn), quanh lỗ có các tua bắt mồi.

Đặc điểm chung

2/23/2016 2:34:12 AM 52 Nguyễn Hữu Trí

• 7. Có tế bào gai trên thành cơ thể hay trên biểu bì tiêu hoá, có nhiều ở vùng tua bắt mồi.

• 8. Thần kinh dạng lưới, tế bào thần kinh chưa có synap điển hình. Có một số cơ quan cảm giác đơn giản.

• 9. Đã có tế bào biểu mô cơ tham gia vào vận động của cơ thể:

• 10. Sinh sản vô tính bằng sinh chồi (dạng polyp), sinh sản hữu tính bằng giao tử (cả dang polyp và medusa), phân cắt hoàn toàn đều, hình thành ấu trùng planula.

• 11. Không có cơ quan bài tiết và hô hấp riêng biệt, chưa hình thành xoang cơ thể.

Đặc điểm chung

2/23/2016 2:34:12 AM 53 Nguyễn Hữu Trí

Lỗ miệng Tua cảm

Tầng trung giao Khoang vị

POLYP

MEDUSA Tầng trung giao

Khoang vị

Lỗ miệng Tua cảm Hai dạng

2/23/2016 2:34:12 AM 54 Nguyễn Hữu Trí

Hai lá phôi – Hai lớp tế bào

– Biểu bì – Bao bọc bên ngoài (ngoại bì) – Tầng trung giao – tế bào

chưa được phân hóa.

– Biểu bì ruột – tế bào

tuyến tiết ra dịch tiêu hóa

(nội bì)

2/23/2016 2:34:12 AM 55 Nguyễn Hữu Trí 2/23/2016 2:34:12 AM 56 Nguyễn Hữu Trí

Lớp Hydrozoa (Thủy tức)

• Thủy tức Hydra

• Tập đoàn thủy tức Obelia

• Gonionemus

• Physalia

2/23/2016 2:34:12 AM 57 Nguyễn Hữu Trí

Lớp Hydrozoa (Thủy tức)

• Nước ngọt và biển

• Cnidocytes chỉ có lớp biểu bì.

• Sứa có cơ vòm miệng mềm.

• Tầng trung giao không có các tế bào di động kiểu amip.

• Sinh sản vô tính bằng cách mọc chồi.

• Sinh sản hữu tính bằng cách tạo bào tử bởi lớp biểu bì và giải phóng vào trong nước

2/23/2016 2:34:12 AM 58 Nguyễn Hữu Trí

Hình dạng ngoài: Cơ thể hình trụ, sống bám vào giá thể, phần bám được gọi là đế, phía đối diện là miệng có nhiều tua vây quanh.

Cấu tạo trong: Khoang ruột (xoang vị) dạng túi ở giữa Thành cơ thể: có 2 lớp tế bào và một tầng trung giao ở giữa.

Khoang vị Khoang vị

Biểu bì Biểu bì Tầng trung giao Tầng trung giao Biểu bì ruột Biểu bì ruột

Thủy tức

Vách cơ thể

Hệ thần kinh

• Tế bào thần kinh, xắp xếp thành dạng mạng lưới

2/23/2016 2:34:12 AM 61 Nguyễn Hữu Trí

Cấu trúc Cnidocyte và Nematocyst

Copyright © The McGraw-Hill Companies, Inc. Permission required for reproduction or display.

2/23/2016 2:34:12 AM 62 Nguyễn Hữu Trí

Sinh sản của Thủy tức

Sinh sản vô tính:

Mọc chồi: Khi thức ăn đầy đủ, thủy tức thường sinh sản vô tính bằng cách mọc chồi. Các chồi mọc lên từ vùng sinh chồi ở giữa cơ thể. Chồi con khi tự kiếm được thức ăn, tác khỏi cơ thể mẹ sống độc lập. Tuy vậy đôi khi chúng không tách khỏi cơ thể mẹ mà hình thành nên tập đoàn gồm nhiều cơ thể (chồi con, cháu, chắt...).

Tái sinh: Thủy tức có thể tái sinh lại cơ thể toàn vẹn chỉ từ một phần cơ thể cắt ra.

Sinh sản hữu tính: Thường xảy ra ở mùa lạnh, ít thức ăn. Tùy điều kiện môi trường mà thủy tức đơn tính hay lưỡng tính. Tuyến sinh dục được hình thành do các tế bào trung gian của lớp tế bào thành ngoài tập trung lại.

Tuyến tinh thường nằm lệch về phía tua miệng, tuyến trứng thường nằm lệch về phía đế. Hợp tử có vỏ bảo vệ, sống tiềm sinh đến khi điều kiện sống thuận lợi trở lại thì tiếp tục phát triển.

2/23/2016 2:34:12 AM 63 Nguyễn Hữu Trí

Sinh sản của Thủy tức

Dịch hoàn Dịch hoàn

Buồng trứng Buồng trứng

Phôi kết nang Phôi kết nang

Sinh sản hữu tính

Sinh sản hữu tính Sinh sản vô tính Sinh sản vô tính Nảy chồi Nảy chồi

2/23/2016 2:34:12 AM 64 Nguyễn Hữu Trí

Sinh sản của tập đoàn Thủy tức

2/23/2016 2:34:12 AM 65 Nguyễn Hữu Trí

Dinh dưỡng: Thức ăn chủ yếu là các giáp xác nhỏ. Tua miệng có nhiều tế bào gai làm tê liệt con mồi rồi cuốn vào lỗ miệng. Thủy tức vừa tiêu hóa nội bào nhờ tế bào mô bì cơ tiêu hóa, vừa tiêu hóa ngoại bào nhờ tế bào tuyến tiết men tiêu hóa. Sau khi tiêu hóa mồi, căn bã được thải ra ngoài qua lỗ miệng.

2/23/2016 2:34:12 AM 66 Nguyễn Hữu Trí

Obelia

2/23/2016 2:34:12 AM 67 Nguyễn Hữu Trí

Obelia

Medusae Gonangium Medusa bud

2/23/2016 2:34:12 AM 68 Nguyễn Hữu Trí

Lớp Hydrozoa Gonionemus

2/23/2016 2:34:12 AM 69 Nguyễn Hữu Trí

Lớp Hydrozoa Gonionemus

Vòm miệng

mềm

2/23/2016 2:34:12 AM 70 Nguyễn Hữu Trí

Lớp Hydrozoa Physalia

Lớp Scyphozoa (Sứa)

• Tua bờ dù có thể dài lên đến 70 m

• Cnidocytes hiện diện trong lớp biểu bì ruột và biểu bì

• Tầng trung giao dày có chứa các tế bào vận động kiểu amip

• Giao tử được tạo bởi lớp biểu bì ruột

• Sống ở nước mặn

Thân sứa hình bán cầu trong suốt, phía lưng có hình chiếc dù, mép dù thường có nhiều sợi xúc tu, phía bụng có bờ miệng kéo dài thành tay sứa.

Khi di chuyển, sứa co bóp dù, đẩy nước ra qua lỗ miệng và tiến về phía ngược lại. Trong cơ thể sứa có các sợi cơ chuyên hoá, nằm trong tầng trung gian, có khả năng co rút rất mạnh, kết hợp với tầng keo dày tạo lực đối kháng. Kiểu bơi của sứa rất đặc trưng, dù xòe ra rồi lại cụp vào có khi đạt tới tần số 100 – 140 lần/phút.

Cấu tạo và di chuyển

2/23/2016 2:34:12 AM 73 Nguyễn Hữu Trí

Aurelia aurita

Trứng Trứng Tầng trung giao Tầng trung giao

Khoang vị Khoang vị

Miệng Miệng

Tua bờ dù Tua bờ dù

2/23/2016 2:34:12 AM 74 Nguyễn Hữu Trí

Aurelia aurita

Miệng Nhánh miệng

Túi dạ dày Tua bờ dù

2/23/2016 2:34:12 AM 75 Nguyễn Hữu Trí

Lớp Scyphozoa Sứa Aurelia aurita

2/23/2016 2:34:12 AM 76 Nguyễn Hữu Trí

Đĩa sứ

Thùy miệng Sứa trưởng thành

Trứng Ấu trùng planula Ấu trùng chén

Vảy chồi

Chu kì sống của sứa Aurelia aurita

2/23/2016 2:34:12 AM 77 Nguyễn Hữu Trí

Fig. 13.18

2/23/2016 2:34:12 AM 78 Nguyễn Hữu Trí

Lớp Anthozoa (San hô)

• Là lớp đặc sắc của ngành ruột khoang, không có giai đoạn sứa, khoảng 6000 loài.

• Bộ xương bằng đá vôi hay chất sừng.

Bộ xương là một cấu tạo đặc biệt

của san hô, có tác dụng nâng đỡ và

bảo vệ, thích nghi với với lối sống cố

định. Tuy nhiên chính bộ xương đã

cản trở bước tiến hóa xa hơn của

nhóm động vật này, tách chúng ra

khỏi con đường phát triển chung

của giới động vật.

2/23/2016 2:34:12 AM 79 Nguyễn Hữu Trí

Phân loại san hô

• Phân lớp San hô 8 ngăn (Octocorallia)

• Phân lớp San hô 6 ngăn (Hexacorallia)

2/23/2016 2:34:12 AM 80 Nguyễn Hữu Trí

Đặc điểm: Xoang vị 8 ngăn ứng với 8 vách ngăn và 8 tua miệng hình lông chim. Có một rãnh hầu, gai xương rải rác trong tầng keo hay kết thành trụ cứng. Tập đoàn thường có màu hồng hay màu tím.

Đại diện: Bộ San hô mềm (Alcyonaria), bộ San hô sừng (Gorgonarria), bộ San hô lông chim (Pennatularia).

Phân lớp Octocorallia (San hô 8 ngăn)

2/23/2016 2:34:12 AM 81 Nguyễn Hữu Trí

Đặc điểm: Xoang vị 6 ngăn hay bội số của 6. Tua miệng không có dạng lông chim, xếp thành nhiều vòng. Có 2 rãnh hầu. Bộ xương hoặc không có, hoặc kết thành trụ cứng hoặc tạo thành tảng lớn.

Đại diện: Bộ Hải quì (Actinia), bộ San hô đá (Madrepoaria), bộ San hô hình hoa (Ceriantha), bộ san hô tổ ong, bộ San hô gai (Antipatharia).

Phân lớp Hexacorallia (San hô 6 ngăn)

2/23/2016 2:34:12 AM 82 Nguyễn Hữu Trí

Lớp Anthozoa Sea Anemone

Lớp Anthrozoa

Metridium

Lớp Anthrozoa

Metridium

Miệng Miệng Xúc tu Xúc tu

Thực quản Thực quản Vách ngăn Vách ngăn Khoang vị Khoang vị

San hô

Tập đoàn của nhiều cá thể đơn San hô

Tập đoàn của nhiều cá thể đơn

2/23/2016 2:34:12 AM 85 Nguyễn Hữu Trí

Lớp Anothozoa Meandrina San hô não

2/23/2016 2:34:12 AM 86 Nguyễn Hữu Trí

Lớp Anothozoa Gorgonia

Quạt biển

2/23/2016 2:34:12 AM 87 Nguyễn Hữu Trí

Lớp Anothozoa Tubipora

San hô đàn ống

2/23/2016 2:34:12 AM 88 Nguyễn Hữu Trí

Lớp Anothozoa Actinodiscus

San hô nấm

2/23/2016 2:34:12 AM 89 Nguyễn Hữu Trí

Lớp Anothozoa Acropora

San hô gạc nai

2/23/2016 2:34:12 AM 90 Nguyễn Hữu Trí

Rặn san hô ngầm

Biển nước ta có nhiệt độ thích hợp cho rạn san hô phát triển. Tuy nhiên, cấu trúc rạn điển hình với thành phần loài san hô tạo rạn phong phú tập trung ở vùng biển Nam Trung bộ. Bắc Bộ và vùng biển Bắc Trung bộ, đông Nam bộ có rạn san hô với thành loài nghèo hơn và cấu trúc ít điển hình hơn.

Rạn san hô từ lâu đã đem lại

nhiều lợi ích cho chúng ta

nhưng hiện nay đang bị nạn

ô nhiễm môi trường đe dọa.

2/23/2016 2:34:12 AM 91 Nguyễn Hữu Trí

Hệ sinh thái rặng san hô

Copyright © The McGraw-Hill Companies, Inc. Permission required for reproduction or display.

Photo © McGraw-Hill Higher Education, Barry Barker, Photographer 2/23/2016 2:34:12 AM 92 Nguyễn Hữu Trí

Anthozoa Scyphozoa

Hydrozoa

Đối xứng tỏa tròn, cnidocytes, ấu trùng planula

Có vách ngăn khoang vị Giảm giai đoạn thủy tức Mất giai đoạn sứa

Biểu đồ phân nhánh của Ruột khoang

2/23/2016 2:34:12 AM 93 Nguyễn Hữu Trí

Animalia

5. Ngành Ctenophora (Sứa lược)

Bolinopsis infundibulum

2/23/2016 2:34:12 AM 94 Nguyễn Hữu Trí

Animalia

Động vật Bilateria (Có đối xứng hai bên) Động vật Acoelomata (chưa có thể xoang) 6. Ngành Plathelminthes (Giun dẹp)

1. Lớp Turbellaria (Sán lông) 2. Lớp Trematoda (Sán lá song chủ) 3. Lớp Monogenoidea (Sán lá đơn chủ) 4. Lớp Cestoda (Sán dây)

Ngành Plathelminthes

Dây thần kinh Mắt

Hạch não

Buồng trứng Dịch hoàn

Dương vật Lỗ sinh dục Hệ thần kinh

Hệ sinh dục

2/23/2016 2:34:12 AM 97 Nguyễn Hữu Trí

Tất cả các thành viên sán xơ mít đều thuộc lớp Cestoda (sán dây)

Đầu sán, 70X

trưởng thành

2/23/2016 2:34:12 AM 98 Nguyễn Hữu Trí

Animalia

7. Ngành Nemertini (Giun vòi)

Micrura verrilli

2/23/2016 2:34:13 AM 99 Nguyễn Hữu Trí

Animalia

8. Ngành Nemathelminthes (Giun tròn)

• Lớp Nematoda (Giun tròn)

2/23/2016 2:34:13 AM 100 Nguyễn Hữu Trí

Ngành Nemathelminthes

2/23/2016 2:34:13 AM 101 Nguyễn Hữu Trí

Caenorhabditis elegans có chứa 97 triệu cặp base, với 19 000 gene khác nhau

2/23/2016 2:34:13 AM 102 Nguyễn Hữu Trí

Animalia

Động vật Coelomata (Có thể xoang) Động vật Protostomia (có miệng nguyên sinh)

9. Ngành Annelida (Giun đốt)

1. Lớp Polychaeta (Giun nhiều tơ)

2. Lớp Oligochaeta (Giun ít tơ)

3. Lớp Hirudinea (Đĩa)

2/23/2016 2:34:13 AM 103 Nguyễn Hữu Trí

Ngành Annelida

2/23/2016 2:34:13 AM 104 Nguyễn Hữu Trí

Giun đốt

• Có cơ thể phân chia thành nhiều đốt.

• Đặc điểm này bao trùm trên cả hình dạng bên ngoài và cấu tạo trong của cơ thể, ban đầu là phân đốt đồng hình, sau mới biến đổi phân đốt dị hình.

2/23/2016 2:34:13 AM 105 Nguyễn Hữu Trí

Ngành Annelida

• Khoang cơ thể được ngăn bởi các vách

• Hệ vận động là các đôi chi bên.

• Hệ hô hấp là các đôi mang hình thành từ các đôi nhánh lưng của chi bên

• Hệ thần kinh kiểu bậc thang hay chuỗi.

• Hệ tuần hoàn kín

• Hệ bài tiết là hậu đơn thận phân bố trong mỗi đốt.

• Hệ sinh dục ở nhiều mức độ tổ chức

2/23/2016 2:34:13 AM 106 Nguyễn Hữu Trí

Ngành Annelida

• Trứng giun đốt phân cắt xoắn ốc và xác định. Phôi vị phát triển theo kiểu lan phủ trứng nở thành ấu trùng trochophora bơi lội trong nước nhờ vành lông bơi trước miệng và sau miệng.

• Đặc trưng là có phát triển qua giai đoạn ấu trùng trochophora (luân cầu) và có hình thành hai loại đốt: đốt ấu trùng và đốt sau ấu trùng.

Vách ngăn

Thùy trước miệng Đốt hậu môn

Đốt miệng

Hiện tượng phân đốt

Hiện tượng phân đốt Class Polychaeta

Lớp Giun nhiều tơ

• Có khoảng 4000 loài, sống ở biển, chỉ một ít sống ở nước ngọt.

• Đơn tính

• Có nhiều lông cứng

• Cơ quan di chuyển là chi bên.

• Phát triển qua ấu

trùng trochophora

2/23/2016 2:34:13 AM 109 Nguyễn Hữu Trí

Class Polychaeta Lớp giun nhiều tơ

Đầu

Chi bên Tua cảm

Cơ thể có 3 phần không đều nhau: phần trước miệng, tập trung các giác quan, phần thân gồm nhiều đốt (5-800 đốt), mang một đôi chi bên ở mỗi đốt, và phần đuôi mang sợi đuôi ở tận cùng. Mổi chi bên điển hình có 2 thùy: thùy lưng và thùy bụng.

2/23/2016 2:34:13 AM 110 Nguyễn Hữu Trí

Nereis Sâu biển

2/23/2016 2:34:13 AM 111 Nguyễn Hữu Trí

Class Polychaeta Lớp giun nhiều tơ

Nereis oxypodasống chui luồn phổ biến trong các bãi triều, rạn đá

2/23/2016 2:34:13 AM 112 Nguyễn Hữu Trí

Class Polychaeta

Giun lửa (Rhopobota naevana)

2/23/2016 2:34:13 AM 113 Nguyễn Hữu Trí

Giun nhiều tơ định cư (Sub class : Sedentaria)

Giun cát Giun nhiều tơ định cư (Sub class : Sedentaria)

Giun cát

Nhóm này ẩn trong vỏ ống, chi bên tiêu giảm chỉ còn các tơ giúp cơ thể bám vào thành ống còn phần đầu và một số đốt phía trước của thân có thể thò ra ra khỏi ống để thở và cuốn cặn vẩn vào lỗ miệng làm thức ăn.

Nhóm này thân có thể phân thành 2 phần, ngực và bụng, ứng với các đốt giữ các chức phận khác nhau của phần thân

phía trước và phía sau.

2/23/2016 2:34:13 AM 114 Nguyễn Hữu Trí

Pelagic Polychaete

Giun nhiều tơ sống ở biển

2/23/2016 2:34:13 AM 115 Nguyễn Hữu Trí

Class Oligochaeta Lớp Giun ít tơ

• Hiện có khoảng 4000 loài. Phần lớn sống trong đất tham gia tích cực vào quá trình hình thành lớp đất trồng trọt.

• Hệ hô hấp: phần lớn không có cơ quan hô hấp riêng mà hô hấp trực tiếp qua bề mặt cơ thể.

• Có tuyến nhầy tiết dịch

• Không có chi bên

• Hệ bài tiết điển hình là hậu đơn thận

• Giun ít tơ lưỡng tính

2/23/2016 2:34:13 AM 116 Nguyễn Hữu Trí

Lumbricus terrestris Giun đất

• Ăn các mảnh vụn hữu cơ có trong đất

• Làm màu mở cho đất

2/23/2016 2:34:13 AM 117 Nguyễn Hữu Trí

Class Hirudinea Lớp đỉa

• Đỉa là nhóm chuyên hóa theo hướng nửa ký sinh, nửa ăn thịt, với số đốt có định.

• Chúng có 33 đốt (ngoài 2 loài đỉa có tơ chỉ có 30 đốt).

• Các đốt phía trước và phía sau biến thành giác

• Thể xoang, chi va tơ tiêu giảm

• Hầu hết sống ở nước ngọt

• Lưỡng tính, không ấu trùng.

• Có khoảng 300 loài sống ở nước ngọt, nước mặn và ở cạn

2/23/2016 2:34:13 AM 118 Nguyễn Hữu Trí

Class Hirudinea Lớp đỉa

• Có 3 bộ

• Bộ: Acanthobdellidae (Bộ đỉa có tơ) – Có 2 loài Acanthobdella

• Bộ: Rhynchobdellidae (Bộ đỉa có vòi) – Có 2 họ

• Họ: Ichthyobdellidaea (Họ đỉa cá)

• Họ: Glossiphonidae (Họ vét)

• Bộ: Arhynchobdellidae (Bộ đỉa không vòi) – Có 2 họ

• Họ: Hirudinidae (Họ đỉa trâu)

• Họ: Herpobdellidae

Hirudinaria manisllensis

Animalia

11. Ngành Mollusca (Động vật thân mềm) 1. Lớp Loriceta (Song kinh có vỏ)

2. Lớp Aplacophora (Song kinh không vỏ) 3. Lớp Gastropoda (Chân bụng)

4. Lớp Cephalopoda (Chân đầu)

2/23/2016 2:34:13 AM 121 Nguyễn Hữu Trí

Ngành Mollusca

2/23/2016 2:34:13 AM 122 Nguyễn Hữu Trí

Có vỏ bọc cứng bao quanh thân mềm Sống trong nước & nơi ẩm ướt

VD:Ốc sên, & Sò biển

Chỉ một số loài không có vỏ bọc: Bạch tuộc & sên biển

Thân mềm (Molluska)

2/23/2016 2:34:13 AM 123 Nguyễn Hữu Trí

Animalia

10. Ngành Arthropoda (Động vật chân đốt) 1. Lớp Palaeostraca (Giáp cổ)

2. Lớp Arachnida (Hình nhện) 3. Lớp Crustacea (Giáp xác) 4. Lớp Myriapoda (Nhiều chân) 5. Lớp Insecta (Côn trùng)

2/23/2016 2:34:13 AM 124 Nguyễn Hữu Trí

Chiếm 75% giới động vật Đặc điểm cơ bản:

Có bộ xương ngoài cứng Cơ thể phân đốt

Chân phân đốt

VD: côn trùng, cuốn chiếu ,rết, nhện, cua Chân đốt (Arthropoda)

2/23/2016 2:34:13 AM 125 Nguyễn Hữu Trí

Ngành Arthropoda

2/23/2016 2:34:13 AM 126 Nguyễn Hữu Trí

Chân khớp (Arthropoda)

2/23/2016 2:34:13 AM 127 Nguyễn Hữu Trí

Số lượng các loài Số lượng các loài

Arthropoda

Echinodermata

Ciliophora Chordata Mollusca

Platyhelminthes Nematoda Porifera Annelida

Sarcomastigophora Apicomplex

2/23/2016 2:34:13 AM 128 Nguyễn Hữu Trí

Đặc điểm của động vật chân đốt

• Cơ thể phân đốt, đối xứng hai bên

• Có những đoạn phụ nối lại

• Bộ xương ngoài

• Có hệ tuần hoàn hở

• Dây thần kinh nằm ở mặt bụng

• Có mắt kép

2/23/2016 2:34:13 AM 129 Nguyễn Hữu Trí

Động vật chân đốt Loài động vật thành công nhất

• Về số lượng loài

• Độ đa dạng

• Về sự phân bố

• Về tuổi thọ

2/23/2016 2:34:13 AM 130 Nguyễn Hữu Trí

Arthropoda

• Phân ngành Trilobitomorpha (Trùng ba thùy)

• Phân ngành Branchiata (Có mang)

• Phân ngành Chelicerata (Có kìm)

• Phân ngành Tracheata (Có ống khí)

Lớp hình nhện Arachnida

• Gồm các chân khớp sống trên cạn, cơ thể phân thành phần đầu -ngực (prosoma) và phần thân sau (opisthosoma), có 4 đôi chân.

• Hình nhện là nhóm Có kìm chuyển lên cạn, với sự xuất hiện của phổi, ống khí, ống Malpighi, vuốt chân, thụ tinh bằng bao tinh...thích hợp với đời sống ở cạn

• Đại diện: Epeira, Ixodes, Scorpio

Lớp nhện

• Nhện

• Bọ cạp

• Con bét

• Ve

2/23/2016 2:34:13 AM 133 Nguyễn Hữu Trí

Lớp nhện

• 4 cặp chân

• Cơ thể chia thành 2 phần – Ngoại trừ ve và bét

• Phần lớpn là động vật ăn thịt – Tiêm enzyme vào con mồi – Hút dịch lỏng vào trong hầu

2/23/2016 2:34:13 AM 134 Nguyễn Hữu Trí

Các đoạn của lóp nhện Các đoạn của lóp nhện

Phần đầu ngực Phần đầu ngực

Phần bụng Phần bụng

2/23/2016 2:34:13 AM 135 Nguyễn Hữu Trí

Copyright © The McGraw-Hill Companies, Inc. Permission required for reproduction or display.

Bộ Bọ cạp

Có kìm lớn

Phần bụng có kim độc để chích

2/23/2016 2:34:13 AM 136 Nguyễn Hữu Trí

Bộ nhện

• Nhện

• Có răng độc với tuyến độc

• Có tuyến tơ

2/23/2016 2:34:13 AM 137 Nguyễn Hữu Trí

Latrodectus mactans

• Nhện đen góa phụ

• Độc tố thần kinh

• Sống ở trung Á và ven Địa Trung Hải có thể đốt chết lạc đà, ngựa.

2/23/2016 2:34:13 AM 138 Nguyễn Hữu Trí

Bộ Acari

• Bét

• Ve

2/23/2016 2:34:13 AM 139 Nguyễn Hữu Trí

Sốt phát ban

• Ve là thể mang

• Sốt cao

• Đau đầu

• Đau cơ

• Da nổi mụn

– Xuất hiện và lan rộng

• 25% tử vong nếu không sử dụng kháng sinh

2/23/2016 2:34:13 AM 140 Nguyễn Hữu Trí

Dermacentor variabilis

Dermacentor andersoni

Ve chó

Ve gỗ

2/23/2016 2:34:13 AM 141 Nguyễn Hữu Trí

Trombicula

• Ve

• Thức ăn của ấu trùng là da

• Chứng viêm da

• Ấu trùng kí sinh trên chuột nhà

2/23/2016 2:34:13 AM 142 Nguyễn Hữu Trí

Bộ Bọ cạp (Scorpiones)

• Là nhóm Hình nhện cổ còn nhiều quan hệ với Có kìm ở nước, đôi chân xúc giác dạng kìm phát triển

Ngành phụ Trùng ba lá

• Đã tuyệt chủng. Sống cách đây 200 000 năm

• Có một cặp râu

• Phụ bộ chẻ đôi

Ngành phụ Có kìm

• Có kìm

• Không có râu

• Không có hàm trên

• 4 cặp chân di chuyển

• 1 cặp kìm

2/23/2016 2:34:13 AM 145 Nguyễn Hữu Trí

Lớp Giáp cổ

• Đuôi kiếm – Xuất hiện cuối kỉ

Cambri

– Xuất hiện cách đây khoảng 245 000 năm

• Có mai, giáp

• Gai đuôi dài

2/23/2016 2:34:13 AM 146 Nguyễn Hữu Trí

Lớp phụ Crustacea Lớp phụ Crustacea

2/23/2016 2:34:13 AM 147 Nguyễn Hữu Trí

Lớp phụ Crustacea

• Có hai cặp râu

• Phụ bộ chẻ đôi

2/23/2016 2:34:13 AM 148 Nguyễn Hữu Trí

2/23/2016 2:34:13 AM 149 Nguyễn Hữu Trí 2/23/2016 2:34:13 AM 150 Nguyễn Hữu Trí

Ngành phụ Uniramia

• Có một cặp râu

• Phụ bộ có một nhánh

2/23/2016 2:34:13 AM 151 Nguyễn Hữu Trí

Lớp Chilopoda

• Một đốt có một cặp chân

• Có răng độc

• Cơ thể dẹt

• Ăn thịt

2/23/2016 2:34:13 AM 152 Nguyễn Hữu Trí

Lớp Diplopoda

• Một đốt có hai đôi phụ bộ

• Cơ thể hình trụ

• Động vật ăn cỏ

2/23/2016 2:34:13 AM 153 Nguyễn Hữu Trí

Lớp Insecta

2/23/2016 2:34:13 AM 154 Nguyễn Hữu Trí

Ngành phụ Uniramia Lớp Insecta (Hexapoda)

Animalia

Động vật Deuterostomia (có miệng thứ sinh)

12. Ngành Echinodermata (Da gai) 1. Lớp Asteroidea (Sao biển) 2. Lớp Ophiuroidea (Đuôi rắn) 3. Lớp Echinoidea (Cầu gai) 4. Lớp Holothuroidea (Hải sâm) 5. Lớp Crinoidea (Huệ biển)

Lớp Asteroidea (Sao biển)

• Gồm một đĩa trung tâm ở giữa và 5 hay nhiều cánh xếp xung quanh.

• Miệng ở mặt dưới

• Có khả năng tái sinh

• Chân ống

• Ăn các loại thân mềm

và sứa biển

157 158

Lớp Ophiuroidea (Đuôi rắn)

• Cánh đuôi rắn cách biệt với đĩa trung tâm.

• Xương của cánh phát triển.

• Cánh có thể uốn hình sóng khi di chuyển.

• Chân ống giữ nhiệm vụ cảm giác và hô hấp.

159

Lớp Echinoidea (Cầu gai)

Còn có tên gọi là nhím biển.

Cực tiếp xúc với giá thể là cực miệng

Cực đối diện là cực đối cầu miệng.

Có hai loại gai: gai di chuyển và gai tự vệ.

Có khả năng tái sinh lớn

160

Lớp Holothuroidea (Hải sâm)

• Cơ thể hình quả dưa, dài theo hướng miệng - đối miệng.

• Có phổi nước là hai túi lớn, chia thành nhiều nhánh nằm trong thể xoang hai bên ruột.

• Nhiều loài là thực phẩm cao cấp.

161

Lớp Crinoidea (Huệ biển)

• Là nhóm da gai cổ nhất còn sót lại cho đến ngày nay.

• Sống bám, một số ít tự do.

• Cơ thể gồm 3 phần:

cuống, đế và cánh. Ở dạng sống tự do, phần cuốn biến mất.

2/23/2016 2:34:13 AM 162 Nguyễn Hữu Trí

Animalia

13. Ngành Pogonophora (Mang râu)

14. Ngành Chaetognatha (Hàm tơ)

2/23/2016 2:34:13 AM 163 Nguyễn Hữu Trí

Animalia

15. Ngành Hemichordata (Nửa dây sống) 1. Lớp Enteropneusta (Mang ruột)

2. Lớp Pterobranchiata (Mang lông)

2/23/2016 2:34:13 AM 164 Nguyễn Hữu Trí

Animalia

16. Ngành Chordata (Dây sống)

Phân ngành Urochordata (Đuôi sống) hay Tunicata (Có bao)

Phân ngành Cephalochordata (Đầu sống) Phân ngành Vertebrata (Có xương sống)

2/23/2016 2:34:13 AM 165 Nguyễn Hữu Trí

Animalia

Phân ngành Urochordata (Đuôi sống) hay Tunicata (Có bao)

Lớp Larvaceae (Có cuống) Lớp Ascidiacea (Hải tiêu)

Lớp Salpae hay Thaliacea (Sanpe)

2/23/2016 2:34:13 AM 166 Nguyễn Hữu Trí

Animalia

Phân ngành Cephalochordata (Đầu sống)

Lớp Cephalochordata

Phân ngành Động vật Có xương sống (Vertebrata )

Tổng lớp Agnatha (Không hàm) Lớp Cyclostomata (Miệng tròn)

Phân lớp Petromyzones (cá Bám) Phân lớp Mixin (cá Mixini)

Animalia

Phân ngành Vertebrata (Có xương sống)

Tổng lớp Gnathostoma (Có hàm hàm) Lớp Chondrichthyes (Cá sụn) Lớp Osteichthyes (Cá xương)

Phân lớp Actinopterygii (cá Vây tia) Phân lớp Crossopterygii (cá Vây tay) Phân lớp Dipnoi (cá Phổi)

Lớp Amphibia (Lưỡng cư)

Lớp Reptilia (Bò sát)

Lớp Aves (Chim)

Lớp Mamalia (Thú)

2/23/2016 2:34:13 AM 169 Nguyễn Hữu Trí

Có xương sống Có bộ xương trong

Có xương sống Có chi

VD: cá, lưỡng cư, bò sát, chim, thú Có dây sống (Chordata)

2/23/2016 2:34:13 AM 170 Nguyễn Hữu Trí

Subphylum Vertebrata Phân ngành có xương sống

2/23/2016 2:34:14 AM 171 Nguyễn Hữu Trí

Superclass Agnatha Tổng lớp không hàm

• Không có răng

2/23/2016 2:34:14 AM 172 Nguyễn Hữu Trí

Ostracoderms Cá có giáp

• Là động vật có xương xuất hiện sớm nhất

• Di tích hóa thạch tìm thấy ở kỷ Silua.

•Dòng cá không hàm phát triển mạnh ở kỷ Silua và kỷ Đêvon, cuối kỷ Đêvon đại bộ phận cá không hàm bị tuyệt diệt. Chỉ còn những cá miệng tròn có đời sống nữa ký sinh tồn tại đến ngày nay

2/23/2016 2:34:14 AM 173 Nguyễn Hữu Trí

Hagfish và Lamprey

2/23/2016 2:34:14 AM 174 Nguyễn Hữu Trí

Class Cephalaspidomorphi Lớp giáp đầu

Cá bám (Lamprey) Ký sinh

Lampetra japonica

2/23/2016 2:34:14 AM 175 Nguyễn Hữu Trí

Class Myxini Cá mixin (Hagfish)

Mixine glutinosa

2/23/2016 2:34:14 AM 176 Nguyễn Hữu Trí

Superclass Gnathostomata Tổng lớp có hàm

2/23/2016 2:34:14 AM 177 Nguyễn Hữu Trí

Class Chondrichthyes Lớp cá sụn

• Subclass Elasmobranchii (phân lớp cá Mang tấm)

– Hiện phân thành 2 tổng bộ: cá nhám và cá đuối

• Subclass Holocephali (phân lớp cá Toàn đầu)

2/23/2016 2:34:14 AM 178 Nguyễn Hữu Trí

Class Osteichthyes Lớp cá xương

Subclass Actinopterygii Phân lớp cá Vây tia

• Vây tia

• Có xương sống

• Có nắp mang

• Có bóng bơi

Subclass Dipneusti Phân lớp cá phổi

• Thở trong không khí

khi nước sông hoặc

hồ khô

2/23/2016 2:34:14 AM 181 Nguyễn Hữu Trí

Subclass Sarcopterygii Phân lớp cá Vây tay

• Cá vây tay

• Vi dạng thùy

Order Crossopterygii Bộ vây tay

2/23/2016 2:34:14 AM 182 Nguyễn Hữu Trí

Order Semionotiformes Bộ cá Caiman Giống Lepisosteus

• Thân phủ vảy láng hình trám

• Mõm dài

2/23/2016 2:34:14 AM 183 Nguyễn Hữu Trí

Order Siluriformes Bộ cá nheo

Ictalurus

2/23/2016 2:34:14 AM 184 Nguyễn Hữu Trí

Order Perciformes Bộ cá vược Micropterus

• Miệng lớn

• Vây thường có gai cứng

2/23/2016 2:34:14 AM 185 Nguyễn Hữu Trí

Order Perciformes Bộ cá vược Micropterus

• Miệng nhỏ

2/23/2016 2:34:14 AM 186 Nguyễn Hữu Trí

Cá thái dương Order Perciformes Pomoxis annularis

• Ăn giáp xác và cá nhỏ

2/23/2016 2:34:14 AM 187 Nguyễn Hữu Trí

Cá thái dương vây xanh Order Perciformes

Bộ cá vược Lepomis macrochirus

• Miệng nhỏ

• Hình bầu dục

• Ăn giáp xác và côn trùng

2/23/2016 2:34:14 AM 188 Nguyễn Hữu Trí

Cá chép Order Cypriniformes

Bộ cá chép

• Vây lưng lớn

• Lưng hình vòm cung

• Động vật ăn tạp

Animalia

16. Ngành Chordata (Dây sống) Phân ngành Có đuôi sống - Urochordata - Lớp Ascidiacea (Hải tiêu)

- Lớp Larvacea (Có cuống) - Lớp Salpae (Sanpơ)

Phân ngành Cephalochordata (Đầu sống) Phân ngành Vertebrata (có xương sống) - Lớp Pisces (Cá)

- Lớp Amphibia (Lưỡng cư) - Lớp Bò sát - Reptilia - Lớp Chim - Aves - Lớp Thú - Mammalia

2/23/2016 2:34:14 AM 189 Nguyễn Hữu Trí 2/23/2016 2:34:14 AM 190 Nguyễn Hữu Trí

Lớp Lưỡng cư (Amphibia)

Order Caudata (Urodela) Bộ có đuôi

• Kỳ giông

• Đuôi dài

• Có 4 chi

Sa giông – Kỳ giông với lớp da nhám

2/23/2016 2:34:14 AM 193 Nguyễn Hữu Trí

Ấu trùng sinh (Paedomorphosis)

• Một số lưỡng cư có đuôi ở dạng ấu trùng đã chín dục, hiện tượng này gọi là ấu trùng sinh.

• Ấu trùng sống kéo dài sản sinh hormon tuyến giáp trạng, kích thích ấu trùng sinh sản, như ở loài Necturus maculosus.

2/23/2016 2:34:14 AM 194 Nguyễn Hữu Trí

Ấu trùng sinh (Paedomorphosis)

• Một số khác, ấu trùng chín sinh dục và sinh sản, nhưng vẫn biến thái thành con trưởng thành và có sự thay đổi môi trường sống, như loài Ambystoma mexicanum.

2/23/2016 2:34:14 AM 195 Nguyễn Hữu Trí

Order Anura Bộ không đuôi

• Ếch và cóc

• Không có đuôi ở dạng trưởng thành.

• Cơ thể ngắn, rộng.

• Chi sau lớn hơn chi trước

2/23/2016 2:34:14 AM 196 Nguyễn Hữu Trí

Order Apoda (Gymnophiona) Bộ không chân

• Thân dài hình giun

• Không có chân

• Đuôi ngắn, hoặc thiếu

• Đa số sống dưới đất

• Thụ tinh trong

2/23/2016 2:34:14 AM

Nguyễn Hữu Trí 197

Choắt bụng trắng (Tringa)

Vịt trời (Anas poecilorhyncha) Trĩ đỏ (Phasianus colchicus)

Lớp Aves (chim) Lớp chim (Aves)

Tòan thân phủ lông vũ Da mỏng, không có tuyến,

trừ tuyến phao câu Không có răng Có cổ dài linh hoạt

Giò ph ủ vẩy sừng, ngón chân có móng sừng Xương xốp, nhiều khoang

khí Hấp thu nhiệt Tim 4 ngăn. Chỉ còn cung

chủ động mạch phải

Phân loại chim

• 34 bộ

• 8600 loài

• Chia làm ba tổng bộ:

– Chim bay (Volantes) – Chim chạy

(Gradientes) – Chim bơi (Natantes)

Tổng bộ chim chạy (Gradientes)

• Gồm các loài đả điểu ở châu Phi, Nam Mỹ và châu Úc

• Mất khả năng bay, cánh không phát triển. Chân sau khỏ, ít ngón, 2-3 ngón.

• Lông phủ kín thân.

• Xương ức không có xương lưỡi hái

• Thiếu tuyến phao câu

• Con non khỏe

• Chỉ phân bố ở Nam bám cầu, gồm 10 loài, 4 bộ – Bộ Đà điểu Phi (Struthioniformes)

– Bộ Đà điểu Mỹ (Rheiformes) – Bộ Đà điểu Úc (Scasuariiformes) – Bộ Ki vi hay bộ không cánh (Apterygiformes)

Bộ Đà điểu Phi Struthioniformes

• Bộ chỉ có một loài đà điểu Phi (Struthio comelus)

• Là một loại chim lớn không bay được

• Chân hai ngón

• Sống thành đàn gồm nhiều đôi

Tổng bộ chim bơi (Natantes)

• Chỉ có một bộ chim cánh cụt (Sphenisciformes), gồm khoảng 10 loài.

• Bơi giỏi, không bay

• Cánh biến đổi thành mái chèo

• Xương ức có gờ lưỡi hái phát triển.

• Chân có màng bơi

• Sống ở Nam bán cầu, từ Nam cực đến đảo Galapagos.

Bộ Sphenisciformes

• Chân có màng bơi

• Cánh được sử dụng làm mái chèo khi bơi

• Chim cánh cụt

Tổng bộ chim bay (Volantes)

• Bao gồm tất cả các loài chim còn lại. Cánh

xương, ức có cấu tạo điển hình của loài

chim, có khoảng 8600 loài, chia thành 34 bộ

Bộ Pelecaniformes (Bồ nông)

• Pelecanus philippensis

Bộ Ciconiiformes (Hạc)

• Chân dài để lội

• Cổ dài để mò

Cò trắng

Tên khoa học : Egretta garzetta Họ: Diệc Ardeidae

Bộ: Hạc Coconiiformes

Bộ Anseriformes (Ngỗng)

• Miệng dẹp

• Chân bơi có màng

Vịt (Anatidae)

Bộ Falconiformes (Cắt)

• Miệng hình móc câu

• Chân có vuốt

• Chim đại bàng

• Diều hâu

• Chim cắt

Đại bàng đầu trọc (Accipitridae )

Bộ Passeriformes (Sẻ)

• Đậu ở trên cao

• Hót được

• 5000 loài

• Nhại được tiếng người

• Chim hét

• Chim nhạn

• Chim ác là

• Quạ

• Chim sáo đá

• Chim giẻ cùi

Sẻ (Passer montanus)

Bộ Columbiformes (Bồ câu)

• Cổ ngắn

• Chân ngắn

• Chim cucu

• Chim bồ câu

Bồ câu (Columbidae)

Bộ Strigiformes (Cú vọ)

• Mắt to

• Bay êm

• Động vật ăn thịt về đêm

• Cú

Cú vọ (Otus megalotis)

Nguyễn Hữu Trí 212

Sải cánh rộng của cú lớn (Ketupa) cho phép nó bay lượn nhẹ nhàng, điều này cho phép loài chim hoạt động về đêm này giữ được yên lặng và là một kẻ săn mồi đáng sợ.

Bộ Apodiformes (Yến)

• Chim nhỏ

• Đập cánh nhanh

• Chim ruồi khi bay có thể đứng yên một chỗ, tốc độ đập cánh lên đến 70 lần/giây.

Chim ruồi(Trochilidae)

Bộ Galliformes (Gà)

• Nhìn giống gà

• Mỏ chim khỏe

• Chân nặng

• Gà

• Gà tây

• Gà lôi, chim trĩ

• Chim cút

Trĩ đỏ

Bộ Charadriiformes (Hải âu)

• Miệng ngắn

• Bay khỏe

• Sống ở bờ biển

• Mòng biển, hải âu

Hải âu mặt trắng (Calonectris leucomelas)

Bộ Psittaciformes (Vẹt)

• Lưỡi dày

• Khớp nối của mỏ chim di động được

• Màu sáng

• Vẹt

• Vẹt đuôi dài

Bộ Piciformes (Gõ kiến)

• Có hai ngón chân ở phía trước và hai ngón chân ở phía sau

• Chim gõ kiến

Gõ kiến đầu đỏ (Picus rabieri)

218

Class Mammalia Lớp Thú

• Cơ thể phủ lông mao

• Có tuyến sữa

• Có tuyến mồ hôi

• Có răng dị hình

• Đẳng nhiệt

• Tim có 4 ngăn

• Có cơ hoành

219

Lớp phụ thú huyệt (Prototheria) Monotremata

Bộ thú huyệt

• Đẻ trứng

• Ấp 12 ngày

• Tuyến sữa không tập trung thành bầu vú mà phân tán trên vùng tuyến ở bụng

• Là loài chuyển tiếp

220

Lớp phụ thú thấp (Marsupialia) Marsupialia

Bộ thú túi

• Không có nhau, đẻ con rất non, không bú được.

• Con cái có 2 tử cung, 2 âm đạo.

• Chỉ có 1 răng hàm nhỏ.

• Có đôi xương túi đi ra từ khớp xương háng.

221

Lớp phụ thú nhau (Placentalia)

• Phôi phát triển nhờ sự nuôi dưỡng của mẹ qua nhau.

• Con đẻ ra đã phát triển, có thể tự bú sữa

• Thời gian mang thai dài – Ở voi là 22 tháng

• Răng có sự thay thế

• Thân nhiệt cao và ổn định

• Là thú thành công nhất

222

223

Phân loại lớp thú

• 14 Bộ chính

• Hơn 4,000 loài

• Khoảng một nữa là loài gậm nhấm.

224

Order Insectivora Bộ ăn sâu bọ

• Răng nhọn

• Nhỏ

• Đào hang

• Ăn côn trùng

225

Order Chiroptera Bộ dơi

• Động vật có vú biết bay

• Chi trước biến đổi thành cánh

• Cơ ngực lớn

• Phát sóng siêu âm

226

Order Xenarthra Bộ thiếu răng

Thiếu răng hoặc răng có cấu tạo đơn giản Răng giống nhau và không thay.

Mình có lông, có khi thêm vảy sừng.

Order Carnivora Bộ ăn thịt

• Răng nanh lớn, nhọn

• Răng hàm có gờ dẹp, sắc

• Răng cửa nhỏ

• Vuốt lớn

• Xương đòn thiếu

Order Rodentia Bộ gậm nhấm

• Răng cửa lớn, dài, cong

• Không có chân răng

• Thiếu răng nanh

229

Order Lagomorpha Bộ thỏ

• Hàm trên có hai đôi răng cửa

• Chân sau rất to

230

Order Cetacea Bộ cá voi

• Bốn chi biến đổi, hai chi trước thành mái chèo, hai chi sau thành đai hông.

• Không phân biệt được đầu và thân

• Sống dưới nước

231

Order Pinnipedia Bộ chân vịt

• Chân biến đổi để bơi

• Lớp mỡ dưới da dày

• Thú ăn thịt

• Thị giác kém

232

Order Proboscidea Bộ voi

• Có vòi

• Là động vật sống trên cạn lớn nhất

• Chân có 5 ngón và phủ guốc nhỏ

• Chỉ có mỗi răng hàm ở mỗi bên

233

Order Artiodactyla Bộ guốc ngón chẳng

• Có 2 hoặc 4 chân

• Thú có guốc lớn

• Ăn cỏ

• Không có xương đòn

234

Order Perissodactyla Bộ guốc ngón lẻ

• Có 1 hoặc 3 ngón chân

• Thú guốc lớn

• Ăn thực vật

• Thiếu xương đòn

• Chạy nhanh

• Một đôi vú ở bụng

dưới

• Thú có guốc

• Thích nghi đời sống dưới nước

• Thân hình thoi

• Chi sau thiếu

• Đuôi hình đuôi cá, rộng, nằm ngang

• Thân còn thưa lông

• Ăn thực vật, ruột rất dài

2/23/2016 2:34:15 AM 235 Nguyễn Hữu Trí

Order Sirenia Bộ Bò nước

Dugong dugong

• Có màng da phủ lông nối chi trước và chi sau với đuôi

• Sống ở cây

• Ăn thực vật

• Chỉ có một giống Chồn dơi (Cynocephalus variegatus)

2/23/2016 2:34:15 AM 236 Nguyễn Hữu Trí

Order Dermoptera Bộ cánh da

Cynocephalus variegatus

237

Order Primates Bộ linh trưởng

• Đi bằng chân

• Thích nghi cầm nắm, leo trèo

• Hộp sọ tương đối lớn

• Thường đẻ 1 con

• Con non yếu

2/23/2016 2:34:15 AM 238 Nguyễn Hữu Trí