Tiết 87:
CÁCH LÀM BÀI VĂN LẬP LUẬN CHỨNG MINH TÌM HIỂU CHUNG VỀ PHÉP LẬP LUẬN CHỨNG MINH
I. Mục đích và phương pháp chứng minh.
1. Chứng minh trong đời sống
- Trong đời sống, người ta dùng sự thật (chứng cứ xác thực) để chứng tỏ một điều gì đó là đáng tin.
* Tình huống:
a) Em đi học về muộn do bạn em bị ốm nên em phải đưa bạn về nhà, nhưng khi em trình bày lí do thì mẹ em lại không tin. Trong tình huống đó em làm thế nào?
b) Trong khi đi tàu, lên xe buýt , khi nhân viên trên tàu, xe kiểm tra vé của hành khách, em phải làm gì để chứng tỏ mình đã chấp hành đúng?
c) Em khoe với các bạn là mình mới học được cách gấp một chiếc hộp giấy rất đẹp. Các bạn không tin. Em phải làm gì để các bạn tin lời mình?
2. Chứng minh trong văn bản nghị luận
3. Ví dụ: văn bản “ Đừng sợ vấp ngã” - SGK trang 41
Trong văn nghị luận, để chứng tỏ một ý kiến là đúng thì người ta phải dùng lập luận, lý lẽ và những bằng chứng xác thực đã được kiểm chứng thừa nhận để chứng minh điều mình nói là đáng tin cậy.
ĐỪNG SỢ VẤP NGÃ
Đã bao lần bạn vấp ngã mà không hề nhớ. Lần đầu tiên chập chững bước đi, bạn đã bị ngã. Lần đầu tiên tập bơi, bạn uống nước và suýt chết đuối phải không? Lần đầu tiên chơi bóng bàn, bạn có đánh trúng bóng không? Không sao đâu vì ...
Oan Đi-xnây từng bị toà báo sa thải vì thiếu ý tưởng. Ông cũng nếm mùi phá sản nhiều lần trước khi sáng tạo nên Đi-xnây-len.
Lúc còn học phổ thông, Lu-i Pa-xtơ chỉ là một học sinh trung bình. Về môn Hoá, ông đứng hạng 15 trong số 22 học sinh của lớp.
Lép Tôn-xtôi, tác giả của bộ tiểu thuyết nổi tiếng Chiến tranh và hoà bình, bị đình chỉ học đại học vì "vừa không có năng lực, vừa thiếu ý chí học tập".
Hen-ri Pho thất bại và cháy túi tới năm lần trước khi thành công.
Ca sĩ ô-pê-ra nổi tiếng En-ri-cô Ca-ru-xô bị thầy giáo cho là thiếu chất giọng và không thể nào hát được.
Vậy xin bạn chớ lo sợ thất bại. Điều đáng sợ hơn là bạn đã bỏ qua nhiều cơ hội chỉ vì không cố gắng hết mình.
(Theo Trái tim có điều kì diệu)
+ Luận điểm:
- Đừng sợ vấp ngã
- "Vậy xin bạn chớ lo sợ thất bại”.
+ Lập luận:
Tác giả lập luận: Vấp ngã là thường , sau đó dưa ra dẫn chứng về những người nổi tiếng đã từng thất bại (vấp ngã).
+ Dẫn chứng:
- Lần đầu tiên chập chững biết đi, bạn đã bị ngã.
- Lần đầu tiên tập bơi, bạn uống nước và suýt chết đuối phải không?
- Lần đầu tiên chơi bóng bàn, bạn có đánh trúng bóng không?
- Oan Đi-xnây từng bị toà báo sa thải vì thiếu ý tưởng.
- Lúc còn học phổ thông, Lu- i Pa-xtơ chỉ là một học sinh trung bình.
- Lép Tôn- xtôi tác giả của bộ tiểu thuyết nổi tiếng Chiến tranh và hoà bình bị đình chỉ học đại học vì "vừa không có năng lực, vừa thiếu ý chí học tập".
- Hen- ri Pho thất bại và cháy túi tới năm lần trước khi thành công.
- Ca sĩ ô- pê- ra nổi tiếng En- ri- cô Ca- ru- xô bị thầy giáo cho là thiếu chất giọng và không thể nào hát đựơc.
* Dẫn chứng:
- Lần đầu tiên chập chững biết đi, bạn đã bị ngã.
- Lần đầu tiên tập bơi, bạn uống nước và suýt chết đuối phải không?
- Lần đầu tiên chơi bóng bàn, bạn có đánh trúng bóng không?
* Dẫn chứng:
- Oan Đi-xnây từng bị toà báo sa thải vì thiếu ý tưởng.
- Lúc còn học phổ thông, Lu- i Pa-xtơ chỉ là một học sinh trung bình.
- Lép Tôn- xtôi tác giả của bộ tiểu thuyết nổi tiếng Chiến tranh và hoà bình bị đình chỉ học đại học vì "vừa không có năng lực, vừa thiếu ý chí học tập".
- Hen- ri Pho thất bại và cháy túi tới năm lần trước khi thành công.
- Ca sĩ ô- pê- ra nổi tiếng En- ri- cô Ca- ru- xô bị thầy giáo cho là thiếu chất giọng và không thể nào hát đựơc.
Oan Đi-xnây (1901-1966)
Nhà làm phim hoạt hình Mĩ nổi tiếng, người sáng lập Đi-xnây- len, công viên giải trí khổng lồ
tại ca-li-phoóc-ni-a, nước Mĩ
Lu- i Pa-xtơ (1822-1895)
Nhà khoa học Pháp, người đặt nền móng cho ngành vi sinh vật học cận đại.
Lép Tôn- xtôi (1828-1910) Nhà văn Nga vĩ đại.
Hen- ri Pho (1863-1947) Nhà tư bản, người sáng lập một tập đoàn kinh tế lớn ở Mĩ.
En-ri-cô Ca-ru-xô (1873-1921) Danh ca I-ta-li-a
=> Các dẫn chứng đưa ra rất đáng tin cậy, vì đó là các danh nhân nổi tiếng mà ai cũng biết, và những sự thật đó ai cũng phải công nhận.
Chứng minh là một phép lập luận dùng những lí lẽ, bằng chứng chân thật, đã được thừa nhận để chứng tỏ luận điểm mới (cần được chứng minh) là đáng tin cậy.
Trong đời sống, người ta dùng sự thật (chứng cứ xác thực) để chứng tỏ một điều gì đó là đáng tin.
Các lí lẽ, bằng chứng dùng trong phép lập luận chứng minh phải được lựa chọn, thẩm tra, phân tích thì mới có sức thuyết phục.
3. Ghi nhớ (SGK/42)
CÁCH LÀM BÀI VĂN LẬP LUẬN CHỨNG MINH I. Các bước làm bài văn lập luận chứng minh
1. Tìm hiểu đề và tìm ý
a. Xác định yêu cầu chung của đề.
b. Tìm ý
c. Các cách lập luận chứng minh.
a. Mở bài: Nêu vài trò quan trọng của lí tưởng, ý chí, và nghị lực trong cuộc sống mà câu tục ngữ
đã đúc kết. Đó là một chân lí.
b. Thân bài:
- Xét về lí:
+ Chí là điều rất cần thiết để con người vượt qua mọi trở ngại.
+ Không có chí thì không làm được gì.
- Xét về thực tế:
+ Những người có chí đều thàng công ( nêu dẫn chứng).
+ Chí giúp người ta vượt qua những khó khăn tưởng chừng không thể vượt qua được ( nêu dẫn chứng).
c. Kết bài: Mọi người nên tu dưỡng ý chí, bắt đầu từ
những việc nhỏ, để khi ra đời làm được việc lớn.
Nêu luận điểm cần chứng
minh.
Nêu lí lẽ và dẫn chứng chứng tỏ luận điểm là đúng đắn.
Nêu ý nghĩa của luận điểm đã được chứng minh.
2. Lập dàn ý
3. Viết bài
- Viết từng đoạn, từ mở bài cho đến kết bài a) Mở bài
* Các cách mở bài
1. Hoài bão, ý chí, nghị lực là điều không thể thiếu đối với những ai muốn thành đạt. Câu tục ngữ của dân gian Có chí thì nên đã nêu bật tầm quan trọng đó.
2. Sống tức là khắc phục khó khăn. Không có ý chí,
niềm tin, nghị lưc để khắc phục mọi trở ngại trên đường đời thì không thể thành đạt được. Do đó, từ xưa nhân dân đã dạy: “ Có chí thì nên”.
3. Ở đời mấy ai mà không mong muốn được thành đạt về sự nghiệp? Nhưng không phải ai cũng có đủ niềm tin, nghị lực để tiếp tục sự nghiệp cho đến thành công.
Bởi thế cho nên từ xưa nhân dân ta đã dạy : Có chí thì nên.
Đi thẳng vào vấn đề.
Suy từ cái chung đến cái riêng.
Suy từ tâm lí con người.
b. Thân bài
- Trước hết phải có từ ngữ chuyển đoạn, tiếp nối phần Mở bài: Thật vậy… hoặc Đúng như vậy…
- Viết đoạn phân tích lí lẽ.
- Viết đoạn nêu các dẫn chứng tiêu biểu về những người nổi tiếng, vì ai cũng biết họ nên dễ có sức thuyết phục.
c. Kết bài
- Sử dụng từ ngữ chuyển đoạn: Tóm lại…, hoặc nhắc lại ý trong phần Mở bài: “ Câu tục ngữ đã cho ta bài học…”.
- Chú ý: Kết bài phải hô ứng với Mở bài.
* Kết bài phải hô ứng với Mở bài:
Mỗi người chúng ta nên tu dưỡng ý chí, hoài bão, nghị lực để làm được những gì ta mong muốn.
Mỗi người chỉ sống có một lần, chỉ có một thời tuổi trẻ, nếu không có ý chí, hoài bão, nghị lực để làm một công việc xứng đáng, chẳng phải là đáng tiếc lắm hay sao?.
Cho nên có hoài bão tốt đẹp là rất đáng quý, nhưng đáng quý hơn nữa là nghị lực và niềm tin, nó đảm bảo cho sự thành công của con người.
Kết bài Mở bài
Đi thẳng vào vấn đề
Suy từ cái chung ra cái riêng
Suy từ tâm lí con người
4. Đọc lại và sửa chữa
