ĐẠI H Ọ C T Ò N G H Ợ P HÀ NỘI T ẠP CHÍ K HO A MỌC No 2 - 1993
N H Ữ N G ĐẶC DI ÊM CHỦ YẾU CỦA HỆ T H Ố N G C H Í N H TRỊ Ở N Ư Ớ C TA T Ừ SAU 1975 ĐẾN NAY
VÀ HI ỆN TRẠNG CỦA HỆ T H Ố N G ĐÓ
Đ À O T R Í ứ c +
I. Bối c ả n h l ị ch s ử
N g à y 3 0 - 4 - 1 9 7 5 , v ớ i đại t hắ ng mùa X u â n , miề n Na m n ư ớ c ta đ ư ợ c h o à n t o à n g iả i p hó n g, đ ấ t n ư ớ c t h ố n g nhất.
N g à y 2 5 - 4 - 1 9 7 6 , t ồn g t u y ền c ử đ ư ợ c t iến hành trong cả n ư ớ c , nhân d â n ta b â u ra Q u ố c h ộ i t h ố n g nhất c ùa mình. Đ ó là s ự t h ố n g n h ấ t về m ặ t N h à n ư ớ c . T r o n g kỳ h ọ p c u ố i tháng 6 đâ u t há ng 7 - 19 76 , Q u ố c hội khóa VI đã ra Nghị quy ế t lấy t ên n ư ớ c ta là n ư ớ c C ộ n g h ò a xã hội c h ủ nghĩa Vi ệ t Nam.
T r o n g t h ời gi an t ừ đ ó đ ế n nay đã c ó n h ữ n g s ự kiện quan t rọ ng q u y ế t đị n h t ính c h ấ t và đặc đ i ề m của hệ t h ố n g c h í nh trị.
V ề m ặ t chí nh trị: Nả m 1976 Đ ạ i hội lăn t h ứ IV c ủa Đ ả n g c ộ n g sản V i ệ t N a m v ạ c h ra đ ư ờ n g l ố i phát triền đất n ư ớ c sau khi t h ố n g nhất, cả n ư ớ c đi l ên chủ ng hĩ a xã h ội . N ộ i d u n g và n h i ệ m vụ c ơ bản của Đ ại hội IV vạch ra c h o cả t h ờ i kỳ quá đ ộ là:"Nắm v ữ n g c h u y ê n c h í n h v ô sản, phát huy quy ẽn làm chù tập thề của nhân dân l ao đ ộ n g , t i ế n h à n h đ ồ n g t h ở i ha c u ộ c c ác h mạng: c ác h mạng về quan hệ sản xuất, c á c h m ạ n g k h o a h ọ c - k ỹ thuật, c á c h mạng tư tưcVng và văn hóa ,trong đó c ách mạ ng khoa h ọ c - k ỹ t h uậ t là t h e n chố t; đ ẫ y mạnh c ô n g ng hi ộ p hó a X H C N là n hi ệ m vụ trung tâm của cả t h ờ i kỳ q u á đ ộ lên chủ n g hĩ a xả hội; xây d ự n g c h ế độ làm chủ tập thẽ X H C N , xây d ự n g nồn s ản x u ấ t l ớ n X H C N , xây d ự n g nề n văn hó a m ớ i , xây d ự n g c o n n g ư ờ i m ớ i X H C N ; xó a b ò c h ế đ ộ n g ư ờ i b ó c lột n g ư ờ i , xóa b ỏ n g h è o nàn và lạc hậu; k hô n g n g ừ n g đe c a o c ản h gi ác, t h ư ờ n g x u y ê n c ủ n g c ố q u ố c p h ò n g, g i ữ gìn an ninh c hí nh trị và trật t ự xã hội; xây d ự n g t h à n h c ô n g T ồ q u ố c V i ệ t Na m hò a bình, đ ộ c lập , t h ố n g nhất và xả hội chủ nghĩa; g ó p p h ă n t íc h c ự c v à o c u ộ c đ ấ u tranh c ủa nhân dân t h ế g i ới vì hòa bình, đ ộ c lập dân t ộ c ,dân c h ủ và c h ủ n g h ĩ a xá hội".
Đại hội lần t h ứ V c ủa Đ ả n g họ p nám 1981 đả cụ thê hó a đ ư ờ n g lối c h u n g c ủ a Đ ạ i h ọ c lăn t h ứ IV.
( 4- ) PGS. TS. Viện pháp luật và nhà nước
Đ ạ i h ội lần t h ứ VI năm 1986 đả v ạ c b ra đ ư ờ n g l ố i đ ồ i m ớ i t rên c ơ sỏr đ á n h g i á một c á c h k b ầ c h q u a n t ình hình phát triền c ủa đấ t n ư ớ c , n hì n t h ẳ n g v à o s ự thật , saỉ lầm và k h u y í ỉ đ i ề m , Đ ạ i hội lần t h ử VII, trên c ơ sỏr n h ữ n g t hà nh tựu b ư ớ c đầu mà quá trình đồi m ớ i dã đạ t đ ư ợ c , dả khẳ ng đ ị nh t i ế p t ục t h ự c ííiện đ ư ờ n g l ối đ ồi m ớ i s â u s ẩ c và t oàn d i ệ n . D ạ i hội đã chi rỏ, t r ư ớ c hết , c ần "tập t rung s ứ c làm tốt đ ồ i m ớ i kinh t ế, c o i đó là đ i ê u ki ệ n quan t r ọ o g đ è t i ế n hành thuận l ợi đồi m ớ i t r o n g lĩnh v ự c chí nh trị. Đ ồ n g ỉ h ờ ỉ v ớ i đ ò i m ớ i kỉnh t è phải t ừ n g b ư ớ c đồi m ớ i tồ c h ứ c và p h ư ơ n g t h ứ c h o ạ t đ ộ n g c ủa hệ t h ố n g c h í n h trị."
T r o n g hoạt đ ộ n g c ủ a N h à n ư ớ c , sau s ự ki ện qu an t r ọn g t h ố n g nhất v ề mặt N h à n ư ớ c là v i ệ c ba n h ành H i ế n p h á p năm 1980 của n ư ớ c C ộ n g hò a xã hội c hủ ng hí a V i ệ t Na m ( Q u ố c hội k h ỏ a V I , kỳ h ọ p t h ứ 7, ngày 1 8 - 2- 19 8 0 t h ô n g q u a) .
B ả n H i ế n p h á p đ ó đă ghi nhận về mặt p h á p lý đ ư ờ n g lối c h u n g của c á c h m ạ n g V i ệ t N a m d o Đ ạ i hội lăn t h ứ T ư c ủa Đ ả n g t h ô n g qua. H i ế n p h á p ghi nhận c á c hình t h ứ c c ủa c h ế đ ộ làm c h ủ t ập t h è ờ n ư ớ c ta: làm chủ bằ ng N h à n ư ớ c , b ằ n g c á c t ồ c h ứ c xả h ội , b ằ n g s ự t ham g i a t r ự c t i ế p v à o c ô n g v i ệ c c ủa Nhà n ư ớ c , c ô n g v i ệ c xã hội ờ c ơ s ờ .
T r o n g c ả t h ờ i kỳ đó , đã c ó 3 khóa Q u ố c hội: Q u ố c hội khóa VI, đ ư ợ c bă u ngày 2 5 - 4 - 1 9 7 6 ; Q u ố c h ộ i khóa VII, đ ư ợ c bầu ngày 2 6 - 4 -1 9 8 1 ; Q u ố c hội khóa VI II , đ ư ợ c bău ng à y 1 9 - 4 -1 9 8 7 . Q u ố c hội c ũ n g đá ban hành c á c Luật m ó i VỄ H ộ i đ ồ n g B ộ t r ư ở n g , VÊ H ộ i đ ồ n g N h â n dâ n và ủ y ba n nhân dân c á c cấp.
N g à y 3 1 - 1 - 1 9 7 7 đ ế n 4 - 2 - 1 9 7 7 tại T h àn h p h ổ H ồ C h í Minh đã di ễ n ra Đ ạ i hội t h ố n g n hẩ t ba t ô c h ứ c M ặ t trận: Mặ t trận T ồ q u ố c V i ệ t N a m , Mặt trận dâ n t ộc g i ải p h ó n g m i ề n N a m V i ệ t N a m v à L i ê n minh c á c l ực l ư ợ n g dân tộc, d â n chủ v à hò a bình V i ệ t N a m . Đ ạ i hội tírông qua c h ư ơ n g trình và Đ i ề u lệ của Mặ t trận m ớ i - Mặt trận T ồ q u ố c Vi ệ t N a m .
N ă m 1990 L u ậ t C ô n g đ o àn , đã đ ư ợ c ban hành, t ă n g c ư ờ n g c ơ sỏr p h á p lý c h o hoạt đ ộ n g c ủ a m ộ t tô c h ứ c c h í nh trị xã hội r ộng l ớ n nhất ờ n ư ớ c ta. N h i ề u t ồ c h ứ c xã hội , đ o à n t hề quăn c h ứ n g đả t ồ c h ứ c đại h ộ i t r o n g một k h ô n g khí đ ôi m ớ i và đân chủ ( H ộ i N h à văn, H ộ i n g h ệ sĩ t ạo hì nh) . N h i ề u tồ c h ứ c m ớ i đã ra d ờ i n h ư H ộ i c ự u c h i ế n bi nh V i ệ t N a m , L i ê n h i ệ p c á c H ộ i khoa h ọ c - kỹ thuật v.v... N h i ề u p h o n g trào q u ầ n c h ú n g đã x uấ t hi ệ n và p há t tri ền hoạt đ ộ n g nh ư P h o n g t rào bả o v ệ an ni nh, Quỹ t ừ t h iệ n, O u ỹ c h o trẻ e m tàn tật v.v...
V ề k i n h t ế. Đ ế n năm 1975, đã hình thành hai khu v ự c kinh t ế chí nh là kinh t ế q u ố c d o a n h và kinh t ế t ồ n g thề. T r o n g t h ờ i gian t ừ 1975 đ ế n đầu n h ữ n g năm 90, đă u tư c h o kinh t ế q u ố c d o a n h vẫn t i ế p tục đ ư ợ c bồ sung. N h i ề u c ô n g trình quan t r ọn g đả h o à n t hà nh và đ ư a v à o s ử d ụ n g n h ư Nh à máy T h ủ y điộn H ò a Bình, Trị An, N h à máy xi m ă n g H o à n g T h ạ c h , Bỉ m S ơ n , nhà máy g i ấy Bãi Bằng; cầu T h ă n g L o n g , cău C h ư ơ n g Dưcrng, B ế n T h ủ y v.v... X â y d ự n g đ ư ợ c 2 6 3 0 km v ới 26 0 nhà ga và 3 1. 0 00 mét cầu. C ó hai sân bay q u ố c t ế và một s ố sân bay t r on g n ư ớ c .
Đ ế n c u ố ỉ n h ữ n g năm 80, quá trình cải t ạ o X H C N đ ố i v ớ i n h ữ n g n g ư ờ i sản xuẫt nhỏ đả dẫ n đ ế n s ự hì nh thành hình t h ứ c s ờ hữu tập thề ờ tất cả c á c ngành kinh t ế . T r o n g n ô n g n g h i ệ p , t ín h đ ế n c u ổ i năm 1990 c ó 16.341 h ợ p tác xã và 14.102 tập đ o à n sản xuất ; T r o n g c ô n g n g h i ệ p c ó 4. 265 h ợ p tác xã c h u y ê n n g hi ệ p và 9 .2 03 h ợ p tác xã kinh d o a n h T r o n g g i a o t h ô n g vận tải c ó 3. 275 c ơ s<v t ập thề; t r on g thưcrng n g h i ệ p và d ị c h vụ c ó 2 1 . 0 9 4 đ i è m bán hàng. C á c kế h oạ c h 5 năm 19 76 -1 98 0, 1 98 0 -1 9 85 đã t i ế p t ụ c v i ệ c cải t ạo X H C N đ ố i v ớ i n h ữ n g t hành phần k hô n g q u ố c d o an h và phi tập t hề.
T ừ 1976 đ ế n nay, t ro n g lĩnh v ự c kinh t ế ở n ư ớ c ta đã di ễ n ra một quá trình đồi m ớ i
sâu s ắ c và mạnh mẽ, n h ư n g đầ y t hử t hách gay go, c ó cả đấu tranh VÊ q ua n đ i è m. C ó thề hộ thống hỏa diễn biến trên mặt trận đường lối VC kinh tế như sau:
T h á n g 9 - 1 9 7 9 , v ớ i N g h ị q u y ế t H ộ i nghị Trung ư ư n g lăn thứ 6 khỏa IV, Đ ả n g đả chủ t r ư ư n g hình thành ncn kinh t ế h à n g hỏa, chủ t r ư ơ n g bò ngản s ôn g c ấ m c h ợ .
T h á n g 10- 1979, C h í n h phù t h ô n g qua Chỉ thị 357 đả c h o p h é p hộ n ô n g dân bán trâu bò;
C h i thị 100 c ủa Ban Bí t h ư v e khoán sản phăm c h o xã viên; Ng hị q uy ế t 2 5 - C P quy đị nh c h o p h é p t h ự c hiộn kế h o ạ c h ha.
N á m 1989 c h o p h c p kinh d o a n h vật tư và l ư ơ n g t hự c, t h ự c hiện một giá. Ng hị đị nh 2 1 7 - C P quy định quyỄn t ự chủ kinh d o a n h của xí nghi ệp v.v...
H i ế n p há p năm 1992 khẳ ng đị nh s ự tồn tại hợ p ph áp và bình đẳ ng của c á c thành phăn kinh tế. Đ ẩ t đai, t ừ c h ỗ k h ô n g n h ữ n g định đoạt, c h i ế m hữu là q u yề n của nhà n ư ớ c mà q u y ề n s ử d ụ n g c ũ n g d o n h ữ n g quy định cụ the của Nh à n ư ớ c xác định đả đ ư ợ c p h é p c h u y c n s ử d ụ n g lâu dài. N ă m 1988, Luật đău tư n ư ớ c ngoài ờ Vi ệ t N a m đã đ ư ợ c Q u ố c hội ban hành, t ạo nen t ả ng p h á p lý c h o hoạt đ ộ n g của tư bàn n ư ớ c ngoài v à o V i ệ t N a m . C u ố i nă m 1992, Luật đ ó đã bồ s u n g nhằm c h o p h é p c á c c ô n g ty t ư nhân V i ệ t N a m c ũ n g đ ư ợ c q u y ề n l iên d o a n h v ớ i n ư ớ c ng o à i.
II. Hệ t h ố n g c h í n h trị n ư ớ c ta t ừ 1975 đ ế n t r ư ớ c 1992:
N h ừ n g n h ậ n xét c h í n h .
T r o n g bối c ảnh c h í n h trị -kinh t ế- xã hội của n hữ ng năm này đã hình thành mộ t hệ t h ố n g c h í n h trị ờ n ư ớ c ta.
X é t về m ặ t t ồ c h ứ c - c h ứ c n ă n g , hệ t h ố n g chí nh trị này t h e o H i ế n p h á p 1980 g ồ m có:
- Đ à n g C ộ n g sản V i ệ t Na m - N h à n ư ớ c
- Mạt trận T ô q u ố c V i ệ t N a m và cá c thành vicn của Mặt trận n hư Đ ả n g D â n chủ V i ệ t N a m , Đ à n g X ã hội V i ệ t N a m , T ồ n g C ô n g đo à n Vi ệ t Na m, H ộ i n ô n g dân tập thề V i ệ t N a m , Đ o à n T h an h niên c ộ n g sản H ồ Chí Minh, Hội liên hi ệ p phụ nữ Vi ệt N a m , c á c H ộ i q u ă n c h ú n g . Mặt trận là c h ỗ d ự a v ữ n g c hắ c của Nhà n ư ớ c (diÈu 9).
T h c o H i ế n ph áp 1980, Đ ả n g c ộ n g sản Viột Na m là l ực l ư ợ n g duy nhẩt ỉảnh đ ạ o Nhà n ư ớ c , lãnh đ ạ o xã hội c á c t ồ c h ứ c c ủa Đ ả n g hoạt đ ộ n g t ro ng khuôn khồ H i ế n p h á p ( đ i ồu 4 ).
N h à n ư ớ c t r on g giai đ o ạ n này đã đ ư ợ c xác định là N h à n ư ớ c c h u y ê n c h í n h vô s ả n ( đ i ẽ u 2) . C ư s ờ xá hội c ủa nó là nhân dân lao d ộ n g g ồ m giai c ấ p c ô n g nhân, gi ai c ấ p n ô n g dân t ậ p t h ề , t ăng l ớ p trí t h ứ c xã hội chủ nghĩa và n h ữ n g n g ư ờ i l ao đ ộ n g khá c mà n ò n g c ố t là l iê n minh c ô n g n ô ng , d o g i ai c ấ p c ô n g nhân lãnh đ ạ o ( đ i ề u 3).
T h e o đ i ề u 6 của H i ế n p h á p 1980, tất cả quy ề n l ực t h u ộ c về nhân dân. N h â n dân s ử d ụ n g q u y ề n l ực Nhà n ư ớ c t h ô n g q u a Q u ố c hội và Hội đ ồ n g nhân c á c c ấ p, t r o n g đ ó Q u ố c hội và H Đ N D c á c c ấ p đ ư ợ c c oi là c ơ s ờ chí nh trị của hệ t h ố n g c á c c ơ q ua n N h à n ư ớ c , hoạt đ ộ n g t h e o ng u yê n t ắc tập t ru ng dân chủ.
Ở T r u n g ưcrng, c ơ q u a n đại d i ệ n c a o nhất của quyền l ực Nhà n ư ớ c là Q u ố c hội; mỗi nảm h ọ p hai kỳ. Q u ố c hội khóa VI c ó 49 2 đại biều, trong đó 80 đại bi ề u là c ô n g nhân, 100 - n ô n g dân, 6 xá vi ên t iều thủ c ô n g , 54 - quân đôi , 141 - cán b ộ c h í nh trị, 98 - trí t h ứ c ,
nhân sĩ, 13 - đại bi ề u c á c tôn giáo; s ố Đ ả n g viên là 398 n g ư ờ i , ng o à i Đ ả n g - 94 n g ư ờ i , phụ n ữ - 132, n g ư ờ i dân t ộ c t hi ều s ố - 67, Th anh niên ( 2 1 - 3 0 t u ồ i ) - 158; cán h ộ (V T r u n g ư ơ n g - 144, c án bộ ờ địa p h ư ơ n g - 378.
Q u ố e hội k h ó a VII c ố 49 6 đại biỄu, t ro ng đó c ô n g nhân 100 n g ư ờ i , nô ng dâ n 92, xả v i ê n t iề u thủ c ô n g - 9, Q u â n đội - 49, cán b ộ c hí nh trị - 121, trí t h ứ c - 110, nh ân sĩ và tôn g i á o - 15; Đ ả n g v i ê n 4 3 5 , ng oà i Đ à n g -61, phụ nữ - 108, T h an h niên - 90, dân t ộ c t h i ều s ố - 74, cán b ộ T r u n g ưtrng - 1 67, cán bộ địa p h ư ơ n g - 229.
Q u ố c hội khóa VIII: T ồ n g s ố đại biêu: 496, trong đ ó c ô n g nhân - 91 , nô ng dân - 105, xã v i ên t i è u thủ c ô n g - 19, Q u â n đội - 49, cán bộ c h í n h trị - 100, trí t h ứ c - 123, nhân sĩ, tôn g i á o 9, Đ ả n g v i ê n - 4 6 5 , ng oà i Đ ả n g -31, phụ nữ - 88, t hanh ni ê n - 55, dân t ộ c - 70, cán b ộ T r u n g ư ơ n g 116, c án bộ địa p h ư ơ n g - 380.
T r o n g hệ t h ố n g c á c c ơ quan cùa Q u ố c hội c ó H ộ i đ ồ n g Nhà n ư ớ c v ừ a c ó tư c á c h là c ơ q u a n c a o nhất h o ạ t d ộ n g t h ư ờ n g x u y ê n c ùa Q u ố c h ộ i, lại v ừa là Chù tịch n ư ớ c t ậ p thê ( đ i ề u 9 8 ) .
T r o n g c ơ c ấ u c ủa Q u ố c hội c ó H ộ i đ ò n g Q u ố c p h ò n g , H ộ i d ồ n g dâ n t ộc, c á c ủ y ban t h ư ờ n g t rực c ủa Q u ố c h ội .
H ệ t h ố n g c á c c ơ q ua n c h ấ p hành và di ều hành c ó H ộ i đ ồ n g B ộ t r ư ở n g - là C h ín h phủ c ủa n ư ớ c C H X H C N Vi ệ t Nam, là c ơ quan c hấp hành và hành c h í n h N h à n ư ớ c c a o nhất c ủa c ơ q ua n q u y e n l ực Nh à n ư ớ c c a o nhất. Ở địa p h ư ơ n g , đố là ủ y ban nhâ n dân c á c c ấ p tinh, thành p h ố t rực t h u ộc T ru n g ư ơ n g và đ ơ n vị hành c h í nh t ư ư n g đ ư ơ n g ; h uy ệ n, thành p h ố t h u ộ c tinh và thị xá; quận, huyện và thị xã của thành p h ố t rực t h u ộ c t rung ư ơ n g ; xã và thị trấn c ủa huyện; p h ò n g của q uậ n , thị xã. N h ữ n g c ơ quan nối t rên ( H Đ B T , ủ y han nhân d ân) là c á c c ơ q u an q uàn lý c ó c h ứ c n ă n g c h u n g . N g o à i ra, t r on g hệ t h ố n g c á c c ơ q ua n c h ấ p hành và đi ều hành- quản lý c ò n c ó cá c B ộ , Sờ, P h ò n g, Ban c h u y ê n trách. Đ ó là c á c c ư q u an q u án lý n g à n h .
H ệ t h ố n g g i á m sát và xét xử b a o g ồ m Viộn kiềm sát và c á c tòa án. V i ệ n K iè m sát c ó hai c h ứ c năng c ơ bản: a) K i ê m s o á t viên tuân theo p h á p l u ậ t của cá c B ộ và c á c c ơ qu an khác t h u ộ c chí nh phủ, c á c c ơ quan chí nh q u yề n địa p h ư ơ n g , tồ c h ứ c xã hội và đcrn vị t ũ t rang, c á c nhân v i ên N h à n ư ớ c và c ô n g dân, bảo đả m c h o p h á p luật đ ư ợ c c h ẩ p hà nh n g h i ê m chỉ nh và t h ố n g nhất; b) T h ự c hành q uy ề n c ô n g tố.
Ở n ư ớ c ta, c h o đ ế n 1992, t ro ng hệ t h ố n g Tò a án c ó c á c tòa án nhân dân và c á c tòa án qu ân s ự. C á c t òa án nhân dân ba o g ồ m c á c tòa dân s ự và cá c tòa hình s ự đ ư ợ c c h ứ c t h e o c ấ p c ủa đ ơ n vị hành chí nh lãnh thồ, g ồ m có: T ò a án t ối c ao, T ò a án c ẵ p tinh, T ò a án h uy ệ n, và t h e o c ấ p xét xử, gồm: T ò a S ơ thẫm, Tò a p h ú c thầm và n g oà i ra c ò n c ó v i ệ c g i ám d ố c xét xử của t òa án c ấ p trên.
N h ư vậy, nế u xét t h e o ccr c ấu tồ c h ứ c và c h ứ c n ă n g n hư vậy, hộ t h ổ n g chí nh trị đ ư ợ c hiồu n h ư một hệ t h ố n g c á c c ơ qu an và tồ c h ứ c của Đ ả n g , hộ t h ố n g c á c c ơ qu an to c h ứ c nhằm t h ự c hiộn quyỄn l ực Nhà n ư ớ c , hộ t h ố n g các tồ c h ứ c xả hội và đ o à n the của quă n c h úng .
C ố the đánh giá c h u n g về hệ t h ổ n g đó nh ư sau.
1. C á c tồ c h ứ c Đ ả n g đã đ ó n g đ ư ự c vai trò lãnh đ ạ o Nhà n ư ớ c , lãnh đ ạ o c á c tồ c h ứ c đ o à n the và p h o n g t rào cùa qu ần chúng. Vai trò đó t i ế p tục đ ư ợ c k hẳ n g định i h ỏ n g qua v i ệ c Đ ả n g là n g ư ờ i k hở i x ư ớ n g và lãnh đ ạ o quá trình đồi mới và tự đồi m ớ i .
Tu y n hi ê n, nh ư đã đ ư ợ c đánh giá tại các Đai hội VI, VII và t r on g c á c sinh h o ạ t tư t ư ử n g , vai trò đó c ó nơi, c ó lúc k hô n g t hực hiện đ ư ợ c b ờ i hai loại bi ều hiện:
a ) B a o b i ệ n , làm thay, can t h i ộ p v à o c ô n g v i ệ c quản lý của Nh à n ư ớ c , v à o h o ạ t đ ộ n g của các to chức kinh tế, đoàn thề quăn chúng.
b ) B u ô n g l ỏ n g s ự lãnh đ ạ o c ủ a Đ ả n g , lúng t úng v ề vai trò c ủa mình t r o n g đ i ề u ki ện chuyÊn s a n g c ơ c h ế m ới .
T r o n g nội hộ tfi c h ứ c Đ ả n g , v ấ n đe nồi lên h àng đău là t h ự c hiện dâ n c hủ nộ i b ộ Đ ả n g , làm c h o Đ ả n g c ũ n g n h ư c á c c hủ trưcrng, bi ện p h á p của Đ ả n g phải t h ự c s ự là c ủa q u ầ n c h ú n g d à n g v i ê n; T r o n g q ua n hệ g i ữ a Đ à n g - Nh à n ư ớ c - đ o à n thề q u ă n c h ú n g c ó cả hai y ế u tố: Đ ả n g làm thay N h à n ư ớ c - ba o hi ện c ác tô c h ứ c q u ă n c h úng , và N h à n ư ớ c h ó a , hành c h í n h h óa ho ạ t đ ộ n g và tồ c h ứ c của Đ ả n g . T h i ế u một c ơ c h ế về m ố i l iê n hệ g i ữ a Đ ả n g và N h à n ư ớ c làm c h o s ứ c mạnh của quả n lý N h à n ư ớ c bị g i ả m sút và uy tín của Đ ả n g c ũ n g bị ảnh h ư ở n g b ờ i n h ữ n g v i ệ c làm y ếu kém c ủa c á c c ơ q ua n nhà n ư ớ c .
C á c tồ c h ứ c xả hội và đ o à n t he q u ă n c h ú n g c ũ n g đã rơi v à o tình t rạng n h ư vậy. M ộ t mặt, đ ỏ là tình t rạng đ ư ợ c N h à n ư ớ c b ao c ấ p tuyệt đ ố i n h ư một t ố c h ứ c c ủ a N h à n ư ớ c , mặt k há c , đ ó là ho ạt đ ộ n g hành c h í n h hóa và quan l iêu. Vì vậy, đ ế n khi c h u y ề n s a n g c ơ c h ế thị t r ư ờ n g , mà s ự b a o c ấ p c ủa N h à n ư ớ c khô np c ò n nửa ,thì s ự chủ đ ộ n g , s á n g t ạo củ a c á c tồ c h ứ c đ ó k h ô n g đ ư ợ c c h u ầ n bị t r ư ớ c ; nhi ều p h o n g trào quần c h ú n g và t ồ c h ứ c xả hội g ặp kh ó khản và k h ô n g c ó s ứ c lôi c u ố n n h ư t r ư ớ c ( C ô n g đ o à n , Đ o à n t h an h n i ê n ) .
T h à n h tựu c ơ bả n nhất c ủa n h ữ n g nầm sau 1975 về mặt tồ c h ứ c N h à n ư ớ c là đã xây d ự n g đ ư ợ c một hệ t h ố n g c ác c ơ q u a n t h ự c hiện q u y ề n l ự c nhà n ư ớ c t ừ T r u n g ư ơ n g đ ế n c á c đị a p h ư ư n g - p h ư ờ n g , xâ. Q u a n hi ề u lăn tồ c h ứ c bău c ử v à o c ác c ơ q u a n đ ó , n h â n d ân ta đả nhận t h ứ c đ ư ợ c , đó là c á c c ơ qua n bả o vệ l ợi í ch c ủa mình , đại d i ệ n c h o l ợ i í ch củ a dân t ộc.
Mộ t đội ngũ cán bộ c h í n h trị, c án bộ quản lý đ ư ợ c đ à o t ạo d ư ớ i n h ữ n g hì nh t h ứ c k h á c nhau.
N h ử c ó một hệ ( h ố n g c á c c ơ q u a n Nh à n ư ớ c , một độ i ngũ cán bộ c h u y ê n m ô n đ ó mà đ ư ờ n g lối c ủa Đ ả n g đả l uôn l u ô n đ ư ợ c t h ự c hi ện, c á c c h í n h s á c h đ ố i nội và đ ố i n g o ạ i c ủa N h à n ư ớ c đ ư ợ c đ ư a v à o c u ộ c s ố n g , đ ố i v ớ i nhân dân; s ứ c n g ư ờ i , s ứ c c ủa đã đ ư ợ c huy đ ộ n g v ào v i ệ c t h ự c hi ện c ác k ế h o ạ c h q u ố c kế, dân sinh, b ả o vệ T ồ q u ố c t r o n g n h ữ n g đ i ề u kiện hết s ứ c khó khản sau c h i ế n tranh lâu dài.
Tuy nhi cn, quá trình tồ c h ứ c t h ự c hiện q u y ề n l ự c Nh à n ư ớ c t ro n g n h ữ n g n ăm nó i t rê n đâ b ộ c lộ n h ữ n g mặt y ễ u s a u đây:
1) C á c c ơ q u a n dân chủ đại d i ệ n c h ư a t h ự c s ự đ ó n g đ ư ợ c vai trò là c ơ q u a n t hay mặt nhân dân t h ự c h i ệ n q u y ề n l ự c Nh à n ư ớ c c a o nhất. Đ i ề u đ ó thề hi ện ờ n h ữ n g hạn c h ế về: tính đại d i ệ n ( c h i c ân qua s ố l iệ u về đại bi ều Q u ố c hội c á c k hó a VI, VI I, V I I I ) n h ư đá n ê u ờ trên; tính c h u y ê n n g h i ệ p ( c á c đại b i è u Q u ố c hội chi đ ế n d ự kỳ h ọ p , b i ề u q u y ế t và ra v e , k h ô n g c ó d i ẽ u kiện n g h i ê n c ứ u tài l iệu, t h ả o luận t r ư ớ c và t ro ng kỳ h ọ p ) . D â n c hủ đại diộn đã đ ư ợ c t h ự c h i ệ n n h ư c á c h làm của dân c hủ t rự c t i ế p ( v ề mặt hì nh t h ứ c ) , c ồ n dân chủ t r ự c t i ế p thì rất ít khi đ ư ợ c t h ự c hiện ho ặ c t h ự c hi ện hình t h ứ c n h ư bă u c ử c h ẳ n g hạn. T r o n g s ố c á c ủ y ban t h ư ờ n g t r ự c của Q u ố c hội k h ô n g c ó ủ y ba n n à o c ó C hủ t ịc h ho ặ c c á c ủy v i ên c h u y ê n t rá c h. D o đó , c h ứ c n ăng thầm tra c á c d ự án l uật và ng hị q u y ế t c ủa Q u ố c hội, g i ú p Q u ố c hộ i k i ề m tra và gi ám sát ho ạt đ ộ n g của c á c c ơ q u a n k há c đã k h ò n g t h ự c hi ện đ ư ợ c .
C h ứ c n ă n g c ơ bản c ủa Q u ố c hộ i là l à m luật, k i ề m t ra, g i á m s á t v i ệ c t h ự c h i ệ n p h á p luật đả bị hạn c h ế rẵt n h i ề u b ở i n h ữ n g y ếu tố tô c h ứ c kề trên.
Cá c kỳ h ọ p của Q u ố c hội c h ư a đ ó n g đ ư ợ c vai trò là hoạt đ ộ n g c h í n h c ủa Q u ố c hội
n h ư H i ế n p h á p 1980 đã quy đị nh. T r o n g khi đó , c ơ q u a n hoạt đ ộ n g t h ư ờ n g x u y ê n g i ữ a hai kỳ h ọ p c ủa Q u ố c hội ( t ứ c H ộ i đ ồ n g N h à n ư ớ c ) lại v ừ a là C hủ tịch t ậ p t h e , d o đ ó , c h ứ c n ă n g thay mặt c h o c ơ q ua n lập p h á p và c h ứ c n ă n g c ủa một c ơ q ua n h à n h p h á p dã v ô h i ệ u h ó a lẫn nha u, khi c á c c h ứ c năng đ ỏ tập t rung t r o n g tay m ột tô c h ứ c là H ộ i d ồ n g N h à N ư ớ c . N ó i c á c h khác, H Đ N N v ừa c h ư a bộ c lộ hết đ ư ợ c vai trò ccr q u a n t h ư ử n g x u y ê n c ủa Q u ố c hộ i , lại v ừ a c h ư a làm đ ư ợ c cău nối g i ữ a c ơ q ua n l ập p h á p và h ành pháp;
k i ề m tra, g i á m sát, chi đ ạ o c ơ quan hành pháp.
T ạ i c ơ s ở , c á c đại b i ề u Q u ố c hội c ũ ng c h ư a c ó hì nh t h ứ c tô c h ứ c g i ú p h ọ phá t huy đ ư ợ c c h ứ c n ă ng và n h i ệ m vụ đ ạ i d iện của đ ơ n vị bầu c ử đ ã bầu ra họ. H ạ n c h ế c ủ a khả n ă n g dại d i ệ n c h í n h là ở c h ỗ đó.
H ệ t h ố n g c á c c ơ q u a n c h ấ p hành - hành c hí n h đ ư ợ c tồ c h ứ c t h e o hai h ư ớ n g - c ơ qu a n q uả n lý c h u n g và c ơ q ua n q uả n lý ngành. N h ờ đó , hộ t h ố n g đ ó đ ả g ắ n l i ề n v ớ i s ự q u ả n lý t h e o n g àn h d ọ c và t h e o lánh thồ. Đ ó là s ự kết h ợ p cần t h iế t và đã c h ứ n g minh d ư ợ c t ính ư u v iệt c ủa nó.
T u y n h i ê n, hệ t h ố n g c á c c ơ quan c h ấ p hành - q u ả n lý t r o n g t h ờ i g ia n nói t rê n đã b ộ c lộ n h ữ n g n h ư ợ c đ i ề m c ơ bản là tính chất q ua n l iêu, s ự t h i ế u t h ố n g nhất d o bị gi án đ o ạ n ở c á c khâu t rung gi an và c ò n n hi ề u lĩnh v ự c t h iế u hẳn s ự q uả n lý hành c h í n h .
T í n h q u a n liêu t r ư ớ c hế t thề hiện ờ s ự can t h i ệ p b a o bi ện c á c h o ạt đ ộ n g sản xuẫ t , kinh d o a n h . T í n h c ồ n g kề nh, ăn bám của bộ máy h ành c h í n h t r ư ớ c hế t là x u ất phá t t ừ tí nh c hấ t q u a n liêu đó . H ệ t h ố n g c ấ p phát ké o dài 15 nă m sau ngày t h ố n g n h ất đất n ư ớ c đã đ ẻ ra m ột đ ộ i ngũ n h ữ n g n g ư ờ i c ó đặ c quyÈn s ử d ụ n g tài n gu y ê n đẵt n ư ớ c , v ố a là h à n g t i ê u d ù n g của nhân dân t ừ v iện t rợ của n ư ớ c n g o à i , s ứ c l ao đ ộ n g c ủa n g ư ờ i dâ n.
C h í n h đâ y là l ớ p n g ư ờ i k h ô n g t h íc h đồi mới , ngại c ơ c h ế thị t r ư ờ n g , k h ô n g t hấ y cần phả i k h ắ c p h ụ c s ự trì trệ t ro n g khu v ự c kinh t ế q u ố c d o a n h , k h ô n g thấy đ ư ợ c vai trò cùa v i ệ c q u ả n lý hành c h í n h và q u ả n lý kinh tế b ằng p há p luật, h o ặ c chi c h ấ p nhận nhu cầu đ ó t rên l ời nói mà thôi.
S ự t h i ế u t h ố n g n h ấ t và b ị c h i a cắt của hệ t h ố n g hành p há p ở n ư ớ c ta t r o n g n h ữ n g nă m kề t rên thề h i ệ n ỏr s ự t h i ế u s ự phụ t h u ộ c lẫn n ha u g i ữ a c ấ p q u ả n lý t ru n g ưcrng và đ ị a p h ư ơ n g . C á c c ấ p c h í n h q u y ề n Tr u ng ư ơ n g đặt ờ đị a p h ư ơ n g n h ư n g c h ư a g ắ n v ớ i l ợi í ch của địa p h ư ơ n g , d o đó , nhiÈu chủ t r ư ơ n g , biện p h á p k h ô n g x u ố n g đ ư ợ c c ư S(V, k h ô n g đ ư ợ c đị a p h ư ơ n g ủng hộ. Mặt khác, c ơ c h ế bău c ử n g ư ờ i đ ứ n g dău c á c C(Y quan hành p h á p ở đị a phưcrng k h ô n g hắt b u ộ c n h ữ n g n g ư ờ i đ ỏ bị ràng b u ộ c b(Vi ý ki ến c ủ a c ấ p q u ả n lý t rê n mình ( ví dụ, q u a n hộ g i ữ a Thù t ư ở n g v ới C hủ t ịc h tỉnh, thà nh p h ố t rự c t h u ộ c t ru n g ư ơ n g , q u a n hộ c ủa Chủ tịch tinh v ới chủ tịch h u y ệ n v. v...)
S ự t h i ế u h o à n c hỉ n h c ủa bộ máy hành p h á p t hề h i ệ n ở s ự t h i ế u rỏ r àng VC c h ứ c nă ng , vị trí p h á p lý và t hầm q u y ề n của cá nhân và t ập ỉ hề t ro n g q u ả n lý và điÈu hành (ví dụ, g i ữ a Chủ tịch H Đ B T và t ập thè C h ín h phủ, g i ữ a C h ủ tịch tinh và U B N D tinh v . v. . . ) . T uy nh i ên s ự t h i ế u h o à n c h i n h t r ư ớ c hết thề hiện ở s ự t h i ế u v áng r ấ t n h i ề u (lòn b ă y q u á n l ý h à n h c h í n h t r o n g c á c khu v ự c kinh t ế, c ác c ơ scV s ả n xuất, kinh d o a n h , d ị c h vụ ,văn
h ó a, k ho a h ọ c v. v... Cái mà c h ú n g ta nối "buông l ỏng q u ả n lý" c h í n h là đ i ề m này. Vì vậy mà khi h ư ớ c v à o đồ i m ớ i c ơ c h ế kinh tế, nhi ều kẻ đả l ợi d ụ n g s ự t h i ế u v ắ n g c ác c ư c he này đ ẽ tham nh ũ ng xâm p h ạ m tài sản của Nhà n ư ớ c , c ủa t ập t hề , c ủa c ô n g dân.
Nền^hành c h í n h t h ự c s ự t ro n g thời kỳ đ ó c hư a ra đ ờ i v ớ i đ ú n g nghĩ a c ủ a nó. N ồ i lên t rê n hết là k h á n ă n g d i ề u h à n h t h ấ p k é m của nó.
Đ ố i v ớ i cán b ộ q u à n lý, tuy đ ộ i ngũ đ ô n g đảo, n h ư n g chất l ư ợ n g và khả n ăng q u ả n lý
t h ấp. Đ ó là độ i ngũ v ừ a b ư ớ c ra khỏi nhiộm vụ c h i ế n đ ẩu và p hụ c vụ c h i ế n đ ấu , c h ư a đ ư ợ c c h u ă n bị kỹ VÈ n g h i ệ p vụ q u ả n lý. Trải qua găn 10 nãm sau ngày t h ố n g nhất , ta m ớ i dần d ă n tồ c h ứ c c á c l ớ p đ à o t ạ o ng án hạn bồ i d ư ỡ n g c h o cán b ộ quản lý, s o n g t ính c h ất đ à o t ạ o đ ó đã k h ô n g đ áp ứ ng đ ư ợ c nhu câu của t h ự c t iễn q u ản lý. C á c t r ư ờ n g hà nh c h í n h và q u ả n lý ra đ ờ i c h ậ m , lại t h i ế u c h ư ơ n g trình thích h ợ p , t h i ế u s ự tồ c h ứ c , rõ r à ng đả hạn c h ế q u á trình hì nh t hành đ ộ i ngũ c á c nhà quản lý.
H ệ t h ố n g t ư p h á p - c á c c ơ q u a n xét x ử của n ư ớ c ta t rong t h ờ i kỳ này, n h ư đã n ó i ờ t rên, đã n ha nh c h ố n g đ ư ợ c kiện t o àn đ ề đá p ứ n g nhu cầu bả o vệ p h á p luật; b ả o vệ nhâ n dân. Ch i sau m ộ t t h ờ i gian ngắn, k h ò n g n h ữ n g ờ các tinh m iề n B ắc , mà ỏr c á c tinh, t hành p h í a N a m , một h ệ t h ố n g c á c c ơ q u a n n h ư V i ệ n Ki ềm sát, T ò a án dã đ ư ợ c t h ỉ ế t lập.
N h ữ n g n h ư ợ c d i ê m của hệ t h ố n g đ ó c ó thề ỏr n h ữ n g mặt sau đây:
1) D o nhu c à u căn đ ư ợ c t h à n h lập gấ p, nên nhi ều c ơ qua n V ỉ ệ n k i èm sát và T ò a án t h i ễ u c án bộ c ó n ă n g l ực và khả n ă n g c h u y ê n mô n, ít h o ặ c k h ô n g hi èu b i ết p h á p luật. Đ ó là n g u y ê n nhân c ủ a v i ệ c kém h i ệu q uả t rong c á c khâu đ i ề u tra, truy t ố và xét x ử ,kỄ cả v i ệ c vi p h ạ m p h á p luật, vi phạ m q u y ề n và l ợi ích h ợ p p h áp của c ô n g dân.
2) T r a n g bị về tài l iệu, và c ơ sỏr vật c hất c h o c á c c ơ quan p há p luật c ò n rất h ạn c h ế ( s á c h b á o p h á p lý, nhà làm v iệ c, p h ò n g xử án v.v...).
3) C á c h tồ c h ứ c t h e o hệ t h ố n g c ấ p c hí nh quy ề n, một mặt, làm c h o c á c v i ện k i ềm sát và t òa án sát v ớ i đ i ề u ki ện địa p h ư ơ n g , sát v ớ i s ự chi đ ạ o c ủa c á c c ấ p ủy Đ ả n g và c á c c ấ p c h í n h q u y ề n , n h ư n g mặt khác, đ ã là n g uy ê n nhân của s ự mat đ ộ c lập khi x ét x ử và đ i ề u tra, truy tố: T r o n g khi đ ó đ i ề u đ ò i hỏi c ơ bản nhất đ ố i v ớ i c á c c ơ q u an đ ố lại là b ả o đ ả m tính độc lập và chi tuân theo pháp luật khi xét xử và điều tra.
3 N h i ề u lĩnh v ự c tài phán c ò n t h i ế u (ĩài phán về kinh tế, t h ư ơ n g mại, về h à nh c h í n h , l ao đ ộ n g , c á c l ĩnh v ự c nghồ n g h i ệ p k h á c ) làm c h o v i ệc t hỏ a mãn nhu c ầ u d ư ợ c b ả o vệ c ủa n h â n d â n h ế t s ứ c b ị hạn c h ế và t h i ế u tiện l ợ i.
V ớ i t ính c á ch là m ộ t c h ế đ ộ c h í n h trị, hệ t h ố n g c hí nh trị ở n ư ớ c ta t r o n g t h ờ i g i an kẽ trên về ccr bản là một hệ t h ố n g bắt n gu ồ n t ừ nhấn dân, vì l ợ i í ch c ủ a nhan dân. N h â n dân ta đ ã c ó cả hai phạ m vi: t r o n g k hu ôn khồ q u y ẽ n l ự c N h à n ư ớ c và n go à i p h ạ m vi đ ó mà t ha m gia v à o h o ạ t đ ộ n g làm c hủ c h í n h q u y ề n , s ử d ụ n g c h í n h q u y ề n c ủa mình.
C h ế đ ộ c h í n h trị là p hạ m trù t hè hi ện mố i l iê n hệ g iữ a q u y ề n l ự c c h í n h trị v ớ ỉ c o n n g ư ờ i t r o n g xã hội.
Ở ng hĩ a đó , khi x e m xét hệ t h ố n g c hí nh trị ở n ư ớ c ta t ro ng t h ờ i kỳ q u a n l iê u, b a o c ấ p , ta t h ấ y rõ hai mặt n h ư ợ c đ i ề m c ơ bàn: tính chất q ua n liêu, x a d â n và s ự b ấ t b ì nh d à n g g i ữ a c á c c ơ q u a n q u ả n lý N h à n ư ớ c v ớ i c ô n g dân.
N h i ề u q uy ồ n l ợ i kinh tế, dâ n s ự , xã hội c ủa n g ư ờ i dân ch! đ ư ợ c ghi nhậ n t r o n g p h ấ p luật n h ư n g k h ô n g c ó đ i ề u kiện t h ự c hi ện ( c h ẳ n g hạn n h ư q u y ề n l a o đ ộ n g làm s a o c ó thè t h ự c hi ện đ ư ợ c t h ô n g q ua c h ế đ ộ phâ n p hố i lao độ ng , bi ên c hế ; quyỄn c ó nhà ở k h ó t h ự c h i ện đ ư ợ c t r o n g mộ t đ i ề u kiện t h i ế u t h ố n vật chất , n g uy ê n vật l iệu xây d ự n g và t iề n v ố n V..V...). C h ế đ ộ ki nh t ế v ớ i hai t h à n h p h ăn c hủ đ ạ o là q u ố c d o a n h và t ập t hề l àm c h o c ô n g d ân đ ư ợ c phâ n c h i a làm hai loại: t r o n g bi ên c h ế và n go à i b i ên c h ế N h à n ư ớ c . Q u y ề n t ự d o kinh d o a n h k h ô n g thề c ố đ ư ợ c t r o n g n h ữ n g đ i ều kiện đó .
H I . Đ á n h gi á h i ệ n t r ạ n g c ủ a Hệ t h ố n g c h í n h trị
t r o n g g i a i đ o ạ n hi ệ n nay.
V ỉ mặt p h á p lý, c ó t hề nối rằng, n h ữ n g y ế u ( ổ c ơ b á n n h ấ t c ù a h ệ t h ố n g c h í n h trị hi ệ n h à n h c ủ a n ư ớ c ta đả đ ư ợ c ghi nhận t r on g H i ế n p h á p năm 1992 - " Hi ến p h á p c ủa
n ư ớ c V i ệ t N a m t r o n g hà nh trình đ ồ i m ớ i ”. ( L ờ i đ ồ n g c h í T B T Đ ố M ư ờ i ) .
V ớ i tính c h ấ t là mộ t c ơ c ấu về mặt tồ c h ứ c và c h ứ c năng, H ệ t h ố n g c h í n h trị hi ện nay ờ n ư ớ c ta h a o g ồ m Đ ả n g C ộ n g sản Vi ệ t N a m , N h à n ư ớ c , c á c t ồ c h ứ c xã hội và đ o à n thồ q u ầ n c h ú n g t h à n h v i ê n c ủa Mặ t trận T ồ q u ố c Vi ệ t Nam. Tẫt cả c á c khâu h ợ p thành H T C T nà y đ ề u đ a n g t r o n g quá trình đồi m ớ i .
Đ ố i v ớ i Đ á n g , nh ận t h ứ c đ ư ợ c vai trò và s ứ mộ nh lánh đ ạ o q u á trình đ o i m ớ i xả h ội , Đ ả n g ta đ a n g t ự c h i n h đ ố n và đôi m ới t h e o h ư ớ n g : t h ự c hiện dâ n chư t r o n g Đ ả n g , l àm t r o n g s ạ c h đ ội ng ũ c ủ a Đ ả n g , nâng c a o nă ng l ự c lánh đ ạ o , c ủ n g c ố m ố i liên hệ v ớ i q u ă n c h ứn g; T r o n g q u a n hệ v ớ i N h à n ư ớ c , Đ ả n g t h ự c hiện vai trò lãnh đ ạ o N h à n ư ớ c t h ô n g q u a c á c hình t h ứ c vậ n đ ộ n g nhân dân t ham gia xây d ự n g , t h ự c hiộn p h á p luật, t ham g i a q u ả n lý N h à n ư ở c , t h ô n g q u a c á c hình t h ứ c tồ c h ứ c quy ền l ự c - qua h o ạ t đ ộ n g lặp p h á p , q u a c á c c ơ q u a n hành p h á p , qua c á c c ơ q ua n t ư pháp. C h ẳ n g hạn, ờ một s ố địa p h ư ơ n g , vai t rò c ủ a n g ư ờ i đ ứ n g đâ u c ấ p bộ Đ ả n g đã đ ư ợ c xác định t r on g mộ t vai trò của n g ư ờ i đ ứ n g đ ầ u c ơ q u a n đại d i ệ n và q u y ê n l ự c ờ địa p h ư ơ n g đ ó . N h i ề u đ à n g v i ên chù c h ố t c ủ a Đ ả n g đ ồ n g t h ờ i đ ư ợ c bầ u v à o c á c c ơ q u a n q u y ề n l ực Nh à n ư ớ c .
D ố i v ớ i N h à n ư ớ c, h ư ớ n g đ ồ i m ớ i đ a n g t ập t ru ng v à o xá c đ ị nh rõ c h ứ c n ă n g q u y ề n l ự c c ô n g k h a i và c h ứ c n ă n g k i n h t ế c ùa N h à n ư ớ c .
T r o n g t ừ n g p h ạ m vi cụ t hề c ủa q u yề n l ự c N h à n ư ớ c da ng hình thành n h ữ n g y ế u t ố n h ằ m m ộ t mặt, x á c đ ị n h rõ c h ứ c năng, t hẫm q u y ề n và, mặt khác, t ì m c ơ c h ẽ p h ố i h ợ p , đ i ề u h ò a . H i ế n p h á p 1992 đặ t n ề n t ản g p h á p lý c h o quá trình đ ó . Đ ố i v ớ i c ơ qu an dân c h ủ đại d i ệ n , H i ế n p h á p t ạ o ra bệ đ ỡ c h o v i ệ c t ăn g c ư ờ n g tính đại d i ệ n , khả n ă n g đại d i ệ n , đ i ề u ki ện và khả n ă n g c h u y ê n ng h i ộp hóa, t ă n g c ư ờ n g khả nă ng làm luật, g iá m sát v i ệ c t uân t h e o p h á p luật.
T h ế n h ư n g , d ó chi m ớ i là c ơ s ờ p h á p l ý , v i ệ c ki ện toàn trên t h ự c t ế c ò n đ a n g ờ b ư ớ c dau
.
Đ ố i v ớ i c á c c ơ q u a n h ành c hí nh và qu ản lý, H i ế n p h á p c ũ n g đã đặt c ơ s ờ p h á p lý c h o v i ệ c t ạ o ra m ộ t h ệ t h ố n g h à n h c h í n h t h ố n g n h ấ t, đ ầ y đù và d ò n g bộ, t ả n g c ư ờ n g khả n ă n g đ i ề u hà nh là n h i ệ m vụ t r ư ớ c mắt c ủa q u á trình cải c ác h hành c h í n h ờ n ư ớ c ta đ a n g bắt đ ă u đ ư ợ c t h ự c hi ộn.
Đ ố i v ớ ỉ c á c c ơ q u a n t ư p há p , hiện nay, h ư ớ n g c h í nh là kiện t oà n khả n á n g đ ộ c lập, hi ộu q u ả x ử lý c á c vụ v i ệ c . N h ữ n g hình t h ứ c tài ph án t hí ch h ợ p và t iệ n l ợ i c h o nhãn dân d a n g t r o n g q u á t rì nh t h i ế t k ẽ trên c ơ s ở đ ánh giá kinh nghi ệm của n ư ớ c ta và t i ẽ p thu c ó ph ê p h á n kinh n g i ệ m q u ố c tế.
V i ệ c đ á n h giá hi ện t rạ n g ờ H T C T n ư ớ c ta v ớ i t ính chẵt là m ộ t c h ẽ đ ộ c h í nh trị phải đ ư ợ c đặt t r o n g k h u n g c ản h c ủa s ự c h u y ề n đồi t ừ c ơ c h ế hành c h í n h, quan liêu, b a o c ẵ p s a n g c ơ c h ế thị t r ư ờ n g t r o n g l ĩnh v ự c kinh tế. Q u á trình đó c h o t hấy rằng, c h ỗ đ ộ hành c h í n h q u a n l i ê u d a n g t r o n g quá trình bị phá b ò và n h i ề u y ếu t ố c ủa c ơ c h ế m ớ i đ ã xuẫt h i ệ n , n h ư n g c h ư a đ ư ợ c k h ẳ n g đị nh tuyệt đ ố i , h o ặ c c h ư a đ ồ n g bộ. C h í n h vì vậy mà c h ú n g ta m ớ i t h ấ y h ế t đ ư ợ c ý nghĩ a c ủ a c u ộ c đấ u tranh mà Đ ả n g , Nhà n ư ớ c và nhân dân ta t i ế n h àn h c h ố n g t ha m n h ũ n g và c h ố n g bu ôn lậu hiộn nay. Đ ó là c u ộ c đ ấ u tranh g i ữ a c ư c h ế c h í n h trị, d â n c h ủ v ớ i c ơ c h ế q u a n liêu, b a o c ấ p , g i ử a cá c q u y ề n bình đ ẳ n g t r ư ớ c p h á p luật và kinh t ế , xả hội , dân s ự , c h í n h trị v ớ i s ự tùy tiện, đặ c q u y ề n c ấ p phát, lợi í c h cụq bộ, bả n vị.
