SỞ GD ĐT TỈNH NINH BÌNH ĐỀ CHÍNH THỨC
ĐỀ THI THỬ THPT QUỐC GIA NĂM 2019 Môn thi: NGỮ VĂN
Thời gian làm bài: 120 phút, không kể thời gian phát đề Họ, tên thí sinh:...
Số báo danh:...
Mục tiêu:
Kiến thức: Kiểm tra mức độ đạt chuẩn kiến thức của học sinh cụ thể như sau:
- Kiến thức làm văn, tiếng Việt
- Kiến thức văn học: Tác giả, tác phẩm.
- Kiến thức đời sống.
Kĩ năng:
- Kĩ năng đọc hiểu văn bản.
- Kĩ năng tạo lập văn bản (viết đoạn văn nghị luận xã hội, viết bài văn nghị luận văn học).
Phần I: Đọc hiểu (3,0 điểm)
Đọc ngữ liệu và trả lời các câu hỏi sau:
Hiểu một cách đơn giản, tư duy phản biện là việc chúng ta không chấp nhận ngay lập tức một vấn đề, dù nó hấp dẫn và có vẻ dễ tin đến đâu. Luôn có nhiều mặt cần xem xét đối với vấn đề ấy và phải trải qua quá trình tư duy, bao gồm các giai đoạn từ thu thập dữ liệu, phân tích, lập luận, đánh giá rồi mới đi đến kết luận cuối cùng. Kết quả của quá trình đó là tính chính xác của vấn đề được làm sáng tỏ (…)
Với sự lên ngôi của mạng xã hội, thông tin được chia sẻ rộng rãi trong thế giới phẳng đang thay đổi con người một cách sâu sắc. Trang bị tư duy phản biện trở thành nhu cầu thiết thân để mỗi cá nhân tồn tại được giữa những đợt sóng thông tin khổng lồ, ứng xử hợp lý trước các tác động tích cực lẫn tiêu cực mà thế giới mạng mang lại (…)
Khi nhận được một thông tin, phản ứng đầu tiên trên mạng thường là chỉ trích, thiếu quá trình xác minh thông tin đó đúng hay không, có các mặt tốt và xấu nào. Vì thế mới có các vụ thông tin giả tràn lan. Một tấm ảnh chụp bộ xe hơi đồ chơi đăng tải cũng có thể khiến dư luận dậy sóng truy tìm chủ nhân các “siêu xe”. Một thông tin xào nấu từ bài báo cũ, thêm thắt chi tiết bạo lực, cũng được lan truyền gây hoang mang sợ hãi. Những tin đồn về cái chết của ai đó, dù họ vẫn sống, được chia sẻ mà không cần suy nghĩ.
Trở thành một cư dân mạng (netizen), khá đông người trẻ rơi vào một trong hai thái cực: Hoặc vì thiếu góc nhìn riêng, lười suy xét, cảm thấy khó khăn khi phân biệt đúng sai, chúng ta sẽ tìm đến một số cá nhân có tiếng nói mạnh hơn, chờ đợi ý kiến và quan điểm của họ. Chính từ đây hình thành nên những đám đông dễ bị kích động, với những vụ “ném đá tập thể” đã và sẽ còn tiếp tục xảy ra. Hoặc trường hợp thứ hai, chúng ta trở thành chính các cá nhân mạnh mẽ có thể dẫn dắt đám đông, gây nên những cuộc tranh cãi ồn ào. Vấn đề là ở đây, khi trình bày quan điểm, các bước phân tích, đánh giá không được dùng đến. Tiêu chí chính xác bị bỏ qua. Mục tiêu tìm kiếm sự thật bị gạt bỏ, nhường bước cho mong muốn bằng mọi giá giành phần thắng trong “cuộc chiến”. Và như thế, hầu hết những cá nhân này rơi vào bẫy ngụy biện.
(Theo “Văn hóa phản biện trong thời mạng xã hội”, Tri thức trẻ, 02/12/2017) Câu 1: Nhận biết
Dựa vào đoạn trích, anh/chị hãy cho biết: Hiểu một cách đơn giản, tư duy phản biện là gì?
Câu 2: Nhận biết
Tại sao tư duy phản biện trở thành nhu cầu thiết thân của mỗi cá nhân trong thế giới phẳng hiện nay?
Câu 3: Thông hiểu
Anh/chị hiểu thế nào là “bẫy ngụy biện” được đề cập trong đoạn trích?
Câu 4: Thông hiểu
Theo anh/chị, tư duy phản biện có đồng nghĩa với sự phản đối không? Vì sao?
Phần II.Tạo lập văn bản (7,0 điểm) Câu 1 (2,0 điểm) Vận dụng cao
Ngày nay, “cư dân mạng” đang trở thành một khái niệm khá phổ biến trong sinh hoạt xã hội. Trên một số tờ báo (nhất là báo/trang tin điện tử), mệnh đề “cư dân mạng bức xúc”, “cư dân mạng xôn xao”, “cư dân mạng phát sốt”,… đang được sử dụng rộng rãi, đôi khi được coi là đại diện cho dư luận xã hội.
Theo anh/chị, cư dân mạng có thật sự là cộng đồng chân chính hay không?
(Trình bày trong một đoạn văn khoảng 200 từ).
Câu 2 (5,0 điểm) Vận dụng cao
Cảm nhận của anh/chị về chất thép và chất trữ tình trong hình tượng người chiến sĩ Tây Tiến qua các đoạn thơ sau:
Doanh trại bừng lên hội đuốc hoa Kìa em xiêm áo tự bao giờ Khèn lên man điệu nàng e ấp Nhạc về Viên Chăn xây hồn thơ…
Tây Tiến đoàn binh không mọc tóc Quân xanh màu lá dữ oai hùm Mắt trừng gửi mộng qua biên giới Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm…
(Trích “Tây Tiến” – Quang Dũng, Ngữ Văn 12, Tập một, NXBGD, 2008, tr.88)
HƯỚNG DẪN LÀM BÀI
Câu Nội dung
Đọc hiểu 1.
Phương pháp: căn cứ đoạn trích Cách giải:
- Tư duy phản biện là việc chúng ta không chấp nhận ngay lập tức một vấn đề, dù nó hấp dẫn và có vẻ dễ tin đến đâu.
2.
Phương pháp: căn cứ đoạn trích, phân tích Cách giải:
Tư duy phản biện là nhu cầu thiết thân với mỗi cá nhân vì: trang bị tư duy phản biện sẽ giúp cá nhân tồn tại được giữa những đợt sóng thông tin khổng lồ, ứng xử hợp lý trước các tác động tích cực, tiêu cực mà thế giới mạng mang lại.
3.
Phương pháp: phân tích, lý giải Cách giải:
Bẫy ngụy biện có thể hiểu là: khi đối mặt với một vấn đề, chúng ta hoặc bị dẫn dắt hoặc dẫn dắt người khác theo hướng mà ta muốn đến, bỏ qua tiêu chí chính xác, sự thật, mong muốn giành phần thắng trong cuộc chiến. Và cũng từ đó ta rơi vào cái bẫy ngụy biện.
4.
Phương pháp: phân tích, lý giải Cách giải:
- Tư duy phản biện không đồng nghĩa với phản đối.
- Vì:
+ Nếu như phản đối là sự phủ định một vấn đề dù vấn đề đó đúng hay sai.
+ Còn tư duy phản biện là quá trình tư duy để phân tích một vấn đề nào đó, nhằm làm sáng tỏ và khẳng định lại tính chính xác của vấn đề
Làm văn
1 Phương pháp: phân tích, tổng hợp Cách giải:
1. Giới thiệu vấn đề: cư dân mạng có thực sự là một cộng đồng chân chính hay không?
2. Bàn luận
- Cư dân mạng được hiểu là những cá nhân tích cực tham gia vào các hoạt động trên mạng xã hội: facebook, zalo, …
=> Liệu cư dân mạng có thực sự là một cộng đồng chân chính hay không?
- Mạng xã hội ngày càng phát triển, số lượng truy cập ngày càng nhiều, đồng thời các hội nhóm cũng mọc ra như nấm sau mưa. Tại đây họ có quyền phát biểu những suy nghĩ, quan điểm của mình nhưng đằng sau đó lại có rất nhiều vấn đề xảy ra.
- Tích cực: đã có rất nhiều chương trình từ thiện, giúp đỡ những người khó khăn,… được phát động trên mạng xã hội và tạo được sức hút lớn, đem lại hiệu quả thiết thực.
- Tiêu cực: bên cạnh những điều đã làm được, mạng xã hội lại nảy sinh hàng loạt những tiêu cực:
+ Tính minh xác của vấn đề không được quan tâm.
+ Sự thiếu hiểu biết của nhiều đối tượng dễ dẫn đến bị “dắt mũi” truyền thông
+ “Bạo lực trên mạng” – không gian ảo khiến bạn thỏa thích nói, phê phán, lên án, chỉ trích
những người mà mình không hề quen biết. Và chính thói “anh hùng bàn phím” đó đã dẫn đến hậu quả nghiêm trọng cho người bị hại như: sự trầm cảm, các căn bệnh về tâm lí khác +…
- Cộng đồng mạng bên cạnh những mặt tích cực cũng có những mặt tiêu cực, hạn chế. Để nó trở thành một cộng đồng chân chính cần có sự đóng góp của tất cả mọi người: đó là văn hóa ứng xử, là tư duy phản biện đích thực, là biết sàng lọc trước vô vàng thông tin. Bạn đừng trở thành một “con bò” để truyền thông dắt mũi. Hãy là một cư dân mạng thông minh, có văn hóa.
2 Phương pháp: phân tích, tổng hợp Cách giải:
• Giới thiệu tác giả, tác phẩm
- Quang Dũng là một nghệ sĩ đa tài: làm thơ, viết văn, vẽ tranh và soạn nhạc. Nhưng Quang Dũng trước hết là một nhà thơ mang hồn thơ phóng khoáng, hồn hậu, lãng mạn và tài hoa – đặc biệt khi ông viết về người lính Tây Tiến và xứ Đoài (Sơn Tây) của mình.
- Tây Tiến là bài thơ tiêu biểu cho đời thơ Quang Dũng, thể hiện sâu sắc phong cách nghệ thuật của nhà thơ, được in trong tập Mây đầu ô (1986).
• Phân tích đoạn thơ
▪ Đoạn 1: Chất thơ trong không khí hội hè rộn ràng vui vẻ trong một đêm liên hoan văn nghệ của những người lính Tây Tiến có đồng bào địa phương đến góp vui
- Đêm liên hoan ấy có ánh sáng rực rỡ - đây là ấn tượng nổi bật nhất trong kí ức của nhà thơ:
Doanh trại bừng lên hội đuốc hoa Kìa em xiêm áo tự bao giờ
+ Chữ “bừng” được xem là nhãn tự của câu thơ, gợi ra ánh sáng của những ngọn đuốc rừng rực như những bông hoa lửa. Trong ánh mắt nhìn lãng mạn của những người lính Tây Tiến, những ngọn sáng ấy đã hợp lại thành hội đuốc hoa, phù hợp với cử chỉ e thẹn “e ấp” của những sơn nữ giống như những cô dâu mới.
+ Ánh sáng còn tỏa ra từ xiêm áo lộng lẫy của những người đẹp vùng sơn cước.
+ Và ánh sáng còn bừng lên trong cả cái nhìn ngạc nhiên, ngỡ ngàng, mê say bởi người đẹp xiêm áo tự bao giờ, lột xác thành những nàng thơ tuyệt mĩ. Hai chữ kìa em là tiếng reo vui phát hiện ẩn chứa
ánh sáng ấy.
- Đêm liên hoan còn có âm thanh náo nức của tiếng khèn rộn ràng, réo rắt, tình tứ tạo lên man điệu riêng vô cùng hấp dẫn. Thứ âm thanh đặc trưng của vùng cao đã khiến cho tâm hồn của những chàng trai Hà thành rung động:
Khèn lên man điệu nàng e ấp
- Nổi bật giữa ánh sáng và âm thanh ấy là hình ảnh diễm lệ của những thiếu nữ Mường, thiếu nữ Thái và những cô gái Lào trong những bộ xiêm áo lộng lẫy như bước ra từ huyền thoại, vừa e thẹn vừa tình tứ trong một điệu múa đậm sắc xứ lạ. Họ đã trở thành linh hồn của đêm văn nghệ
- Đằng sau tất cả những vẻ đẹp phương xa xứ lạ ấy là ánh nhìn chiêm ngưỡng, say sưa, ngây ngất, đa tình của người lính Tây Tiến. Điệu nhạc chơi vơi cùng vũ điệu lăm – vông của các cô gái đã làm say đắm các chàng trai Hà Nội, khiến họ trong phút chốc biến thành thi sĩ:
Nhạc về Viên Chăn xây hồn thơ
→ Cái phần hào hoa, thanh lịch được nâng niu, lưu giữ ở đâu đó trong tâm hồn người lính Tây Tiến bỗng được gõ cửa, gợi dậy bởi vẻ đẹp của không gian mới. Bóng dáng của chiến tranh đã bị xóa nhòa trong khoảnh khắc tuyệt vời hiếm hoi này. Lòng người như mềm lại sau bao nhiêu những gân guốc, gồng mình vượt qua thử thách…
=> Có thể nói đây là một trong những đoạn thơ trữ tình nhất trong văn bản. Khung cảnh đêm
liên hoan rực rỡ, vui tươi làm vơi bớt đi những cực nhọc về hành trình mà người lính vừa trải qua. Chất trữ tình đó cũng là động lực tiếp thêm cho họ sức mạnh để tiếp tục con đường cứu nước.
▪ Đoạn 2: Hình ảnh người lính Tây Tiến vừa gân guốc, rắn rỏi (chất thép) vừa hào hoa, lãng mạn (chất trữ tình)
a. Chất thép
* Ngoại hình (bi thương): được khắc hoạ bằng một nét vẽ rất gân guốc, lạ hoá nhưng lại được bắt nguồn từ hiện thực:
Tây Tiến đoàn binh không mọc tóc Quân xanh màu lá dữ oai hùm
- Không mọc tóc, quân xanh màu lá đều là hậu quả của những trận sốt rét rừng khủng khiếp mà người nào cũng phải trải qua. Trong hồi ức của những người lính Tây Tiến trở về, đoàn quân tử vong vì sốt rét rừng nhiều hơn là vì đánh trận bởi rừng thiêng nước độc mà thuốc men không có.
- Quang Dũng không hề che giấu những gian khổ, khó khăn…, chỉ có điều nhà thơ không miêu tả một cách trần trụi. Hiện thực ấy được khúc xạ qua bút pháp lãng mạn của Quang Dũng, trở thành cách nói mang khẩu khí của người lính Tây Tiến, cách nói rất chủ động:
không mọc tóc chứ không phải tóc không thể mọc vì sốt rét tạo nên nét dữ dội, ngang tàng, cứng cỏi của người lính Tây Tiến; cái vẻ xanh xao vì đói khát, vì sốt rét của những người lính qua ngòi bút Quang Dũng lại toát lên vẻ oai phong, dữ dằn của những con hổ nơi rừng thiêng “quân xanh màu lá dữ oai hùm”.
* Ẩn sau ngoại hình ấy là sức mạnh nội tâm (hào hùng):
- Đoàn binh gợi lên sự mạnh mẽ lạ thường của "Quân đi điệp điệp trùng trùng" (Tố Hữu), của
"tam quân tì hổ khí thôn ngưu" (ba quân mạnh như hổ báo nuốt trôi trâu) (Phạm Ngũ Lão).
- Dữ oai hùm là khí phách, tinh thần của đoàn quân ấy, như mang oai linh của chúa sơn lâm rừng thẳm
- Mắt trừng là chi tiết cực tả sự giận dữ, phẫn nộ, sôi sục hướng về nhiệm vụ chiến đấu
→ Thủ pháp đối lập được sử dụng đắc địa trong việc khắc hoạ sự tương phản giữa ngoại hình ốm yếu và nội tâm mãnh liệt, dữ dội, ngang tàng.
b. Chất trữ tình
Thế giới tâm hồn đầy mộng mơ thể hiện qua nỗi nhớ (lãng mạn):
Mắt trừng gửi mộng qua biên giới Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm
- Những người lính Tây Tiến không phải là những người khổng lồ không tim, bên trong cái vẻ oai hùng, dữ dằn của họ là những tâm hồn, những trái tim rạo rực, khát khao yêu đương
“đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm”. Dáng kiều thơm gợi vẻ đẹp yêu kiều, thướt tha thanh lịch của người thiếu nữ Hà thành, là cái đẹp hội tụ sắc nước hương trời. Những giấc mơ mang hình dáng kiều thơm đã trở thành động lực để giúp người lính vượt qua mọi khó khăn, gian khổ; đã thúc giục họ tiến lên phía trước; và cũng là sợi dây thiêng liêng của niềm tin mang họ vượt qua bom đạn trở về.
=> Đoạn thơ thứ hai là sự hòa điệu giữa chất thép và chất trữ tình. Người lính vừa mang vẻ đẹp gan dạ, dũng cảm, kiên cường, không sợ hiểm nguy, gian khổ. Nhưng đằng sau đó ta vẫn thấy vẻ đẹp của tâm hồn lãng mạn, tinh tế và hết sức tài hoa.
*Giá trị nội dung và nghệ thuật - Giá trị nội dung:
+ Vẻ đẹp hào hùng và hào hoa của người lính Tây Tiến.
+ Vẻ đẹp vừa dữ dội vừa thơ mộng, trữ tình của thiên nhiên Tây Bắc.
- Giá trị nghệ thuật:
+ Kết hợp hài hòa giữa bút pháp lãng mạn và tinh thần bi tráng trên cái nền hiện thực.
+ Sáng tạo về hình ảnh, ngôn ngữ, giọng điệu,…
• Tổng kết
