Bài 8: Quy luật Menđen – Quy luật phân li
Trả lời câu hỏi Sinh 12 Bài 8 trang 33: Tại sao chỉ bằng việc phân tích kết quả của các phép lai, Menđen lại có thể biết được bên trong tế bào của cơ thể, mỗi cặp nhân tố di truyền quy định một tính trạng và trong mỗi giao tử lại chỉ có một nhân tố di truyền?
Lời giải:
- Điểm thành công trong việc ông phát hiện ra quy luật phân li đó chính là ông đã cho tự thụ phấn qua nhiều thế hệ để có dòng thuần chủng (mặc dù lúc đó ông chưa có nghiên cứu nào cho thấy rằng tự thụ phấn qua nhiều thế hệ sẽ tạo được dòng thuần chủng).
- Đưa ra được phương pháp phân tích cơ thể lai
- May mắn trong việc chọn đúng đối tượng là cây đậu Hà Lan: ít tính trạng, mỗi tính trạng lài nằm trên mỗi cặp NST khác nhau.
Nhờ vậy, Menđen đã tìm ra quy luật di truyền các cặp tính trạng.
Bằng việc phân tích kết quả phép lai, Menđen dự đoán được mỗi tính trạng do một cặp nhân tố di truyền quy định. Cụ thể như sau:
Menđen đã tiến hành thí nghiệm và suy luận:
P: Cây hoa đỏ (thuần chủng) x Cây hoa trắng (thuần chủng) F1: 100% cây hoa đỏ. Cho các cây F1 tự thụ phấn để tạo F2
F2: 705 cây hoa đỏ: 224 cây hoa trắng
Menđen nhận thấy tỉ lệ phân li ở F2 xấp xỉ 3: 1 nhưng ông không biết giải thích tại sao. Để tìm câu trả lời, Menđen cho từng cây F2 tự thụ phấn và phân tích sự phân li ở đời con của từng cây. Ông nhận thấy rằng:
+ Tất cả các cây F2 hoa trắng tự thụ phấn đều cho F3 toàn cây hoa trắng;
+ 2/3 số cây F2 hoa đỏ tự thụ phấn cho ra đời con có cả cây hoa đỏ lẫn cây cho hoa màu trắng theo tỉ lệ xấp xỉ 3: 1 (giống như cây hoa đỏ F1);
+ 1/3 số cây hoa đỏ F2 tự thụ phấn cho ra toàn cây hoa đỏ.
=> Tỉ lệ 3 hoa đỏ: 1 hoa trắng ở đời F2 thực chất là tỉ lệ 1: 2: 1 (1 đỏ thuần chủng : 2 đỏ không thuần chủng : 1 trắng thuần chủng)
=> Có 4 tổ hợp ở đời F2 vậy Bố và mẹ ở đời F1 đều phải cho 2 cái gì đó thì ở F2 mới được 4 tổ hợp. Sau đó ông đặt cho 2 cái gì đó là cặp nhân tố di truyền và khẳng định rằng bố (mẹ) đều mang cặp nhân tố di truyền và khi truyền sang đời con chúng sẽ phân li đồng đều về các giao tử (mỗi giao tử nhận 1 nhân tố di truyền) và các nhân tố di truyền trong các giao tử đực và cái sẽ được tổ hợp lại trong thụ tinh.
Bài 1 (trang 36 SGK Sinh học 12): Để cho các alen của một gen phân li đồng đều về các giao tử, 50% giao tử chứa alen này, 50% giao tử chứa alen kia thì cần có điều kiện gì?
A. Bố mẹ phải thuần chủng.
B. Số lượng cá thể con lai phải lớn.
C. Alen trội phải trội hoàn toàn so với alen lặn.
D. Quá trình giảm phân phải xảy ra bình thường.
E. Tất cả các điều kiện nêu trên.
Lời giải:
Đáp án : D.
Giải thích: Để cho các alen của một gen phân li đồng đều về các giao tử, 50% giao tử chứa alen này, 50% giao tử chứa alen kia thì cần có là quá trình giảm phân phải xảy ra bình thường. Nghĩa là không có các đột biến xảy ra (đặc biệt là những đột biến liên quan đến số lượng NST) sẽ ảnh hưởng đến tỉ lệ phân li đồng đều các alen về các giao tử.
Bài 2 (trang 37 SGK Sinh học 12): Nếu các alen của cùng một gen không có quan hệ trội – lặn hoàn toàn mà là đồng trội (mỗi alen biểu hiện kiểu hình của riêng mình) thì quy luật phân li của Menđen có còn đúng hay không? Tại sao?
Lời giải:
Nếu các alen của cùng một gen không có quan hệ trội, lặn hoàn toàn (đều đồng trội hoặc trội không hoàn toàn) thì quy luật phân li của Menđen vẫn đúng: vì trong luật phân li, Menđen chỉ nêu sự phân li đồng đều của các cặp nhân tố di truyền trong giảm phân và tổ hợp lại trong thụ tinh. Vì vậy nếu thỏa điều kiện mỗi tính trạng (ví dụ: màu hoa, màu quả, hình dạng hạt…) đều do 1 cặp nhân tố di truyền quy định (cặp alen, cặp gen). trong tế bào, các nhân tố di truyền không hòa trộn vào nhau thì kết quả phân tích con lai theo quy luật Menđen vận chính xác.
Bài 3 (trang 37 SGK Sinh học 12): Trong phép lai một tính trạng, để cho đời sau có tỉ lệ phân li kiểu hình xấp xỉ 3 trội: 1 lặn thì cần có các điều kiện gì?
Lời giải:
Ở phép lai một tính trạng, điều kiện để đời sau có tỉ lệ phân li kiểu hình xấp xỉ 3 trội : 1 lặn là:
- Bố mẹ đem lai phải dị hợp về một cặp alen (mỗi gen đều do 2 alen quy định).
- Số lượng con lai phải đủ lớn.
- Có hiện tượng trội lặn hoàn toàn.
- Các cá thể có kiểu gen khác nhau phải có sức sống như nhau.
- Quá trình giảm phân và thụ tinh diễn ra bình thường.
Bài 4 (trang 37 SGK Sinh học 12): Cần phải làm gì để biết chính xác kiểu gen của một cá thể có kiểu hình trội.
Lời giải:
Để biết chính xác kiểu gen của một cá thể có kiểu hình trội cần thực hiện phép lai phân tích (phép lai kiểm nghiệm):
Người ta lấy cá thể mang kiểu hình trội cần kiểm tra kiểm tra kiểu gen đem lai với kiểu gen đồng hợp lặn:
- Nếu đời con có kiểu hình không phân tính (các cá thể ở đời con có kiểu hình đều giống nhau hoàn toàn) thì kiểu gen của cá thể mang kiểu hình trội đem lai là đồng hợp trội,
- Nếu đời lai có kiểu hình phân li xấp xỉ 1:1 thì kiểu gen của cá thể mang kiểu hình trội đem lai là dị hợp.
