Bài 3: Sử học với các lĩnh vực khoa học khác A - CÂU HỎI GIỮA BÀI
I. Sử học - môn khoa học mang tính liên ngành
Trả lời câu hỏi trang 15 SGK Lịch Sử 10 - CTST: Quan sát Hình 3.1 và dựa vào thông tin trong bài học, em hãy giải thích vì sao Sử học là môn học liên ngành?
Trả lời:
- Sử học là môn khoa học có tính liên ngành vì:
+ Sử học là ngành khoa học có đối tượng nghiên cứu rộng, liên quan đến nhiều ngành khoa học thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau.
+ Sử học sử dụng tri thức từ các ngành khác nhau để tìm hiểu, nghiên cứu vấn đề một cách toàn diện, hiệu quả, khoa học.
+ Sử học có khả năng liên kết các môn học, các ngành khoa học với nhau.
II. Mối liên hệ giữa sử học với các ngành khoa học xã hội và nhân văn khác Trả lời câu hỏi trang 16 SGK Lịch Sử 10 - CTST: Sử học hỗ trợ tích cực cho các ngành khoa học xã hội và nhân văn khác như thế nào? Vì sao nó có khả năng hỗ trợ như vậy?
Trả lời:
- Sử học cung cấp thông tin cho các ngành khoa học xã hội và nhân văn khác về:
bối cảnh hình thành, phát triển; xác định rõ những nhân tố (chủ quan và khách quan) tác động đến quá trình hình thành, phát triển; dự báo xu hướng vận động phát triển cho các ngành khoa học này.
- Sử học có khả năng hỗ trợ như vậy là vì: sử học và các ngành khoa học xã hội và nhân văn đều lấy xã hội loài người làm đối tượng nghiên cứu.
Trả lời câu hỏi trang 16 SGK Lịch Sử 10 - CTST: Các hình 3.3, 3.3, 3.4 cho thấy mối liên hệ gì giữa Sử học và các ngành khoa học xã hội nhân văn khác?
Trả lời:
- Các hình cho thấy mối liên hệ mật thiết, tương hỗ và tương tác hai chiều giữa Sử học và các ngành khoa học xã hội và nhân văn khác.
+ Sử học cung cấp thông tin cho các ngành khoa học xã hội và nhân văn khác về bối cảnh hình thành, phát triển; xác định rõ những nhân tố (chủ quan và khách quan) tác
động đến quá trình hình thành, phát triển; dự báo xu hướng vận động phát triển cho các ngành khoa học này.
+ Các ngành khoa học xã hội và nhân văn khác có thể hỗ trợ khoa học lịch sử trên các phương diện tri thức, kết quả nghiên cứu,... thành tựu của mỗi ngành khoa học xã hội và nhân văn khác tạo điều kiện, phương tiện, phương pháp,... giúp cho khoa học lịch sử đạt kết quả tốt hơn.
III. Sử học với các ngành khoa học tự nhiên và công nghệ
1. Vai trò của Sử học với các ngành khoa học tự nhiên và công nghệ
Trả lời câu hỏi trang 16 SGK Lịch Sử 10 - CTST: Sử học có vai trò như thế nào đối với các ngành khoa học tự nhiên và công nghệ?
Trả lời:
- Sử học hỗ trợ các ngành khoa học tự nhiên và công nghệ trong nghiên cứu quá trình hình thành, phát triển và tiêu vong của sự vật, hiện tượng theo quy luật lịch sử.
Cụ thể là:
+ Cung cấp thông tin quá khứ, hiện tại và dự báo sự vận động phát triển, phục vụ cho các ngành khoa học tự nhiên và công nghệ chủ động hoạt động xây dựng và phát triển.
+ Xác định không gian, bối cảnh lịch sử qua các thời kì, giúp cho các ngành khoa học tự nhiên và công nghệ hiểu rõ bản chất của sự hình thành và phát triển, xác định đúng vị trí vai trò của chúng trong quá trình phát triển.
+ Phục dựng lịch sử phát triển các ngành khoa học tự nhiên và công nghệ, từ đó rút ra đặc điểm, bài học kinh nghiệm, lí giải nguyên nhân thành công và thất bại, làm cơ sở cho những đề xuất phát triển trong tương lai.
2. Vai trò của các ngành khoa học tự nhiên và công nghệ đối với Sử học
Trả lời câu hỏi trang 17 SGK Lịch Sử 10 - CTST: Các ngành khoa học tự nhiên và công nghệ có vai trò như thế nào đối với Sử học?
Trả lời:
- Các ngành khoa học tự nhiên và công nghệ tuỳ theo đối tượng và kết quả nghiên cứu của mình sẽ cung cấp những tri thức, kĩ thuật và phương pháp tiếp cận mang tính liên ngành cho Sử học để nghiên cứu về con người và xã hội loài người. Khoa học công nghệ giúp nhận ra được sự sáng tạo của con người trong quá trình vận động phát triển xã hội.
- Thành tựu phát triển khoa học tự nhiên và công nghệ giúp Sử học làm sáng tỏ quá trình phát sinh, phát triển và những tác động, hệ quả, ý nghĩa của các khoa học trong sự tiến bộ của văn minh nhân loại, nhờ đó Sử học thực hiện chức năng, nhiệm vụ xã hội của mình..
B - CÂU HỎI CUỐI BÀI LUYỆN TẬP
Trả lời câu hỏi luyện tập trang 17 SGK Lịch Sử 10 - CTST: Thống kê các hình ảnh trong bài học (từ Hình 3.2 đến Hình 3.5) theo mẫu:
Trả lời:
STT Hiện vật, di tích lịch sử Các ngành khoa học có liên quan
Hình 3.2 Công cụ đá ghè một mặt và rìu tay Gò Đá (An Khê, Gia Lai)
- Sử học, Khảo cổ học, Địa lí học…
Hình 3.3 Nhà sàn của người Mường (Phú Thọ)
- Sử học; Dân tộc học; Nghệ thuật học; Địa lí học…
Hình 3.4 Nhà mồ của người Cơ - tu (Quảng Nam)
- Sử học; Dân tộc học; Nghệ thuật học; Địa lí học…
Hình 3.5 Bàn tính gảy truyền thống Sử học, Toán học VẬN DỤNG
Câu hỏi vận dụng trang 17 SGK Lịch Sử 10 - CTST: Hãy tìm và trình bày một ví dụ về sự hỗ trợ của Sử học đối với khoa học tự nhiên hoặc khoa học xã hội nhân văn.
Trả lời:
(*) Lựa chọn: Ví dụ về sự hỗ trợ của sử học đối với khoa học tự nhiên
- Ví dụ: công trình nghiên cứu “Lịch sử tìm ra các nguyên tố hóa học” của G. Đi- ô-ghê-nốp giúp chúng ta có những hiểu biết cơ bản về lịch sử phát minh và sử dụng của từng nguyên tố hóa học. Thông qua những tri thức lịch sử trong sách, chúng ta sẽ biết được:
+ Tại sao có những nguyên tố được phát hiện ra sớm, tại sao có những nguyên tố lại được biết đến muộn hơn?
+ Các nhà bác học đã có đóng góp như thế nào trong lĩnh vực nghiên cứu các nguyên tố hóa học.