Bài 5: Lịch sử hình thành và phát triển lãnh thổ (tiếp theo)
Câu hỏi trang 25 sgk Địa lí 12: Hãy cho biết kết quả của quá trình ngoại lực lên địa hình.
Trả lời:
Các quá trình ngoại lực như gió thổi, dòng chảy thủy văn...làm bào mòn và hạ thấp địa hình vùng núi.
- Hoạt động xâm thực và bồi lấp các vùng trũng.
⟹ Ngoại lực đã làm cho địa hình nước ta được san bằng và hạ thấp.
Hình 5.1 Đồng bằng sông Hồng được hình thành do quá trình bồi tụ
Câu 1 trang 27 SGK Địa lí 12: Nêu đặc điểm của giai đoạn Cổ kiến tạo trong lịch sử hình thành và phát triển lãnh thổ nước ta.
Trả lời:
Đặc điểm của giai đoạn Cổ kiến tạo trong lịch sử hình thành và phát triển lãnh thổ nước ta:
- Diễn ra trong thời gian khá dài, tới 477 triệu năm: Bắt đầu từ kỉ Cambri, cách đây 542 triệu năm, trải qua cả hai đại Cổ sinh và Trung sinh, chấm dứt vào kỉ Krêta, cách đây 65 triệu năm.
- Là giai đoạn có nhiều biến động mạnh mẽ và mang tính quyết định đến lịch sử hình thành và phát triển lãnh thổ nước ta:
+ Bề mặt địa hình nước ta có nhiều lần bị biến đổi bởi các quá trình biển tiến biển lùi, các quá trình sụt lún, kèm theo sự bồi đắp trầm tích, các quá trình, các quá trình nâng lên và uốn nếp kèm theo sự bồi lấp trầm tích, các quá trình ngoại lực dẫn đến sự hạ thấp địa hình.
+ Nhiều khu vực chìm ngập dưới đáy biển trong các pha trầm tích và được nâng lên trong các pha uốn nếp của vận động tạo núi Calêđôni và Hecxini thuộc đại Cổ sinh, vận động tạo núi Inđôxini và Kimêri thuộc đại Trung sinh.
+ Các đá trầm tích biển phân bố rộng khắptrên lãnh thổ. Tại một số vùng sụt lún trên đất liền được bồi đắp bởi các trầm tích lục địa vào đại Trung sinhvà hình thành nên các mỏ than ở Quảng Ninh, Quảng Nam; các đá cát kết, cuội kết màu đỏ sẫm ở khu vực Đông Bắc.
+ Hoạt động uốn nếp diễn ra ở nhiều nơi:
Trong đại Cổ sinh: hình thành các khối Thượng nguồn sông Chảy, khối nâng Việt Bắc, địa khối Kom Tum.
Trong đại Trung sinh: xuất hiện các dãy núi hướng Tây Bắc – Đông Nam, Hoàng Liên Sơn, dãy Trường Sơn Bắc, các dãy núi hướng vòng cung ở Đông Bắc, khu vực núi cao ở Nam Trung Bộ.
+ Kèm theo hoạt động uốn nếp sụt võng là các đứt gãy, động đất với các loại đá macma phun trào như granit, riôlit, anđêzit và các khoáng sản: đồng, sắt, thiếc, vàng, bạc, đá quý…
- Là giai đoạn lớp vỏ cảnh quan địa lí nhiệt đới ở nước ta đã rất phát triển.
Các điều kiện cổ địa lí của vùng nhiệt đới ẩm đã hình thành và ngày càng phát triển. Dấu vết để lại là các hóa đá than tuổi Trung sinh, hóa đá san hô tuổi Cổ sinh và nhiều hóa đá cổ khác.
Hình 5.2 Hầu hết các mỏ khoáng sản ở Việt Nam đều được hình thành trong giai đoạn Cổ kiến tạo
Câu 2 trang 27 sgk Địa lí 12: Nêu đặc điểm của giai đoạn Tân kiến tạo trong lịch sử hình thành và phát triển lãnh thổ nước ta.
Trả lời:
Đặc điểm của giai đoạn Tân kiến tạo trong lịch sử hình thành và phát triển lãnh thổ nước ta:
- Giai đoạn Tân kiến tạo là giai đoạn cuối cùng trong lịch sử hình thành và phát triển của tự nhiên nước ta, còn được kéo dài cho đến ngày nay. Giai đoạn Tân kiến tạo diễn ra ngắn nhất trong lịch sử hình thành và phát triển của tự nhiên nước ta:
bắt đầu cách đây 65 triệu năm và tiếp diễn đến ngày nay.
- Chịu sự tác động mạnh mẽ của vận động tạo núi Anpơ – Himalaya và những biến đổi khí hậu có quy mô toàn cầu;
+ Sau khi Cổ kiến tạo kết thúc, lãnh thổ nước ta trải qua một thời kì tương đối yên tĩnh, chủ yếu chịu tác động của ngoại lực bào mòn khu vực đồi núi, điển hình là vùng núi Đông Bắc, bồi tụ trầm tích tạo nên các đồng bằng châu thổ.
+ Vận động tạo núi Anpơ – Himalaya tác động đến lãnh thổ nước ta bắt đầu từ kỷ Nêôgen, cách đây 23 triệu năm, làm cho địa hình nước ta trẻ hóa, tiêu biểu là dãy Hoàng Liên Sơn.
+ Vận động tạo núi Anpơ – Himalaya đã hình thành các hoạt động nội lực trên lãnh thổ nước ta như: uốn nếp, đứt gãy, phun trào macma, nâng cao và hạ thấp địa hình, bồi lấp bồn trũng.
+ Thời kỳ băng hà đệ tứ chứng kiến nhiều lần biển tiến biển lùi, dấu vết để lại là các thềm biển, cồn cát, các ngấn nước trên vách đá ở vùng ven biển và đảo ven bờ...
- Là giai đoạn tiếp tục hoàn thiện các điều kiện tự nhiên làm cho đất nước ta có diện mạo và đặc điểm tự nhiên như hiện nay.
+ Địa hình được trẻ hóa (điển hình là dãy Hoàng Liên Sơn) và được nâng lên.
+ Hoạt động xâm thực, bồi tụ đẩy mạnh, hình thành các đồng bằng châu thổ (đồng bằng Bắc Bộ và Nam Bộ).
+ Các khoáng sản ngoại sinh được hình thành (dầu mỏ,khí tự nhiên, bôxít, than nâu…).
+ Các điều kiện thiên nhiên nhiệt đới ẩm được thể hiện rõ nét trong quá trình phong hóa và hình thành đất, nguồn nhiệt ẩm dồi dào, lượng nước phong phú, sự đa dạng của thổ nhưỡng sinh vật ngày nay.
Hình 5.3 Cấu trúc địa chất
Câu 3 trang 27 sgk Địa lí 12: Tìm các dẫn chứng để khẳng định giai đoạn Tân kiến tạo vẫn còn đang tiếp diễn ở nước ta cho đến tận ngày nay.
Trả lời:
Giai đoạn Tân kiến tạo vẫn còn đang tiếp diễn ở nước ta cho đến tận ngày nay:
- Hằng năm, các đồng bằng châu thổ vẫn tiếp tục được bồi đắp mở rộng về phía biển từ vài chục đến gầm trăm mét mỗi năm như đồng b bằng sông Bắc Bộ mở rộng về phía Đông Nam và đồng bằng Nam Bộ mở rộng về phía Tây Nam.
- Dưới tác động của vận động kiến tạo, dãy Anpơ – Himalaya vẫn tiếp tục được nâng lên. Ở nước ta hằng năm vẫn còn xảy ra các cơn dư chấn động đất, điển hình là vùng núi Tây Bắc (Lai Châu, Sơn La, Điện Biên…), Bắc Trung Bộ (Nghệ An) tuy cường độ xảy ra yếu.
- Sự xuất hiện của đảo Hòn Tro ở vùng cực Nam Trung Bộ và sau đó chìm xuống:
hiện tượng phun núi lửa tại hòn Tro bắt đầu từ ngày 2.3.1923, đến tháng 5 thì
ngưng. Hòn Tro bắt đầu chìm dần từ cuối tháng 7.1923 và đến tháng 9 cùng năm thì chỉ còn là một thực thể ngầm nằm cách mặt nước 20m.
- Hiện nay, sóng biển san bằng chỉ còn là một hòn đảo ngầm nằm ở độ sâu 20 – 50m.
Hình 5.4 Ví trí xảy ra động đất vào hồi 8 giờ 18 phút 23 giây cùng ngày 25-11 (giờ Hà Nội) cũng đã xảy ra động đất mạnh 5,4 độ richter tại vị trí có tọa độ 22.852 độ vĩ Bắc, 106.618 độ kinh Đông tại khu vực huyện Trùng Khánh, tỉnh Cao Bằng.
