§IÓM T¦¥NG §åNG GI÷A T¦ T¦ëNG Hå CHÝ MINH VíI T¦ T¦ëNG C¸C T¤N GI¸O

(1)

Nghiªn cøu T«n gi¸o. Sè 4 - 2009 3

§IÓM T¦¥NG §åNG GI÷A T¦ T¦ëNG Hå CHÝ MINH VíI T¦ T¦ëNG C¸C T¤N GI¸O

− t−ëng ®¹i ®oµn kÕt lµ mét trong nh÷ng t− t−ëng næi bËt, cã ý nghÜa chiÕn l−îc trong hÖ thèng t− t−ëng Hå ChÝ Minh. T− t−ëng Êy ®−îc h×nh thµnh trªn c¬ së kÕ thõa truyÒn thèng ®oµn kÕt cña d©n téc víi nh÷ng t− t−ëng tiÕn bé trong lÞch sö nh©n lo¹i mµ ®Ønh cao lµ chñ nghÜa M¸c-Lªnin. Hå ChÝ Minh lu«n dùa trªn nh÷ng kinh nghiÖm cã s½n trong lÞch sö ®Ó ph¸t triÓn, vËn dông s¸ng t¹o nh÷ng yÕu tè tiÕn bé trong nh÷ng t−

t−ëng Êy ®Ó ®−a ra nh÷ng quyÕt s¸ch cho c¸ch m¹ng ViÖt Nam. MÆc dï gi÷a c¸c häc thuyÕt cã nh÷ng ®iÓm kh¸c biÖt nh−ng Hå ChÝ Minh còng nãi kh¸ nhiÒu vÒ tÝnh t−¬ng ®ång gi÷a lÝ t−ëng t«n gi¸o lín, ch©n chÝnh víi nh÷ng t− t−ëng m¸c xÝt mµ chÝnh Ng−êi lµ mét ®iÓn h×nh.

D−íi b×nh diÖn chung nhÊt, sù t−¬ng

®ång ®ã biÓu hiÖn sù thèng nhÊt vÒ c¬

b¶n trong môc tiªu gi¶i phãng con ng−êi cña giai cÊp c«ng nh©n vµ cña c¸c häc thuyÕt t«n gi¸o ch©n chÝnh. §iÒu ®ã biÓu hiÖn ë chç c¶ lÝ t−ëng céng s¶n vµ c¸c häc thuyÕt t«n gi¸o ch©n chÝnh ®Òu muèn xo¸

bá t×nh tr¹ng ¸p bøc, bãc lét, bÊt c«ng.

Mäi ng−êi ®−îc sèng trong hoµ b×nh, h÷u nghÞ cña mét thÕ giíi ®¹i ®ång, kh«ng cã chÕ ®é ng−êi bãc lét ng−êi. C¶ häc thuyÕt t«n gi¸o ch©n chÝnh vµ häc thuyÕt c¸ch

NguyÔn ThÞ Thanh Dung^(*) m¹ng thùc sù trong thêi ®¹i ngµy nay ®Òu cã vai trß to lín trong viÖc hoµn thiÖn con ng−êi.

Hå ChÝ Minh viÕt: “Häc thuyÕt cña Khæng Tö cã −u ®iÓm cña nã lµ sù tu d−ìng ®¹o ®øc c¸ nh©n. T«n gi¸o Giªsu cã

−u ®iÓm cña nã lµ lßng nh©n ¸i cao c¶.

Chñ nghÜa M¸c cã −u ®iÓm cña nã lµ ph−¬ng ph¸p lµm viÖc biÖn chøng. Chñ nghÜa T«n DËt Tiªn cã −u ®iÓm cña nã, chÝnh s¸ch cña nã thÝch hîp víi ®iÒu kiÖn n−íc ta. Khæng Tö, Giªsu, M¸c, T«n DËt Tiªn ch¼ng cã nh÷ng ®iÓm chung ®ã sao?

Hä ®Òu muèn m−u h¹nh phóc cho loµi ng−êi, m−u phóc lîi cho x· héi. NÕu h«m nay hä cßn sèng trªn câi ®êi nµy, nÕu hä hîp l¹i mét chç, t«i tin r»ng, hä nhÊt ®Þnh chung sèng víi nhau rÊt hoµn mÜ nh−

nh÷ng ng−êi b¹n th©n thiÕt. T«i cè g¾ng lµm ng−êi häc trß nhá cña c¸c vÞ Êy”⁽¹⁾.

Hå ChÝ Minh ®· thÊy ®−îc ®iÓm t−¬ng

®ång gi÷a c¸c häc thuyÕt lµ ®Òu muèn mäi ng−êi cã c¬m ¨n ¸o mÆc, b×nh ®¼ng, tù do, thÕ giíi ®¹i ®ång. Ng−êi ®· viÕt:

“T«i chØ cã mét sù ham muèn, ham muèn tét bËc lµ lµm sao cho n−íc ta ®−îc hoµn toµn ®éc lËp, d©n ta ®−îc hoµn toµn tù do,

*. Bé m«n T− t−ëng Hå ChÝ Minh, Tr−êng §¹i häc Giao th«ng VËn t¶i.

1. TrÝch theo: Hå ChÝ Minh vÒ vÊn ®Ò T«n gi¸o tÝn ng−ìng. Nxb. KHXH, hµ Néi 1998, tr.27.

T

t«n gi¸o - vÊn ®Ò lÝ luËn vµ thùc tiÔn

(2)

4 Nghiªn cøu T«n gi¸o. Sè 4 - 2009

4

®ång bµo ai còng cã c¬m ¨n ¸o mÆc, ai còng ®−îc häc hµnh”⁽²⁾.

NÕu §øc PhËt ®· d¹y cho d©n t¹i Hßn La (®iÒu mµ kinh tr−êng Ahµm cßn ghi l¹i) r»ng “d©n chóng nªn tô hîp víi nhau

®Ó bµn chÝnh trÞ, trong t×nh ®oµn kÕt, t«n träng luËt ph¸p, truyÒn thèng, kÝnh träng ng−êi giµ, kh«ng ®−îc ¸p bøc phô n÷, ph¶i b¶o vÖ t«n miÕu, kÝnh träng c¸c vÞ s−” th× nh÷ng ng−êi c¸ch m¹ng ViÖt Nam còng ®©u cã chñ tr−¬ng ng−îc l¹i. Dï lµ ai, theo häc thuyÕt, tr−êng ph¸i nµo, còng

®Òu cã mét ®iÓm chung lµ v× tù do, h¹nh phóc cña con ng−êi.

Trong qu¸ tr×nh t×m ®−êng cøu n−íc, qua kh¶o s¸t thùc tiÔn cuéc sèng cña nh©n d©n c¸c n−íc thuéc ®Þa vµ ph¸t triÓn, Hå ChÝ Minh ®· rót ra kÕt luËn:

Trªn thÕ giíi dï nhiÒu mµu da nh−ng còng chØ cã hai gièng ng−êi, gièng ng−êi

®i ¸p bøc vµ ng−êi bÞ ¸p bøc, trªn thÕ giíi còng chØ cã hai ®iÒu: ThiÖn vµ ¸c.

“Ngñ th× ai còng nh− l−¬ng thiÖn TØnh dËy ph©n ra kÎ d÷ hiÒn HiÒn d÷ ®©u ph¶i lµ tÝnh s½n PhÇn nhiÒu do gi¸o dôc mµ nªn”.

(NhËt kÝ trong tï).

T− t−ëng nµy d−êng nh− cã nÐt t−¬ng

®ång víi kinh PhËt khi quan niÖm con ng−êi h·y lµm ®iÒu ThiÖn, tr¸nh ®iÒu ¸c, tu nh©n tÝch ®øc ®Ó cã cuéc sèng h¹nh phóc vÒ sau. Suèt cuéc ®êi cña m×nh, Hå ChÝ Minh lu«n v× nh©n d©n phôc vô, quªn m×nh v× nh©n d©n, tù h¹n chÕ m×nh trong ham muèn vËt chÊt. §iÒu ®ã còng gièng nh− §øc PhËt Nh− Lai suèt ®êi lµm ®iÒu thiÖn, xãt cho chóng sinh ®au th−¬ng trong “biÓn khæ”.

Sù t−¬ng ®ång gi÷a lÝ t−ëng céng s¶n víi môc tiªu cña t«n gi¸o ch©n chÝnh ®−îc

thÓ hiÖn ë chç: ®Êt n−íc kh«ng ®−îc ®éc lËp, t«n gi¸o nãi chung, c¸c tÝn ®å t«n gi¸o nãi riªng còng kh«ng cã tù do. §Êu tranh cho ®éc lËp, tù do cña Tæ quèc lµ nguyÖn väng thiÕt tha cña mäi ng−êi d©n, kÓ c¶ c¸c tÝn ®å. Bëi lÏ, giµnh ®éc lËp d©n téc lµ ®iÒu kiÖn ®Ó cã ®éc lËp, tù do cho t«n gi¸o, cho mäi tÝn ®å. §Ò cËp ®Õn mèi quan hÖ t−¬ng ®ång ®ã, th¸ng 1/1946, khi ViÖt Nam bÞ thùc d©n Ph¸p x©m l−îc lÇn n÷a, Hå ChÝ Minh ®· nhÊn m¹nh: “N−íc kh«ng ®éc lËp th× t«n gi¸o kh«ng ®−îc tù do, nªn chóng ta ph¶i lµm cho n−íc ®−îc

®éc lËp ®·”⁽³⁾. QuyÒn tù do tÝn ng−ìng t«n gi¸o kh«ng t¸ch rêi víi vËn mÖnh d©n téc, vËn mÖnh ®Êt n−íc, cho nªn, mäi ng−êi ViÖt Nam dï cã tÝn ng−ìng hay kh«ng

®Òu ph¶i gãp phÇn m×nh ®Ó giµnh vµ gi÷

nÒn ®éc lËp n−íc nhµ.

Chóng ta ®Òu biÕt, mét trong nh÷ng chÝnh s¸ch cai trÞ hµ kh¾c cña thùc d©n Ph¸p ®· thùc hiÖn ë An Nam lµ “chia ®Ó trÞ”. Thùc d©n Ph¸p chia n−íc ta ra lµm ba k× víi c¸c chÕ ®é cai trÞ kh¸c nhau.

§ång thêi, chóng còng g©y ra sù chia rÏ l−¬ng - gi¸o, t¹o nªn mèi thï h»n gi÷a çc t«n gi¸o, thËm chÝ cßn ph©n chia gi¸o sÜ Ph−¬ng T©y víi çc gi¸o sÜ, linh môc ng−êi b¶n xø ®Ó cã çc h×nh thøc ®èi xö kh¸c nhau. Hå ChÝ Minh kh¼ng ®Þnh r»ng, d−íi chÕ ®é phong kiÕn “®¹o Thiªn Chóa ë n−íc ta cã rÊt nhiÒu gi¸m môc ng−êi Ph¸p vµ ng−êi Ch©u ¢u, mµ rÊt Ýt gi¸m môc ng−êi ViÖt Nam. Çch ®èi xö víi linh môc vµ bµ ph−íc ng−êi Ch©u ¢u h¬n linh môc vµ bµ ph−íc ng−êi ViÖt Nam. Nh− thÕ cã ph¶i lµ kh«ng ph©n biÖt nßi gièng kh«ng?”⁽⁴⁾.

2. Hå ChÝ Minh. Toµn tËp, TËp 4, Nxb. Sù ThËt, hµ Néi 1984, tr. 100

3. B¸o Cøu quèc, ngµy 14/01/1946.

4. B¸o Nh©n d©n, sè 38, ngµy 27/12/1951.

(3)

NguyÔn ThÞ Thanh Dung. §iÓm t−¬ng ®ång gi÷a t− t−ëng... 5

5

D−íi chÕ ®é ¸p bøc bãc lét, bÞ ®Ì nÐn nÆng nÒ cña thùc d©n Ph¸p, ng−êi lao ®éng ViÖt Nam nãi chung vµ tÝn ®å t«n gi¸o nãi riªng ph¶i vïng dËy gi¶i phãng khái mäi ¸p bøc, bãc lét, bÊt c«ng. Trong cuéc häp Héi

®ång ChÝnh phñ l©m thêi ngµy 3/9/1945, Hå Chñ tÞch ®· kh¼ng ®Þnh: “Thùc d©n vµ phong kiÕn thi hµnh chÝnh s¸ch chia rÏ

®ång bµo gi¸o vµ ®ång bµo l−¬ng ®Ó dÔ bÒ thèng trÞ, t«i ®Ò nghÞ chÝnh phñ ta tuyªn bè: tÝn ng−ìng tù do vµ l−¬ng gi¸o ®oµn kÕt”⁽⁵⁾. Môc tiªu gi¶i phãng Tæ quèc còng cã nghÜa lµ gi¶i phãng n¬i t«n gi¸o tån t¹i. Khi chóng ta gi¶i phãng Bïi Chu, Ph¸t DiÖm, Hå ChÝ Minh ®· kh¼ng ®Þnh, gi¶i phãng Bïi Chu vµ Ph¸t DiÖm còng tøc lµ gi¶i phãng ®Êt th¸nh.

Khi thùc d©n Ph¸p mét lÇn n÷a quay l¹i x©m l−îc n−íc ta, ®Ó gi÷ v÷ng nÒn ®éc lËp giµnh ®−îc b»ng sù hi sinh x−¬ng m¸u cña d©n téc, chóng ta ph¶i tiÕn hµnh cuéc kh¸ng chiÕn. Hå ChÝ Minh kh¼ng ®Þnh, kh¸ng chiÕn, kiÕn quèc ®Ó gi÷ v÷ng ®éc lËp d©n téc còng lµ phï hîp ý Chóa. “Chóng ta kh¸ng chiÕn cøu n−íc, thi ®ua t¨ng gia s¶n xuÊt vµ tiÕt kiÖm, c¶i c¸ch ruéng ®Êt lµm cho ng−êi cµy cã ruéng, tÝn ng−ìng tù do.

Nh− thÕ lµ nh÷ng viÖc chÝnh phñ vµ nh©n d©n ta lµm, ®Òu hîp víi tinh thÇn Phóc

¢m. Cho nªn t«i chóc ®ång bµo C«ng gi¸o lµm trän chÝnh s¸ch cña ChÝnh phñ còng lµ lµm trßn tinh thÇn cña Chóa C¬ ®èc”⁽⁶⁾. Ng−êi cßn chØ râ r»ng ®ång bµo ta l−¬ng còng nh− gi¸o, ®oµn kÕt kh¸ng chiÕn, ñng hé chÝnh s¸ch ruéng ®Êt, tøc lµ lµm ®óng lêi d¹y cña chóa Giªsu, tøc lµ thËt thµ t«n kÝnh chóa Giªsu.

Trªn c¬ së nªu cao ch÷ “®ång”, lÊy

®iÓm chung cña c¸c häc thuyÕt, t«n gi¸o, t− t−ëng Hå ChÝ Minh nh− sîi d©y liªn kÕt tinh thÇn ®oµn kÕt gi÷a ®ång bµo l−¬ng - gi¸o, t¹o nªn khèi ®oµn kÕt thèng

nhÊt gi÷a c¸c tÇng líp vµ nh©n d©n lao

®éng trong c¶ n−íc.

Trong th− göi ®ång bµo C«ng gi¸o nh©n dÞp lÔ Gi¸ng sinh ngµy 25/12/1956, Ng−êi viÕt: “Nh©n dÞp lÔ sinh nhËt nµy, t«i mong c¸c hµng gi¸o sÜ vµ ®ång bµo ®· ®oµn kÕt nay cµng ®oµn kÕt h¬n, ®oµn kÕt gi÷a nh©n d©n vµ c¸n bé, gi÷a ®ång bµo gi¸o vµ ®ång bµo l−¬ng ®Ó… mau thèng nhÊt n−íc nhµ, cho B¾c Nam sum häp nh− lêi cÇu nguyÖn cña Chóa Kirixit«: “NguyÖn cho hÕt th¶y

®ång bµo hoµn toµn hîp nhÊt víi nhau”⁽⁷⁾. Cïng víi t− t−ëng, chÝnh hµnh ®éng thùc tiÔn cña Hå ChÝ Minh lµ biÓu t−îng cña mèi quan hÖ chÆt chÏ gi÷a lÝ t−ëng PhËt gi¸o víi lÝ t−ëng céng s¶n. B¶n th©n Ng−êi ®· tõng kho¸c ¸o cµ sa, xin ¨n c¬m cña PhËt vµ còng chÝnh nh÷ng PhËt tö ViÖt Nam, tõ vÞ trÝ lµ nh÷ng ng−êi gi¸n tiÕp gióp ®ì c¸ch m¹ng ®·

dÇn dÇn chuyÓn sang trùc tiÕp lµm c¸ch m¹ng. C¸c PhËt tö ®· trót ¸o n©u sång kh«ng ph¶i ®Ó “hoµn tôc” mµ kho¸c tÊm ¸o mµu xanh cña ®Êt n−íc, quª nhµ, trùc tiÕp

®i chiÕn ®Êu giÕt lò ¸c ma, cøu khæ, cøu n¹n cho chóng sinh nh− §øc PhËt ®¹i tõ bi⁽⁸⁾. TÊt c¶ ®Òu cã chung mét ®iÓm: kh«ng cam chÞu, chÊp nhËn th©n phËn n« lÖ, cuéc sèng khæ cùc cña nh©n d©n. Nhê ®ã, trong chiÕn tranh, nh÷ng ng«i chïa ®· thµnh tr¹m giao th«ng, c¨n cø c¸ch m¹ng. Nh÷ng t− t−ëng cña nhµ PhËt ®· kh«ng “mét chiÒu”, “tiªu cùc” trong luËt s¸t sinh mµ t−

t−ëng tõ bi lu«n g¾n liÒn thùc tiÔn, phï hîp víi hoµn c¶nh ®Êt n−íc trong tõng thêi k× c¸ch m¹ng.

5. Hå ChÝ Minh. Toµn tËp, tËp 4, Nxb. CTQG, Hµ Néi, 1995, tr. 9.

6. TrÝch theo: Hå ChÝ Minh vÒ vÊn ®Ò t«n gi¸o tÝn ng−ìng. Nxb. KHXH, Hµ Néi 1998, tr. 266.

7. TrÝch theo: Hå ChÝ Minh vÒ vÊn ®Ò t«n gi¸o tÝn ng−ìng. S®d., tr.334.

8. Xem: Hå ChÝ Minh vÒ vÊn ®Ò t«n gi¸o tÝn ng−ìng.

S®d., tr. 200.

(4)

6 Nghiªn cøu T«n gi¸o. Sè 4 - 2009

6

Danh s¸ch nh÷ng PhËt tö ®i theo c¸ch m¹ng thËt lµ mét b¶n anh hïng ca. Tõ c¸c vÞ hoµ th−îng, ®¹i ®øc ®Õn t¨ng ni, tõ miÒn nói ®Õn ®ång b»ng, tõ miÒn B¾c vµo Nam ®· ®i theo Hå ChÝ Minh. B»ng nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau, hä ®· tham gia cøu n−íc, cøu d©n, gi÷ ®¹o, cøu ®êi vµ ®·

HiÕm thÊy ë mét ®Êt n−íc nµo kh¸c ngoµi ViÖt Nam n¬i cã mét sù g¾n bã chÆt chÏ gi÷a lÝ t−ëng cña §øc PhËt víi lÝ t−ëng cña ng−êi d©n, cña nh÷ng ng−êi céng s¶n, nh÷ng con ng−êi trong thêi ®¹i Hå ChÝ Minh, ®· lÊy h¹nh phóc cña con ng−êi lµ môc ®Ých, lµ trung t©m cho mäi hµnh ®éng.

ThËm chÝ cã nhµ nghiªn cøu cho r»ng, ph¶i ch¨ng cã mét ®¹o PhËt ë ViÖt Nam mang tªn “®¹o PhËt cô Hå”⁽⁹⁾.

B»ng tµi n¨ng, ®øc ®é vµ nh©n c¸ch cña m×nh, Hå ChÝ Minh ®· ®−îc ®ång bµo PhËt gi¸o ViÖt Nam t«n vinh nh− mét vÞ Bå t¸t sèng. Th−îng to¹ ThÝch Thanh Tõ vµ Ni s− ThÝch n÷ Nh− Ngäc ®· viÕt:

“Nh÷ng t− t−ëng, ®¹o ®øc, t¸c phong vµ viÖc lµm cña B¸c Hå th× hoµn toµn phï hîp víi gi¸o lÝ cña ®¹o PhËt, B¸c Hå kh«ng nh÷ng lµ vÞ anh hïng gi¶i phãng d©n téc, lµ nhµ v¨n ho¸ lín mµ B¸c Hå cßn lµ hiÖn th©n cña ®¹o PhËt vµ lµ mét Bå t¸t ho¸ th©n”⁽¹⁰⁾.

T− t−ëng biÖn chøng cña Hå ChÝ Minh thÊm nhuÇn s©u s¾c t− t−ëng “lôc hoµ”⁽¹¹⁾ nh»m t¹o ra sù hoµ hîp tõ vËt chÊt ®Õn tinh thÇn, tõ lêi nãi ®Õn viÖc lµm cña chóng sinh nh»m ®¹t tíi môc ®Ých chung.

Hå ChÝ Minh ®· tiÕp thu, c¶i biÕn t−

Tuy nhiªn, còng cÇn l−u ý r»ng, trong khi nhÊn m¹nh ch÷ “®ång”, Hå ChÝ Minh còng kh«ng xem nhÑ viÖc lo¹i trõ kh¸c biÖt vµ ®èi lËp. Ng−êi kiªn quyÕt chèng c¨n bÖnh “t¶ khuynh” lÉn “h÷u khuynh”.

ChÝnh nhê n¾m b¾t ®−îc çi hån cña phÐp biÖn chøng vÒ m©u thuÉn ®Ó vËn dông cô thÓ vµo c«ng viÖc l·nh ®¹o çch m¹ng n−íc nhµ. Hå ChÝ Minh ®· ho¸ gi¶i mét çch kh«n ngoan nh÷ng ®èi kh¸ng vÒ quyÒn lîi bé phËn trong nh÷ng hoµn c¶nh nhÊt ®Þnh, nªu cao sù t−¬ng ®ång ®Ó tËp trung cao nhÊt mäi lùc l−îng, mäi trÝ tuÖ cho lîi Ých toµn côc. Ng−êi nãi “cÇu ®ång t«n dÞ”, nghÜa lµ lÊy çi chung ®Ó hi sinh lîi Ých ç nh©n, tËp hîp khèi ®oµn kÕt toµn d©n. §©y lµ t− t−ëng x¸c ®Þnh râ chñ thÓ, ®éng lùc cña çch m¹ng - mét trong nh÷ng nh©n tè quan träng, quyÕt ®Þnh thµnh c«ng cña çch m¹ng ViÖt Nam. B¸c tõng nãi:

§ång t×nh, ®ång søc, ®ång lßng, ®ång minh”

§Ó vËn dông t− t−ëng nµy, chóng ta cÇn biÕt ph¸t huy søc m¹nh tæng hîp cña mäi tÇng líp, giai cÊp trong n−íc còng nh−

kiÒu bµo n−íc ngoµi, t¹o ra thÕ vµ lùc cña

®Êt n−íc trªn ®µ héi nhËp quèc tÕ./.

9. Xem: TS. NguyÔn V¨n Khoan. “§¹o PhËt ViÖt Nam - §¹o PhËt cô Hå”.

10. Hå ChÝ Minh víi PhËt gi¸o, Néi san Nghiªn cøu PhËt häc, S®d., tr.16, 17.