thêi sù t«n gi¸o
§¤I NÐT VÒ QU¸ TR×NH ISLAM GI¸O HO¸ §êI SèNG CHÝNH TRÞ THæ NHÜ Kú TRONG THËP NI£N §ÇU ThÕ kØ XXI
hæ NhÜ Kú (Republic of Turkey) lμ mét quèc gia n»m ë vïng TiÓu ¸ víi d©n sè 65,6 triÖu ng−êi (n¨m 2000) chñ yÕu theo Islam gi¸o dßng Sunnite (chiÕm tíi 80% d©n sè). Nhμ n−íc Islam gi¸o Thæ NhÜ Kú h×nh thμnh tõ thÕ kØ VIII, sang thÕ kØ XIV - XVI bμnh tr−íng thμnh ®Õ chÕ Otoman, song suy yÕu dÇn vμo cuèi thÕ kØ XVIII ®Çu thÕ kØ XIX. N¨m 1908, quèc gia nμy thμnh lËp chÕ ®é qu©n chñ lËp hiÕn vμ
®Õn ngμy 29 th¸ng 10 n¨m 1923 chÕ ®é céng hoμ ®−îc thiÕt lËp(1).
H»ng n¨m, vμo ngμy 19 th¸ng 5 ®Êt n−íc Thæ NhÜ Kú tæ chøc Ngμy t−ëng niÖm Mustafa Kemal Ataturk, vÞ tæng thèng ®Çu tiªn cña nÒn céng hoμ, ng−êi cã s¸ng kiÕn chÊm døt vai trß cña Islam gi¸o víi tÝnh c¸ch lμ quèc gi¸o. Vμo ngμy nμy ng−êi d©n Thæ NhÜ Kú cã thÓ kh¼ng
®Þnh thªm mét lÇn n÷a r»ng quèc gia cña hä giê ®©y ®· xa rêi nh÷ng nguyªn t¾c cña chñ nghÜa thÕ tôc mμ M.K. Ataturk
®· tuyªn bè vμo n¨m 1924. Chóng ta ®Òu biÕt r»ng trong thËp kØ võa qua qu¸
tr×nh Islam gi¸o ho¸ ®Êt n−íc Thæ NhÜ Kú ®ang ®Æc biÖt ®−îc ®Èy nhanh.
Vμo th¸ng 11 n¨m 2009 tê Milliet cña Thæ NhÜ Kú ®· ®¨ng danh s¸ch 500 tÝn
NguyÔn V¨n Dòng (*)
®å Islam gi¸o (muslim) kiÖt xuÊt cña thêi ®¹i do §¹i häc Georgetown cña Hoa Kú vμ Trung t©m nghiªn cøu Islam gi¸o v−¬ng quèc Jordan ®−a ra. B¸o chÝ Thæ NhÜ Kú quan t©m tíi danh s¸ch 500 muslim nμy bëi v× trong sè ®ã cã tíi 20 ng−êi Thæ NhÜ Kú, nhiÒu ng−êi trong sè
®ã cßn ®−îc xÕp trong top 10 ng−êi ®Çu tiªn. H¬n thÕ n÷a, trong mét lo¹t tr−êng hîp, nh÷ng ng−êi ®−îc xÕp thø h¹ng cao l¹i kh«ng ph¶i lμ nh÷ng nhμ ho¹t ®éng t«n gi¸o mμ l¹i lμ nh÷ng ng−êi Thæ NhÜ Kú ®¹t nhiÒu thμnh tùu trong chÝnh trÞ.
ThÝ dô, ®øng ë vÞ trÝ thø 5 trong danh s¸ch nμy lμ Thñ t−íng Thæ NhÜ Kú , ngμi Rejep Taiip Erdogan, ®øng ë vÞ trÝ 28 lμ Tæng thèng n−íc nμy, ngμi Abdulla Gul.
Còng trong danh s¸ch 500 muslim kiÖt xuÊt nμy cã tªn Bé tr−ëng Nhμ n−íc Mehmed Aid−n, Bé tr−ëng Bé Ngo¹i giao Ahmed Davutoglu vμ ng−êi l·nh ®¹o Vô T«n gi¸o Ali Bardakoglu.
Theo nguån tin cña tê Millet, trong lêi b×nh vÒ b¶n danh s¸ch nãi trªn, ng−êi ta
*. TS., ViÖn Nghiªn cøu T«n gi¸o, ViÖn Khoa häc X· héi ViÖt Nam.
1. Xem: Tõ ®iÓn B¸ch khoa ViÖt Nam, T.4, Nxb.
T§BK, Hµ Néi, 2005, tr. 243
T
®¸nh gi¸ Thñ t−íng R.T. Erdogan lμ “vÞ Thñ t−íng cña mét trong sè nh÷ng n−íc Islam gi¸o lín nhÊt vÒ quy m« d©n sè vμ tiÒm lùc kinh tÕ”(2). Còng trong lêi b×nh nμy ng−êi ta cßn nhÊn m¹nh r»ng “R.T.
Erdogan ®Þnh h−íng vμo nh÷ng gi¸ trÞ cña EC (Céng ®ång Ch©u ¢u) vμ tin vμo nguyªn t¾c kh«ng ®−îc lμm n¶y sinh vÊn
®Ò víi c¸c n−íc l¸ng giÒng, «ng cè g¾ng huû bá lÖnh cÊm viÖc c¸c n÷ sinh Islam gi¸o trïm kh¨n trong c¸c tr−êng ®¹i häc, nh−ng ®· kh«ng kÞp lμm viÖc nμy”(3).
Trong lêi b×nh vÒ b¶n danh s¸ch nμy ng−êi ta còng nhÊn m¹nh tíi “vai trß then chèt” cña Tæng thèng Abdulla Gul vμ cho r»ng «ng lμ “vÞ Tæng thèng ®Çu tiªn cña Thæ NhÜ Kú víi qu¸ khø Islam gi¸o”(4). Ng−êi ta còng nh¾c tíi bμ Hairunnisa Gul, phu nh©n cña Tæng thèng Thæ NhÜ Kú, ng−êi lÇn ®Çu tiªn trong lÞch sö n−íc nμy ®· ®éi kh¨n trïm
®Çu tíi Toμ ¸n Ch©u ¢u vÒ quyÒn con ng−êi ®Ó ph¶n ®èi lÖnh cÊm n÷ sinh Islam gi¸o ®éi kh¨n trïm ®Çu trong khi
®Õn tr−êng häc.
Qua ®©y, chóng ta nhËn thÊy r»ng, thÕ giíi Islam gi¸o ®¸nh gi¸ cao nh÷ng sù kiÖn x¶y ra trong ®êi sèng chÝnh trÞ Thæ NhÜ Kú ë thËp niªn ®Çu thÕ kØ XXI. Tr−íc hÕt, ®ã lμ th¾ng lîi trong cuéc bÇu cö Quèc héi th¸ng 11 n¨m 2002 cña §¶ng C«ng b»ng vμ Ph¸t triÓn cña nh÷ng ng−êi Islam gi¸o do R. T. Erdogan ®øng
®Çu. TiÕp ®ã lμ th¾ng lîi lÇn thø hai cña
§¶ng nμy trong cuéc bÇu cö ngμy 22 th¸ng 7 n¨m 2007, vμ cuèi cïng lμ viÖc Abdulla Gul, nh©n vËt thø hai cña §¶ng C«ng b»ng vμ Ph¸t triÓn giμnh th¾ng lîi trong cuéc bÇu cö Tæng thèng th¸ng 8 n¨m 2007.
Th¾ng lîi vang déi cña §¶ng C«ng b»ng vμ Ph¸t triÓn trong c¸c cuéc bÇu cö Quèc héi vμ bÇu cö Tæng thèng, dÉn tíi viÖc ®¶ng nμy n¾m quyÒn tuyÖt ®èi trªn chÝnh tr−êng Thæ NhÜ Kú lμ nhê tÝnh tÝch cùc chÝnh trÞ vμ uy tÝn cña hai nh©n vËt ng−êi Thæ NhÜ Kú ®· ®−îc nh¾c tíi trong b¶n danh s¸ch 500 muslim kiÖt xuÊt, mμ tr−íc hÕt lμ Thñ t−íng R.T.
Erdogan. CÇn nh¾c l¹i r»ng, §¶ng C«ng b»ng vμ Ph¸t triÓn míi ®−îc thμnh lËp th¸ng 8 n¨m 2001 vμ chØ h¬n 1 n¨m sau
®ã ®· giμnh ®−îc quyÒn kiÓm so¸t chÝnh quyÒn hμnh ph¸p vμ sau ®ã thμnh lËp chÝnh phñ mét ®¶ng.
B©y giê, chóng ta h·y nh×n l¹i lÞch sö qu¸ tr×nh Islam gi¸o ho¸ ®êi sèng chÝnh trÞ cña Thæ NhÜ Kú.
Tr−íc c¸c cuéc bÇu cö nãi trªn, ë Thæ NhÜ Kú cã §¶ng Fazilet, ®¶ng cña nh÷ng ng−êi Islam gi¸o ®ang ho¹t ®éng. Thñ lÜnh cña Fazilet lμ Nejmettin Erbakan, mét tÝn
®å Islam gi¸o cã quan ®iÓm cÊp tiÕn. ¤ng lμ mét trong sè nh÷ng ng−êi s¸ng lËp phong trμo “Milli Gerush”. Tr−íc ®ã N.
Erbakan ®· tõng nhiÒu n¨m l·nh ®¹o
§¶ng Refah, ®¶ng Islam gi¸o tiÒn th©n cña Fazilet. N. Erbakan ®· tiÕn hμnh c¸c ho¹t
®éng tÝch cùc ë nhiÒu vïng cã ng−êi Thæ NhÜ Kú ë Céng hßa Liªn bang §øc.
Kh¸c víi khuynh h−íng «n hoμ hiÖn nay cña m×nh, vμo nh÷ng n¨m 90 thÕ kØ XX, R. T. Erdogan ®· tõng bÞ toμ ¸n truy n· v× nh÷ng quan ®iÓm cÊp tiÕn b¶o vÖ
2. TrÝch theo: Nic«lai Kireev. Islam gi¸o lµ ®éng lùc
c¸c cuéc c¶i c¸ch. B¸o §éc lËp - T«n gi¸o, ngµy 2th¸ng 6 n¨m 2010.http://Religion.ng.ru/polotic/2010- 06-02/5_islam.html
3. TrÝch theo: Nic«lai Kireev. Bµi ®· dÉn
4. TrÝch theo: Nic«lai Kireev. Bµi ®· dÉn
luËt Shariat cña Islam gi¸o. Nh÷ng ng−êi thuéc ph¸i cña R. T. Erdogan trong
§¶ng Refah vμ sau ®ã lμ §¶ng Fazilet chñ tr−¬ng ®æi míi ho¹t ®éng cña ®¶ng, t¨ng c−êng hîp t¸c víi nh÷ng ng−êi cã ch−¬ng tr×nh ho¹t ®éng gÇn víi ch−¬ng tr×nh cña ®¶ng nμy, mÆc dï hä vÉn cßn mét vμi sù kh¸c biÖt vÒ quan ®iÓm.
Nh−ng nh÷ng ng−êi theo quan ®iÓm truyÒn thèng cña N. Erbakan vμ ng−êi b¹n chiÕn ®Êu cña «ng lμ Rejai Kurtan l¹i cho r»ng, ®æi míi ho¹t ®éng cña ®¶ng cã nghÜa lμ chia rÏ ®¶ng vμ hä kh«ng muèn ®¶ng nμy bÞ chia rÏ. B¶n th©n R. T.
Erdogan còng tuyªn bè kh«ng muèn cã sù chia rÏ nh− thÕ. Nh−ng trªn thùc tÕ, ngay tõ khi §¶ng Refah ra ®êi, nh÷ng ng−êi ñng hé R. T. Erdogan ®· tiÕn hμnh cuéc ®Êu tranh chèng l¹i ban l·nh ®¹o b¶o thñ cña phong trμo “Milli Gerush”, buéc téi ban l·nh ®¹o nμy lμ bÊt lùc tr−íc nh÷ng cuéc tÊn c«ng cña chÝnh quyÒn thÕ tôc vμo nÒn d©n chñ vμ quyÒn con ng−êi.
§¶ng Refah lóc ®Çu ®· giμnh th¾ng lîi trong cuéc bÇu cö n¨m 1995 vμ chiÕm
®a sè trong Quèc héi. MÆc dï ®¶ng Islam gi¸o nμy giμnh ®−îc th¾ng lîi b−íc ®Çu, nh−ng do sù chèng ®èi cña giíi qu©n sù cao cÊp, N. Erbakan trong mét thêi gian dμi kh«ng thÓ thμnh lËp ®−îc chÝnh phñ liªn hiÖp. Tuy nhiªn, sau khi thμnh lËp
®−îc chÝnh phñ vμ l·nh ®¹o chÝnh phñ nμy, trong giai ®o¹n 1996 - 1997, N.
Erbakan cïng c¸c céng sù cña «ng ®· b¾t
®Çu c«ng khai vμ kiªn tr× khuÕch tr−¬ng Islam gi¸o, kªu gäi thùc thi luËt Shariat, bμnh tr−íng ¶nh h−ëng cña m×nh tíi c¸c c¬ cÊu nhμ n−íc vμ c¬ cÊu x· héi.
Giíi qu©n sù ®· kiªn quyÕt ®ßi c¸c c¬
quan t− ph¸p Thæ NhÜ Kú cÊm ®¶ng nμy ho¹t ®éng vμ t−íc bá quyÒn ho¹t ®éng chÝnh trÞ cña N. Erbakan vμ c¸c céng sù th©n cËn cña «ng. Lóc ®ã giíi qu©n sù cao cÊp cña n−íc nμy ®· sö dông vai trß quyÕt ®Þnh cña hä trong Héi ®ång An ninh quèc gia ®Ó chèng l¹i nh÷ng ng−êi cña ®¶ng Islam gi¸o vμ trong cuéc häp ngμy 28 th¸ng 2 n¨m 1997 cña c¬ quan nμy hä ®· chÆn ®øng ®−îc
“b−íc tiÕn chiÕn th¾ng” cña nh÷ng ng−êi Islam gi¸o.
Nh÷ng ng−êi ñng hé luËt Shariat ®·
®¸p tr¶ sù kiÖn trªn b»ng mét cuéc biÓu t×nh quÇn chóng réng kh¾p. Ngμy 11 th¸ng 5 n¨m 1997 t¹i qu¶ng tr−êng Sultanahmet ë thμnh phè Stambul, theo s¸ng kiÕn cña 142 tæ chøc Islam gi¸o mμ tr−íc hÕt lμ §¶ng Refah vμ víi sù tham gia tÝch cùc cña mét sè thñ lÜnh cña ®¶ng nμy cïng c¸c häc sinh, gi¸o viªn c¸c tr−êng Imam-Hat−b, ®· diÔn ra mét cuéc mitting lín víi sù tham gia cña 30 ngh×n ng−êi ñng hé ®−êng lèi Islam gi¸o ho¸
Thæ NhÜ Kú. KhÈu hiÖu cña nh÷ng ng−êi biÓu t×nh nªu ra: “LuËt Shariat hay lμ chÕt”; “NÒn chuyªn chÕ cña Kemal lμ tay sai cña Israel”. Nh÷ng ng−êi biÓu t×nh bùc tøc la hÐt khi nh¾c ®Õn tªn Mustafa Kemal Ataturk - vÞ tæng thèng ®Çu tiªn cña Thæ NhÜ Kú. Giíi qu©n sù vμ d©n sù b¶o vÖ chñ nghÜa thÕ tôc ®· ®−a ra nh÷ng biÖn ph¸p chèng l¹i nh÷ng ng−êi biÓu t×nh. Nh÷ng biÖn ph¸p nμy sau ®ã
®−îc giíi truyÒn th«ng gäi lμ “Vô ¸n 28 th¸ng 2”. ChÝnh quyÒn ®· ¸p dông nh÷ng
®iÒu kho¶n cña bé luËt n¨m 1924 vÒ viÖc thùc hiÖn mét hÖ thèng gi¸o dôc thèng
nhÊt trong c¶ n−íc ®Æt d−íi quyÒn kiÓm so¸t cña Bé gi¸o dôc. C¸c tr−êng, c¸c quü cña Islam gi¸o ®Òu ®Æt d−íi quyÒn kiÓm so¸t cña Bé gi¸o dôc, kÓ c¶ ch−¬ng tr×nh gi¶ng d¹y kinh K«ran. ChÝnh quyÒn còng nhÊn m¹nh tíi viÖc ®μo t¹o nh÷ng tu sÜ Islam gi¸o trung thμnh víi nh÷ng nguyªn t¾c cña chñ nghÜa Kemal (Kemalism). PhÇn lín c¸c tæ chøc vμ héi
®oμn Islam gi¸o ®−îc hîp thøc ho¸ mét c¸ch tù ph¸t tr−íc ®©y bÞ ®Æt ra ngoμi vßng ph¸p luËt theo luËt 677 (LuËt Kemal n¨m 1925 cÊm c¸c héi ®oμn vμ dßng tu Islam gi¸o).
Ngay sau cuéc biÓu t×nh cña nh÷ng ng−êi theo ®−êng lèi Islam gi¸o nãi trªn, Vural Savash, Ch¸nh ¸n Toμ Phóc thÈm Thæ NhÜ Kú ®· ®Ö ®¬n lªn Toμ ¸n HiÕn ph¸p n−íc nμy yªu cÇu cÊm ®¶ng Refah ho¹t ®éng. Trong ®¬n kiÖn cña Ch¸nh ¸n Toμ Phóc thÈm nªu ra nhiÒu sù kiÖn liªn quan tíi viÖc N. Erbakan vμ c¸c thñ lÜnh kh¸c cña ®¶ng nμy ®· vi ph¹m luËt ph¸p cña Thæ NhÜ Kú vÒ tÝnh chÊt thÕ tôc cña nhμ n−íc trong thêi gian hä tham gia chÝnh phñ vμ lμm viÖc trong Quèc héi.
V¨n b¶n nμy còng nhÊn m¹nh møc ®é nguy hiÓm cña ®¶ng Refah ®èi víi nÒn céng hoμ cña Thæ NhÜ Kú.
§èi víi nh÷ng ng−êi Islam gi¸o Thæ NhÜ Kú ë Ch©u ¢u, chñ yÕu lμ ë Céng hßa Liªn bang §øc, cho tíi tr−íc sù kiÖn 11 th¸ng 9 n¨m 2001, chÝnh quyÒn c¸c n−íc Ch©u ¢u ch−a quyÕt ®Þnh theo dâi c¸c tæ chøc Islam gi¸o cÊp tiÕn Thæ NhÜ Kú. ChÕ
®é d©n chñ ë c¸c n−íc nμy cho phÐp c¸c thμnh viªn tÝch cùc cña phong trμo “Milli Gerush” bÞ ®uæi khái Thæ NhÜ Kú ®Õn c−
tró víi sè l−îng ngμy mét ®«ng vμ trë
thμnh nh÷ng céng ®ång Islam gi¸o cã
¶nh h−ëng vμ giμu cã nhÊt. Phong trμo
“Milli Gerush” ®· cã mÆt vμ ho¹t ®éng ë 252 thμnh phè Ch©u ¢u, chñ yÕu lμ ë Céng hßa Liªn bang §øc. Hä lËp tr¹i, më tr−êng d¹y luËt Shariat, truyÒn b¸ t−
t−ëng cña N. Erbakan, më c¸c c«ng ti kinh doanh vμ trë thμnh nh÷ng thÕ lùc v« cïng giμu cã.
ë trong n−íc, chÝnh quyÒn thÕ tôc Thæ NhÜ Kú ®· ¸p dông nh÷ng biÖn ph¸p nh»m ng¨n chÆn sù ph¸t triÓn cña phong trμo “Milli Gerush”. Th¸ng 2 n¨m 1998 Toμ ¸n HiÕn ph¸p ®· quyÕt ®Þnh cÊm
§¶ng Refah ho¹t ®éng vμ nh− vËy trªn thùc tÕ N. Erbakan vμ c¸c céng sù th©n tÝn cña «ng ®· bÞ t−íc quyÒn ho¹t ®éng chÝnh trÞ. Ngay sau ®ã, mét ®¶ng míi
®−îc thμnh lËp thay thÕ cho ®¶ng Refah,
®ã lμ ®¶ng Fazilet do Rejai Kutan, mét céng sù tr−íc ®©y cña N. Erbakan l·nh
®¹o. Nh−ng trªn thùc tÕ N. Erbakan vÉn lμ l·nh tô tinh thÇn cña ®¶ng nμy. ¸p lùc cña giíi qu©n sù ®èi víi c¸c nhμ chÝnh trÞ Islam gi¸o vÉn ®−îc tiÕp tôc trong chÝnh phñ thÕ tôc míi cña Mesut I−lmaz.
Tuy nhiªn phong trμo chÝnh trÞ Islam gi¸o vÉn kh«ng ngõng ph¸t triÓn víi nhiÒu trμo l−u kh¸c nhau, tõ nh÷ng tæ chøc «n hoμ ®Õn c¸c tæ chøc cùc ®oan.
Th¸ng 9 n¨m 1998 mét trong nh÷ng nhμ ho¹t ®éng chÝnh trÞ tÝch cùc cña
®¶ng Fazilet lμ Taiip Erdogan ®· bÞ b¾t vμ bÞ kÕt ¸n 10 th¸ng tï giam.
Trong cuéc bÇu cö quèc héi n¨m 1999,
®¶ng Fazilet chØ giμnh ®−îc 3 ghÕ. Ngμy 23 th¸ng 6 n¨m 2001, Toμ ¸n HiÕn ph¸p Thæ NhÜ Kú l¹i ra quyÕt ®Þnh cÊm ®¶ng Fazilet ho¹t ®éng.
Tr−íc ®ã, ban l·nh ®¹o ®¶ng Fazilet
®· chia thμnh hai nhãm trong Quèc héi - nhãm TruyÒn thèng vμ nhãm ®æi míi.
Sau khi bÞ cÊm ho¹t ®éng, hai nhãm nμy
®· ®¨ng kÝ thμnh lËp 2 ®¶ng míi, ®éc lËp
®èi víi nhau. Nh÷ng ng−êi theo nhãm TruyÒn thèng thμnh lËp ®¶ng Saadet (®¶ng H¹nh phóc) do Rejai Kutan l·nh
®¹o vμ ®−îc sù ñng hé cña N. Erbakan.
Nh÷ng ng−êi theo nhãm ®æi míi thμnh lËp ®¶ng C«ng b»ng vμ Ph¸t triÓn (Adalet ve kalk−nma) vμo th¸ng 8 n¨m 2001 vμ bÇu T. Erdogan lμm thñ lÜnh. §©y lμ nh©n vËt tõ l©u ®· lμ ®èi thñ cña N.
Erbakan.
§−êng lèi cña ®¶ng Saadet dùa vμo hÖ t− t−ëng cña phong trμo “Milli Gerush” vμ ®−îc nh÷ng ng−êi theo quan
®iÓm truyÒn thèng vμ b¶o thñ ñng hé.
Cßn thñ lÜnh ®¶ng C«ng b»ng vμ Ph¸t triÓn l¹i lμ mét nh©n vËt cÊp tiÕn, trÎ, cã tri thøc vμ ®Çy nhiÖt huyÕt víi phong trμo Islam gi¸o. Tr−íc cuéc bÇu cö quèc héi tr−íc thêi h¹n n¨m 2002, T. Erdogan
®· cè g¾ng g¹t bá nh÷ng quan ®iÓm Islam gi¸o cøng r¾n tr−íc ®©y cña m×nh vμ chuyÓn sang lËp tr−êng b¶o thñ th©n Ph−¬ng T©y. ¤ng kh«ng muèn Thæ NhÜ Kú rót khái khèi NATO, mong muèn n−íc nμy trë thμnh thμnh viªn cña EC.
Khi ®· trë thμnh Thñ t−íng Thæ NhÜ Kú, T. Erdogan ®· kh«ng mang theo phu nh©n tíi c¸c ho¹t ®éng chÝnh thøc cña chÝnh phñ khi bμ nμy ®éi kh¨n trïm ®Çu cña phô n÷ Islam gi¸o.
Nh− ®· nªu ë phÇn trªn, trong cuéc bÇu cö n¨m 2002 §¶ng C«ng b»ng vμ Ph¸t triÓn cña T. Erdogan ®· giμnh ®−îc
th¾ng lîi ch−a tõng thÊy ®èi víi mét
®¶ng Islam gi¸o, chiÕm ®a sè tuyÖt ®èi trong Quèc héi: 363 ghÕ trªn tæng sè 550 ghÕ vμ ®øng ra thμnh lËp chÝnh phñ mét
®¶ng, ®©y lμ mét tr−êng hîp hiÕm thÊy kÓ tõ khi thiÕt lËp hÖ thèng ®a ®¶ng ë Thæ NhÜ Kú. Trong cuéc bÇu cö tiÕp theo vμo n¨m 2007, §¶ng C«ng b»ng vμ Ph¸t triÓn l¹i giμnh ®−îc 340 ghÕ trong quèc héi. Th¸ng 8 n¨m 2007, nh©n vËt thø hai trong ®¶ng cÇm quyÒn, Abdulla Gul ®−îc Quèc héi bÇu lμm tæng thèng Thæ NhÜ Kú. Nh− vËy, c¬ quan lËp ph¸p vμ hμnh ph¸p ®Òu n»m trong tay ®¶ng cña nh÷ng ng−êi Islam gi¸o theo ®−êng lèi «n hoμ.
Nh÷ng nhμ l·nh ®¹o míi hiÖn nay cña Thæ NhÜ Kú thõa nhËn r»ng, ®Êt n−íc vμ x· héi Thæ NhÜ Kú hoμn toμn kh«ng ph¶i lμ nÒn v¨n minh Ph−¬ng T©y. Nh−ng T.
Erdogan còng nãi r»ng, Thæ NhÜ Kú lμ mét n−íc duy nhÊt ®ång thêi võa lμ thμnh viªn cña Tæ chøc Héi nghÞ Islam gi¸o (OIC) võa lμ thμnh viªn cña Tæ chøc HiÖp −íc B¾c §¹i T©y D−¬ng (NATO) vμ
®ang trong qu¸ tr×nh gia nhËp EC. Trong c−¬ng lÜnh cña §¶ng C«ng b»ng vμ Ph¸t triÓn viÕt: “§¶ng C«ng b»ng vμ Ph¸t triÓn dùa vμo t− t−ëng truyÒn thèng cña m×nh, ®Æt ra nhiÖm vô x©y dùng míi mét hÖ thèng c¸c gi¸ trÞ chñ yÕu cña m×nh, thi hμnh ®−êng lèi chÝnh trÞ b¶o thñ phï hîp víi tr×nh ®é c¸c chuÈn mùc quèc tÕ”(5). §Ó thùc thi c−¬ng lÜnh cña §¶ng C«ng b»ng vμ Ph¸t triÓn cÇm quyÒn hiÖn nay, chÝnh quyÒn míi ë Thæ NhÜ Kú trong vßng 7 n¨m qua ®· cã nh÷ng söa
®æi quan träng HiÕn ph¸p n¨m 1982 mμ
5. TrÝch theo: Nic«lai Kireev. Bµi ®· dÉn
kh«ng cã sù tham kh¶o ý kiÕn c¸c ®èi t¸c Ph−¬ng T©y. Nh÷ng thay ®æi ®ã nh»m h¹n chÕ sù can thiÖp cña giíi qu©n sù cao cÊp vμo c«ng viÖc cña chÝnh quyÒn hμnh ph¸p. §iÒu nμy ®· t¹o cí cho mét sè
®èi thñ cña §¶ng C«ng b»ng vμ Ph¸t triÓn trong Quèc héi ®Ò nghÞ gi÷ l¹i HiÕn ph¸p hiÖn nay vμ bæ sung mét sè ®iÒu cho phï hîp víi nh÷ng yªu cÇu cña Céng
®ång Ch©u ¢u. ThËm chÝ cã ý kiÕn cßn ®Ò nghÞ kh«i phôc cã bæ sung nh÷ng ®iÒu cÇn thiÕt HiÕn ph¸p n¨m 1961, mét b¶n HiÕn ph¸p ®−îc cho lμ d©n chñ nhÊt trong lÞch sö cña Céng hoμ Thæ NhÜ Kú.
Theo ®¸nh gi¸ cña T. Erdogan, ng−êi
®øng ®Çu chÝnh phñ hiÖn nay cña Thæ NhÜ Kú, §¶ng C«ng b»ng vμ Ph¸t triÓn
®· ®¹t ®−îc nh÷ng thμnh qu¶ kh«ng thÓ phñ nhËn vμ ®iÒu ®ã cho phÐp §¶ng nμy tiÕp tôc nhËn ®−îc sù ñng hé cña ®¹i bé phËn ng−êi d©n trong x· héi Thæ NhÜ Kú. Nh÷ng thμnh qu¶ cña ®¶ng cÇm quyÒn ®−îc ng−êi ®øng ®Çu ChÝnh phñ Thæ NhÜ Kú nãi tíi mét c¸ch cô thÓ trong cuéc häp cña nhãm nghÞ sÜ Quèc héi thuéc §¶ng C«ng b»ng vμ Ph¸t triÓn ngμy 3 th¸ng 11 n¨m 2009 nh©n kØ niÖm 7 n¨m ngμy §¶ng nμy lªn n¾m quyÒn. Thñ t−íng T. Erdogan nhÊn m¹nh: “§Þnh h−íng cña chóng ta sang Ph−¬ng T©y kh«ng cã nghÜa chóng ta quay l−ng l¹i víi Ph−¬ng §«ng, Ph−¬ng Nam vμ Ph−¬ng B¾c. Lμm sao Thæ NhÜ Kú cã thÓ quay l−ng l¹i víi Kavkaz¬, Trung ¸ vμ c¸c quèc gia thuéc ng÷ hÖ TuyÕc? Cã lÏ nμo Thæ NhÜ Kú l¹i quay l−ng l¹i víi Vïng CËn §«ng vμ B¾c Phi? Thæ NhÜ Kú lμ mét nh©n tè rÊt quan träng trong mét tæ chøc nh− NATO. TÇm quan träng cña
Thæ NhÜ Kú ®−îc n©ng lªn do hÖ thèng c¸c quan hÖ ®a ph−¬ng cña n−íc nμy”(6).
Nh÷ng thμnh qu¶ ®Çu tiªn cña ®−êng lèi ®èi ngo¹i hiÖn nay cña Thæ NhÜ Kú cã thÓ kÓ ®Õn lμ phª ph¸n m¹nh mÏ chÝnh s¸ch cña Israel ®èi víi ng−êi Palestin, chñ tr−¬ng xÝch gÇn l¹i víi Syria vμ tiÕn hμnh ®μm ph¸n víi ban l·nh ®¹o Iran.
Cßn viÖc th«ng qua HiÕn ph¸p míi, theo nguån tin cña b¸o chÝ Thæ NhÜ Kú, b¶n dù th¶o HiÕn ph¸p ®· ®−îc ®a sè nghÞ sÜ Quèc héi ñng hé, chñ yÕu lμ c¸c nghÞ sÜ thuéc §¶ng C«ng b»ng vμ Ph¸t triÓn.
B¶n dù th¶o HiÕn ph¸p nμy sÏ ®−îc ®−a ra tr−ng cÇu d©n ý vμo ngμy 12 th¸ng 9 n¨m 2010.
Tãm l¹i, qu¸ tr×nh Islam gi¸o ho¸ ®êi sèng chÝnh trÞ Thæ NhÜ Kú ®ang diÔn ra m¹nh mÏ trong thËp niªn ®Çu thÕ kØ XXI.
Tõ chç bÞ cÊm ho¹t ®éng, c¸c ®¶ng Islam gi¸o ®· tæ chøc l¹i, thay ®æi chiÕn l−îc, nhÊt lμ §¶ng C«ng b»ng vμ Ph¸t triÓn cña Thñ t−íng T. Erdogan, vμ trë thμnh
®¶ng cÇm quyÒn ë ®Êt n−íc Islam gi¸o nμy. Nh÷ng chÝnh s¸ch ®æi míi cña §¶ng C«ng b»ng vμ Ph¸t triÓn ®· thu ®−îc nh÷ng thμnh qu¶ rÊt kh¶ quan vμ nhËn
®−îc sù ñng hé cña ®«ng ®¶o ng−êi d©n Thæ NhÜ Kú. Tõ mét n−íc céng hoμ thÕ tôc do kÕt qu¶ cña cuéc c¸ch m¹ng n¨m 1923, Thæ NhÜ Kú ®· chuyÓn dÇn sang chÕ
®é Céng hoμ Islam gi¸o do ®¶ng cña nh÷ng ng−êi theo Islam gi¸o l·nh ®¹o mμ nh÷ng ng−êi ®øng ®Çu lμ Taiip Erdogan vμ Abdulla Gul./.
