22 Nghiªn cøu T«n gi¸o. Sè 5 - 2002
sù æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn Gi¸o héi
PhËt gi¸o ViÖt Nam - thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p
I. Vμi nÐt vÒ bèi c¶nh lÞch sö PhËt gi¸o ViÖt Nam
Theo dßng thêi gian, PhËt gi¸o ViÖt Nam ®· tr¶i qua nhiÒu giai ®o¹n lÞch sö kh¸c nhau, nh−ng tùu trung g¾n liÒn víi lÞch sö d©n téc. Khi Tæ quèc ®éc lËp tù chñ th× PhËt gi¸o ViÖt Nam nh− héi ®ñ th¾ng duyªn ®Ó æn ®Þnh vμ ph¸t triÓn v×
"n−íc h−ng th× ®¹o thÞnh".
Sau giai ®o¹n hoμng kim cña triÒu ®¹i phong kiÕn Lý- TrÇn, PhËt gi¸o ViÖt Nam mÊt dÇn vÞ trÝ trªn vò ®μi chÝnh trÞ, thËm chÝ cã lóc suy tho¸i côc bé, ®Æc biÖt khi d©n téc r¬i vμo ¸ch thèng trÞ thùc d©n, ®Õ quèc vμ chÕ ®é tay sai. ë giai ®o¹n nμy PhËt gi¸o ViÖt Nam kh«ng thÓ ph¸t triÓn, v× c¸c thÕ lùc thèng trÞ bÊy giê lu«n xem PhËt gi¸o lμ mét trong nh÷ng nguy c¬
th−êng trùc cña c¸c phong trμo ®Êu tranh giμnh ®éc lËp d©n téc. §iÓn h×nh qua viÖc nhiÒu lÇn thμnh lËp Gi¸o héi nh−ng kh«ng cã ®−îc mét tæ chøc Gi¸o héi theo
®óng nghÜa cña nã, bëi v× c¸c thÕ lùc thùc d©n, ®Õ quèc vμ tay sai, lu«n dïng mäi thñ ®o¹n ®Ó ph©n ho¸ tæ chøc Gi¸o héi.
Môc ®Ých cña chóng lμ kh«ng ®Ó PhËt gi¸o ViÖt Nam æn ®Þnh vμ ph¸t triÓn, bëi v× PhËt gi¸o ViÖt Nam lu«n lμ thμnh viªn
®¸ng tin cËy cña khèi ®¹i ®oμn kÕt toμn d©n vμ kh«ng bao giê ®i ng−îc l¹i lîi Ých cña d©n téc.
ThÝch HiÓn Ph¸p (*)
II. ho¹t ®éng cña Gi¸o héi PhËt gi¸o ViÖt Nam æn ®Þnh vμ ph¸t triÓn
Hßa b×nh lËp l¹i, ®Êt n−íc b−íc sang kØ nguyªn míi, kØ nguyªn cña ®éc lËp, tù chñ vμ thèng nhÊt Tæ quèc, PhËt gi¸o ViÖt Nam ®· b¾t ®Çu viÕt trang sö míi- trang sö thèng nhÊt PhËt gi¸o ViÖt Nam.
N¨m 1981, Gi¸o héi PhËt gi¸o ViÖt Nam
®−îc thμnh lËp víi ®Çy ®ñ tiªu chÝ "thèng nhÊt ý chÝ hμnh ®éng, thèng nhÊt tæ chøc vμ l·nh ®¹o" ho¹t ®éng theo ph−¬ng ch©m §¹o ph¸p - D©n téc - Chñ nghÜa x·
héi. NÕu lÊy mèc giai ®o¹n tõ n¨m 1990
®Õn nay, chóng t«i dÔ dμng nhËn thÊy Gi¸o héi tõ Trung −¬ng ®Õn ®Þa ph−¬ng
®−îc kiÖn toμn, hÖ thèng gi¸o dôc t−¬ng
®èi hoμn chØnh, ®éi ngò T¨ng Ni trÎ kÕ thõa ®−îc ®μo t¹o chÝnh quy trong vμ ngoμi n−íc v.v… Nh÷ng thμnh qu¶ ®¹t
®−îc, ngoμi nguyªn nh©n tù th©n vËn
®éng cña Gi¸o héi trong ®ã ph¶i tÝnh ®Õn chÝnh s¸ch t«n gi¸o ®óng ®¾n cña §¶ng vμ Nhμ n−íc. ViÖc §¶ng vμ Nhμ n−íc x¸c
®Þnh t«n gi¸o lμ nhu cÇu kh«ng thÓ thiÕu cña mét bé phËn nh©n d©n ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho Gi¸o héi PhËt gi¸o ViÖt Nam thùc hiÖn c¸c ch−¬ng tr×nh PhËt sù mμ ph¸p luËt cho phÐp. §iÒu nμy ®· nãi lªn
*. Hoµ th−îng, Phã chñ tÞch kiªm Tæng th− kÝ Héi
®ång TrÞ sù TW GHPGVN.
ThÝch HiÓn Ph¸p. Sù æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn… 23
tÝnh −u viÖt cña chÝnh s¸ch t«n gi¸o hiÖn nay cña §¶ng vμ Nhμ n−íc so víi c¸c chÕ
®é tr−íc n¨m 1975. ë ®©y ng−êi viÕt muèn minh chøng r»ng d−íi chÕ ®é x·
héi chñ nghÜa c¸c t«n gi¸o ®Òu b×nh ®¼ng tr−íc ph¸p luËt, c¬ së thê tù t«n gi¸o ®−îc Nhμ n−íc b¶o hé vμ chØ cã Nhμ n−íc x·
héi chñ nghÜa míi quy ®Þnh r¹ch rßi chñ tr−¬ng, chÝnh s¸ch cña chÕ ®é cÇm quyÒn vμo HiÕn ph¸p. Tr−íc ®©y c¸c chÕ ®é cÇm quyÒn còng quy ®Þnh chñ tr−¬ng, chÝnh s¸ch cña hä vμo ph¸p luËt, nh−ng kh«ng ph¶i lμ sù b×nh ®¼ng gi÷a c¸c t«n gi¸o mμ lμ cÊm kÞ thÕ nμy thÕ kia ®èi víi t«n gi¸o nμy t«n gi¸o nä. ChÝnh s¸ch hiÖn nay cña
§¶ng vμ Nhμ n−íc kh«ng xem t«n gi¸o nμo lμ c«ng cô cña Nhμ n−íc cÇm quyÒn, nh÷ng g× mμ ph¸p luËt kh«ng cÊm, c¸c t«n gi¸o nãi chung vμ Gi¸o héi PhËt gi¸o ViÖt Nam nãi riªng ®Òu ®−îc ho¹t ®éng.
iii. ý kiÕn ®Ò xuÊt chung
MÆc dï nhiÒu ch−¬ng tr×nh PhËt sù ®·
®−îc thùc thi theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt, nh−ng Gi¸o héi vÉn cã nh÷ng thùc tr¹ng néi t¹i vμ ngo¹i duyªn. VÊn ®Ò ®−îc
®Æt ra ë ®©y lμ mét vμi c¸ nh©n T¨ng Ni bÞ lung lay tr−íc thñ ®o¹n "mÞ d©n diÔn biÕn hoμ b×nh vμ nh©n quyÒn cña c¸c thÕ lùc kh«ng tèt ë ph−¬ng T©y". Cã thÓ xem
®©y lμ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò nh¹y c¶m vμ cÊp b¸ch cña Gi¸o héi. Gi¸o héi ®ang nç lùc vËn ®éng, tuyªn truyÒn vÒ chñ tr−¬ng thèng nhÊt PhËt gi¸o ViÖt Nam, v×
®©y lμ mét t©m nguyÖn cña c¸c tiÒn bèi PhËt gi¸o, mét t©m nguyÖn t−ëng chõng
®¬n gi¶n nh−ng ph¶i tr¶i qua nhiÒu thËp kØ dÇy c«ng x©y dùng míi thμnh; tuyªn truyÒn cho T¨ng Ni thÊy r»ng chÝnh s¸ch t«n gi¸o ®óng ®¾n cña §¶ng vμ Nhμ n−íc
lμ th¾ng duyªn ®Ó mäi ng−êi con PhËt thùc hiÖn ®øc tin cña m×nh vμ chØ cã Nhμ n−íc ViÖt Nam míi x¸c lËp trong HiÕn ph¸p vÊn ®Ò b¶o hé c¬ së thê tù tÝn ng−ìng t«n gi¸o.
Mét vÊn ®Ò bøc xóc vμ nh¹y c¶m hiÖn nay lμ vÊn ®Ò cê PhËt gi¸o vμ §¹o ca. Cê PhËt gi¸o lμ sù ®ãng gãp trÝ tuÖ cña Gi¸o héi PhËt gi¸o c¸c n−íc trªn thÕ giíi; n¨m 1951, PhËt gi¸o ViÖt Nam chÝnh thøc trë thμnh thμnh viªn cña Héi Liªn h÷u PhËt gi¸o thÕ giíi vμ cê PhËt gi¸o cã mÆt t¹i ViÖt Nam tõ ®ã. N¨m 1963, chÕ ®é Ng«
§×nh DiÖm v× muèn triÖt h¹ cê PhËt gi¸o trong ngμy lÔ PhËt ®¶n ®· dÉn ®Õn vô th¶m s¸t t¹i ®μi ph¸t thanh HuÕ. Nh−
vËy, cê PhËt gi¸o trë thμnh biÓu t−îng chung cho toμn thÓ PhËt gi¸o ®å trªn thÕ giíi, kh«ng ph¶i lμ biÓu t−îng riªng cña mét tæ chøc PhËt gi¸o nμo. Riªng bμi §¹o ca tuy cã tr−íc n¨m 1975 nh−ng bμi §¹o ca chØ mang mét néi dung duy nhÊt lμ ca ngîi sù nghiÖp thèng nhÊt PhËt gi¸o ViÖt Nam. VÊn ®Ò ®−îc ®Æt ra ë ®©y lμ mét bé phËn kh«ng nhá T¨ng Ni, ®ång bμo PhËt tö rÊt bøc xóc lμ t¹i sao Gi¸o héi PhËt gi¸o ViÖt Nam ch−a xem cê PhËt gi¸o vμ bμi §¹o ca lμ mét biÓu t−îng vμ bμi ca chÝnh thøc cña Gi¸o héi PhËt gi¸o ViÖt Nam. Tõ ®ã t¹o thμnh kÏ hë cho nh÷ng c¸ nh©n kh«ng tèt xuyªn t¹c Gi¸o héi, cho Gi¸o héi ®· phñ nhËn sù hi sinh x−¬ng m¸u trong viÖc b¶o vÖ PhËt gi¸o n¨m 1963. Theo thiÓn nghÜ vμ ®Ò nghÞ cña ng−êi viÕt, trong bèi c¶nh më réng giao l−u, hîp t¸c, Trung −¬ng Gi¸o héi nªn liªn hÖ víi Héi Liªn h÷u PhËt gi¸o thÕ giíi ®Ó phôc håi lμ thμnh viªn cña Héi; Trung ¦¬ng Gi¸o héi còng nªn xem
23
24 Nghiªn cøu T«n gi¸o. Sè 5 - 2002
xÐt ®Ó chÝnh thøc sö dông cê PhËt gi¸o vμ bμi §¹o ca PhËt gi¸o ViÖt Nam, ®Ò nghÞ Nhμ n−íc hç trî vÊn ®Ò nμy. Dï ch−a c«ng nhËn nh−ng nã vÉn mÆc nhiªn tån t¹i, v× vËy cÇn gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nμy, kh«ng nªn ®Ó kÎ xÊu cã ®iÒu kiÖn tuyªn truyÒn vμ xuyªn t¹c.
VÊn ®Ò cÊp b¸ch tiÕp theo lμ viÖc l−u chuyÓn nh©n sù. Trung −¬ng Gi¸o héi ch−a cã chÕ ®é vμ m¹nh d¹n thùc hiÖn viÖc nμy. HiÖn nay, trùc tiÕp ®iÒu hμnh bé m¸y Gi¸o héi Trung −¬ng ph¶i lμ ng−êi thμnh phè, c¸c TØnh, Thμnh héi PhËt gi¸o chØ lμ ng−êi ®Þa ph−¬ng. Tõ ®ã
®· béc lé nh−îc ®iÓm lμm cho bé m¸y Gi¸o héi ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶, nh©n tμi kh«ng ®−îc träng dông, côc bé ®Þa ph−¬ng, nhiÒu TØnh, thμnh thiÕu nh©n sù l¹i kh«ng ®iÒu nh©n sù ®ñ tr×nh ®é vμ n¨ng lùc ®Õn hç trî. V× hiÖn nay, viÖc c¬
cÊu nh©n sù mang tÝnh sè l−îng nhiÒu h¬n chÊt l−îng, tõ ®ã t¹o thμnh sù hôt hÉng, thõa thiÕu trong bé m¸y Gi¸o héi.
Theo thiÓn ý cña ng−êi viÕt, Gi¸o héi nªn sím cã chÕ ®é l−u chuyÓn nh©n sù, cã
®−îc nh− vËy bé m¸y Gi¸o héi sÏ tõng b−íc ®−îc kiÖn toμn vμ vÊn ®Ò nμy muèn thùc hiÖn, cÇn cã sù hç trî cña Nhμ n−íc.
TiÕp ®ã lμ vÊn ®Ò ®μo t¹o nh©n sù. HiÖn nay chóng ta ®ang tËp trung qu¸ nhiÒu vμo mét chuyªn ngμnh, ch−a cã sù ph©n bæ chuyªn ngμnh ®μo t¹o, tõ ®ã còng t¹o thμnh sù thõa, thiÕu trong tõng lÜnh vùc chuyªn m«n vμ chuyªn s©u. Ng−êi viÕt mong r»ng Gi¸o héi muèn hoμn thiÖn, ph¸t triÓn ngang tÇm thêi ®¹i nªn sím cã sù ph©n bæ cô thÓ trong kh©u ®μo t¹o.
VÊn ®Ò cuèi cïng lμ LuËt vÒ t«n gi¸o.
Víi chÝnh s¸ch t«n gi¸o cña §¶ng vμ Nhμ
n−íc, c¸c t«n gi¸o nãi chung vμ Gi¸o héi PhËt gi¸o ViÖt Nam nãi riªng ®Òu cã ®Çy
®ñ ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó ho¹t ®éng. Tuy nhiªn x· héi ngμy cμng ph¸t triÓn, giao l−u hîp t¸c ngμy cμng më réng th× nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt hiÖn nay ch−a ®ñ
®Ó c¸c t«n gi¸o ho¹t ®éng n¨ng ®éng h¬n.
LuËt vÒ t«n gi¸o ch−a cã còng lμm cho c¸c t«n gi¸o nãi chung vμ Gi¸o héi PhËt gi¸o nãi riªng gÆp lóng tóng trong viÖc ho¹ch
®Þnh c¸c ho¹t ®éng, viÖc nμo luËt cho phÐp vμ kh«ng cho phÐp. Theo thiÓn nghÜ ng−êi viÕt, LuËt th× nghiªm minh nh−ng ch−a cã mét luËt vÒ t«n gi¸o còng lμm cho c¸c t«n gi¸o cã ®iÒu quan ng¹i. HiÕn ph¸p quy
®Þnh nh− vËy nh−ng khi quyÒn lîi cña t«n gi¸o bÞ x©m ph¹m th× c¬ quan ph¸p luËt nμo gi¶i quyÕt, v× khi ®· nãi ®Õn ph¸p luËt th× ph¶i r¹ch rßi kh«ng thÓ chung chung.
Theo thiÓn ý ng−êi viÕt, Nhμ n−íc nªn sím ban hμnh LuËt vÒ t«n gi¸o, ®−îc vËy cμng thÓ hiÖn tÝnh −u viÖt chÝnh s¸ch t«n gi¸o cña §¶ng vμ Nhμ n−íc, ®ång thêi t¹o
®iÒu kiÖn tèt h¬n cho c¸c t«n gi¸o ho¹t
®éng theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt.
Qua nh÷ng ®iÒu tr×nh bμy trªn ng−êi viÕt hi väng Gi¸o héi PhËt gi¸o ViÖt Nam ngμy cμng æn ®Þnh vμ ph¸t triÓn, nh÷ng thùc tr¹ng vμ gi¶i ph¸p sÏ ®−îc nghiªn cøu cÈn träng tr−íc khi thùc hiÖn ®Ó Gi¸o héi PhËt gi¸o ViÖt Nam lu«n lμ mét thμnh viªn ®¸ng tin cËy trong khèi ®¹i
®oμn kÕt toμn d©n. Ng−êi viÕt còng hi väng Nhμ n−íc sím ban hμnh LuËt vÒ t«n gi¸o ®Ó chøng tá chÝnh s¸ch t«n gi¸o cña
§¶ng vμ Nhμ n−íc lu«n ph¸t huy t¸c dông tÝch cùc, thÓ hiÖn tÝnh −u viÖt cña chÕ ®é x· héi chñ nghÜa. Vμ t«n gi¸o lu«n lμm tèt chøc n¨ng, vÞ trÝ vai trß cña m×nh trong viÖc lμm cho n−íc h−ng ®¹o thÞnh./.
