Thực trạng sử dụng biện pháp tránh thai của phụ nữ Khmer 18-49 tuổi có chồng và một số yếu tố liên quan

(1)

Taïp chí Y teá Coâng coäng, 3.2017, Soá 43 15 trình phoûng vaán.

2.3. Thieát keá nghieân cöùu: Moâ taû caét ngang 2.4. Côõ maãu vaø caùch choïn maãu

2.4.1. Côõ maãu

Söû duïng coâng thöùc tính côõ maãu cho moät tyû leä ñeå xaùc ñònh soá hoä gia ñình coù baø meï coù con döôùi 5 tuoåi:

Vôùi Z = 1,96 (öùng vôùi  = 0,05), p = 0,37 [3],  = 0,14 tính ñöôïc N = 334. Döï phoøng khoaûng 20% ñoái töôïng töø choái traû lôøi, cuoái cuøng côõ maãu laø 409 hoä gia ñình coù con döôùi 5 tuoåi.

2.4.2. Caùch choïn maãu:

Choïn maãu nhieàu giai ñoaïn

Giai ñoaïn 1: moãi mieàn choïn ngaãu nhieân 1 tænh:

Hoøa Bình-mieàn Baéc, Haø Tónh – Mieàn Trung vaø Kieân Giang- Mieàm Nam;

Giai ñoaïn 2: moãi tænh choïn ngaãu nhieân 3 xaõ bao goàm xaõ noâng thoân, thaønh thò (thò traán/phöôøng) vaø khoù khaên (mieàn nuùi/haûi ñaûo): toång 9 xaõ;

Giai ñoaïn 3: moãi xaõ choïn 46 hoä gia ñình coù con döôùi 5 tuoåi, choïn ngaãu nhieân hoä gia ñình ñaàu tieâu, sau ñoù löïa choïn caùc hoä gia ñình tieáp theo, theo phöông phaùp laø “coång lieàn coång”.

2.5. Phöông phaùp, kyõ thuaät thu thaäp soá lieäu Boä coâng cuï: Phieáu phoûng vaán ñöôïc xaây döïng vaø chænh söûa sau khi coù thöû nghieäm taïi Thaïch Thaát, Haø Noäi.

Phöông phaùp thu thaäp soá lieäu: Ñieàu tra vieân phoûng vaán tröïc tieáp caùc baø meï coù con döôùi 5 tuoåi.

Sai soá vaø khoáng cheá sai soá: Sai soá do ngöôøi cung caáp thoâng tin boû soùt hoaëc coá tình sai thöïc teá, ñeå haïn cheá sai soá, ñieàu tra vieân ñöôïc taäp huaán kyõ, coù kinh nghieäm trong giao tieáp. Sau khi keát thuùc phoûng vaán, ñieàu tra vieân kieåm tra laïi phieáu ngay ñeå khoâng boû soùt thoâng tin. Giaùm saùt vieân kieåm tra phieáu khi keát thuùc ñeå kòp thôøi phaùt hieän sai soá vaø boå sung kòp thôøi.

sau khi thu thaäp ñöôïc kieåm tra, laøm saïch, maõ hoaù vaø nhaäp baèng phaàn meàm Epidata 3.1, xöû lyù thoáng keâ baèng phaàn meàm Stata 11, thoáng keâ moâ taû vôùi tyû leä

%, thoáng keâ suy luaän vôùi kieåm ñònh ²^.

2.7. Ñaïo ñöùc nghieân cöùu: Nghieân cöùu ñöôïc tieán haønh döôùi söï chaáp thuaän cuûa chính quyeàn ñòa phöông, laõnh ñaïo cô quan y teá treân ñòa baøn nghieân cöùu vaø ñoái töôïng nghieân cöùu. Thoâng tin ñöôïc hoaøn toaøn baûo maät vaø keát quaû chæ ñöôïc söû duïng cho muïc ñích nghieân cöùu.

3. Keát quaû

3.1. Kieán thöùc cuûa baø meï veà caùch cho treû aên/

buù ñuùng khi bò tieâu chaûy

Hình 1. Kieán thöùc cuûa baø meï veà caùch cho treû aên/

buù ñuùng khi bò tieâu chaûy phaân theo ñòa dö (n=409)

Nhaän xeùt: Gaàn 80% baø meï coù kieán thöùc ñuùng veà caùch cho treû aên/buù khi bò tieâu chaûy, tyû leä baø meï ôû mieàn nuùi coù kieán thöùc ñuùng veà caùch cho treû buù/aên khi bò tieâu chaûy chieám tyû leä cao nhaát vôùi 83,9%, sau ñoù ñeán mieàn nuùi vaø thaáp nhaát laø ôû noâng thoân vôùi 74,3%.

Baûng 1. Lyù do khoâng cho treû aên buù bình thöôøng khi bò tieâu chaûy (n=409)

Noäi dung

Thaønh thò Noâng

thoân Mieàn nuùi Toång

n % n % n % n % p

Ngöôøi khaùc khuyeân 1 0,7 6 4,3 0 0 6 1,7 0,006 Sôï treû beänh naëng

theâm 5 3,6 17 12,1 11 8,5 33 8,1

Nhaän xeùt: Veà lyù do khoâng cho treû aên buù bình thöôøng khi bò tieâu chaûy, gaàn 10% ngöôøi ñöôïc phoûng vaán cho raèng treû bò naëng theâm neáu tieáp tuïc cho aên/buù bình thöôøng, trong ñoù, ngöôøi daân ôû noâng thoân chieám tyû leä cao nhaát vôùi 12,1%, gaáp gaàn 4 laàn so vôùi thaønh thò. Coù 1,7% ngöôøi khoâng cho treû aên/buù bình thöôøng do ngöôøi khaùc khuyeân. Söï khaùc bieät naøy coù yù nghóa

2 1 2 2

1

p P

N x

Z

_D px

§ ·

H

¨ ¸

© ¹

Tạp chí Y tế Công cộng, Số 61 tháng 12/2022 55

Thực trạng sử dụng biện pháp tránh thai của phụ nữ Khmer 18-49 tuổi có chồng và một số yếu tố liên quan

tại thị xã Bình Minh tỉnh Vĩnh Long năm 2021

Lê Thị Hồng Yến

¹

*, Bùi Thị Tú Quyên

²

TÓM TẮT

Mục tiêu: Nghiên cứu được thực hiện với hai mục tiêu: (1) Mô tả thực trạng sử dụng biện pháp tránh thai của phụ nữ Khmer từ 18-49 tuổi có chồng tại thị xã Bình Minh, tỉnh Vĩnh Long; và (2) Phân tích một số yếu tố liên quan đến sử dụng biện pháp tránh thai của phụ nữ Khmer từ 18-49 tuổi có chồng.

Phương pháp: Với thiết kế nghiên cứu cắt ngang, thông tin được thu thập qua phỏng vấn trực tiếp 370 phụ nữ Khmer từ 18-49 tuổi có chồng sử dụng phiếu phỏng vấn có cấu trúc trong thời gian từ tháng 08/2020 đến tháng 06/2021. Các phân tích thống kê mô tả được sử dụng, tỷ số chênh và khoảng tin cậy 95% được dùng để phân tích yếu tố liên quan đến dùng biện pháp tránh thai (BPTT) ở phụ nữ.

Kết quả: Tỷ lệ phụ nữ Khmer 18-49 tuổi có chồng sử dụng BPTT chiếm 62,2%, trong đó BPTT hiện đại là 91,7%, BPTT truyền thống là 8,3%. Viên uống tránh thai là phương pháp tránh thai được dùng nhiều nhất (68,7%). Những phụ nữ dân tộc Khmer có tuổi trên 35 tuổi, trình độ học vấn trung học cơ sở (THCS) trở lên, có nghề nghiệp làm rẫy/làm thuê mướn, nhóm phụ nữ không theo tôn giáo, quy mô gia đình mong muốn có từ 2 con trở xuống có xu hướng sử BPTT cao hơn và sự khác biệt này có ý nghĩa về mặt thống kê p<0,05.

Từ khóa: Biện pháp tránh thai, phụ nữ Khmer, yếu tố liên quan.

Using of contraceptives among married Khmer women aged 18-49 years and some related factors in Binh

Minh district, Vinh Long province in 2021

Le Thi Hong Yen

¹

*, Bui Thi Tu Quyen

²

ABSTRACT

Objectives: This study aimed to (1) Describe the status of contraceptive use among married Khmer

women aged 18-49 in Binh Minh district, Vinh Long province; and (2) Determine some related

factors to contraceptive use among those women.

(2)

1. Ñaët vaán ñeà

Tieâu chaûy vaø nhieãm khuaån hoâ haáp caáp ôû treû em laø hai beänh coù tyû leä maéc vaø töû vong cao nhaát ôû nhöõng nöôùc ñang phaùt trieån. ÔÛ nöôùc ta, 80% töû vong do tieâu chaûy xaûy ra ôû treû em döôùi 2 tuoåi, bình quaân 1 treû döôùi 5 tuoåi moãi naêm maéc töø 0,8-2,2 ñôït tieâu chaûy, öôùc tính haøng naêm coù 1100 tröôøng hôïp töû vong [6], [5].

Veà NKHH, trung bình moãi naêm moät ñöùa treû maéc 4-9 laàn, tyû leä töû vong do NKHH chieám 1/3 (30-35%) so vôùi töû vong chung [1], [4]. Tyû leä maéc vaø töû vong cuûa hai beänh naøy raát cao nhöng hoaøn toaøn coù theå haïn cheá baèng caùch chuû ñoäng phoøng traùnh taùc nhaân gaây beänh vaø xöû lí kòp thôøi khi bò beänh. Ñeå phoøng choáng beänh, ngöôøi daân noùi chung vaø ngöôøi chaêm soùc treû noùi rieâng phaûi coù kieán thöùc ñaày ñuû veà phoøng beänh vaø caùch xöû lyù khi treû bò maéc beänh ñeå giaûm tyû leä maéc vaø töû vong.

Chính vì lyù do ñoù, chuùng toâi thöïc hieän nghieân cöùu:

“Kieán thöùc cuûa caùc baø meï coù con döôùi 5 tuoåi veà phoøng choáng tieâu chaûy vaø nhieãm khuaån hoâ haáp caáp tính ôû treû em taïi moät soá vuøng/mieàn Vieät Nam”, vôùi muïc tieâu moâ taû kieán thöùc cuûa caùc baø meï coù con döôùi 5 tuoåi veà phoøng choáng tieâu chaûy vaø nhieãm khuaån hoâ haáp ôû treû em taïi moät soá vuøng/mieàn Vieät Nam

naêm 2014. Töø ñoù coù theå ñöa ra moät soá khuyeán nghò phuø hôïp vaøo coâng taùc truyeàn thoâng phoøng choáng caùc beänh nhieãm khuaån cho treû em trong giai ñoaïn hieän nay.

2. Phöông phaùp nghieân cöùu

2.1. Ñòa ñieåm vaø thôøi gian nghieân cöùu

Nghieân cöùu ñöôïc thöïc hieän vaøo naêm 2014 taïi 3 tænh: Hoøa Bình, Haø Tónh vaø Kieân Giang, ñaïi dieän cho 3 mieàn Baéc, Trung, Nam cuûa Vieät Nam.

2.2. Ñoái töôïng nghieân cöùu

Caùc baø meï coù con döôùi 5 tuoåi.

Tieâu chuaån löïa choïn: Laø caùc baø meï coù con döôùi 5 tuoåi, coù tinh thaàn minh maãn, töï nguyeän, hôïp taùc traû lôøi phoûng vaán.

Tieâu chuaån loaïi tröø: Tinh thaàn khoâng minh maãn hoaëc khoâng coù maët taïi hoä gia ñình trong thôøi gian nghieân cöùu hoaëc khoâng töï nguyeän, hôïp taùc trong quaù mothers being able to detect some severe signs of diarrhea and ARI was low. Only 6.6% of mothers recognized wrinkled skin signs (14.4 % in urban and 2.1% in rural region, respectively); 11 % of mothers recognized signs of dyspnea (25.9 % in urban and 1.5% in mountainous region). Mothers’

knowledge about prevention of diarrhea and ARI in urban was better than that of mothers in rural and mountain regions.

Keywords: Diarrhea, acute respiratory infections, knowledge, under 5-year-old child.

Taùc giaû:

1. Vieän ñaøo taïo Y hoïc döï phoøng vaø Y teá coâng coäng, tröôøng Ñaïi hoïc Y Haø Noäi Email: thangtcyt@gmail.com

2. Cuïc phoøng choáng HIV/AIDS – Boä Y teá Email: longmoh@yahoo.com

3. CNYTCC4 naêm hoïc 2015-2016, Vieän ñaøo taïo Y hoïc döï phoøng vaø Y teá coâng coäng, tröôøng Ñaïi hoïc Y Haø Noäi Email: vietanhmsg1@gmail.com, dinhminhnb01@gmail.com

4. Boä Y teá

Email: dducthien@yahoo.com, trantuananh2000@yahoo.com

Methods: This was a cross-sectional study using quantitative research method. Face-to-face interviews were conducted with a total of 370 married Khmer women aged 18-49 by a structured questionnaire in Binh Minh district. The study period was from August 2020 to June 2021. The descriptive statistics and odd ratio and confidence interval of 95% were used to analyze the related factors to contraceptive use of those women.

Result: The percentage of married Khmer women aged 18-49 using contraceptives accounted for 62.2%, of which, modern contraceptives were 91.7% and traditional contraceptives were 8.3%.

The most commonly used modern contraceptive is the oral contraceptive pill, accounting for 68.7%. The age group applying contraceptives the most is 35-49. Married Khmer women with age above 35 years old, higher secondary education, occupation of farming or hired freelance, no religion or desire to have 2 or less children were more likely to use the contraception. These differences were statistically significant with p<0,05.

Key words: Contraceptive methods, Khmer women, related factors.

Tác giả:

1 Trung tâm Y tế thị xã Bình Minh, Vĩnh Long 2 Trường Đại học Y tế Công cộng Hà Nội Email: leyendsbm@gmail.com

1. ĐẶT VẤN ĐỀ

Biện pháp tránh thai còn được gọi là biện pháp ngừa thai và kiểm soát sinh sản, là một phương pháp hoặc thiết bị được sử dụng để tránh thai. BPTT truyền thống là những BPTT không sử dụng phương tiện, thuốc men mà hoàn toàn phụ thuộc sự nỗ lực và hiểu biết của các cá nhân. Việc sử dụng các BPTT, cũng như tiếp cận với các dịch vụ tốt sẽ giúp các cặp đôi chủ động được số con mong muốn, thực hiện tốt chương trình Dân số - Kế hoạch hóa gia đình (KHHGĐ). Tăng cường sử dụng các BPTT giúp giảm tỷ lệ nạo phá thai và nâng cao sưc khỏe cho các cặp vợ chồng. Hàng năm, có khoảng hơn 1.5 triệu trẻ em được sinh ra với phụ nữ tuổi sinh đẻ (18-49) ở Việt Nam tiếp tục gia tăng và đạt đỉnh vào năm 2030

¹

. Công

tác dân số - KHHGĐ ở Việt Nam đã bắt đầu từ năm 1960 và đã đạt được nhiều kết quả đáng kể. Đáp ứng nhu cầu các biện pháp KHHGĐ hiện đại sẽ cứu sống được nhiều phụ nữ do ngăn chặn được gần 67 triệu trường hợp mang thai ngoài ý muốn và giảm được 1/3 nguy cơ tử vong mẹ hàng năm tức giảm khoảng 100.000 ca (trong tổng số 303.000 ca chết toàn cầu trong 1 năm)

^2,3

. Hiện nay, tỷ lệ tiếp cận với các dịch vụ chăm sóc sức khỏe sinh sản còn thấp;

nhu cầu chưa được đáp ứng với các dịch vụ còn

cao ở khu vực miền núi, vùng cao, vùng đồng

bào dân tộc thiểu số, người di cư. Nguyên nhân

là do khó khăn về địa lý, rào cản ngôn ngữ, do

phong tục tập quán, thói quen sinh hoạt, cơ sở

hạ tầng, chất lượng dịch vụ y tế. Trong năm

2017, tỷ lệ sinh con thứ 3 toàn quốc là 15,8%,

(3)

3. Keát quaû

Noäi dung

n % n % n % n % p

theâm 5 3,6 17 12,1 11 8,5 33 8,1

2 1 2 2

1

p P

N x

Z

_D px

§ ·

H

¨ ¸

© ¹

trong đó tỷ lệ người dân tộc thiểu số (DTTS) sinh con thứ 3 là 14,85%, tỷ lệ phụ nữ 15-49 tuổi có chồng sử dụng BPTT là 76%

⁴

. Theo báo cáo của Quỹ Dân số Liên Hiệp Quốc năm 2015, có 64% phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ trên thế giới có sử dụng một BPTT; 57,4% sử dụng một BPTT hiện đại

²

. Rào cản trong tiếp cận dịch vụ kế hoạch hoá giá đình (KHHGĐ) phụ nữ dân tộc thiểu số là không có bảo hiểm, chi phí dịch vụ cao và phụ nữ nghèo

⁵

.

Thị xã Bình Minh là một trong 8 đơn vị cấp huyện của tỉnh Vĩnh Long có 3 dân tộc chính gồm Kinh, Hoa, Khmer. Dân tộc Khmer với dân số khoảng 5.898 người, chiếm 6,4% dân số của toàn thị xã. Phụ nữ dân tộc Khmer 18- 49 tuổi có chồng là 1.055 người. Họ sống rải rác khắp các xã/phường của thị xã Bình Minh.

Trong năm 2017, tỷ lệ sinh con thứ 3 của dân tộc này là 13,69%; đang sử dụng BPTT là 721 người chiếm tỷ lệ 68%

⁶

. Bên cạnh những kết quả đạt được, thị xã Bình Minh còn gặp nhiều khó khăn thách thức trong công tác Dân số - KHHGĐ, do điều kiện kinh tế người dân tộc nơi đây còn khó khăn, trình độ học vấn còn thấp, họ chưa có nhiều điều kiện để chăm sóc sức khỏe sinh sản nói chung và không có điều kiện để tiếp cận với các dịch vụ chăm sóc sức khỏe cũng như các dịch vụ tư vấn sử dụng các BPTT an toàn và phù hợp với sinh lý của từng người. Vì vậy, nghiên cứu này được thực hiện nhằm mô tả thực trạng sử dụng BPTT của phụ nữ Khmer từ 18 - 49 tuổi có chồng tại thị xã Bình Minh, tỉnh Vĩnh Long năm 2021 và phân tích một số yếu tố liên quan đến sử dụng BPTT của phụ nữ Khmer từ 18 - 49 tuổi có chồng tại thị xã Bình Minh.

2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 2.1. Đối tượng nghiên cứu

Phụ nữ Khmer trong độ tuổi trong độ tuổi sinh đẻ từ 18-49 đang có chồng tại thị xã Bình Minh, tỉnh Vĩnh Long đáp ứng tiêu chí chọn: Vẫn còn kinh nguyệt (theo sổ quản lý của cộng tác viên) và đồng ý tham gia nghiên cứu. Tiêu chí loại trừ: Những người đã mãn kinh, các phụ nữ có chồng nhưng hiện chồng đi làm xa trên 6 tháng.

2.2. Thời gian và địa điểm nghiên cứu

Nghiên cứu được tiến hành từ tháng 8/2020 đến tháng 06/2021 tại thị xã Bình Minh, tỉnh Vĩnh Long.

2.3. Thiết kế nghiên cứu: Thiết kế cắt ngang.

2.4. Cỡ mẫu và phương pháp chọn mẫu Cỡ mẫu cho nghiên cứu được tính theo công thức ước tính một tỷ lệ:

54

2.2. Thời gian và địa điểm nghiên cứu

Nghiên cứu được tiến hành từ tháng 8/2020 đến tháng 06/2021 tại thị xã Bình Minh,tỉnh Vĩnh Long.

2.3.Thiết kế nghiên cứu: Thiết kế cắt ngang.

2.4.Cỡ mẫu và phương pháp chọn mẫu

Cỡ mẫu cho nghiên cứu được tính theo công thức ước tính một tỷ lệ:

n = Z²1− α/2 p. q d²

Trong đó: nlàcỡ mẫu tối thiểu cần cho nghiên cứu; Z: hệ số tin cậy, với độ tin cậy là 95%, thì giá trị Z(1-α/2)=1,96; p: Là tỷ lệ (ước tính) cặp vợ chồng sử dụng BPTT (Theo nghiên cứu của Lê Thị Kim Liên⁷,tỷ lệ này là 68,8% p=0,688); q=1-p =0,312; d: Sai số tuyệt đối chấp nhận được=0,05. Thay thế các giá trị trên vào công thức, cỡ mẫu tối thiểu cần có là 330 phụ nữ Khmer từ 18-49 tuổi có chồng. Trên thực tế,chúng tôi đã phỏng vấn được 370 phụ nữ Khmer tuổi 18-49có chồng tại thị xã Bình Minh.

Chọn mẫu ngẫu nhiên hệ thống dựa trên khung mẫu là danh sách phụ nữ Khmer đáp ứng tiêu chí theo sổ theo dõi của cộng tác viên dân số trên địa bàn, hiện có 1.055 phụ nữ là người dân tộc Khmer có chồng (theo số liệu đến hết tháng 12 năm 2019).

2.5.Biến số và công cụ thu thập số liệu

Biến độc lập: Giới tính, tôn giáo, năm học tập, xếp loại học tập, người sống cùng, mức chu cấp từ gia đình, thời gian ngủ/ngày, hút thuốc lá, uống rượu bia, tham gia luyện tập thể dục thể thao, sức khoẻ, các mối quan hệ xã hội, lý do học chuyên ngành, mức độ hài lòng với chuyên ngành đang học và yếu tố nhà trường.

Bộ câu hỏi có cấu trúc được thiết kế sẵn được xây dựng dựa trên mục tiêu nghiên cứu, khung lý thuyết và tham khảo từ các nghiên cứu trước. Nội dung phỏng vấn gồm thông tin chung, thông tin về sử dụng biện pháp tránh thai và một số yếu tố liên quan đến dùng BPTT. Các câu hỏi đã được thử nghiệm bằng cách phỏng vấn thử trực tiếp 10 đối tượng nghiên cứu (ĐTNC) và chỉnh sửa trước khi thu thập số liệu chính thức.

2.6.Phương pháp thu thập thông tin

Phỏng vấn trực tiếp các ĐTNC bằng bộ câu hỏi có cấu trúc tại hộ gia đình: Trước khi phỏng vấn, giải thích rõ với ĐTNC về mục tiêu nghiên cứu, đảm bảo giữ kín các thông tin mà ĐTNC cung cấp và chỉ tiến hành phỏng vấn những đối tượng đồng ý tham gia. (những đối tượng không thạo tiếng Kinh thì sẽ có cộng tác viên là người dân tộc Khmer phiên dịch).

Trong đó: n là cỡ mẫu tối thiểu cần cho nghiên cứu; Z: hệ số tin cậy, với độ tin cậy là 95%, thì giá trị Z(1-α/2)=1,96; p: Là tỷ lệ (ước tính) cặp vợ chồng sử dụng BPTT (Theo nghiên cứu của Lê Thị Kim Liên

⁷

, tỷ lệ này là 68,8%  p=0,688); q=1-p =0,312; d: Sai số tuyệt đối chấp nhận được=0,05. Thay thế các giá trị trên vào công thức, cỡ mẫu tối thiểu cần có là 330 phụ nữ Khmer từ 18-49 tuổi có chồng. Trên thực tế, chúng tôi đã phỏng vấn được 370 phụ nữ Khmer tuổi 18-49 có chồng tại thị xã Bình Minh.

Chọn mẫu ngẫu nhiên hệ thống dựa trên khung

mẫu là danh sách phụ nữ Khmer đáp ứng tiêu

chí theo sổ theo dõi của cộng tác viên dân số

trên địa bàn, hiện có 1.055 phụ nữ là người dân

tộc Khmer có chồng (theo số liệu đến hết tháng

12 năm 2019).

(4)

Taùc giaû:

4. Boä Y teá

2.5. Biến số và công cụ thu thập số liệu

Biến độc lập: Giới tính, tôn giáo, năm học tập, xếp loại học tập, người sống cùng, mức chu cấp từ gia đình, thời gian ngủ/ngày, hút thuốc lá, uống rượu bia, tham gia luyện tập thể dục thể thao, sức khoẻ, các mối quan hệ xã hội, lý do học chuyên ngành, mức độ hài lòng với chuyên ngành đang học và yếu tố nhà trường.

Bộ câu hỏi có cấu trúc được thiết kế sẵn được xây dựng dựa trên mục tiêu nghiên cứu, khung lý thuyết và tham khảo từ các nghiên cứu trước.

Nội dung phỏng vấn gồm thông tin chung, thông tin về sử dụng biện pháp tránh thai và một số yếu tố liên quan đến dùng BPTT. Các câu hỏi đã được thử nghiệm bằng cách phỏng vấn thử trực tiếp 10 đối tượng nghiên cứu (ĐTNC) và chỉnh sửa trước khi thu thập số liệu chính thức.

2.6. Phương pháp thu thập thông tin

Phỏng vấn trực tiếp các ĐTNC bằng bộ câu hỏi có cấu trúc tại hộ gia đình: Trước khi phỏng vấn, giải thích rõ với ĐTNC về mục tiêu nghiên cứu, đảm bảo giữ kín các thông tin mà ĐTNC cung cấp và chỉ tiến hành phỏng vấn những đối tượng đồng ý tham gia (những đối tượng không thạo tiếng Kinh thì sẽ có cộng tác viên là người

dân tộc Khmer phiên dịch).

Điều tra viên, giám sát viên: 02 điều tra viên (ĐTV) là cán bộ trạm y tế xã có thể giao tiếp bằng tiếng Khmer. Giám sát viên là 2 cán bộ của Trung tâm Y tế thị xã và người dẫn đường là nữ nhân viên y tế khóm (ấp) của xã điều tra.

2.7. Phân tích và xử lý số liệu:

Số liệu được làm sạch và nhập vào phần mềm Epidata, phân tích với SPSS 16.0. Thống kê mô tả với các giá trị tần số và tỷ lệ được dùng để mô tả thực trạng sử dụng BPTT. Tỷ số chênh OR, 95%CI, được sử dụng để phân tích mối liên quan giữa một số biến độc lập với sử dụng BPTT ở phụ nữ Khmer.

2.8. Sai số trong nghiên cứu

Bộ công cụ được phát trực tiếp cho sinh viên tự điền, có thể có sai số nhớ lại.

2.9. Đạo đức trong nghiên cứu

Nghiên cứu được Hội đồng Y sinh trường Đại học Y tế Công cộng thông qua theo quyết định số 35/2021/YTCC-HD3 ngày 08/02/2021. Trước khi phỏng vấn, ĐTNC được đọc và giải thích về nghiên cứu. Sự tham gia của ĐTNC là tự nguyện, đối tượng có thể dừng phỏng vấn bất kỳ lúc nào.

3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU

Thông tin chung của đối tượng nghiên cứu

Bảng 1. Thông tin chung về phụ nữ Khmer 18-49 tuổi có chồng (n=370)

Đặc điểm Tần số (n) Tỷ lệ (%)

Tuổi Từ 18 -34 206 55,7

Từ 35 - 49 164 44,3

Trình độ học vấn

Mù chữ 53 14,3

Tiểu học/THCS 138 37,3

THPT 122 33

Trung cấp/Cao đẳng trở lên 57 15,4

(5)

3. Keát quaû

Noäi dung

n % n % n % n % p

theâm 5 3,6 17 12,1 11 8,5 33 8,1

2 1 2 2

1

p P

N x

Z

_D px

§ ·

H

¨ ¸

© ¹

Đặc điểm Tần số (n) Tỷ lệ (%)

Nghề nghiệp Làm rẫy 270 73

Làm thuê mướn 81 21,9

Các nghề khác 19 4,95,2

Tôn giáo Không có tôn giáo 272 73,5

Theo tôn giáo 98 26,5

Cụ thể nhóm phụ nữ tham gia nghiên cứu có độ tuổi từ 18-34 tuổi chiếm tỷ lệ 55,7% cao hơn nhóm phụ nữ có độ tuổi từ 35-49 tuổi chiếm tỷ lệ 44,3%. Các đối tượng có trình độ học vấn cao nhất là Tiểu học/THCS (37,3%), tiếp theo lần lượt là phổ thông trung học (33%), Trung

cấp/Cao đẳng trở lên (15,4%), Mù chữ (14,3%).

Nghề nghiệp thì chủ yếu là làm rẫy chiếm tỷ lệ 73%. Về tôn giáo các đối tượng tham gia nghiên cứu chủ yếu là không theo tôn giáo chiếm tỷ lệ 73,5%, theo tôn giáo chỉ có 26,5%.

Bảng 2. Thông tin chung về chồng của đối tượng nghiên cứu

Đặc điểm Tần số (n) Tỷ lệ (%)

Nhóm tuổi 18 - 34 tuổi 173 46,8

35 - 49 tuổi 197 53,2

Trình độ học vấn

Mù chữ 98 26,5

Tiểu học/THCS 184 49,8

THPT/Trung cấp/cao đẳng trở lên 88 23,7

Nghề nghiệp

Làm rẫy 179 48,4

Làm thuê mướn 39 10,5

Buôn bán 121 32,7

Nghề khác 31 8,4

Tôn giáo Theo tôn giáo 53 14,9

Không có tôn giáo 317 85,7

Nhóm tuổi của chồng ĐTNC từ 35-49 tuổi (chiếm tỷ lệ 53,2%) cao hơn nhóm tuổi từ 18- 34 tuổi (chiếm tỷ lệ 46,8%). Các đối tượng có trình độ học vấn cao nhất là Tiểu học/THCS (49,8%), tiếp theo lần lượt là mù chữ (26,5%), THPT/Trung cấp/Cao đẳng (23,7%), Tiểu học

(0,3%). Nghề nghiệp chủ yếu là làm rẫy chiếm

tỷ lệ cao nhất (48,4%), tiếp theo lần lượt là buôn

bán (32,7%), làm thuê mướn (10,5%), các nghề

khác (8,4%). Về tôn giáo, các đối tượng tham

gia nghiên cứu chủ yếu là không theo tôn giáo

chiếm tỷ lệ 85,7%, theo tôn giáo chỉ có 14,9%.

(6)

Taùc giaû:

4. Boä Y teá

Bảng 3. Tiếp cận cơ sở y tế và thông tin truyền thông về biện pháp tránh thai (n=370)

Đặc điểm Tần số (n) Tỷ lệ (%)

Tiếp cận cơ sở y tế Khoảng cách từ nhà đến nơi

cung cấp các BPTT

≤ 5km 255 68,9

> 5km 115 31,1

Thuận tiện của việc đi lại Có 351 94,9

Không 19 5,1

Khoảng cách đến cơ sở y tế gần nhất

≤ 5km 216 58,4

> 5km 154 41,6

Thông tin truyền thông

Nguồn thông tin CTV dân số, Ti vi, đài, loa phát thanh 322 87,0 Báo, tạp chí, Pano, áp phích 48 13,0 Nguồn cung cấp thông tin

hiệu quả nhất

CTV dân số, Ti vi, loa phát thanh 165 45,1 Báo, tạp chí, tờ rơi, hội thảo 203 54,9 Cần cung cấp thêm thông

tin

Có 330 89,2

Không 40 10,8

Có 68,9% phụ nữ có khoảng cách từ nhà đến nơi cung cấp các BPTT. Tỷ lệ phụ nữ thuận tiện đi đến nơi cung cấp các BPTT là 94,9%. Có 96,1%

phụ nữ Khmer sống cách cơ sở y tế dưới 5 km.

Nguồn thông tin về BPTT phụ nữ Khmer nhận

được là từ CTV dân số /Ti vi/đài/Loa phát thanh cao nhất (87%), còn lại là Báo/tạp chí/

Pano/áp phích (13%). Trong các nguồn thông tin mà ĐTNC nhận được hiệu quả nhất là từ Báo/tạp chí/tờ rơi/hội thảo 54,9%.

Bảng 4. Thông tin về số con và tiền sử nạo hút thai của phụ nữ Khmer

Đặc điểm Tần số (n) Tỷ lệ (%)

Số con hiện có Từ 2 con trở xuống 281 75,9

3 con trở lên 89 24,1

Giới tính của con Có cả con trai và con gái 217 58,6

Chỉ có con trai 90 24,3

Chỉ có con gái 63 17

Tiền sử nạo hút thai Đã từng nạo/ hút thai 15 4,1

Chưa bao giờ 355 95,9

Quy mô gia đình mong muốn Từ 2 con trở xuống 280 75,5

Từ 3 con trở lên 90 24,3

Người quyết định sử dụng biện pháp tránh thai

Cả hai vợ chồng 165 44,6

Người vợ 165 44,6

Người chồng 40 10,8

(7)

3. Keát quaû

Noäi dung

n % n % n % n % p

theâm 5 3,6 17 12,1 11 8,5 33 8,1

2 1 2 2

1

p P

N x

Z

_D px

§ ·

H

¨ ¸

© ¹

Có 75,9% phụ nữ hiện có từ 2 con trở xuống, tỷ lệ phụ nữ sinh con một bề (chỉ có con trai hoặc chỉ có con gái) là 58,6%. Đa số phụ nữ tham gia nghiên cứu chưa từng nạo/hút thai (95,5%).

Khoảng ¾ phụ nữ tham gia nghiên cứu mong

muốn quy mô gia đình có từ 2 con trở xuống.

Có 44,6% người quyết định sử dụng BPTT là cả 2 vợ chồng; tỷ lệ vợ quyết định cũng là 44,6% còn lại là chồng quyết định 10,8%.

Thực trạng sử dụng biện pháp tránh thai của phụ nữ Khmer từ 18-49 tuổi đã có chồng tại thị xã Bình Minh

Bảng 5. Thực trạng sử dụng biện pháp tránh thai của phụ nữ Khmer

Đặc điểm Tần số (n) Tỷ lệ (%)

Đang sử dụng BPTT Có 230 62,2

Không 140 37,8

Sử dụng BPTT (n=230)

Hiện đại 211 91,7

Truyền thống 19 8,3

Các BPTT đang sử dụng (n=230)

Viên thuốc uống tránh thai 158 68,7

Thuốc tiêm tránh thai 1 0,4

Thuốc cấy tránh thai 16 7

Dụng cụ tử cung 6 2,6

Triệt sản nam/nữ 2 0,9

Bao cao su 44 19,1

Các BPTT truyền thống ĐTNC đang sử dụng Tần số (n) Tỷ lệ (%) Đang sử dụng BPTT

truyền thống

Xuất tinh ngoài âm đạo 3 1,3

Xuất tinh ngoài âm đạo kết hợp bao

cao su 16 7

Tỷ lệ phụ nữ Khmer đang sử dụng BPTT là 62,2%. Trong đó, sử dụng BPTT hiện đại là 91,7%, truyền thống là 8,3% (có đối tượng phối hợp cả hiện đại và truyền thống); tỷ lệ phụ nữ sử dụng viên uống tránh thai chiếm tỷ lệ

cao nhất (68,7%), tiếp theo lần lượt là bao cao

su (19,1%), thuốc cấy (7%), dụng cụ tử cung

(2,6%), xuất tinh ngoài âm đạo (1,3%) và thấp

nhất là triệt sản (0,9%).

(8)

Taùc giaû:

4. Boä Y teá

Một số yếu tố liên quan đến sử dụng biện pháp tránh thai

Bảng 6. Một số yếu tố liên quan đến sử dụng biện pháp tránh thai của phụ nữ Khmer

Đặc điểm Sử dụng BPTT OR

(CI95%)

Có Không

Tuổi

n (%) n (%)

18 - 34 tuổi 113 (55,1) 92 (44,9) 0,5

(0,33 - 0,82) 35 - 49 tuổi 117 (70,9) 48 (29,1)

Trình độ học vấn THCS 10 (11,8) 75 (88,2) 0,03

(0,01 - 0,08)

THCS 220 (77,2) 65 (22,8)

Nghề nghiệp

Làm rẫy, làm thuê

mướn 158 (58,5) 112 (41,5) 0,5

(0,33 - 0,90)

Nghề khác 72 (72,0) 28 (28)

Tôn giáo Không có tôn giáo 187 (68,8) 85 (31,2) 2,8 (1,75 - 4,52) Theo tôn giáo 43 (43,9) 55 (56,1)

Số con hiện có

Từ 2 con trở xuống 167 (59,2) 115 (40,8) 0,5 (0,34 - 0,97) Từ 3 con trở lên 63 (71,6) 25 (28,4)

Giới tính của con Cả trai và gái 130 (59,9) 87 (40,1) 0,7 (0,51 - 1,21) Có con một bề 100 (65,4) 53 (34,6)

Tuổi của chồng 18 - 34 tuổi 118(68,2) 55(31,8) 1,6

(1,06 - 2,49) 35 - 49 tuổi 112(56,9) 85(31,8)

Tôn giáo của chồng Không 223(70,3) 94(29,7) 15,5

(6,79 - 35,78) Theo tôn giáo 7(13,2) 46(86,8)

Quy mô gia đình mong muốn

Từ 2 con trở xuống 218 (77,9) 62 (22,1) 22,8 (11,69 - 44,66) Từ 3 con trở lên 12 (13,3) 78 (86,7)

Khoảng cách từ nhà đến CSYT

≤ 5km 152(59,6) 103(40,4) 0,7

(0,44 - 1,11)

> 5km 78(67,8) 37(32,2)

Có mối liên quan giữa nhóm tuổi, trình độ học vấn, nghề nghiệp, tôn giáo, số con hiện có của phụ nữ Khmer tuổi sinh đẻ với việc sử dụng BPTT (p<0,05). Nhóm phụ nữ tuổi 35-49 có tỷ lệ sử dụng BPTT cao hơn nhóm dưới 35 tuổi.

Phụ nữ có trình độ học vấn cao hơn thì tỷ lệ dùng BPTT cũng cao hơn, nhóm phụ nữ làm rẫy hoặc làm thuê/mướn, theo tôn giáo có tỷ lệ

dùng BPTT ít hơn nhóm khác. Những phụ nữ có từ 2 con trở xuống sử dụng BPTT chỉ bằng 50% so với người có 3 con trở lên.

Tỷ lệ phụ nữ dùng BPTT trong nhóm có chồng

18-34 tuổi cao hơn nhóm từ 35-49 tuổi. Nhóm

phụ nữ có chồng theo tôn giáo thì khả năng

dùng BPTT thấp hơn 15,5% so với nhóm phụ

nữ không theo tôn giáo.

(9)

3. Keát quaû

Noäi dung

n % n % n % n % p

theâm 5 3,6 17 12,1 11 8,5 33 8,1

2 1 2 2

1

p P

N x

Z

_D px

§ ·

H

¨ ¸

© ¹

4. BÀN LUẬN

Thực trạng sử dụng biện pháp tránh thai ở phụ nữ Khmer

Qua kết quả nghiên cứu đã tiến hành trên 370 đối tượng là người dân tộc Khmer tại thị xã Bình Minh cho thấy nhóm tuổi phụ nữ từ 18-34 tuổi chiếm tỷ lệ 55,7% cao hơn nhóm tuổi 35- 49 tuổi chiếm tỷ lệ 44,3%.

Tỷ lệ phụ nữ người dân tộc Khmer có chồng trong nghiên cứu này sử dụng BPTT chỉ có 62,2%. Tỷ lệ này thấp hơn so với nghiên cứu của Nguyễn Thanh Dinh nghiên cứu thực trạng sử dụng BPTT hiện đại của phụ nữ 15-49 tuổi có chồng là người dân tộc Khmer tại xã Mỹ Long, huyện Cao Lãnh, tỉnh Đồng Tháp năm 2018 là 66%

⁸

. Loại BPTT mà ĐTNC sử dụng nhiều nhất là viên uống tránh thai chiếm 68,7%.

Trong đó, BPTT hiện đại là 91,7%, BPTT truyền thống của chị em phụ nữ trong nghiên cứu này là 4,8%. Sở dĩ có sự khác biệt này là do chị em phụ nữ thường được tiếp cận với các BPTT hiện đại qua báo, tạp chí, tờ rơi, hội thảo và các cuộc truyền thông-giáo dục sức khỏe.

Tỷ lệ sử dụng viên uống tránh thai trong nghiên cứu này cao hơn so với nghiên cứu của Nguyễn Thị Kim Liên tỉnh Khánh Hòa năm 2018 thực hiện trên 240 đối tượng phụ nữ 18-49 tuổi có chồng là 39,6%

⁷

, và cao hơn một số dân tộc khác như: Tày (20,6%), Bana (19,1%), Gia rai (14,9%)… trong một nghiên cứu của UNFPA và Bộ Y tế năm 2017 về những rào cản trong tiếp cận dịch vụ KHHGĐ của đồng bào dân tộc thiểu số

¹²

, CPR này cao có thể là do thuận tiện không phải thực hiện thủ thuật, không phải đến cơ sở y tế mà có cộng tác viên dân số đến tận nhà để cấp phát. Loại BPTT này có tỷ lệ

thất bại tương đối cao và khả năng quên uống thuốc cũng rất lớn. Vì vậy, mặc dù tỷ lệ sử dụng BPTT của phụ nữ Khmer nơi đây cao nhưng lại có tỷ lệ sinh con thứ 3 cũng khá cao, nên cũng cần có nghiên cứu thêm về thất bại trong sử dụng BPTT và tăng cường công tác truyền thông để giảm số con mong muốn cũng như xử trí nếu quên không dùng thuốc.

Một số yếu tố liên quan đến sử dụng biện pháp tránh thai của phụ nữ Khmer

Về các yếu tố liên quan đến việc sử dụng các BPTT của chị em phụ nữ người dân tộc Khmer trong nghiên cứu này như: Các yếu tố về nhân khẩu học như tuổi trên 35 tuổi, trình độ học vấn, nghề nghiệp, tôn giáo, phụ nữ có cả con trai và con gái, quy mô gia đình mong muốn có từ 2 con trở xuống…thì có xu hướng sử dụng BPTT nhiều hơn và sự khác biệt này có ý nghĩa về mặt thống kê (p<0,05). Kết quả này cao hơn so với nghiên cứu của Nguyễn Thị Kim Liên trên người dân tộc Raglai tại huyện Khánh Vĩnh, tỉnh Khánh Hòa năm 2018 (39,6%)

⁷

và cũng tương tự với nghiên cứu của Đỗ Anh Thư 2008

¹¹

.

Hạn chế của nghiên cứu

Trong quá trình thu thập thông tin có khai thác thông tin của cá nhân và có một số câu hỏi nhạy cảm riêng tư, chính vì vậy, đối tượng còn e ngại khi trả lời câu hỏi. Bên cạnh đó trong quá trình thu thập thông tin của người dân tộc Khmer còn gặp trở ngại về ngôn ngữ trong việc trả lời các câu hỏi nên phải nhờ sự hỗ trợ của điều tra viên hỗ trợ cho đối tượng trong khi trả lời các câu hỏi phỏng vấn.