Góc sơ sinh tại trạm y tế xã

Chương 4

thể được đặt ngay tại phòng đẻ. Đơn nguyên sơ sinh có thể đặt tại khoa nhi hoặc khoa sản. Mỗi góc sơ sinh tại trạm y tế xã và đơn nguyên sơ sinh tại bệnh viện huyện cần có những cơ số trang thiết bị, thuốc và nhân lực theo qui định của Bộ Y tế. Kết quả nghiên cứu của chúng tôi cho thấy tỷ lệ trạm y tế xã được nghiên cứu có góc sơ sinh ở từng huyện dao động từ 7,7% đến 70,7%. Tại huyện Thọ Xuân, tỷ lệ trạm y tế xã có góc sơ sinh cao nhất với 70,7% và thấp nhất là ở huyện Quan Sơn 7,7%. Kết quả nghiên cứu cũng chỉ ra trong số 100 góc sơ sinh tại trạm y tế xã được nghiên cứu, không có một góc sơ sinh nào đủ tất cả các trang thiết bị theo quy định của Bộ Y tế. Trong đó thiếu nhất những dụng cụ cho cấp cứu sơ sinh quan trọng nhất là bàn làm rốn và hồi sức sơ sinh (65/100), hệ thống thở oxygen (65/100), bộ hồi sức sơ sinh (63/100), đèn sưởi ấm (54/100).

Gần như chưa có các nghiên cứu về góc sơ sinh, trang thiết bị, thuốc thiết yếu để cung cấp dịch vụ CSSS ở Việt Nam. Lý do là các nhà nghiên cứu vẫn chưa tập trung về vấn đề này, hơn nữa quyết định thành lập đơn nguyên sơ sinh và góc sơ sinh vẫn còn mới nhiều địa phương vẫn chưa triển khai. Một nghiên cứu gần đây nhất được tiến hành tại tỉnh Đắk Lắk năm 2013-2016 tại 2 huyện Buôn Đôn và Cư Kuin của tỉnh Đăk Lắk cho thấy tất cả các trạm y tế xã đều không có góc sơ sinh, kém hơn nhiều so với kết quả nghiên cứu của chúng tôi [49]. Lý do của việc ít xây dựng các góc sơ sinh ở TYT xã, nghiên cứu trên cho thấy (1) tỷ lệ đẻ tại TYT xã rất thấp (khoảng

<2%); (2) không có đủ điều kiện để trang bị cho góc sơ sinh và (3) thiếu kiểm tra giám sát của y tế cấp trên về thực hiện chủ trương này [49]. Cũng theo nghiên cứu này, tất cả các hoạt động CSSS ngay sau sinh được tiến hành tại ngay phòng đẻ và sau đó thì được thực hiện tại phòng sau đẻ. Kết quả nghiên cứu trên chỉ ra rằng chỉ có những dụng cụ y tế đơn giản như găng tay, bồn rửa, bàn chải, xà phòng và nhiệt kế là đầy đủ còn những dụng cụ cần thiết

cho cấp cứu chăm sóc sơ sinh như máy hút đờm rãi và ống hút, bơm kim truyền dịch đều không có đầy đủ. Nghiên cứu cũng đề cập đến một vấn đề rất cần quan tâm, đó là tỷ lệ sinh ở trạm y tế xã của 2 huyện trên rất thấp, do vậy cũng cần cân nhắc việc đầu tư về trang thiết bị cho CSSS tại trạm y tế xã do hầu hết các ca đẻ đều xảy ra ở bệnh viện huyện/tỉnh [49].

Một nghiên cứu khác ở các tỉnh Đồng bằng Sông Cửu Long cũng cho thấy tỷ lệ sinh ở trạm y tế xã rất thấp do đường xá và phương tiện giao thông thuận lợi. Nghiên cứu cũng khuyến cáo là chỉ trang bị đủ cơ số cho CSSS cho tuyến xã để sử dụng trong các trường hợp cấp cứu trẻ sơ sinh khi đẻ rơi hoặc đẻ tại trạm. Cần tập trung trang thiết bị, thuốc và nhân lực cho CSSS tại tuyến bệnh viện huyện [12].

Một cuộc kiểm kê gần đây trên phạm vi toàn quốc của Bộ Y tế năm 2013 cho thấy mới chỉ có khoảng 1/3 trạm y tế xã trong cả nước có góc chăm sóc sơ sinh. Có sự khác biệt rất lớn về phân bố góc sơ sinh ở TYT xã giữa các vùng miến trong cả nước. Tỷ lệ trạm y tế xã có góc CSSS chủ yếu tập trung ở vùng một số tỉnh đồng bằng và các thành phố [14]. Sự thiếu hụt về góc sơ sinh đạt tiêu chuẩn chính là những khó khăn cho việc cung cấp dịch vụ chăm sóc ngay sau sinh tại trạm y tế xã. Kết quả nghiên cứu này cần được Sở Y tế tỉnh Thanh Hoá đẩy mạnh việc thành lập góc sơ sinh cho TYT xã do một số lý do sau đây: (1) tỷ lệ sinh ở TYT xã tại các huyện miền núi của tỉnh Thanh Hoá vẫn còn cao, nhu cầu CSSS tại trạm y tế vẫn còn cao;

(2) Các trạm y tế xã của các huyện miền núi ở vùng sâu vùng xa, đường xá, phương tiện vận chuyến trẻ sơ sinh lên tuyến trên rất khó khăn.

Các kết quả nghiên cứu của chúng tôi cũng phù hợp với kết quả nghiên cứu gần đây tại 7 tỉnh khó khăn và tại 2 tỉnh Yên Bái và Cà Mau, điều tra của Bộ Y tế về trang thiết bị y tế cho CSSS. Các nghiên cứu này đều chỉ ra rằng rất ít trạm y tế xã có đủ bộ dụng cụ cho CSSS (1,3%), nhưng hầu hết các bộ

dụng cụ đều không đầy đủ về cơ số, tỷ lệ TYT có ít nhất một bộ dụng cụ đủ cho mỗi loại cũng thấp (dưới 50%) và không một cơ sở y tế nào có đủ số bộ đủ theo Hướng dẫn Quốc gia [13], [14]. Trang thiết bị cho chăm sóc sơ sinh của hai bệnh viện huyện Trạm Tấu, Lục Yên (tỉnh Yên Bái) và hai bệnh viện huyện U Minh và Thới Bình (tỉnh Cà Mau) vẫn còn thiếu nhiều so với tiêu chuẩn của Bộ Y tế ban hành năm 2009 [13].

Ở một số quốc gia đang phát triển, tình trạng thiếu các đơn nguyên sơ sinh cũng như địa điểm cho CSSS tại các phòng khám nhà hộ sinh, trạm y tế cũng khá phổ biến như ở các nước Nam Á và châu Phi. Kết quả nghiên cứu cho thấy ở một số quốc gia như Ấn Độ, Bangladesh và Tanzania cơ sở hạ tầng cho CSSS ở các tuyến này còn thấp hơn ở Vệt Nam [50],[51],[52]. Mặc dù các quốc gia này đã có rất nhiều cố gắng trong việc cung cấp dịch vụ CSSS nhưng khó khăn của họ một phần nào cũng giống Việt Nam, đó là hạn chế về nguồn lực. WHO đã có những khuyến cáo và cảnh báo cho các quốc gia có nguồn lực hạn chế cần có những biện pháp để nâng cao công tác chăm sóc sơ sinh nhằm mục tiêu cuối cùng là giảm tỷ suất tử vong sơ sinh [53], [54], [55].

4.1.2. Kiến thức và thực hành về chăm sóc sơ sinh của CBYT tuyến xã