Các nhân tố ảnh hưởng đến công tác kiểm tra, giám sát hải quan

Xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật hải quan theo hướng hiện đại, đồng bộ, tuân thủ chủ trương về cải cách thủ tục hành chính và các chuẩn mực, cam kết quốc tế; xây dựng hệ thống pháp luật hải quan hiện đại bao gồm đầy đủ các quy định về: thủ tục hải quan, chế độ quản lý hải quan và các cơ chế tạo thuận lợi cho hoạt động thương mại, các quy định về quản lý thuế, kiểm soát biên giới, chế tài, xử lý vi phạm pháp luật và giải quyết khiếu nại, quy định quyền hạn của cơ quan hải quan tương xứng với trách nhiệm thực thi pháp luật hải quan, pháp luật thuế và pháp luật khác có liên quan.

Hệ thống pháp luật là nền tảng cho hoạt động quản lý nhà nước về hải quan, do đó hệ thống pháp luật đơn giản, đồng bộ, phù hợp với tình hình kinh tế xã hội sẽ là cơ sở pháp lý vững chắc giúp người dân và cộng đồng doanh nghiệp thực hiện đúng nghĩa vụ của mình.

Trường Đại học Kinh tế Huế

Nếu hệ thống pháp luật quá phức tạp, những quy định không rõ ràng, các thủ tục hành chính trong lĩnh vực hải quan rườm rà sẽ khó khăn cho người dân, cộng đồng doanh nghiệp và cả cán bộ, công chức hải quan cho việc năm bắt, triển khai thực hiện. Bên cạnh đó, tính ổn định của hệ thống pháp luật về hải quan cũng tác động rất lớn đến việc chấp hành pháp luật của cơ quan hải quan lẫn cộng đồng doanh nghiệp. Hệ thống văn bản liên tục thay đổi để phù hợp với tình hình kinh tế xã hội, với các chính sách điều hành vĩ mô của nhà nước làm cho các văn bản quy phạm pháp luật nhiều, chồng chéo, phức tạp làm cho quá trình triển khai thực hiện khó khăn hơn. Điều này ảnh hưởng rất lớn đến mặt chủ quan và khách quan của việctuân thủ pháp luật của doanh nghiệp.

Cơ chế quản lý hiện nay là tự khai tự chịu trách nhiệm; theo đó, người khai hải quan căn cứ các quy định của pháp luật và thực tế hoạt động của mình mà tự kê khai đúng, đầy đủ theo các quy định của pháp luật hiện hành. Cơ quan hải quan không can thiệp trực tiếp đến quá trình khai báo của người khai hải quan trừ khi cơ quan hải quan phát hiện sai sót hoặc nắm thông tin có dấu hiệu vi phạm của người khai hải quan.

Cơ quan hải quan có trách nhiệm tuyên truyền, hướng dẫn, hỗtrợ người khai hải quan trong quá trình thực hiện nghĩa vụ của mình, đồng thời giám sát chặt chẽ việc tuân thủ pháp luật của người khai hải quan. Thông qua công tác kiểm tra, giám sát hải quan nhằm phát hiện, xử lý kịp thời những hành vi vi phạm pháp luậtvề hải quan của người khai hải quan, tạo thông thoáng cho hoạt động XNK và môi trường bìnhđẵng của mọi doanh nghiệp.

1.1.5.2. Năng lực, trìnhđộ chuyên môn của cán bộ, công chức hải quan Muốn quản lý hải quan tốt thì cán bộ, công chức hải quan phải có trình độ chuyên môn, có năng lực, có trách nhiệm và đạo đức nghề nghiệp, vì vậy muốn thực hiện thủ tục hải quan trong đó đặc biệt về kiểm tra, giám sát hải quan đạt hiệu quả cao, đúng mục tiêu đề ra thì vấn đề then chốt nhất là phải nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ. Để thực hiện mục tiêu đề ra đòi hỏi Ngành Hải quan phải xây dựng bộ máy tinh gọn, đẩy mạnh cải cách hiện đại hóa hải quan theo hướng áp dụng tiến

Trường Đại học Kinh tế Huế

bộ khoa học kỹ thuật vào quy trình nghiệp vụ hải quan, đơn giản hóa thủ tục, rút ngắn thời gian thông quan hàng hóa. Từng bước tự động hóa thông qua sử dụng các trang thiết bị máy móc, ứng dụng công nghệ thông tin vào tất cả các khâu nghiệp vụ. Từ quản lý theo hình thức truyền thống chuyển dần và hoàn toàn sang hình thức điện tử,... Nguồn lực Ngành Hải quan nói chung và Chi cục Hải quan cửa khẩu Lao Bảo nói riêng hiện vẫn đáp ứng với yêu cầu nhiệm vụ được giao.

Tuy nhiên, nhân lực hải quan xét về nhiều mặt vẫn còn nhiều hạn chế như:

trình độ tin học, ngoại ngữ còn hạn chế, chuyên ngành đào tạo đúng với chuyên môn còn ít, phẩm chất đạo đức, tác phong làm việc của một số cán bộ vẫn chưa cao,... Những hạn chế này ảnh hưởng không nhỏ đến nhiệm vụ của Ngành Hải quan, do đó cần phải nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ công chức. Hơn nữa, các hành vi vi phạm pháp luật về hải quan như trốn thuế, buôn lậu, gian lận thương mại được thực hiện ngày một tinh vi, chính vì vậy yêu cầu cấp thiết là phải thường xuyên tổ chức đào tạo nâng cao nghiệp vụ chuyên cho cán bộ công chức làm công tác kiểm tra, giám sát hải quan.

1.1.5.3. Trìnhđộ dân trí và ý thức tuân thủ pháp luật về hải quan của người khai Ngày nay, trong xu thế hội nhập kinh tế thế giới, bùng nổ về công nghệ thông tin, kinh tế thế giới tăng trưởng mạnh mẽ dựa trên kinh tế tri thức và công nghệ cao, trình độ dân trí của người dân ngày càng được nâng cao. Khi người dân và cộng đồng doanh nghiệp thực sự hiểu sâu về pháp luật hải quan, có ý thức chấp hành pháp luật hải quan trong hoạt động xuất khẩu, nhập khẩu, quá cảnh hàng hoá thì hiệu quả của công tác quản lý nhànước về hải quan cao.

Ngược lại, nếu người dân và cộng đồng doanh nghiệp không có thái độ không đồng tình, lên án đối với các hành vi buôn lậu, gián lận thương mại, trốn thuế, thậm chí thờ ơ, đồng tình sẽ dẫn đến tình trạng cố tình sai phạm pháp luật một cách phổ biến làm cho nhà nước bị thất thu thuế, sự cạnh tranh của các doanh nghiệp không công bằng, tình trạng môi trường, an sinh xã hội bị ảnh hưởng, công tác quản lý hải quan kém hiệu quả.

Trường Đại học Kinh tế Huế

Trình độ dân trí cao, sự hiểu biết pháp luật hải quan càng cao thì khả năng buôn lậu, gian lận thương mại, trốn thuế,... của người khai hải quan cũng ngày càng tinh vi và phức tạp hơn.

1.1.5.4. Hoạt độngthông tin tuyên truyền, hỗ trợ cho người dân và cộng đồng doanh nghiệp

Một trong những tiêu thức để đánh giá một hệ thống quản lý nhà nước về hải quan tốt là tính hiệu quả của hệ tống với biểu hiện rõ nét nhất là tính tự giác tuân thủ, tự nguyện cao trong việc chấp hành tốt nghĩa vụ hải quan của người dân và cộng đồng doanh nghiệp cũng như chấp hành các quy định của Nhà nước ban hành đối với hoạt động thương mại quốc tế. Để đạt được điều này, ngoài việc xử lý nghiêm các hành vi vi phạm pháp luật về hải quan còn có sự tuyên truyền phổ biến pháp luật, hỗ trợ, hướng dẫn của cơ quan hải quan.

Các chế độ chính sách về pháp lện, luật và văn bản hướng dẫn về công tác thủ tục hải quan, kiểm tra, giám sát hải quan, chống buôn lậu, gian lận thương mại, ...

chỉ có thể thực thi đầy đủ, thống nhất khi công tác phổ biến, giáo dục pháp luật được triển khai sâu rộng trong người dân và cộng đồng doanh nghiệp. Mọi cá nhân, tổ chức cần phải nhận thức đầy đủ các quy định, các công việc phải làm và mức độ sẽ bị xử lý đối với từng hành vi nếu vi phạm, nếu không chấp hành nghiêm các quy định mà cố tình gian lận làm ảnh hưởng đến lợi ích quốc gia,ảnh hưởng đến cạnh tranh lành mạnh giữa các doanh nghiệp.

Tăng cường công tác giáo dục, phổ biến pháp luật về hải quan còn có ý nghĩa nâng cao tính tự giác, ý thức về nghĩa vụ công dân đối với nhà nước và sự kiểm tra, giám sát của xã hội đối với việcthực thi chính sách, pháp luật nhà nước về hải quan, đảm bảo công khai, công bằng xã hội.

1.1.5.5. Cơ sở vật chất vàứng dụng công nghệ thông tin

Haieenj nay, Nước ta đang trong quá trình hội nhập quốc tế sâu, các hiệp định thương mại song phương, đa phương đã ký kết và việc gia nhập các tổ chức kinh tế thế giới làm cho lượng giao thương hàng hoá tăng lên nhanh chóng. Bên cạnh ngày càng tinh giảm bộ máy tổ chức làm cho áp lực công việc của ngành hải quan trong

Trường Đại học Kinh tế Huế

đó việc kiểm tra, giám sát hải quan đối với hàng hoá xuất khẩu, nhập khẩu, quá cảnh ngày àng lớn, đòi hỏi cần đầu tư trang thiết bị hiện đại để phục vụ trong quá trình thông quan hàng hoá.

Việc ứng dụng công nghệ thông tin là phương thức tốt nhất, hiệu quả nhất trong việc đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính rút ngắn thời gian thông quan.

Đặc điểm của công tác kiểm tra, giám sát hải quan là phải kiểm tra, giám sát trực tiếp từng lô hàng xuất khẩu, nhập khẩu, quá cảnh, số lượng tờ khai lớn, công tác quản lý rất phức tạp. Do vậy, nếu chỉ thực hiện thủ công thì cần rất nhiều nhân lực, chi phí cao. Nếu được trang bị trang thiết bị hiện đại như máy soi container, máy kiểm tra độ sâu, máy đọc mã vạch, máy tính, các hệ thống CNTT thì quá trình kiểm tra, giám sát hải quan sẻ được tự động hoá cao giúp thông quan hàng hoá nhanh chóng, thuận lợi cho hoạt động XNK mà vẫn quản lý chặt chẽ và hiệu quả.

1.1.5.6. Sự hợp tác của các lực lượng tham gia quá trình kiểm tra, giám sát Công tác quản lý nhà nước về hải quan muốn thực hiện hiệu quả thì cần phải có sự phối hợp rất nhiều lực lượng cùng tham gia cả trong và ngoài ngành như: Biên phòng, Công an, Quản lý thị trường, Khoa học công nghệ, nông - lâm nghiệp, kiểm dịch, ... chính vì vậy công tác phối kết hợp giữa cơ quan hải quan với các ngành liên quan là hết sức quan trọng. Nếu công tác phối hợp chặt chẽ, đúng chức năng và quyền hạn thì làm giảm thời gian thông quan, phát hiện và xử lý kịp thời các hành vi vi phạm pháp luật về hải quan. Cơ chế quản lý nhà nước về hải quan hiện nay cũng đòi hỏi sự hợp tác, cung cấp thông tin doanh nghiệp của các ngân hàng.