Bài 10: Hoá trị I. Cách xác định hoá trị một nguyên tố
- Hóa trị của nguyên tố (hay nhóm nguyên tử) là con số biểu thị khả năng liên kết của nguyên tử (hay nhóm nguyên tử).
- Quy ước: hóa trị của H là I, hóa trị của O là II.
→ Hóa trị của một nguyên tố hay nhóm nguyên tử sẽ được xác định theo hóa trị của H và O.
- Ví dụ: Từ công thức hóa học của axit sunfuric H2SO4, ta có: nhóm (SO4) có hóa trị II vì liên kết với 2 H.
II. Quy tắc hóa trị 1. Quy tắc hoá trị
- Gọi công thức hóa học của hợp chất có hai nguyên tố bất kì là . - Trong đó:
+ x, y là chỉ số
+ a, b là hóa trị của nguyên tố A, B Theo quy tắc hóa trị: x . a = y . b
Tức là: Trong công thức hóa học, tích của chỉ số và hóa trị của nguyên tố này bằng tích của chỉ số và hóa trị của nguyên tố kia.
- Lưu ý:
+ Quy tắc này đúng cả khi A hoặc B (thường là B) là một nhóm nguyên tử.
+ Quy tắc được vận dụng chủ yếu cho hợp chất vô cơ.
Ví dụ: Từ công thức hóa học của hợp chất , ta có: 1 . III = 3 . I 2. Vận dụng quy tắc hóa trị
a. Tính hóa trị của một nguyên tố
Ví dụ: Tính hóa trị của Cu trong Cu(OH)2, biết nhóm OH hóa trị I ? Hướng dẫn:
Gọi hóa trị của Cu là a, theo quy tắc hóa trị: a . 1 = I . 2, suy ra a = II b. Lập công thức hóa học theo hóa trị
Cách làm:
+ Bước 1: Lập công thức chung dạng
+ Bước 2: Áp dụng quy tắc hóa trị, lập tỉ lệ .
+ Bước 3: Lấy x = b hay b’ và y = a hay a’ (nếu a’, b’ là những số nguyên đơn giản hơn so với a và b).
Ví dụ 1: Lập công thức hóa học của hợp chất tạo bởi sắt hóa trị III và oxi?
Hướng dẫn:
Gọi công thức dạng chung: FexOy
Theo quy tắc hóa trị: x . III = y . II
Chuyển thành tỉ lệ: đây là phân số tối giản Vì vậy, lấy x = 2 ; y = 3
Công thức hóa học của hợp chất: Fe2O3
Ví dụ 2: Lập công thức hóa học của hợp chất tạo bởi đồng hóa trị II và nhóm (SO4) hóa trị II.
Hướng dẫn:
Gọi công thức chung dạng: Cux(SO4)y
Theo quy tắc hóa trị: x . II = y . II Chuyển thành tỉ lệ:
→ Công thức hóa học của hợp chất là CuSO4.
