Bài 41: Vấn đề sử dụng hợp lí và cải tạo tự nhiên ở Đồng bằng sông Cửu Long Câu hỏi trang 185 sgk Địa Lí 12: Kể tên 13 tỉnh, thành phố (tương đương cấp tỉnh) ở đồng bằng sông Cửu Long.
Trả lời:
13 tỉnh, thành phố (tương đương cấp tỉnh) ở Đồng bằng sông Cửu Long:
TP. Cần Thơ, Bến Tre, Trà Vinh, Sóc Trăng, Bạc Liêu, Cà Mau, Kiên Giang, Long Xuyên, Vĩnh Long, Trà Vinh, Đồng Tháp, Tiền Giang, Hậu Giang.
Hình 41.1. Bản đồ hành chính vùng Đồng bằng sông Cửu Long.
Câu hỏi trang 186 sgk Địa Lí 12: Tài nguyên đất ở đồng bằng sông Cửu Long có thuận lợi và khó khăn như thế nào đối với việc phát triển nông nghiệp.
Trả lời:
- Thuận lợi:
+ Có diện tích đất phù sa lớn.
+ Đất phù sa ngọt có diện tích 1,2 triệu ha (chiếm 30% diện tích đồng bằng), rất màu mỡ, phân bố thành dải dọc sông Tiền, sông Hậu, thuận lợi cho sản xuất nông nghiệp.
- Khó khăn:
+ Phần lớn diện tích đồng bằng là đất phèn, đất mặn: Đất phèn: 1,6 tr ha = 41%
diện tích; Đất mặn: 75 vạn ha = 19% diện tích vùng khó khăn cho cải tạo và phát triển sản xuất nông nghiệp
+ Một vài loại đất thiếu dinh dưỡng, đặc biệt là các nguyên tố vi lượng hoặc đất quá chặt, khó thoát nước.
Hình 41.2. Các loại đất chính cảu vùng Đồng bắng sông Cửu Long
Câu hỏi trang 187 sgk Địa Lí 12: Tại sao đồng bằng sông Cửu Long là vựa lúa lớn nhất cả nước?
Trả lời:
Đồng bằng sông cửu Long là vựa lúa lớn nhất cả nước là do có nhiều điều kiện thuận lợi để phát triển:
Hình 41.3. Tình hình sản xuất lúa của cả nước.
- Điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên:
+ Là đồng bằng châu thổ lớn nhất nước ta, rộng khoảng 4 triệu ha.
+ Phần lớn diện tích đồng bằng là đất phù sa được bồi đắp phù sa hằng năm, rất màu mỡ, nhất là dải đất phù sa ngọt dọc sông Tiền và sông Hậu,diện tích đất phù sa ngọt là 1,2 triệu ha, rất thích hợp để cây lúa phát triển.
+ Khí hậu cận xích đạo: ổn định với nhiệt độ trung bình năm 25- 27°C; lượng mưa hằng năm lớn (1.300 - 2.000mm), thích hợp với cây lúa nước, năng xuất cao, khả năng tăng vụ lớn lại ít thiên tai.
+ Mạng lưới sông ngòi, kênh rạch chằng chịt, tạo điều kiện thuận lợi cho việc cung cấp nước cho sản xuất lúa.
- Điều kiện kinh tế - xã hội:
+ Dân số đông, nên có lao động dồi dào; người dân cần cù, có kinh nghiệm sản xuất lúa, thích ứng nhanh với sản xuất hàng hoá.
+ Hệ thống thuỷ lợi khá hoàn chỉnh; giao thông vận tải đường bộ, đường sông thuận lợi.
+ Mạng lưới cơ sở chế biến và dịch vụ sản xuất lúa rộng khắp.
+ Thị trường tiêu thụ rộng lớn.
Câu hỏi trang 188 sgk Địa Lí 12: Dựa vào hình 41.3 SGK, hãy so sánh cơ cấu sử dụng đất giữa Đồng bằng sông Cửu Long với Đồng bằng sông Hồng.
Hình 42.4. Cơ cấu sử dụng đất của hai đồng bằng lớn nhất nước ta, năm 2005(%).
Trả lời:
- Giống nhau:Trong cơ cấu sử dụng đất cảu hai vùng đều:
+ Đất sản xuất nông nghiệp chiếm tỉ trọng lớn nhất đều trên 50%.
+ Các loại đất kác chiếm tỉ trọng nhỏ.
+ Khả năng mở rộng diện tích đất nông nghiệp khá hạn chế.
- Khác nhau:
+Đất sản xuất nông nghiệp : ĐBSCL chiếm tỉ trọng lớn hơn 63,4 %, ĐBSH là 51,2%.
+ Đất lâm nghiệp : ở ĐBSCL chiếm tỉ trọng lớn thứ 3 (8,8 %), ở ĐBSH chiếm tỉ trọng lớn thứ 4 (8,3 %).
- Đất chuyên dùng : ở ĐBSCL chiếm tỉ trọng lớn thứ 4 (5,4 %), ở ĐBSH diện tích đất này chiếm tỉ trọng khá lớn, đứng thứ 2 với 15,5 %.
- Đất ở : ĐBSCL chiếm 2,7 % còn ở ĐBSH chiếm 7,8 %.
- Đất chưa sử dụng : ở cả 2 vùng đều chiếm tỉ trọng nhỏ nhất, ĐBSCL là 1,3 % còn ĐBSH là 3,5%.
- Đất khác : ở ĐBSCL chiếm diện tích khá lớn, có tỉ trọng lớn thứ 2 chiếm 18,4 %, còn ở ĐBSH là 13,7 %.
Câu 1 trang 189 sgk Địa Lí 12: Tại sao phải đặt vấn đề sử dụng hợp lí và cải tạo tự nhiên ở đồng bằng sông Cửu Long?
Trả lời:
Phải đặt vấn đề sử dụng hợp lí và cải tạo tự nhiên ở đồng bằng sông Cửu Long vì:
- Đồng bằng Sông Cửu Long có vị trí quan trọng đối với chiến lược phát triển kinh tế của nước ta, là vùng chuyên canh lương thực, thực phẩm hàng đầu của cả nước.
- Đất đai là tài nguyên quan trọng của đồng bằng, tuy nhiên khoảng 60% diện tích là đất phèn, đất mặn. Để đưa vào sử dụng các loại đất này cần đặt vấn đề cải tạo.
- Khí hậu thời tiết tuy ổn định hơn miền bắc, song lại có mùa khô kéo dài thiếu nước ngọt nghiêm trọng, mùa lũ gây ngập lụt trên diện rộng.
- Những năm gần đây vùng chịu ảnh hưởng mạnh mẽ của biến đổi khí hậu toàn cầu.
Hình 41.5. Xâm nhập mặn và hạn hán diễn ra gay gắt ở Đồng bằng sông Cửu Long.
- Việc đưa ra các biện pháp cải tạo tự nhiên trên góp phần sử dụng hợp lí nguồn tài nguyên của vùng.
- Một số vấn đề về sử dụng tài nguyên của vùng:
+ Việc phá rừng ngập mặn để đất nuôi thủy sản (tôm, cá,...) đã làm môi trường vùng ven biển bị suy thoái. Rừng là nhân tố quan trọng nhất đảm bảo cân bằng sinh thái, rừng cần được bảo vệ và phát triển trong mọi dự án khai thác.
+ Nước ngọt là vấn đề quan trọng hàng đầu của vùng. Diện tích đất phèn đất mặn lớn, nên giải quyết vấn đề nước ngọt để thau chua rửa mặn vào mùa khô là rất cần thiết.
⟹ Sử dụng hợp lí và cải tạo tự nhiên để khắc phục những hạn chế vốn có của đồng bằng.
Câu 2 trang 189 sgk Địa Lí 12: Phân tích các thế mạnh và hạn chế về mặt tự nhiên và ảnh hưởng của nó đối với việc phát triển kinh tế - xã hội ở Đồng bằng sông Cửu Long.
Trả lời:
a) Thế mạnh:
- Là đồng bằng châu thổ lớn nhất nước ta, rộng khoảng 4 triệu ha.
-Đất:
+Phần lớn diện tích đồng bằng là đất phù sa được bồi đắp phù sa hằng năm, rất màu mỡ, nhất là dải đất phù sa ngọt dọc sông Tiền và sông Hậu, phù sa ngọt có diện tích 1,2 triệu ha, rất thích hợp để cây lúa phát triển.
+ Diện tích đất phèn, đất mạnh lớn có thể cải tạo để phát triển nông nghiệp, nuôi trồng thủy sản.
- Khí hậu cận xích đạo: ổn định với nhiệt độ trung bình năm 25- 27°C; lượng mưa hằng năm lớn (1.300 - 2.000mm), thích hợp với cây lúa nước, năng xuất cao, khả năng tăng vụ lớn lại ít thiên tai
- Sông ngòi chằng chịt=> phát triển giao thông đường thủy, thủy sản, có vai trò thủy lợi.
- Sinh vật phong phú.
+ Động vật: nhiều bãi cá, tôm; cá nước lợ…
+ Thực vật: rừng tràm; rừng ngập mặn có diện tích lớn nhất cả nước là môi trường lí tưởng cho nuôi trồng thủy sản.
=> Phát triển công nghiệp chế biến nông – lâm – thủy sản; phát triển du lịch.
- Khoáng sản chủ yếu là đá vôi, than bùn b, Hạn chế
+ Có mùa khô kéo dài từ tháng 12 đến tháng 4 năm sau ⟹ nước mặn xâm nhập vào đất liền, làm tăng độ chua và độ mặn trong đất.
+ Phần lớn diện tích là đất mặn và đất phèn, cùng với sự thiếu nước vào mùa khô đã làm cho việc sử dụng và cải tạo đất gặp nhiều khó khăn.
+ Tài nguyên khoáng sản hạn chế cản chở cho phát triển kinh tế của vùng.
Hình 41.6. Lược đồ Tự nhiên vùng Đồng bằng sông Cửu Long.
Câu 3 trang 189 sgk Địa Lí 12: Để sử dụng hợp lí và cải tạo tự nhiên ở Đồng bằng sông Cửu Long, cần phải giải quyết những vấn đề chủ yếu nào? Tại sao?
Trả lời:
Để sử dụng hợp lí và cải tạo tự nhiên ở ĐBSCL cần phải giải quyết những vấn đề sau :
- Vấn đề sử dụng đất: đất là tài nguyên quan trọng hàng đầu của ĐBSCL nhưng diện tích đất phù sa ngọt chỉ chiếm 30%, còn lại là đất phèn và đất mặn, cùng với sự thiếu nước trong mùa khô, nước mặn xâm nhập vào đất liền đã làm tăng độ chua và độ mặn trong đất
⟹ sử dụng và cải tạo đất phù hợp.
- Vấn đề nước ngọt: ĐBSCL có mùa khô kéo dài từ tháng 12 đến tháng 4 năm sau.
Vì thế, nước mặn xâm nhập vào đất liền làm thiếu nước ngọt trong mùa khô.
- Hạn chế tác hại của lũ trong mùa mưa. Lũ lớn gây ngập lụt trên diện tích rộng với thời gian kéo dài có tác động tiêu cực đối với các hoạt động kinh tế - xã hội.
- Vấn đề trồng rừng: rừng là nhân tố quan trọng nhất để đảm bảo cân bằng sinh thái, vì thế rừng cần được bảo vệ và phát triển, đặc biệt là rừng ngập mặn.
- Việc sử dụng và cải tạo tự nhiên ở ĐBSCL không tách khỏi hoạt động kinh tế của con người. Điều đó đòi hỏi phải chuyển đổi cơ cấu kinh tế, đẩy mạnh trồng cây công nghiệp, ăn quả có giá trị cao, kết hợp với nuôi trồng thủy sản và phát triển công nghiệp chế biến.
Hình 41.7. Đa dạng hóa trong sản xuất nông nghiệp ở Đồng bằng sông Cửu Long.
