Tập trung vào nông nghiệp và thương nghiệp I. SỰ PHÁT TRIỂN KINH TẾ

CHỦ ĐỀ: ĐẠI VIỆT DƯỚI THỜI NHÀ TRẦN (tt)

PHẦN III. TÌNH HÌNH KINH TẾ, VĂN HÓA THỜI TRẦN

Tập trung vào nông nghiệp và thương nghiệp I. SỰ PHÁT TRIỂN KINH TẾ

II. SỰ PHÁT TRIỂN VĂN HOÁ

Tập trung vào giáo dục và sự ra đời của Quốc sử viện, Đại Việt sử kí toàn thư

1. Nông nghiệp

- Khuyến khích sản xuất, mở rộng diện tích:

+ Đẩy mạnh khai hoang + Củng cố đê điều

=> Tích cực, phù hợp. Nông nghiệp được phục hồi, phát triển nhanh chóng

I. SỰ PHÁT TRIỂN KINH TẾ

Nhà Trần làm gì

để khôi phục lại nền nông

nghiệp?

Tranh vẽ: Cảnh đắp đê thời Trần

Thái ấp thời Trần

Loại ruộng

đất

Sở hữu Cách sử dụng Quyền lợi và nghĩa vụ

Đất công làng xã

Đất tư hữu

Của nhà

nước

- Của vương hầu, quý tộc - Của địa chủ

- Chia cho dân cày cấy

- Ban cấp cho vương hầu, quý tộc, quan lại…

(điền trang)

Giao cho tá điền canh tác

- Phải đóng thuế, lao dịch cho nhà nước.

- Hưởng một đời, có quyền thu thuế của dân, đóng thuế cho nhà nước

Thu địa tô của tá điền không phải nộp thuế cho

triều đình.

Bình gốm thời Lý Thạp gốm hoa nâu

thế kỉ XIII-XIV(Thời Trần)

Gạch đất nung chạm khắc nổi thế kỉ XIII-XIV(Thời Trần)

2. Thủ công nghiệp (SGK/ 69)

Lâu thuyền Súng thần cơ

Đầu rồng bằng gốm Thạp gốm

Gạch đất nung chạm khắc nổi

Nghề đúc đồng

3. Thương nghiệp

- Buôn bán tấp nập. Chợ mọc lên nhiều - Xuất hiện các thương nhân

- Thăng Long là trung tâm kinh tế sầm uất.

- Ngoại thương được đẩy mạnh (cảng Vân Đồn)

=> Rất phát triển

?/ Tình hình thương nghiệp

như thế nào?

Hình ảnh hoạt động chợ xưa kia

Thuyền nước ngoài đến Đại Việt buôn bán

Cảng Vân Đồn (Quảng Ninh)

Thăng Long Vân Đồn

Tình hình kinh tế có

Tình hình kinh tế có đ đ iểm nào giống và khác thời iểm nào giống và khác thời Lý - Trần?

Lý - Trần?

Kinh tế

Thời Lý Thời Trần

Giống - Nông nghiệp: Khai hoang, đắp đê phòng lụt, đào vét kênh mương. Cấm giết hại trâu bò.

-Thủ công nghiệp: Phát triển các nghề thủ công cổ truyền.

-Thương nghiệp: Lập thêm chợ. Buôn bán với nước ngoài.

Khác - Cày ruộng tịch điền -Thủ công nghiệp:

Vua dạy cung nữ dệt gấm vóc.

- Cho Vương hầu, quý tộc lập điền trang.

- Thủ công nghiệp: Lập thành các làng nghề, phường nghề với trình độ chuyên môn hóa cao, kỹ thuật điêu luyện, tinh xảo hơn.

Giai cấp thống trị

Vua

Vương hầu, quý tộc Địa chủ

Giai cấp bị trị

Nông dân,thợ thủ công Thương nhân

Nông nô Nô tì

=> Xã hội phân hoá sâu sắc

4/ Tình hình xã hội sau chiến tranh (SGK/70)

Sơ đồ xã hội thời Trần

Giai cấp - Tầng lớp Đời sống

Thống trị

Vua

Vương hầu - Quý tộc

Địa chủ

Bị trị

Nông dân

Thợ thủ công - thương nhân, nông dân

Nông nô - Nô tì

Có nhiều ruộng đất, nhiều đặc quyền, đặc lợi, nắm giữ các chức vụ quan trọng

Có nhiều ruộng đất, thu tô của tá điền

- Cày ruộng công, nộp thuế, lao dịch cho nhà nước .

- Tá điền ngày càng đông. Cày ruộng nộp tô cho địa chủ.

=> Nghèo khổ - Ngày càng đông

- Nộp thuế và làm nghĩa vụ với nhà nước.

Lệ thuộc và bị bóc lột nặng nề.

PHẦN III. TÌNH HÌNH KINH TẾ, VĂN HÓA THỜI TRẦN

I. SỰ PHÁT TRIỂN KINH TẾ 1. Nông nghiệp

- Khuyến khích sản xuất, mở rộng diện tích:

+ Đẩy mạnh khai hoang + Củng cố đê điều

=> Tích cực, phù hợp. Nông nghiệp được phục hồi, phát triển nhanh chóng

2. Thủ công nghiệp (SGK/ 69) 3. Thương nghiệp

- Buôn bán tấp nập. Chợ mọc lên nhiều - Xuất hiện các thương nhân

- Thăng Long là trung tâm kinh tế sầm uất.

- Ngoại thương được đẩy mạnh (cảng Vân Đồn) => Rất phát triển

4/ Tình hình xã hội sau chiến tranh (SGK/70)

1. Đời sống văn hóa

Kể tên một vài tín ngưỡng trong

nhân dân?

II. SỰ PHÁT TRIỂN VĂN HOÁ II. SỰ PHÁT TRIỂN VĂN HOÁ

- Tín ngưỡng cổ truyền được duy trì và

phát triển hơn như + Thờ tổ tiên.

+ Thờ anh hùng.

Thờ cúng tổ tiên

Đền thờ các vua Trần Thờ tổ tiên

Bàn thờ Khổng Tử ở Văn miếu Trần Hưng Đạo

1. Đời sống văn hóa

II. SỰ PHÁT TRIỂN VĂN HOÁ II. SỰ PHÁT TRIỂN VĂN HOÁ

- Tín ngưỡng cổ truyền được duy trì và

phát triển hơn như:

+ Thờ tổ tiên.

+ Thờ anh hùng.

Đạo phật thời Trần so với thời Lý như thế

nào?

- Đạo phật vẫn phát triển.

CHÙA YÊN TỬ (Quảng Ninh) CHÙA SẮC TỨ (Tiền Giang)

• Để ghi nhớ công ơn của vị vua Phật Việt Nam, Uỷ ban nhân dân tỉnh Quảng Ninh đã quyết định cho Tỉnh hội Phật giáo Quảng Ninh dựng tượng đồng Phật hoàng Trần Nhân Tông.

Theo thiết kế, thân tượng cao 9,9 mét, nặng 100 tấn với kinh phí gần 80 tỉ đồng. Ngày 16/12/2009 (1/11 âm lịch) khởi công công trình này nhân Đại lễ kỷ niệm lần thứ 701 năm Đức vua - Phật hoàng Trần Nhân Tông nhập Niết bàn (3/11/1308). Tượng được dựng tại khu vực tượng đá An Kỳ Sinh lên chùa Đồng, khu di tích Yên Tử.

Phối cảnh tổng thể khu vực đặt tượng đồng Phật hoàng Trần

Nhân Tông

Khởi công xây dựng ngày 16/12/2009. Thân tượng cao 9,9 mét, nặng 100 tấn. Tượng được dựng tại khu di tích Yên Tử - Quảng Ninh.

1. Đời sống văn hóa

II. SỰ PHÁT TRIỂN VĂN HOÁ II. SỰ PHÁT TRIỂN VĂN HOÁ

- Tín ngưỡng cổ truyền được duy trì và

phát triển hơn như:

+ Thờ tổ tiên.

+ Thờ anh hùng.

- Đạo phật vẫn phát triển

Sinh hoạt văn hóa dưới thời Trần thể

hiện như thế

nào?

- Các hình thức sinh hoạt văn hóa dân gian đa dạng phong phú, phổ biến và

phát triển

- Nho giáo ngày càng phát triển.

Múa rối Đua thuyền

Nhảy múa Đấu vật

Ca hát

Nhận xét về các hoạt động sinh

hoạt văn hóa dưới thời Trần?

=> Các hoạt động sinh hoạt văn hóa dưới thời

Trần đa dạng, phong phú, phổ biến và phát

triển

.

2. Văn học

- Văn học rất phát triển như chữ Hán và chữ Nôm

- Nội dung: Phong phú, đậm đà bản sắc dân tộc, chứa đựng sâu sắc lòng yêu nước, tự hào dân tộc.

- Một số tác phẩm: + Hịch tướng sĩ (Trần Quốc Tuấn)

+ Phú Sông Bạch Đằng (Trương Hán Siêu) ...

Chữ Hán Chữ Nôm

…Nay các ngươi ngồi nhìn chủ nhục mà không biết lo;

thân chịu quốc sỉ mà không biết thẹn. Làm tướng triều đình đứng hầu quân man mà không biết tức; nghe nhạc thái thường đãi yến sứ ngụy mà không biết căm. Có kẻ lấy việc chọi gà làm vui; có kẻ lấy việc cờ bạc làm thích. (...).

Nếu bất chợt có giặc Mông Thát tràn sang thì cựa gà

trống không đủ đâm thủng áo giáp của giặc; mẹo cờ bạc không đủ thi hành mưu lược nhà binh. Vườn ruộng

nhiều không chuộc nổi tấm thân ngàn vàng; vợ con bận không ích gì cho việc quân quốc. Tiền của dẫu lắm không mua được đầu giặc; chó săn tuy hay không đuổi được

quân thù. Chén rượu ngọt ngon không làm giặc say chết;

giọng hát réo rắt không làm giặc điếc tai. Lúc bấy giờ chúa tôi nhà ta đều bị bắt, đau xót biết chừng nào!

(Trích Hịch tướng sĩ - Trần Quốc Tuấn )

Trần Quang Khải là em cùng mẹ Trần Thánh Tông, ông là người học rộng tài giỏi, biết nhiều thứ tiếng. Năm Thiệu Long thứ nhất (1258) đời Thánh Tông, ông được phong tước Chiêu Minh Đại Vương, nắm chức Thái sư.

(6 – 6 – 1288), sau khi đánh đuổi quân Thoát Hoan, giải phóng kinh thành Thăng Long, ông đưa hai vua Trần về lại kinh, theo phò giá và làm bài thơ “Phò giá về kinh”:

Chương Dương cướp giáo giặc, Hàm Tử bắt quân thù.

Thái bình yên gắng sức,

Non nước ấy ngàn thu.

…Đến chơi sông chừ ủ mặt, Nhớ người xưa chừ lệ chan.

Rồi vừa đi vừa ca rằng:

“Sông Đằng một dải dài ghê,

Sóng hồng cuồn cuộn tuôn về bể Đông.

Những phường bất nghĩa tiêu vong, Khách cũng nối tiếp mà ca rằng:

“Anh minh hai vị thánh quân,

Sông đây rửa sạch mấy lần giáp binh.

Giặc tan muôn thuở thanh bình,

Bởi đâu đất hiểm cốt mình đức cao.”

(Trích Phú sông Bạch Đằng – Trương Hán Siêu)

nguyên nhân thành công của dân tộc trong sự nghiệp đánh giặc giữ nước.

1. Đời sống văn hóa

II. SỰ PHÁT TRIỂN VĂN HOÁ II. SỰ PHÁT TRIỂN VĂN HOÁ

- Tín ngưỡng cổ truyền được duy trì và phát triển hơn như:

+ Thờ tổ tiên.

+ Thờ anh hùng.

- Đạo phật vẫn phát triển

- Các hình thức sinh hoạt văn hóa dân gian đa dạng phong phú, phổ biến và phát triển

- Nho giáo ngày càng phát triển.

2. Văn học

- Văn học rất phát triển như chữ Hán và chữ Nôm

- Nội dung: Phong phú, đậm đà bản sắc dân tộc, chứa đựng sâu sắc lòng yêu nước, tự hào dân tộc.

- Một số tác phẩm: + Hịch tướng sĩ (Trần Quốc Tuấn),

+ Phú Sông Bạch Đằng (Trương Hán Siêu) ...

3. Giáo dục và khoa học kĩ thuật

* Giáo dục:

Trình bày vài nét về tình hình giáo

dục thời Trần?

Em có nhận xét gì về tình hình

đó?

- Quốc tử giám được mở rộng

- Các kì thi được tổ chức ngày càng nhiều.

VĂN MIẾU QUỐC TỬ GIÁM

- “…Năm 1246, nhà Trần định lệ thi thái học sinh (tiến sĩ) 7 năm một lần thi.

- Năm 1247, quy định chọn Tam khôi (Trạng nguyên, Bảng nhãn, Thám hoa) trong kì thi Đình.

- “ Phép thi thời Trần 7 năm một khoa, đặt ra tam khôi, điều lệ mỗi ngày một nghiêm ngặt, ân điển mỗi ngày một long trọng, công danh do đó mà ra, nhân tài đầy rẫy, so với thời Lý thì thịnh hơn nhiều”.

(Khoa mục chí- trong Lịch triều Hiến chương loại chí)

Chu Văn An (1292-1370) tên thật là Chu An hiệu là Tiều Ân.

Là một thầy giáo, thầy thuốc, đại quan nhà Trần.

Được phong tước Văn Trịnh Công. Ông dâng sớ lên vua đòi chém 7 tên nịnh thần nhưng Dụ Tông không nghe.

Ông đã xin “treo mũ” từ quan.

Quốc sử viện có nhiệm vụ gì

Do ai đứng đầu?

- Lập ra Quốc sử viện, năm 1272 bộ “ Đại Việt sử kí” của Lê Văn Hưu ra đời.

Trong cuộc kháng chiến lần hai, ba

chống quân Nguyên ai là người chỉ huy cuộc

kháng chiến? Ông có tác phẩm

nổi tiếng nào?

Hãy nêu những thành

tựu về y học, thiên văn học,

khoa học kĩ thuật?

Nhận xét gì về tình hình giáo dục, khoa học kĩ

thuật thời Trần?

* Giáo dục và khoa học kĩ thuật

- Quân sự: Binh thư yếu lược (Trần Hưng Đạo)

- Khoa học: Có nhiều tiến bô, chế tạo được súng thần công và đóng được thuyền lớn (Hồ Nguyên Trừng).

=> Phát triển mạnh trên nhiều lĩnh vực và có nhiều đóng góp cho nền văn hóa dân tộc. Tạo bước phát triển cao cho nền văn minh Đại Việt.

-Y học: Tuệ Tĩnh (nghiên cứu thuốc nam)

Tuệ Tĩnh - ông tổ của ngành thuốc Nam

Tuệ Tĩnh là danh y Việt Nam đã mở đường cho sự nghiên cứu thuốc nam, xây dựng nền móng cho Y học dân tộc của nước nhà. Ông đã tổng hợp và

để lại những bài thuốc kinh nghiệm quý báu cho khá nhiều bệnh tật.

Ðó là một tài liệu có giá trị lớn cho sự thừa kế và phát huy vốn có y dược của nhân dân ta, có sự cống hiến rất lớn của ông.

Súng thần công

4. Nghệ thuật kiến trúc và điêu khắc

- Kiến trúc có nhiều công trình có già trị như Tháp phổ Minh (Nam Đinh), thành Tây Đô (Thanh Hóa), Tháp Bình Sơn (Vĩnh Phúc)

- Kiến trúc độc đáo: hình tượng sư tử, hình rồng..

Cổng thành Tây Đô

Thời Trần có những công trình

kiến trúc nổi tiếng

nào?

4. Nghệ thuật kiến trúc và điêu khắc

Quan sát hình 37, 38 kết hợp kiến thức trong sách giáo khoa

?Thời Trần có những công trình kiến trúc nào? Giới thiệu những nét độc đáo của nghệ thuật kiến trúc và điêu khắc đó?

Tháp Phổ Minh

Nghệ thuật chạm khắc tinh

tế?

3. Giáo dục và khoa học kĩ thuật

* Giáo dục:

- Quốc tử giám được mở rộng

- Các kì thi được tổ chức ngày càng nhiều.

* Khoa học kĩ thuật:

Phát triển trên nhiều lĩnh vực

- Lập ra Quốc sử viện, năm 1272 bộ “ Đại Việt sử kí” của Lê Văn Hưu ra đời

- Quân sự: Binh thư yếu lược (Trần Hưng Đạo) - Y học: Tuệ Tĩnh (nghiên cứu thuốc nam)

- Khoa học: Có nhiều tiến bô, chế tạo được súng thần công và đóng được thuyền lớn (Hồ Nguyên Trừng).

4. Nghệ thuật kiến trúc và điêu khắc

- Kiến trúc có nhiều công trình có già trị như Tháp phổ Minh (Nam Đinh), thành Tây Đô (Thanh Hóa), Tháp Bình Sơn (Vĩnh Phúc)

- Kiến trúc độc đáo: hình tượng sư tử, hình rồng..

?/ Những di sản văn hóa, di tích lịch sử đó có ý nghĩa như thế nào cho dân tộc ta ?

+ Hiểu được bản sắc văn hóa của dân tộc ta

+ Giá trị kinh tế-văn hoá: Đem lại nguồn thu nhập cho đất nước, thông qua du lịch thiết lập mối quan hệ quốc tế trong thời đại hội nhập cùng phát triển.

+ Giúp ta hiểu rõ cội nguồn của dân tộc.

?/ Vậy chúng ta cần phải làm gì với những di sản đó?

- Bảo vệ tài sản văn hóa quý giá đó của dân tộc

- Phát huy, giữ gìn nền văn hoá Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc

- Đề cao trách nhiệm bảo tồn nền văn hóa dân tộc…

Câu 1. Tín ngưỡng cổ truyền phổ biến trong nhân dân:

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

A. Phật Giáo B. B. Nho giáo

C. Thiên chúa giáo

D. Thờ cúng tổ tiên và các anh hùng dân tộc Câu 2. Tác giả bộ Đại Việt sử kí:

A. Lê Quát

B. Ngô Sĩ Liên C. Lê Văn Hưu

D. D. Trần Quốc Tuấn