Trang 1 BÀI 26. SINH SẢN HỮU TÍNH Ở THỰC VẬT
Mục tiêu
❖ Kiến thức
+ Nêu được khái niệm, dấu hiệu chung, dấu hiệu bản chất của sinh sản hữu tính ở thực vật.
+ Nêu được các ưu thế của sinh sản hữu tính so với sinh sản vô tính đối với sự phát triển của thực vật.
+ Trinh bày được quá trình hình thành hạt phấn và túi phôi.
+ Phân biệt được tự thụ phấn và thụ phấn chéo.
+ Giải thích được quá trình thụ tinh kép ở thực vật hạt kín.
+ Trình bày được quá trình hình thành hạt và quả, sự biến đổi của quả.
❖ Kĩ năng
+ Đọc và xử lí thông tin trong sách giáo khoa để tìm hiểu sinh sản hữu tính ở thực vật, quá trình hình thành hạt phấn và túi phôi.
+ Lập bảng so sánh về tự thụ phấn và thụ phấn chéo.
+ Phân tích để giải thích quá trình thụ tinh kép ở thực vật hạt kín.
I. LÍ THUYẾT TRỌNG TÂM 1. Khái niệm sinh sản hữu tính
• Sinh sản hữu tính là kiểu sinh sản trong đó có sự hợp nhất của giao tử đực (n) với giao tử cái (n) để tạo hợp tử (2n) phát triển thành cơ thể mới.
• Đặc trưng của sinh sản hữu tính:
+ Có quá trình hình thành và hợp nhất của giao tử đực và giao tử cái. + Có sự tái tổ hợp của 2 bộ gen.
+ Luôn gắn liền với quá trình giảm phân để tạo giao tử.
• Ưu thế của sinh sản hữu tính so với sinh sản vô tính:
+ Tăng khả năng thích nghi của thế hệ sau đối với môi trường sống luôn biến đổi.
+ Tạo sự đa dạng di truyền cung cấp nguồn vật liệu phong phú cho chọn lọc tự nhiên và tiến hóa.
2. Sinh sản hữu tính ở thực vật có hoa 2.1. Cấu tạo hoa
Gồm cuống hoa, đế hoa, đài hoa, tràng hoa, nhị và nhụy.
Trang 2 - https://thi247.com/
Hình 1. Cấu tạo của hoa
2.2. Quá trình hình thành hạt phấn và túi phôi
• Sự hình thành hạt phấn:
• Hạt phấn gồm 2 tế bào:
+ 2 tế bào bé là tế bào sinh sản (tinh tử).
+ 2 tế bào lớn là tế bào ống phấn.
• Sự hình thành túi phôi:
Trang 3 - https://thi247.com/
Hình 2. Sự phát triển của hạt phấn và túi phôi
2.3. Quá trình thụ phấn và thụ tinh
• Thụ phấn là quá trình vận chuyển hạt phấn từ nhị đến núm nhụy (đầu nhụy). Trong giới Thực vật có hai hình thức thụ phấn là tự thụ phấn và thụ phấn chéo (được thực hiện nhờ gió, nước, động vật),...
• Thụ tinh là sự hợp nhất của nhân giao tử đực với nhân của giao tử cái (tế bào trứng) trong túi phôi để hình thành nên hợp tử (2n), khởi đầu của cá thể mới.
• Thụ tinh kép: tế bào ống phấn trong hạt phấn nảy mầm tạo ra ống phấn. Ống phấn sinh trưởng xuyên qua vòi nhụy, qua lỗ túi phôi vào túi phôi → giải phóng 2 giao tử, mỗi giao tử (n) hợp nhất với tế bào trứng tạo thành hợp tử (2n), một nhân còn lại (n) hợp nhất với nhân cực (2n) tạo nên tế bào tam bội (3n), phát triển thành nội nhũ cung cấp dinh dưỡng cho phôi.
Hình 3. Thụ tinh kép
Trang 4 - https://thi247.com/
2.4. Quá trình hình thành hạt, quả
• Noãn thụ tinh (chứa hợp tử và tế bào tam bội) phát triển thành hạt, hợp tử phôi, tế bào tam bội (3n) nội nhũ.
• Quả do bầu nhụy sinh trưởng phát triển thành có chức năng chứa và bảo vệ hạt.
• Quả không thụ tinh noãn (quả giả) gọi là quả đơn tính.
• Quá trình chín của quả xảy ra nhiều biến đổi về sinh lí, sinh hóa khiến quả trở nên mềm hơn, có màu sắc bắt mắt và vị ngọt thơm. Đây là những điều kiện thuận lợi cho quá trình phát tán của hạt.
• Quả nhiều loài cây cung cấp nguồn dinh dưỡng quý cần cho cơ thể con người (vitamin, khoáng chất, đường,...).
SƠ ĐỒ HỆ THỐNG HÓA
II. CÁC DẠNG BÀI TẬP Ví dụ mẫu
Ví dụ 1 (Câu 1 - SGK trang 166): Thụ phấn là gì, có mấy hình thức thụ phấn?
Hướng dẫn giải
• Thụ phấn là quá trình vận chuyển hạt phấn từ nhị đến núm nhụy (đầu nhụy).
Trang 5 - https://thi247.com/
• Có 2 hình thức thụ phấn:
+ Tự thụ phấn: hạt phấn của nhị hoa nảy mầm trên núm nhụy của chính hoa đó hoặc hạt phấn từ nhị của một hoa rơi trên núm nhụy của một hoa khác trên cùng một cây và nảy mầm.
+ Thụ phấn chéo: hạt phấn từ nhị của một hoa rơi và nảy mầm ở núm nhụy của một hoa trên những cây khác nhau cùng loài.
Ví dụ 2 (Câu 2 - SGK trang 166): Thụ tinh kép là gì?
Hướng dẫn giải
Thụ tinh kép: tế bào ống phấn trong hạt phấn nảy mầm tạo ra ống phấn, ống phấn sinh trưởng xuyên qua vòi nhụy, qua lỗ túi phôi vào túi phôi giải phóng 2 giao tử, mỗi giao tử (n) hợp nhất với tế bào trứng tạo thành hợp tử (2n), một nhân còn lại (n) hợp nhất với nhân cực (2n) tạo nên tế bào tam bội (3n), phát triển thành nội nhũ cung cấp dinh dưỡng cho phôi.
Ví dụ 3 (Câu 3 - SGK trang 166): Trình bày nguồn gốc của hạt và quả?
Hướng dẫn giải
• Hạt do noãn đã được thụ tinh phát triển thành. Hạt chứa phôi và có nội nhũ hoặc không có nội nhũ.
• Quả do bầu nhụy sinh trưởng dày lên chuyển hóa thành. Quả được hình thành không do thụ tinh noãn gọi là quả đơn tính.
Ví dụ 4 (Câu 5 - SGK trang 166): Nêu vai trò của quả đối với sự phát triển của thực vật và đời sống con người?
Hướng dẫn giải
• Đối với thực vật:
+ Quả chứa, bảo vệ và giúp phát tán hạt.
+ Quả chín mềm hơn, có màu sắc bắt mắt và vị ngọt thơm. Đây là những điều kiện thuận lợi cho quá trình phát tán của hạt.
• Đối với con người: quả nhiều loài cây cung cấp nguồn dinh dưỡng quý cần cho cơ thể con người (vitamin, khoáng chất, đường,...).
Ví dụ 5: Sinh sản hữu tính ở thực vật là A. quá trình tạo quả và hạt.
B. quá trình chuyển hạt phán lên đầu nhụy.
C. hình thức tạo cây mới do sự kết hợp của giao tử đực (n) và giao tử cái (n) tạo nên hợp tử (2n).
D. quá trình thụ tinh xảy ra ở đầu nhụy.
Hướng dẫn giải
Sinh sản hữu tính là kiểu sinh sản trong đó có sự hợp nhất của giao tử đực (n) với giao tử cái (n) để tạo hợp tử (2n) phát triển thành cơ thể mới.
Chọn C.
Ví dụ 6: Bộ phận nào sau đây sẽ biến đổi thành quả?
A. Nhụy của hoa.
Trang 6 - https://thi247.com/
B. Tất cả các bộ phận của hoa.
C. Phôi và phôi nhũ được hình thành sau khi thụ tinh.
D. Bầu của nhụy.
Hướng dẫn giải
Bầu nhụy của hoa sẽ biến đổi thành quả.
Chọn D.
Ví dụ 7: Quá trình hình thành hạt như thế nào sau đây?
A. Noãn đã thụ tinh chứa hợp tử và tế bào tam bội phát triển thành hạt.
B. Hợp tử phát triển thành quả, quả phân chia thành các hạt.
C. Hợp tử phát triển thành lá mầm và nội nhũ bao quanh tạo thành hạt.
D. Noãn đã thụ tinh phát triển thành quả còn tế bào tam bội phát triển thành hạt.
Hướng dẫn giải
Noãn thụ tinh (chứa hợp tử và tế bào tam bội) phát triển thành hạt, hợp tử phát triển thành phôi, tế bào tam bội (3n) phát triển thành nội nhũ.
Chọn A.
Bài tập tự luyện Câu 1: Sự thụ tinh là
A. quá trình hợp nhất của hai nhân tinh trùng với một tế bào trứng.
B. sự kết hợp của tế bào sinh dục đực với tế bào sinh dục cái tạo thành hợp tử.
C. hiện tượng hạt phấn chui vào tiếp xúc với noãn.
D. sự hợp nhất của nhân tinh trùng với một tế bào trứng.
Câu 2: Tự thụ phấn là
A. sự thụ phấn của hạt phấn của cây này với nhụy của cây khác cùng loài.
B. sự thụ phấn của hạt phấn với nhụy của cùng một hoa hay khác hoa cùng một cây.
C. sự thụ phấn của hạt phấn của cây này với cây khác loài.
D. sự kết hợp của tinh tử của cây này với trứng của cây khác.
Câu 3: Thụ phấn chéo là sự thụ phấn giữa hạt phấn A. của cây này với nhụy của cây khác loài.
B. với nhụy của cùng một hoa hay khác hoa của cùng một cây.
C. của cây này với nhụy của cây khác cùng loài.
D. và trứng của cùng hoa.
Câu 4: Nguyên nhân của sự biến đổi màu sắc và thành phần hóa học trong quả khi chín là A. do nồng độ auxin trong quả. B. do hàm lượng CO2.
C. do biến đổi nhiệt độ. D. do sự tổng hợp êtilen trong quả.
Câu 5: Đặc điểm giống nhau giữa quá trình hình thành hạt phấn và túi phôi là
Trang 7 - https://thi247.com/
A. đều trải qua quá trình giảm phân và nguyên phân với số lần giảm phân như nhau.
B. số lần giảm phân như nhau.
C. số lần nguyên phân của các đại bào tử sau giảm phân như nhau.
D. đều trải qua quá trình giảm phân và nguyên phân với số lần nguyên phân khác nhau.
ĐÁP ÁN
1-B 2-B 3-C 4-D 5-D
