Bài 37: Vấn đề khai thác thế mạnh ở Tây Nguyên
Câu hỏi trang 167 sgk Địa Lí 12: Đọc bản đồ Hành chính Việt Nam và bản đồ Địa lí tự nhiên Việt Nam, hãy phân tích ý nghĩa vị trí địa lí của Tây Nguyên.
Trả lời:
Hình 37.1. Lược đồ hành chính Tây Nguyên Ý nghĩa vị trí địa lí của vùng:
-Tây Nguyên gồm 5 tỉnh: Kon Tum, Gia Lai, Đắc Lăk, Đắc Nông, Lâm Đồng . - Phía Đông và Đôn Nam giáp duyên hải Nam Trung Bộ- đây là đường ra biển của vùng thông qua các cảng biển và các tuyến đường ngang; Phía Nam giáp Đông Nam Bộ - một vùng kinh tế năng động của cả nước ->Vì vậy Tây Nguyên dễ dàng tiếp nhận nguồn vật tư kĩ thuật, thiết bị, lương thực, thực phẩm, hàng tiêu dung từ các vùng khác chuyển đến. Ngược lại nguồn nguyên liệu của vùng cũng dễ dàng vận chuyển đến các vùng tiêu thụ trong nước.
- Phía tây giáp Hạ Lào và Đông Bắc Campuchia với các vị trí đặc biệt quan trọng về quốc phòng (nằm ở ngã ba Đông Dương) tạo điều kiện để mở rộng buôn bán thông qua các cửa khẩu.
- Tây Nguyên là vùng duy nhất của nước ta không giáp biển nên việc vận chuyển, xuất khẩu hàng hóa đường biển gặp nhiều khó khăn.
Câu hỏi trang 168 sgk Địa Lí 12: Đọc Atlát Địa lí Việt Nam, hãy xác định các vùng đất badan và đối chiếu với các vùng phân bố cây công nghiệp ở Tây Nguyên.
Trả lời:
Hình 37.2. Khai thác một số thế mạnh ở Tây Nguyên.
Các vùng đất badan cũng là nơi phân bố cây cồng nghiệp ở Tây Nguyên:
+ Plây Ku: Cà phê, cao su, hồ tiêu, điều, chè, bông, thuốc lá, đậu tương, lạc, mía.
+ Kom Tum: Cà phê.
+ Đăk Lăk: Cà phê, cao su, hồ tiêu, điều, bông, mía.
+ Mơ Nông: Cà phê, cao su, hồ tiêu, điều, lạc + Di Linh: cà phê.
+ Lâm Viên: cà phê, chè.
Câu 1 trang 173 sgk Địa Lí 12: Điều kiện tự nhiên và kinh tế - xã hội có thuận lợi và khó khăn gì đối với sự phát triển kinh tế ở Tây Nguyên?
Trả lời:
* Thuận lợi:
- Điều kiện tự nhiên:
+ Địa hình và đất: cao nguyên xếp tầng rộng lớn, bề mặt khá bằng phẳng, đất badan màu mỡ tạo điều kiện hình thành các vùng chuyên canh cây công nghiệp lớn của vùng.
+ Khí hậu cận xích đạo và phân hóa theo độ cao, có thể trồng các cây công nghiệp nhiệt đới (cà phê, cao su, hồ tiêu) và các cây có nguồn gốc cận nhiệt đới (chè,...).
Mùa khô thuận lợi cho phơi sấy các sản phẩm nông nghiệp.
+ Sông ngòi với nhiều sông lớn, có giá trị thủy điện lớn (sông Xêxan, Xrê Pôk, sông Đồng Nai); cung cấp nguồn nước cho sản xuất.
+ Rừng diện tích còn lớn và có giá trị lâm sản:Trong rừng còn nhiều rừng gỗ quý (cẩm lai, gụ mật, nghiên, trắc, sến), nhiều chim, thú quý (voi, bò tót, gấu...).
+ Khoáng sản có giá trị lớn nhất là bôxit với trữ lượng hàng tỉ tấn giúp phát triển công nghiệp.
Hình 37.3. Tự nhiên Tây Nguyên - Kinh tế - xã hội:
+ Dân cư có nhiều kinh nghiệm trong canh tác cây công nghiệp lâu năm.
+ Cơ sở hạ tầng đã và đang hoàn thiện hơn, đặc biệt là các tuyến giao thông Đông – Tây.
+ Nhà nước có nhiều chính sách quan tâm, hỗ trợ cho đồng bào dân tộc ít người;
chính sách phát triển công nghiệp khai khoáng và thủy điện.
+ Thị trường tiêu thụ lớn, cả ở trong và ngoài nước.
* Khó khăn:
- Mùa khô kéo dài, thiếu nước trầm trọng.
- Là nơi sinh sống của nhiều đồng bào dân tộc ít người, chất lượng nguồn lao động còn thấp thiếu lao động lành nghề, cán bộ khoa học kĩ thuật;
- Mức sống của nhân dân còn thấp, tỉ lệ chưa biết đọc biết viết còn cao;
- Cơ sở hạ tầng còn nhiều hạn chế: mạng lưới đường giao thông, các cơ sở dịch vụ y tế, giáo dục, dịch vụ kĩ thuật; c
- Công nghiệp trong vùng mới trong giai đoạn hình thành, vói các trung tâm công nghiệp nhỏ và điểm công nghiệp.
- Vấn đề an ninh quốc phòng cần được quan tâm.
Câu 2 trang 173 sgk Địa Lí 12: Hãy trình bày các điều kiện (tự nhiên,kinh tế - xã hội) đối với sự phát triển cây cà phê ở Tây Nguyên. Nêu các khu vực chuyên canh cà phê và các biện pháp để có thể phát triển ổn định cây cà phê ở vùng này.
Trả lời:
* Điều kiện (tự nhiên và kinh tế - xã hội) để phát triển cây cà phê ở Tây Nguyên:
- Điều kiện tự nhiên:
+ Đất badan có tầng phong hoá sâu, giàu chất dinh dưỡng, phân bố tập trung với những mặt bằng rộng thuận lợi cho việc thành lập các nông trường và vùng chuyên canh quy mô lớn.
+ Khí hậu có tính chất cận xích đạo với một mùa mưa và một mùa khô kéo dài (có khi 4 - 5 tháng). Mùa khô kéo dài tuy thiếu nước, nhưng lại là điều kiện thuận lợi để phơi sấy, bảo quản sản phẩm..
+ Khí hậu có sự phân hóa theo độ cao: trên các cao nguyên cao 400 - 500m, khí hậu khá nóng thuận lợi cho việc phát triển cây cà phê vối; các cao nguyên trên 1000m khí hậu mát mẻ thuận lợi để phát triển cây cà phê chè.
+ Nguồn nước trên mặt và nước ngầm phong phú, có giá trị lớn cho việc cung cấp nước tưới (đặc biệt trong mùa khô).
- Kinh tế - xã hội:
+ Lao động ít do dân cư thưa thớt, tuy nhiên nhờ chính sách di dân, hiện nay vùng đã giải quyết ổn vấn đề nguồn lao động. Người dân trong vùng có nhiều kinh nghiệm trong việc trồng cà phê.
+ Cơ sở vật chất kĩ thuật: Đã hình thành một số cơ sở chế biến và đổi mới công nghệ chế biến cà phê.
+ Chính sách của nhà nước: đầu tư phát triển kinh tế - xã hội vùng núi, khuyến khích phát triển cây công nghiệp nói chung.
+ Thị trường cà phê trong nước, đặc biệt là quốc tế rất lớn.
* Các vùng chuyên canh cây cà phê: Xếp theo thứ tự về diện tích và sản lượng cà phê nhân (năm 2005): Đăk Lăk, Lâm Đồng, Kon Tum, Đăk Nông, Gia Lai.
* Các giải pháp phát triển:
- Hoàn thiện quy hoạch vùng chuyên canh cây công nghiệp; mở rông diện tích cây công nghiệp có kế hoạch và có cơ sở khoa học gắn với phát triển thủy lợi và bảo vệ vốn rừng.
+ Đa dạng hóa cơ cấu cây công nghiệp để vừa hạn chế những rủi ro trong tiêu thụ sản phẩm vừa sử dụng hợp lí tài nguyên.
+ Đẩy mạnh khâu chế biến các sản phẩm cây công nghiệp và đẩy mạnh xuất khẩu.
Hình 37.4. Tây Nguyên có diện tích trồng cà phê lớn nhất cả nước
Câu 3 trang 173 sgk Địa Lí 12: Tại sao trong khai thác rừng Ở Tây Nguyên, cần hết sức chú trọng khai thác đi đôi với tu bổ và bảo vệ vốn rừng?
Trả lời:
Khai thác tài nguyên rừng ở Tây Nguyên, cần hết sức chú trọng khai thác đi đôi với tu bổ và báo vệ vốn rừng vì các lí do sau:
- Vai trò quan trọng của tài nguyên rừng ở Tây Nguyên:Tây Nguyên được coi là
“kho vàng xanh” của cả nước có giá trị lớn về nhiều mặt:
+ Có giá trị lớn về kinh tế: chiếm 52% sản lượng gỗ có thể khai thác được của cả nước.
+ Có giá trị lớn đối với môi trường - sinh thái:
Tây Nguyên là vùng thượng nguồn phía Tây của các con sông chảy về vùng duyên hải Nam Trung Bộ nước ta. Việc bảo vệ rừng khu vực đầu nguồn có ý nghĩa hết sức quan trọng trong việc điều tiết nguồn nước vào mùa mưa, hạn chế lũ lụt, sạt lở đất ảnh hưởng đến vùng cũng như các tỉnh duyên hải miền Trung ở phía Đông.
Là nơi sinh sống của nhiều loại chim thú voi, bò tót, gấu,….
+ Tây Nguyên có khí hậu phân hóa mùa khô sâu sắc và kéo dài, rừng góp phần điều hòa khí hậu, giữ nguồn nước ngầm, hạn chế thiếu nước vào mùa khô.
- Hiện trạng tài nguyên rừng của vùng đang bị suy giảm:
+ Sản lượng gỗ khai thác hằng năm không ngừng giảm, từ 600 - 700 nghìn m3 vào cuối thập kỉ 80, nay chỉ còn khoảng 200 - 300 nghìn m3/năm.
+ Nguyên nhân: cháy rừng; nạn phá rừng gia tăng.
+ Hậu quả: làm giảm sút nhanh lớp phủ rừng và giảm sút trữ lượng các loại gỗ quý, đe dọa môi trường sống của các loài chim, thú quý, làm hạ mực nước ngầm về mùa khô.
=> Trong khai thác tài nguyên rừng ở Tây Nguyên, cần hết sức chú trọng khai thác đi đôi với tu bổ và bảo vệ vốn rừng.
Hình 37.5. Hiện trạng rừng ở Tây Nguyên.
Câu 4 trang 173 sgk Địa Lí 12: Hãy chứng minh rằng thế mạnh về thuỷ điện của Tây Nguyên đang được phát huy và điều này sẽ là động lực cho sự phát triển kinh tế - xã hội của vùng.
Trả lời:
- Thế mạnh về thủy điện của Tây Nguyên đang được phát huy,tài nguyên nước của các hệ thống sông Xê Xan, Xrê Pôk, Đồng Nai... đang được sử dụng ngày càng có hiệu quả hơn:
+ Trước đây đã xây dựng các nhà máy thủy điện Đa Nhim trên sông Đa Nhim (thượng nguồn sông Đồng Nai), Đrây H linh trên sông Xrê Pôk.
+ Từ thập kỉ 90 của thế kỉ XX trở lại đây, hàng loạt công trình thủy điện lớn đã và đang được xây dựng:
Trên hệ thống sông Xê Xan: thủy điện Yaly (720MW), Xê Xan 3, Xê Xan 3A, Xê Xan 4 (ở hạ lưu của thủy điện Yaly) và Plây Krông (ở thượng lưu của Yaly) nâng tổng công suất trên sông Xê Xan lên 1500 MW.
Trên hệ thống sông Xrê Pôk: thủy điện Buôn Kuôp (280MW), Buôn Tua Srah (85MW), Xrê Pôk 3 (137MW), Xrê Pôk 4 (33MW), Đức Xuyên (58MW), Đrây H’ling (28MW).
Trên hệ thống sông Đồng Nai: thủy điện Đại Ninh (300MW), Đồng Nai 3 (180MW), Đồng Nai 4 (340MVV) đang được xây dựng.
- Việc xây dựng các công trình thủy điện ở Tây Nguyên có ý nghĩa rất lớn trong phát triển kinh tế-xã hội của vùng:
+ Các ngành công nghiệp của vùng sẽ có điều kiện thuận lợi hơn để phát triển (trên cơ sở nguồn điện rẻ, dồi dào), trong đó có việc khai thác và chế biến bột nhôm từ nguồn bôxit rất lớn của Tây Nguyên.
+ Cung cấp nguồn điện vô cùng quan trọng cho đời sống xã hội của vùng đồng bào dân tộc miền núi, nâng cao chất lượng đời sống nơi đây.
+ Các hồ thủy điện còn đem lại nguồn nước tưới quan trọng trong mùa khô và có thể khai thác cho mục đích du lịch, nuôi trồng thủy sản.
Hình 37.6. Bản đồ các công trình thủy điện trên sông Sê San.
