Bài 27: Vấn đề phát triển một số ngành công nghiệp trọng điểm
Câu hỏi trang 118 sgk Địa lí 12: Dựa vào bản đồ khoáng sản Việt Nam (hoặc Atlat Địa lí Việt Nam) và kiến thức đã học, hãy trình bày về tài nguyên than của nước ta (các loại, trữ lượng, phân bố).
Hình 27.1. Lược đồ phân bố khoáng sản Việt Nam Trả lời:
- Than antraxit (thanh đá): Trữ lượng hơn 3 tỉ tấn, cho nhiệt lượng 7000 – 8000 calo/kg, phân bố ở khu vực Quảng Ninh.
- Than nâu: Trữ lượng hàng chục tỉ tấn (tính đến độ sâu 300 – 1000 m), phân bố ở đồng bằng sông Hồng.
- Than bùn: tập trung ở đồng bằng sông Cửu Long (đặc biệt ở U Minh).
-Than mỡ ở Làng Cẩm (Thái Nguyên)
Câu hỏi trang 121 sgk Địa lí 12: Hãy phân tích những thế mạnh về tự nhiên đối với việc phát triển công nghiệp điện lực của nước ta.
Trả lời:
- Nguồn nguyên nhiên liệu cung cấp cho sản xuất nhiệt điện lớn và dồi dào:
+Than: than antraxit, tập trung ở khu vực Quảng Ninh với trữ lượng hơn 3 tỉ tấn, cho nhiệt lượng 7.000 - 8.000calo/kg. Ngoài ra có than bùn, than nâu.
+ Dầu khí: tập trung ở 8 bể trầm tích chứa dầu ngoài thềm lục địa với trữ lượng vài tỉ tấn dầu và hàng trăm tỉ m3 khí. Hai bể trầm tích có triển vọng nhất về trữ lượng và khả năng khai thác là bể Cửu Long và bể Nam Côn Sơn.
- Nguồn thuỷ năng: nước ta có hệ thống sông ngòi dày đặc, sông nhiều nước, lại chảy qua địa hình ¾ đồi núi nên có tiềm năng thủy điện lớn. Chủ yếu là các sông lớn ở Tây Bắc, Tây Nguyên. Tiềm năng ước tính đạt khoảng 3000 MW, sản lượng 260 – 270 tỉ kWh (chủ yếu trên hệ thống sông Hồng – 37% và sông Đồng Nai – 19%)
- Các nguồn năng lượng khác (sức gió, sức nước, năng lượng Mặt Trời,....) ở nước ta rất dồi dào, cho phép đa dạng hoá ngành điện lực.
Hình 27.2. Lược đồ phân bố các mỏ than, dầu khí đang khai thác và các nhà máy thủy điện - nhiệt điện lớn ở Việt Nam.
Câu hỏi trang 122 sgk Địa lí 12: Hãy giải thích vì sao công nghiệp chế biến lương thực, thực phẩm là ngành công nghiệp trọng điểm của nước ta hiện nay?
Trả lời:
Khái niện: Ngành công nghiệp trọng điểm: là ngành có thế mạnh lâu dài, đem lại hiệu quả kinh tế, xã hội và tác động mạnh mẽ đến sự phát triển các ngành kinh tế khác.
Công nghiệp chế biến lương thực, thực phẩm là ngành công nghiệp trọng điểm của nước ta hiện nay vì:
- Nước ta có nhiều thế mạnh để phát triển công nghiệp chế biến lương thực, thực phẩm.
+Nguồn nguyên liệu tại chỗ phong phú và đa dạng: Nguyên liệu từ ngành trồng trọt: cây lương thực (lúa), cây công nghiệp hằng năm (lạc, mía, đậu tương, thuốc lá), cây công nghiệp lâu năm (cà phê, cao su, điều, tiêu, chè…), rau - cây ăn quả;
từ ngành chăn nuôi: trâu, bò, lợn, gia cầm cung cấp thịt, trứng, sữa cho công nghiệp chế biến thực phầm, đồ hộp; từ ngành thủy sản (vùng biển rộng lớn, nguồn hải sản phong phú..).
+Nguồn lao động dồi dào, giá rẻ.
+Thị trường tiêu thụ trong và ngoài nước rộng lớn.
+ Cơ sở vật chất kĩ thuật hạ tầng.
- Công nghiệp chế biến lương thực thực phẩm đem lại hiệu quả kinh tế - xã hội cao:
+ Về mặt kinh tế: Không đòi hỏi vốn lớn, thời gian quay vòng vốn nhanh; Cung cấp nhiều mặt hàng xuất khẩu quan trọng (gạo, cà phê, cao su, hồ tiêu, điều, thủy hải sản) mang lại nguồn thu ngoại tệ lớn; thúc đẩy công nghiệp hóa hiện đẩy hóa đất nước,…
+Về mặt xã hội: góp phần giải quyết việc làm, nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân, thúc đẩy công nghiệp hóa nông thôn; thu hẹp khoảng cách giữa thành thị và nông thôn; giảm chênh lệch giàu nghèo trong xã hội…
- Ngành có tác động mạnh mẽ đến các ngành kinh tế khác:
+ Thúc đẩy ngành nông nghiệp phát triển mạnh mẽ hình thành vùng trọng điểm sản xuất lương thực-thực phẩm, các vùng chuyên canh cây công nghiệp, chăn nuôi gia súc, nuôi trồng thủy sản. Tăng chất lượng sản phẩm nông sản.
+ Đẩy mạnh sự phát triển các ngành công nghiệp sản xuất hàng tiêu dùng và các ngành khác.
+ Đẩy mạnh phát triển ngành thương mại nhất là xuất khẩu.
Hình 27.3 Một nhà máy chế biến thủy, hải sản.
Câu hỏi trang 124 sgk Địa lí 12: Dựa vào bảng 27 (SGK), hãy nêu các vùng phân bố chủ yếu của từng phân ngành và giải thích.
Hình 27.4. Bảng 27(SGK)
Trả lời:
-Ngành chế biến sản phẩm trồng trọt:
+ Xay xát: phân bố gắn với 2 vùng trọng điểm lương thực của cả nước là Đồng bằng sông Hồng và Đồng bằng sông Cửu Long.
+ Đường mía: Cơ sở sản xuất gắn với vùng nguyên liệu. Cây mía đòi hỏi nhiệt, ẩm rất cao và phân hoá theo mùa, thích hợp với đất phù sa mới ở đồng bằng, ở ven sông...), được trồng nhiều ở Đồng bằng sông Cửu Long, Đông Nam Bộ, Bắc Trung Bộ và Duyên hải Nam Trung Bộ. Đó cũng là nơi phân bố của ngành đường mía.
+ Chè: Trung du và miền núi Bắc Bộ, Tây Nguyên. Đây là hai vùng trồng chè lớn của cả nước.
+ Cà phê: Tây Nguyên. Cơ sở chế biến gắn với vùng trồng cà phê (Tây Nguyên là vùng chuyên canh cà phê lớn nhất cả nước)
+ Rượu, bia, nước ngọt: sản xuất chủ yếu hướng vào phục vụ nhu cầu tại chỗ, nên tập trung ở các đô thị lớn.
-Ngành chế biến sản phẩm chăn nuôi:
+ Sữa và sản phẩm từ sữa, thịt và sản phẩm từ thịt phân bố chủ yếu ở các đô thị lớn, các thành phố (Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh).
+ Nguyên nhân: Đây là những khu vực đông dân, đời sống cao nên nhu cầu sản phẩm từ thịt và sữa lớn.
- Chế biến sản phẩm thủy, hải sản:
+ Phân bố ở các tỉnh ven biển duyên hải Nam Trung Bộ và đồng bằng sông Cửu Long.
+ Nguyên nhân: đây là những vùng có ngành đánh bắt nuôi trồng thủy hải sản phát triển mạnh nhất cả nước.
Câu 1 trang 124 sgk Địa lí 12: Tại sao công nghiệp năng lượng là ngành công nghiệp trọng điểm của nước ta?
Trả lời:
Khái niện: Ngành công nghiệp trọng điểm: là ngành có thế mạnh lâu dài, đem lại hiệu quả kinh tế, xã hội và tác động mạnh mẽ đến sự phát triển các ngành kinh tế khác.
Công nghiệp năng lượng là ngành công nghiệp trọng điểm của nước ta vì:
- Nước ta có thế mạnh lâu dài để phát triển ngành công nghiệp năng lượng:
+ Nguồn nguyên liệu phong phú và đa dạng:
Than: than antraxit có trữ lượng khoảng 3 tỉ tấn, tập trung chủ yếu ở Quảng Ninh. Ngoài ra còn có trữ lượng lớn than nâu (Đồng bằng sông Hồng), than bùn (U Minh), than mỡ (Thái Nguyên).
Tiềm năng dầu khí: tập trung các bể trầm tích ở thềm lục địa phía Nam với 8 bề trầm tích, trữ lượng khoảng vài tỉ tấn dầu mỏ và hàng trăm tỉ m3 khí đồng hành.
Tiềm năng thủy điện: nước ta có hệ thống sông ngòi dày đặc, sông nhiều nước, lại chảy qua địa hình ¾ đồi núi nên có tiềm năng thúy điện lớn. Chủ yếu là các sông lớn ở Tây Bắc, Tây Nguyên. Tiềm năng ước tính đạt khoảng 3000 MW, sản lượng 260 – 270 tỉ kWh (chủ yếu trên hệ thống sông Hồng – 37% và sông Đồng Nai – 19%).
+ Cơ sở vật chất kĩ thuật, cơ sở hạ tầng khá phát triển với mạng lưới giao thông ngày càng hoàn thiện (đường sắt, đường bộ, đường ống) giúp cho việc vận chuyển nguyên liệu và sản phẩm dễ dàng hơn. Cơ sở nhà máy, thiết bị khai thác, nhà máy nhiệt phát triển từ lâu và có nền tảng cơ sở nhất định, hiện nay được đầu tư nâng cấp mở rộng.
- Đem lại hiệu quả kinh tế xã hội cao:
+Về mặt kinh tế: Đem lại nhiều sản phẩm có giá trị xuất khẩu lớn có giá trị cao như than, đặc biệt là dầu khí, được ví như “vàng đen” của nước ta; Cung cấp nguồn năng lượng phục vụ hoạt động sản xuất phát triển kinh tế - xã hội của cả nước.
+Về mặt xã hội: Góp phần giải quyết việc làm, nâng cao chất lượng cuộc sống cho người dân.
+ Thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội của đất nước, đặc biệt ở những vùng khó khăn thì điện được xem là một trong những điều kiện cơ sở hạ tầng (điện, đường, trường, trạm) vô cùng quan trọng cần đi trước một bước.
- Tác động mạnh mẽ đến các ngành kinh tế khác:
+ Cung cấp nguồn nguyên, nhiên liệu, điện cho hoạt động của tất cả các ngành sản xuất cho hầu hết các ngành.
+ Đa dạng hóa cơ cấu công nghiệp, xuất hiện nhiều ngành có hàm lượng khoa học kĩ thuật cao: lọc hóa dầu, công nghiệp tin học điện tử, …
Hình 27.5. Công nghiệp năng lượng
Câu 2 trang 124 sgk Địa lí 12: Hãy xác định các nhà máy thuỷ điện lớn nhất của nước ta trên bản đồ (lược đồ) và giải thích sự phân bố của chúng.
Trả lời:
Hình 27.6. Công nghiệp điện Việt Nam.
- Các nhà máy thủy điện lớn nhất của nước ta
+ Nhà máy thủy điện Sơn La (2400 MW), Hòa Bình (1920 MW) trên sông Đà.
+ Nhà máy thủy điện Trị An (400 MW) trên sông Đồng Nai.
+ Nhà máy thủy điện Yaly (720 MW) trên sông Xê Xan, thủy điện Hàm Thuận – Đa Nhim (300 MW và 175 MW) trên sông La Ngà.
+Nhà máy thủy điện Thác Bà (110 MW) trên sông Chảy.
=> Các nhà máy thủy điện lớn của nước ta phân bố chủ yếu trên các con sông lớn ở vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ và Tây Nguyên.
- Giải thích: Đây đều là những con sông lớn, nguồn nước dồi dào, chảy qua địa hình núi cao độ dốc lớn nên tiềm năng thủy điện lớn:
+ Sông Đà, sông Chảy ở vùng núi Tây Bắc- nơi có địa hình cao đồ sộ nhất cả nước.
+ Sông Đồng Nai, sông Xê Xan, La Ngà ở Tây Nguyên nơi có địa hình cao nguyên xếp tầng, đồ sộ.
Câu 3 trang 124 sgk Địa lí 12: Phân tích cơ cấu ngành công nghiệp thực phẩm: cơ sở nguyên liệụ, tình hình sản xuất và phân bố.
Trả lời:
Hình 27.7. Sơ đồ ngành công nghiệp chê sbiến lương thực, thực phẩm.
-Cơ sở nguồn nguyên liệu phong phú từ nông, lâm, thủy sản:
+ Nguyên liệu từ ngành trồng trọt: cây lương thực (lúa), cây công nghiệp hằng năm (lạc, mía, đậu tương, thuốc lá), cây công nghiệp lâu năm (cà phê, cao su, điều, tiêu, chè…), rau - cây ăn quả. Đây là nguồn nguyên liệu quan trọng cho công nghiệp chế biến lương thực thực phẩm.
+ Nguyên liệu từ ngành chăn nuôi: trâu, bò, lợn, gia cầm cung cấp thịt, trứng, sữa cho công nghiệp chế biến thực phầm, đồ hộp.
+ Nguyên liệu từ ngành thủy sản (vùng biển rộng lớn, nguồn thủy hải sản phong phú).
- Tình hình phát triển:
+ Giá trị sản xuất và tỉ trọng của ngành trong cơ cấu ngành công nghiệp ngày càng tăng.
+ Ngành công nghiệp chế biến lương thực, thực phẩm là ngành công nghiệp trọng điểm của nước ta, phát triển mạnh mẽ với sản phẩm đa dạng. Hàng năm, ngành này cung cấp khoảng 1 triệu tấn đường, 12 vạn tấn chè, 80 vạn tấn cà phê nhân, 300 - 350 triệu hộp sữa; các sản phẩm tôm, cá đông lạnh và đồ hộp...
+ Công nghiệp thực phẩm có cơ cấu đa dạng, gồm phân ngành chế biến sản phẩm trồng trọt, chế biến sản phẩm ,chăn nuôi, chế biến thuỷ, hải sản. Trong mỗi phân ngành có nhiều hoạt động công nghiệp khác nhau (ví dụ, phân ngành chế biến sản phẩm chăn nuôi có hoạt động chế biến sữa và các sản phẩm từ sữa, chế biến thịt và các sản phẩm từ thịt). Các phân ngành này phát triển dựa trên cơ sở nguyên liệu tại chỗ và phong phú của ngành trồng trọt, chăn nuôi và thuỷ sản.
- Phân bố mang tính chất qui luật: phụ thuộc vào tính chất nguồn nguyên liệu, thị trường tiêu thụ:
+ Ngành chế biến sản phẩm trồng trọt:
Xay xát: Đồng bằng sông Hồng và Đồng bằng sông Cửu Long
Đường mía: Đồng bằng sông Cửu Long, Đông Nam Bộ, Bắc Trung Bộ và Duyên hải Nam Trung Bộ.
Chè: Trung du và miền núi Bắc Bộ, Tây Nguyên
Cà phê: Tây Nguyên
Rượu, bia, nước ngọt: sản xuất chủ yếu hướng vào phục vụ nhu cầu tại chỗ, nên tập trung ở các đô thị lớn.
+ Ngành chế biến sản phẩm chăn nuôi: Sữa và sản phẩm từ sữa, thịt và sản phẩm từ thịt phân bố chủ yếu ở các đô thị lớn, các thành phố (Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh).
+Chế biến sản phẩm thủy, hải sản: Phân bố ở các tỉnh ven biển duyên hải Nam Trung Bộ và đồng bằng sông Cửu Long.
