OLM.VN, BINGCLASS.COM 1
CHIẾC THUYỀN NGOÀI XA
Nguyễn Minh Châu
I. TÌM HIỂU CHUNG 1. Tác giả
2. Tác phẩm
II. TÌM HIỂU CHI TIẾT 1. Tình huống truyện 2. Người đàn bà hàng chài 3. Nghệ sĩ nhiếp ảnh Phùng
a. Người nghệ sĩ tài hoa, nhạy cảm trước cái đẹp:
- Là người nghệ sĩ có tài: Vị trưởng phòng khó tính khi muốn có thêm một bức ảnh nữa để bổ sung thêm vào bộ lịch năm ấy đã yêu cầu nghệ sĩ Phùng là người thực hiện nhiệm vụ.
- Là người nghệ sĩ có trách nhiệm: Phùng phục kích hơn 1 tuần lễ để có bức ảnh ưng ý.
- Là người nghệ sĩ nhạy cảm trước cái đẹp: Khi phát hiện ra cảnh tượng được coi là “cảnh đắt trời cho”… Phùng cảm thấy xúc động, cảm thấy tâm hồn được thanh lọc.
b. Người nghệ sĩ có tấm lòng với cuộc đời và con người:
* Lần thứ nhất chứng kiến cảnh bạo hành gia đình:
- Khi chứng kiến cảnh người đàn ông đang bạo hành người đàn bà, người nghệ sĩ đã sẵn sàng vứt chiếc máy ảnh nhãn hiệu Pra-ti-ca để lao tới.
- Sẵn sàng vứt chiếc máy ảnh xuống đất để nhào tới can thiệp giúp đỡ người đàn bà khốn khổ mặc dù chiếc máy ảnh rất quý giá với anh.
* Lần thứ hai chứng kiến cảnh bạo hành gia đình:
- Tuy đã thực hiện xong nhiệm vụ được giao nhưng anh vẫn ở lại vì anh quan tâm đến gia đình hàng chài này, thấy mình không thể đứng ngoài cuộc mà phải làm điều gì đó.
- Khi chứng kiến cảnh bạo hành gia đình lần hai nghệ sĩ Phùng đã lao ra can thiệp kịp thời và bị thương. Đây là hành động dũng cảm của người nghệ sĩ.
OLM.VN, BINGCLASS.COM 2
- Nhờ bạn mình là chánh án tòa án huyện giúp đỡ gia đình này.
=> Phùng không chỉ là người nghệ sĩ đam mê cái đẹp mà còn là người có tấm lòng bao dung, nặng lòng với cuộc đời. Vì vậy nhân vật Phùng gây được nhiều thiện cảm đối với người đọc.
c. Người nghệ sĩ luôn trăn trở với thiên chức nghề nghiệp của mình:
* Nhận thức qua hai phát hiện ban đầu:
- Phát hiện về cái đẹp, cái thiện. => Cảnh đắt trời cho.
- Phát hiện về cái xấu, cái ác đằng sau cái đẹp, cái thiện.
+ Đằng sau cái đẹp là cái xấu.
+ Đằng sau cái thiện là cảnh bạo lực, là cái ác.
-> Chiếc thuyền ngoài xa chính là hình ảnh cuộc đời khi nhìn ở tầm xa, khi ta quan sát với cái nhìn hời hợt -> Cần nhìn nhận con người, sự việc hiện tượng cho thấu đáo, toàn diện.
- Phê phán vị trưởng phòng -> phê phán những quan điểm nghệ thuật đang tồn tại nhan nhản trong thời kì trước đổi mới: nghệ thuật xa rời cuộc sống, đó là nghệ thuật tô hồng hiện thực.
* Nhận thức qua câu chuyện của người đàn bà hàng chài:
- Câu chuyện người đàn bà hàng chài được chánh án Đẩu mời đến tòa án, đề xuất giải pháp li hôn. Người đàn bà van xin đừng bắt mình bỏ chồng. Điều đó khiến cả chánh án Đẩu và nghệ sĩ Phùng hết sức kinh ngạc. Nhưng khi được người đàn bà kể lại câu chuyện cuộc đời mình thì họ nhận thức được nhiều điều.
- Nghệ sĩ Phùng nhận thức được rằng: Cuộc đời và con người rất phức tạp. Cuộc đời đa sự, con người đa đoan. Trong bản thân mỗi con người đều tồn tại cả những rồng phượng rắn rết. Vì vậy, con người, đặc biệt là người nghệ sĩ không thể giữ cái nhìn hời hợt đối với cuộc đời mà phải biết dấn thân.
* Nhận thức mới khi đứng trước tấm ảnh chiếc thuyền ngoài xa:
- Bức ảnh của nghệ sĩ Phùng đã được chọn in trong bộ lịch năm ấy. Và còn được treo trong những gia đình sành nghệ thuật mãi mãi về sau.
- Mỗi khi nhìn ngắm, dù là ảnh đen trắng như nghệ sĩ Phùng luôn nhìn thấy hình ảnh người đàn bà lam lũ bước ra từ bức tranh. Ẩn đằng sau kiệt tác nghệ thuật tô vẽ kia là hiện thực cuộc sống đến trần trụi.
- Nghệ thuật phải gắn liền với cuộc sống, không được xa rời cuộc sống và phải quay trở về để phục vụ cuộc sống.
OLM.VN, BINGCLASS.COM 3
III. Tổng kết:
1. Giá trị nội dung, tư tưởng:
- Những chiêm nghiệm sâu sắc:
+ Về cuộc đời và con người: cuộc đời đa sự, con người đa đoan. Cuộc đời luôn chứa đựng cả những điều thuận lí và nghịch lí. Vì vậy con người cần có cái nhìn nhận thấu đáo, toàn diện về con người và cuộc đời.
+ Về nghệ thuật: nghệ thuật chân chính phải gắn liền với cuộc đời, xuất phát từ cuộc đời và quay trở lại phục vụ cho cuộc đời.
- Từ những chiêm nghiệm trên mà ta thấy được những đổi mới của văn học sau 1945:
+ Nếu trước đây đề tài viết về chiến tranh thì bây giờ quay trở lại đề tài đạo đức, thế sự.
+ Nhân vật trung tâm không còn là người hùng, những con người lí tưởng nữa mà là những con người của đời thường. Họ không phải là những con người lí tưởng, trong họ có đan xen cả rồng phượng rắn rết.
+ Tác giả rất chú ý đến đời sống nội tâm nhân vật.
2. Đặc sắc về nghệ thuật:
- Xây dựng tình huống truyện đặc sắc: Tình huống nhận thức, vỡ lẽ. -> Truyền tải nhiều thông điệp, thể hiện những chiêm nghiệm sâu sắc.
- Điểm nhìn: tác giả nhập vai nhân vật nghệ sĩ Phùng, bóng dáng của tác giả xuất hiện thấp thoáng đâu đó trong nhân vật này. Phùng vừa là người chứng kiến vừa là người kể lại câu chuyện. Có những lúc nhân vật trực tiếp đối thoại với những nhân vật khác. Có những lúc nhân vật lùi ra xa để lắng nghe, suy tư, chiêm nghiệm, độc thoại -> Người kể chuyện xưng
“tôi” khiến câu chuyện vừa chân thật, gần gũi, vừa đảm bảo được sự khách quan, thuyết phục.
