C©u cÇu khiÕn
!
Ví dụ 1:
a. Ông lão chào con cá và nói:
- Mụ vợ tôi lại nổi cơn điên rồi. Nó không muốn làm bà nhất phẩm phu nhân nữa, nó muốn làm nữ hoàng.
Con cá trả lời:
- Thôi đừng lo lắng. Cứ về đi. Trời phù hộ lão. Mụ già sẽ là nữ hoàng.
(Ông lão đánh cá và con cá vàng)
b. Tôi khóc nấc lên, Mẹ tôi từ ngoài đi vào. Mẹ vuốt tóc tôi và nhẹ nhàng dắt tay em Thuỷ:
đừng đi
VD 2
Hai câu “Mở cửa” đ ợc đọc với giọng Khác nhau. Đó là do ngữ điệu khác nhau. Câu a là câu trần thuật, b là câu cầu khiến nên giọng đ ợc nhấn mạnh VD2:
a. – Anh làm gì đấy?
- Mở cửa. Hôm nay nóng quá.
b. Đang ngồi viết th , tôi bỗng nghe tiếng ai đó vọng vào:
- Mở cửa!
Qua các ví dụ trên em rút ra nhận xét gì về những câu có mục đích yêu cầu, thúc giục, ra
lệnh, khuyên bảo…? Dấu của các câu đó là gì?
Ghi nhớ SGK trang 31
II. Luyện tập:
Bài 1: Xét các câu sau và trả lời câu hỏi:
a. Hãy lấy gạo làm bánh mà lễ tiên v ơng.
(Bánh ch ng, bánh giầy) b. Ông giáo hút tr ớc đi.
(Nam Cao. Lão Hạc)
c. Nay chúng ta đừng làm gì nữa, thử xem lão Miệng có sống đ ợc không.
(Chân, Tay, Tai, Mắt, Miệng)
Bài 2: Trong những đoạn trích sau, câu nào là câu cầu khiến? Nhận xét sự khác nhau về hình thức biểu hiện ý nghĩa cầu khiến giữa những câu đó.
a, Thôi, im cái điệu hát m a dầm sụt sùi ấy đi. Đào tổ nông thì
cho chết!
(Tô Hoài, Dế Mèn phiêu l u kí) b, Ông đốc t ơi c ời nhẫn nại chờ chúng tôi:
-Các em đừng khóc. Tr a nay các em đ ợc về nhà cơ mà. Và ngày mai lại đ ợc nghỉ cả ngày nữa.
( Thanh Tịnh, Tôi đi học)
• Thôi, im cái điệu hát m a dầm sụt sùi ấy đi. (vắng chủ ngữ)
• Các em đừng khóc. (chủ ngữ là ngôi thứ hai, số nhiều)
• “Đ a tay cho tôi mau!” và “Cầm lấy tay tôi này!”.(không có từ ngữ cầu khiến, chỉ có ngữ điệu cầu khiến.
Vắng chủ ngữ) Bài 2
Bài 3: So sánh hình thức và ý nghĩa của hai câu sau:
a. Hãy cố ngồi dậy húp ít cháo cho đỡ xót ruột!
b. Thầy em hãy cố ngồi dậy húp ít cháo cho đỡ xót ruột.
T×nh huèng ® îc m« t¶
trong truyÖn vµ h×nh thøc v¾ng chñ ng÷ trong hai c©u cÇu khiÕn nµy cã liªn quan g× tíi nhau kh«ng?
Có liên quan. Trong tình huống cấp bách đòi hỏi phải hành động nhanh, nói gọn, dễ hiểu.
Bài 4
Dế Choắt tự coi mình là vai d ới so với Dế Mèn và lại là ng ời yếu đuối, nhút nhát vì
vậy ngôn từ của Dế Choắt th ờng khiêm nh ờng, có sự rào tr ớc đón sau.
Mục đích của Dế Choắt là nhờ Dế Mèn đào giúp một cái ngách thông giữa hai “nhà” nh ng Dế Choắt không dùng câu cầu khiến trực tiếp mà dùng câu nghi vấn (hay là) làm cho ý cầu khiến nhẹ hơn, ít rõ ràng hơn. Cách dùng lời nh vậy rất phù hợp với tính cách và vị thế của Dễ Choắt.
2. Bài tập mở rộng A1: Mẹ đi chợ về rồi ạ?
B1: ừ, lấy cho mẹ cái rổ đựng thức ăn.
Nhặt rau nhanh. Muộn rồi.
A2: Con đang rửa cốc chén mà.
B2: Để đấy. Việc nào cần tr ớc làm tr ớc.
Nhặt rau nấu cơm đi.
A3: Mẹ đong gạo hộ con . Con rửa tay rồi nấu cơm và nhặt rau vậy.
Bài 1
Yêu cầu
1. Chỉ ra những câu cầu khiến và nêu đặc điẻm của những câu đó.
2. Nhận xét về ngữ điệu và thái độ của B2 và A3
Bµi 2
Tù viÕt mét ®o¹n v¨n ng¾n sö dông c©u cÇu khiÕn (v¾ng chñ ng÷, cã ng÷ ®iÖu cÇu khiÕn).
Dãy A: 1.Chức năng cầu khiến có thể
đạt đ ợc bằng các kiểu câu nào?
Dãy B: 2.Có ý kiến cho rằng không nên xếp câu cầu khiến là một kiểu câu riêng, coi nó chỉ là một dạng của câu trần
thuật. Giải thích ý kiến này.
Cả lớp: ý kiến của em về nhận định 2 thế nào.
Câu hỏi nâng cao
Chức năng cầu khiến có thể đạt đ ợc bằng các câu trần thuật hay nghi vấn. Đặc điểm hình
thức của câu cầu khiến không đ ợc thể hiện thật rõ, dễ lẫn với câu trần thuật nên có ng ời xếp nó là một dạng của câu trần thuật.Coi câu cầu
khiến là một dạng riêng hay thuộc câu trần
thuật cũng có thể chấp nhận đ ợc nếu đ a ra lí do thuyết phục, song, nên tách thành một dạng
