File thứ 1: Bai 20 Cau cau khien 1

GV: Phạm Thị Minh Chí Trường THCS Đức Giang

Tiết 84 – Tiếng Việt

!

1. Vớ dụ 1 (SGK):

a/ ễng lóo chào con cỏ và núi:

- Mụ vợ tụi lại nổi cơn điờn rồi. Nú khụng muốn làm bà nhất phẩm phu nhõn nữa, nú muốn làm nữ hoàng.

Con cỏ trả lời:

- Thụi đừng lo lắng.Cứ về đi. Trời phự hộ lóo.Mụ già sẽ làm nữ hoàng.

(ễng lóo đỏnh cỏ và con cỏ vàng)

I. Đặc điểm hỡnh thức và chức năng :

b/ Tụi khúc nấc lờn. Mẹ tụi từ ngoài đi vào. Mẹ vuốt túc tụi và nhẹ nhàng dắt tay em Thủy:

- Đi thụi con.

(Theo Khỏnh Hoài,Cuộc chia tay của những con bỳp bờ))

Trong những câu trên, đâu là câu cầu khiến?

Dựa vào đặc điểm hình thức nào để biết đ ợc

điều đó? Cho biết mục đích của những câu cầu khiến đó?

* Nhận xét: các câu cầu khiến:

a - Thôi đừng lo lắng. => khuyên bảo - Cứ về đi. => yêu cầu

b - Đi thôi con. => yêu cầu 1. Ví dụ 1 (SGK)

I. Đặc điểm hình thức và chức năng:

2.

a) - Anh làm gì đấy?

- Mở cửa. Hôm nay trời nóng quá.

b) Đang ngồi viết thư, tôi bỗng nghe tiếng ai đó vọng vào.

- Mở cửa!

a) Mở cửa. Trả lời câu hỏi

b) Mở cửa! Đề nghị, ra lệnh  Có ngữ điệu cầu khiến

?

- Câu “Mở cửa!” trong (b) dùng để làm gì, khác với câu “Mở cửa.”

trong (a) ở chỗ nào?

* Nhận xét:

TI T 82 Ế CÂU C U KHI N Ầ Ế

I. §Æc ®iÓm h×nh thøc vµ chøc n¨ng

* Ghi nhớ: SGK - Hình thức:

+ Từ cầu khiến: hãy, đừng, thôi, chớ, đi, nào…

+ Ngữ điệu cầu khiến.

+ Dấu câu: dấu chấm than, dấu chấm → cuối câu.

- Chức năng:

+ Dùng để ra lệnh, yêu cầu, đề nghị, khuyên bảo…

3. Kết luận:

Từ việc tìm hiểu trên, em hãy khái quát những đặc điểm hình thức và chức năng của câu cầu khiến .

Lấy thêm ví dụ về câu cầu khiến.

CÂU CẦU KHIẾN Tiết 82

Hãy đăt câu cầu khiến theo bức tranh dưới đây.

4. Lưu ý:

Nhận xột cỏch núi của hai cõu sau đõy:

1. Anh cú thể tắt hộ tụi cỏi quạt được khụng ?

2. Tắt quạt đi!

- Câu nghi vấn dùng để cầu khiến

- Câu cầu khiến

4. L u ý: tránh nhầm lẫn khi sử dụng 2 kiểu câu trên.

Bài tập 1 (SGK/tr31)

Đặc điểm hình thức nào cho biết những câu trên là câu cầu khiến?

b. Ông giáo hút trước đi.

(Bánh chưng , bánh giày)

(Nam Cao , Lão Hạc)

c. Nay chúng ta đừng làm gì nữa , thử xem lão Miệng có sống được không.

Em có nhận xét gì về chủ ngữ trong những câu trên? .

( Chân , Tay , Mắt , Miệng)

a. Hãy lấy gạo làm bánh mà lễ Tiên Vương.

Vắng CN

CN

CN

II/ LUYỆN TẬP :

Trong những đoạn trích ở bài tập 2, câu nào là câu cầu khiến? Nhận xét sự khác nhau về hình thức biểu hiện ý nghĩa cầu khiến giữa những câu đó.

Bài tập 2 (SGK/32)

Bài tập 2 (SGK/tr32) Bài tập 2 (SGK/tr32)

  Có các câu cầu khiến sau: Có các câu cầu khiến sau:

a) - Thôi, im cái điệu hát mưa dầm sùi sụt ấy đi.

a) - Thôi, im cái điệu hát mưa dầm sùi sụt ấy đi.

  Có từ ngữ cầu khiến: “ đi ”. Vắng chủ ngữ. Có từ ngữ cầu khiến: “ đi ”. Vắng chủ ngữ.

b) - Các em

b) - Các em đừng đừng khóc. khóc.

  Có từ ngữ cầu khiến: “ đừng ”. Có chủ ngữ (ngôi thứ hai số nhiều) Có từ ngữ cầu khiến: “ đừng ”. Có chủ ngữ (ngôi thứ hai số nhiều) c) - Đưa tay cho tôi mau!

c) - Đưa tay cho tôi mau!

- Cầm lấy tay tôi này! - Cầm lấy tay tôi này!

  Không có từ ngữ cầu khiến, chỉ có ngữ điệu cầu khiến, vắng chủ Không có từ ngữ cầu khiến, chỉ có ngữ điệu cầu khiến, vắng chủ

ngữ. ngữ.

Bài tập 3 (SGK/tr32)

So sánh hình thức và ý nghĩa của hai câu sau : a. Hãy cố ngồi dậy húp ít cháo cho đỡ xót ruột !

b.Thầy em hãy cố ngồi dậy húp ít cháo cho đỡ xót ruột.

Vắng CN

CN

So sánh hình thứcvà ý nghĩa của 2 câu cầu khiến So sánh hình thứcvà ý nghĩa của 2 câu cầu khiến

- Giống nhau: đều là câu cầu khiến có từ ngữ cầu khiến: hãy - Khác nhau:

+ Câu a: vắng chủ ngữ, có cả từ ngữ cầu khiến và ngữ điệu cầu khiến, ý nghĩa mang tính chất ra lệnh.

+ Câu b: Có chủ ngữ (ngôi thứ 2 số ít), ý cầu khiến nhẹ hơn, thể hiện rõ hơn tình cảm của người nói đối với người nghe.

Bài tập 4 (SGK/tr32)

Dế choắt nhìn tôi mà rằng :

- Anh đã nghĩ thương em như thế thì hay là anh đào giúp cho em một cái ngách sang bên nhà anh , phòng khi tối lửa tắt đèn có đứa nào đến bắt nạt thì em chạy sang….

Xét đoạn trích sau và trả lời câu hỏi .

Dế Choắt nói với Dế Mèn câu trên nhằm mục đích gì ?

Cho biết vì sao trong lời nói với Dế Mèn, Dế Choắt không dùng những câu như :

- Anh hãy đào giúp em một cái ngách sang bên nhà anh ! - Đào ngay giúp em một cái ngách !

Trả lời câu hỏi:

Trả lời câu hỏi:

+ Có mục đích cầu khiến: Muốn nhờ Dế Mèn đào cho một cái ngách phòng thân.

+ Dế Choắt tự coi mình là vai dưới so với dế Mèn và lại là người yếu đuối, nhút nhát. Vì vậy ngôn từ của Dế Choắt thường khiêm nhường, có sự rào đón trước sau.

+ Trong lời Dế Choắt yêu cầu Dế Mèn, Tô Hoài không dùng câu cầu khiến ( mà dùng câu nghi vấn: “ hay là anh đào giúp cho em một cái ngách sang bên nhà anh…” ) làm cho ý cầu khiến nhẹ hơn, ít rõ ràng hơn. Cách dùng lời cầu khiến như thế rất phù hợp với tính cách của Dế Choắt và khiến cho Dế Mèn dễ tiếp nhận hơn.

Bài tập 5 (SGK/tr33)

Đêm nay mẹ không ngủ được. Ngày mai là ngày khai trường con vào lớp Một. Mẹ sẽ đưa con đến trường, cầm tay con dắt qua cánh cổng, rồi buông tay mà nói: “ Đi đi con! Hãy can đảm lên! Thế giới này là của con. Bước qua cánh cổng trường là một thế giới kì diệu sẽ mở ra .”

(Theo Lí Lan, Cổng trường mở ra) Đọc đoạn trích và trả lời câu hỏi .

Câu “ Đi đi con!” trong đoạn trích trên và câu “ Đi thôi con.” trong đoạn trích ở mục I. 1.b/tr30 có thể thay thế cho nhau được không ? Vì sao?

Bài tập 5 (SGK/tr33) Bài tập 5 (SGK/tr33)

So sánh ý nghĩa của 2 câuSo sánh ý nghĩa của 2 câu : “ Đi đi con! ” và “Đi thôi con.” : “ Đi đi con! ” và “Đi thôi con.”

-“ Đi đi con!-“ Đi đi con! ”  ” Chỉ có người con đi.Chỉ có người con đi.

-“ Đi thôi con.-“ Đi thôi con. ” ” Cả hai mẹ con cùng đi. Cả hai mẹ con cùng đi.

 Hai câu này có thể thay thế cho nhau được không?Hai câu này có thể thay thế cho nhau được không?

-Hai câu này không thể thay thế cho nhau được vì có ý nghĩa rất khác -Hai câu này không thể thay thế cho nhau được vì có ý nghĩa rất khác nhau.

nhau.

-“ Đi đi con!-“ Đi đi con! ”  ” người mẹ khuyên con vững tin bước vào đời.người mẹ khuyên con vững tin bước vào đời.

-“ Đi thôi con-“ Đi thôi con. ”. ” người mẹ bảo con đi cùng mình. người mẹ bảo con đi cùng mình.

Ch

Ch

H Ã Y

C Ầ U K H I Ế N N G Ữ Đ I Ệ U

K H U Y Ê N B Ả O D Ấ U C H Ấ M

Y Ê U C Ầ U T Ố H Ữ U

N G H I V Ấ N H Ỏ I

1 1 2 2 3 3 4 4 5 5 6 6 7 7 8 8 9 9 10 10

Câu số 1 : Gồm 3 chữ cái.

Hãy xác định từ cầu khiến trong câu:

" Hãy mở cửa ra."

Câu số 1 : Gồm 3 chữ cái.

Hãy xác định từ cầu khiến trong câu:

" Hãy mở cửa ra."

Câu số 2 : Gồm 8 chữ cái.

Câu: Các em đừng khóc.

Xét theo mục đích nói, nó thuộc kiểu câu gì?

Câu số 2 : Gồm 8 chữ cái.

Câu: Các em đừng khóc.

Xét theo mục đích nói, nó thuộc kiểu câu gì?

H U

T Y Ế T M I N H

C H Ấ M T H A N

Sơ đồ tư duy

CÂU CẦU KHIẾN

Tiết 82

Hướng dẫn học bài và soạn bài

- Chúng ta cần nắm chắc đặc điểm , hình thức, chức năng của câu cầu khiến .

- Biết cách phân biệt câu cầu khiến với các kiểu câu khác.

Soạn bài :

- Học bài:

- Biết sử dụng câu cầu khiến đúng tình huống giao tiếp.

- Về nhà làm tiếp bài tập còn lại .