Bài 44: Lực ma sát A/ Câu hỏi đầu bài
Trả lời câu hỏi trang 157 sgk Khoa học tự nhiên 6: Khi đi trên sàn nhà trơn ướt, ta có thể bị trượt ngã. Em có thể giải thích tại sao không?
Trả lời:
Khi đi trên sàn nhà trơn ướt, ta có thể bị trượt ngã vì lực ma sát tác dụng lên đế dép là quá nhỏ, do đó dễ bị ngã.
B/ Câu hỏi giữa bài I. Lực ma sát là gì?
Câu 1 trang 157 sgk Khoa học tự nhiên 6: Lực ma sát là lực tiếp xúc hay lực không tiếp xúc?
Trả lời:
- Lực ma sát là lực tiếp xúc.
- Vì lực ma sát được hình thành do một vật tiếp xúc với bề mặt của một vật khác.
Câu 2 trang 157 sgk Khoa học tự nhiên 6: Xác định phương và chiều của lực ma sát trong các hình 44.2?
Trả lời:
- Lực ma sát trong hình có:
+ Phương: nằm ngang.
+ Chiều: từ phải sang trái.
II. Lực ma sát nghỉ và lực ma sát trượt
Trả lời câu hỏi trang 158 sgk Khoa học tự nhiên 6: Ổ bi lắp ở trục quay (hình 44.5) có tác dụng gì?
Trả lời:
Ổ bi có tác dụng chuyển đổi ma sát trượt thành ma sát lăn, làm giảm lực ma sát lên các vật chuyển động, đảm bảo cho các thiết bị, máy móc, linh kiện được vận hành một cách dễ dàng, thuận lợi.
Trả lời câu hỏi trang 158 sgk Khoa học tự nhiên 6: Mỗi em hãy tìm một ví dụ cho mỗi loại lực ma sát?
Trả lời:
- Lực ma sát trượt: Khi đi dép trên mặt sàn, lực ma sát giữa đế dép và mặt sàn là lực ma sát trượt.
- Lực ma sát nghỉ: Đặt một quyển sách nằm im trên mặt bàn nằm nghiêng, lực ma sát giữa quyển sách và mặt sàn là lực ma sát nghỉ.
III. Tác dụng cuả lục ma sát dối với chuyển động
Trả lời câu hỏi trang 158 sgk Khoa học tự nhiên 6: Hãy chỉ ra lực ma sát trong các tình huống sau đây và nói rõ có tác dụng cản trở hay thúc đẩy chuyển động.
Trả lời:
a) - Lực ma sát trượt xuất hiện ở giữa má phanh với vành bánh xe và giữa mặt đường với bánh xe.
- Lực ma sát có tác dụng cản trở chuyển động của xe đạp.
b) - Lực ma sát nghỉ xuất hiện giữa mặt đất và thùng hàng.
- Lực ma sát nghỉ cản trở lực đẩy của người.
- Lực ma sát có tác dụng cản trở chuyển động của thùng hàng.
c) - Lực ma sát trượt xuất hiện giữa mặt đất và thùng hàng.
- Lực đẩy của họ đã thẳng được lực ma sát.
- Lực ma sát có tác dụng cản trở chuyển động.
d) - Xe không chuyển động được vì lực ma sát do đất tác dụng vào bánh xe quá nhỏ, không đủ giữ cho điểm của bánh xe tiếp xúc với đất tạm thời đứng yên để cho xe chuyển lên được.
- Cách khắc phục : Chèn thêm gạch đá, hoặc lót ván vào vủng lấy nhằm tăng lực ma sát.
- Lực ma sát có tác dụng thúc đẩy chuyển động.
e) - Lực ma sát có phương nằm ngang, chiều từ phải sang trái và có tác dụng giúp ta không bị ngã về phía trước.
- Lực ma sát có tác dụng thúc đẩy chuyển động.
V. Ma sát trong an toàn giao thông
Câu 1 trang 159 sgk Khoa học tự nhiên 6: Tại sao trên mặt lốp xe lại có các khía rãnh (hình 44.7)?. Đi xe mà lốp các khía rãnh đã bị mòn thì có an toàn không? Tại sao?
Trả lời:
- Khía rãnh trên vỏ lốp xe giúp tăng ma sát giữa bánh xe mà mặt đường khiến xe chuyển động dễ dàng hơn về phía trước.
- Đi xe mà lốp các khía rãnh đã bị mòn thì không an toàn lốp xe đã mòn làm giảm lực ma sát giữa lốp xe và mặt đường, xe sẽ bị trơn trượt, gây nguy hiểm khi tham gia giao thông.
Câu 2 trang 159 sgk Khoa học tự nhiên 6: Tại sao khi phanh gấp, lốp xe ô tô để lại một vệt đen dài trên đường nhựa?
Trả lời:
Vì khi phanh gấp, lực ma sát trượt giữa lốp xe và đường rất lớn làm cho lốp bị cọ sát mạnh với đường và để lại một vệt đen dài trên đường nhựa.
Câu 3 trang 159 sgk Khoa học tự nhiên 6: Hãy giải thích ý nghĩa của biển báo chỉ dẫn tốc độ giới hạn chạy trên đường cao tốc mô tả trong hình 44.8?
Trả lời:
Biển báo hiệu đường cao tốc.
Biển báo tốc độ tối đa 120km/h, tốc độ tối thiểu 70km/h
Biển báo tốc độ tối đa khi trời mưa là 100km/h
Câu 1 trang 159 sgk Khoa học tự nhiên 6: Thảo luận về sự lợi hại của việc dùng ôtô bánh lốp cao su chạy trên đường nhựa và tàu hoả bánh sắt chạy trên đường sắt.
Tập trung vào khía cạnh an toàn giao thông.
Trả lời:
Dùng ô tô bánh lốp cao su chạy trên đường nhựa chuyển động chậm hơn so với tàu hỏa bánh sắt chạy trên đường sắt. Tuy nhiên, tàu hỏa chạy rất nhanh, lực ma sát giữa tàu hỏa và đường sắt là nhỏ nên xảy ra rất nhiều trường hợp tàu hỏa bị trật bánh khỏi đường ray gây thương vong lớn nên đi ô tô sẽ an toàn hơn đi tàu hỏa.
Câu 2 trang 159 sgk Khoa học tự nhiên 6: Hãy thử tưởng tượng xem cuộc sống của chúng ta sẽ như thế nào nếu không có lực ma sát?
Trả lời:
Nếu không có ma sát chúng ta sẽ không đứng được, không đi được, không cầm nắm được bất kì một thứ gì cả... Tại vì chúng ta đứng vững được trên mặt đất là do ma sát nghỉ của bàn chân với mặt đất. Chúng ta cầm nắm được các vật là do ma sát giữa bàn tay với các vật đó. Chúng ta đi được trên mặt đất là do khi bước đi thì một chân ta đạp xuống đất sinh ra một lực ma sát nghỉ hướng về phía sau. Lực này có vai trò giữ cho chân không trượt về phía sau tạo điểm tựa cho phần thân trên tiến về phía trước. Khi bạn bước vào đường trơn bạn sẽ dễ bị ngã vì khi đó lực ma sát quá nhỏ không đủ để "giữ" lấy chân bạn.
