Tiết 35. Từ đồng nghĩa

2

TIẾT 35 – TIẾNG VIỆT – TỪ ĐỒNG NGHĨA TIẾT 35 – TIẾNG VIỆT – TỪ ĐỒNG NGHĨA

Ví dụ 1 – Bản dịch thơ “ Xa ngắm thác núi Lư”

Nắng rọi Hương Lô khói tía bay, Xa trông dòng thác trước sông này.

Nước bay thẳng xuống ba nghìn thước, Tưởng dải ngân hà tuột khỏi mây.

Tìm từ đồng nghĩa với các từ

rọi trông

chiếu, soi, tỏa … nhìn, ngó, nhòm,

dòm, liếc, ….

2/ Ví dụ 2.

Trông Trông

NhìnNhìn

Chăm sóc Chăm sóc ĐợiĐợi

(ngó,

(ngó, nhòm,nhòm, liếc…)liếc…) (giữ gìn,

(giữ gìn,coi sóc…)coi sóc…) (chờ,

(chờ, mong,mong, ngóng…)ngóng…)

- Món quà anh gửi, tôi đã

- Món quà anh gửi, tôi đã đưa đưa tận tay chị ấy rồi. tận tay chị ấy rồi.

- Bố tôi

- Bố tôi đưa đưa khách ra đến cổng rồi mới trở về. khách ra đến cổng rồi mới trở về.

traotrao tiễntiễn

- Từ đồng nghĩa: là những từ có nghĩa giống nhau hoặc gần giống nhau.

- Một từ nhiều nghĩa có thể thuộc nhiều nhóm từ đồng nghĩa khác nhau.

TỪ ĐỒNG NGHĨA

BÀI TẬP NHANH 1

Nhóm 1

1. Gan dạ 2. Nhà thơ 3. Mổ xẻ

Tìm từ đồng nghĩa với các từ cho trước Nhóm 2

1. Máy thu thanh 2. Xe hơi

3. Dương cầm

Nhóm 3

1. Tía 2. Heo

3. Cá lóc

Thời gian 3 phút

Bài tập 2 (SGK/115)

Tìm từ có gốc Ấn - Âu đồng nghĩa với các từ sau đây:

- Máy thu thanh - Sinh tố

- Xe hơi

- Dương cầm

- Vi-ta-min - Ô tô

- Pi-a-nô

- Ra-đi-ô

Nhóm 1 1. Gan dạ 2. Nhà thơ 3. Mổ xẻ

Tìm từ đồng nghĩa với các từ cho trước

Nhóm 2 1. Máy thu thanh 2. Xe hơi

3. Dương cầm

Nhóm 3 1. Tía 2. Heo 3. Cá lóc

1. Can đảm 2. Thi nhân

3. Phẫu thuật

1. Ra-đi-ô 2. Ô tô

3. Pi-a-nô

1. Cha/ bố 2. Lợn

3. Cá quả

Đồng nghĩa giữa từ mượn và thuần Việt

Đồng

nghĩa giữa từ toàn

dân và từ địa

phương

Ví dụ 2:

- Trước sức tấn công như vũ bão và tinh thần chiến đấu dũng cảm tuyệt vời của quân Tây Sơn, hàng vạn quân Thanh đã bỏ mạng.

- Công chúa Ha-ba-na đã hi sinh anh dũng, thanh kiếm vẫn cầm tay.

(Truyện cổ Cu-ba)

Giống nhau Khác nhau

Cùng chỉ cái chết Khác nhau sắc thái

Các từ này không thể thay thế cho nhau

Quan sát hình ảnh

Lợn-Heo Mũ-Nón

Kính-Kiếng Quả na-Trái Mãng Cầu

CÁC LOẠI TỪ ĐỒNG NGHĨA

- Từ đồng nghĩa hoàn toàn : Không phân biệt nhau về sắc thái ý nghĩa.

- Từ đồng nghĩa không hoàn toàn : có

sắc thái ý nghĩa khác nhau.

- Rủ nhau xuống bể mò cua, Đem về nấu quả mơ chua trên rừng.

(Trần Tuấn Khải)

- Chim xanh ăn trái xoài xanh, Ăn no tắm mát đậu cành cây đa.

(Ca dao)

- Rủ nhau xuống bể mò cua, Đem về nấu trái mơ chua trên rừng.

(Trần Tuấn Khải)

- Chim xanh ăn quả xoài xanh, Ăn no tắm mát đâụ cành cây đa.

(Ca dao)

III. Sử dụng từ đồng nghĩa

- Hi sinh và bỏ mạng không thể thay thế cho nhau vì nó có sắc thái ý nghĩa khác nhau.

- Quả và trái có thể thay thế cho nhau vì sắc thái ý nghĩa trung hoà

VD1. Hãy thay thế các từ đồng nghĩa quả và trái, bỏ mạng và hi sinh trong các ví dụ ở mục trước

và rút ra nhận xét.

Chia li và chia tay không thể thay thế cho nhau vì:

- Chia li: nghĩa là chia tay lâu dài ,thậm chí là vĩnh biệt vì kẻ đi là người ra trận

- Chia tay: chỉ mang tính chất tạm thời ,thường là sẽ gặp lại trong một tương lai gần

CÂU HỎI

VD2.Tại sao đoạn trích trong Chinh phụ ngâm khúc lấy tiêu đề là Sau phút chia li mà

khơng là Sau phút chia tay ?

Không phải bao giờ từ đồng nghĩa cũng có thế thay thế cho nhau .Khi nói cũng như khi viết ,cần cân nhắc để chọn trong số các từ đồng nghĩa những từ thể

hiện đúng thực tế khách quan và sắc thái biểu cảm.

III. Sử dụng từ đồng nghĩa

Bài tập 3 (SGK/115)

Tìm một số từ địa phương đồng nghĩa với từ toàn dân (phổ thông)

 heo - lợn

 xà bông - xà phòng

 ghe - thuyền

 cây viết - cây bút

 thau - chậu

 siêu - ấm

Bài tập 4/115. Hãy thay thế các từ in đậm trong các câu sau :

1. Món quà anh gửi, tôi đã đưa tận tay chị ấy rồi.

2. Bố tôi đưa khách ra đến cổng rồi mới trở về.

3. Cậu ấy gặp khó khăn một tí đã kêu.

4. Anh đừng làm như thế người ta nói cho ấy

5. Cụ ốm nặng đã đi hôm qua rồi.

1. Món quà anh gửi, tôi đã trao tận tay chị ấy rồi.

2. Bố tôi tiễn khách ra đến cổng rồi mới trở về.

3. Cậu ấy gặp khó khăn một tí đã phàn nàn.

4. Anh đừng làm như thế người ta cười cho ấy

5. Cụ ốm nặng đã mất hôm qua rồi.

Bài tập 5 phân biệt nghĩa của các từ

trong các nhóm đồng nghĩa:

kẹo

Cho, Tặng, Biếu

người trao vật có ngôi thứ thấp hơn hoặc ngang bằng người nhận, tỏ sự kính trọng.

người trao vật không phân biệt ngôi thứ với người nhận vật được trao, thường để khen ngợi, khuyến khích, tỏ lòng quí mến.

người trao vật có ngôi thứ cao hơn hoặc ngang bằng người nhận.

Biếu:

Tặng:

Cho:

13

Luyện tập

Bài tập 5 phân biệt nghĩa của các từ

trong các nhóm đồng nghĩa:

Tu, Nhấp, Nốc

uống từng chút một bằng cách chỉ hớp ở đầu môi, thường là để cho biết vị.

uống nhiều và hết ngay trong một lúc một cách thô tục.

Nhấp:

Nốc:

uống nhiều liền một mạch, bằng cách ngậm trực tiếp vào miệng vật đựng (chai hay vòi ấm).

Tu:

14

LuyÖn tËp

Bài 6/116. Chọn từ thích hợp điền vào các câu sau

1. Thế hệ mai sau sẽ được hưởng thành tích/

thành quả của công cuộc đổi mới hôm nay.

2. Con cái có trách nhiệm phụng dưỡng/ nuôi dưỡng bố mẹ.

3. Nó đối đãi/ đối xử tử tế với mọi người xung quanh nên ai cùng mến nó.

4. Ông ta có thân hình trọng đại/ to lớn như hộ pháp.

5. Lao động là nghĩa vụ/ nhiệm vụ thiêng liêng, là nguồn sống.

6. Em biếu/ cho bà chiếc áo mới.

Luyện tập Bài 7

- Nó ………... tử tế với mọi ng ời xung quanh nên ai cũng mến nó.

-Mọi ng ời đều bất bình tr ớc thái độ ……. .. của nó đối với trẻ em

đối xử đối đãi ối xửđ

- Cuộc Cách mạng tháng Tám có ý nghĩa ……… đối

với vận mệnh dân tộc.

- Ông ta thân hình ……… nh hộ pháp.

trọng đại to lớnto lớn

Trong các cặp câu sau, câu nào có thể dùng hai từ đồng nghĩa thay thế nhau, câu nào chỉ dùng đ ợc một trong

hai từ đồng nghĩa đó?

A.

B

Luyện tập Bài 8

1. Nội dung: Đặt câu với các từ: kết quả, hậu quả, trỡnh bày, trưng bày

2. Hình thức: Thi theo nhóm , ghi vào bảng phụ, lên dán kết quả ( nhóm nào nhanh nhất, đúng -> thắng ) 3. Phân nhóm: Hai bàn = một nhóm.

( Chọn 2 nhúm nhanh nhất)

Bài 9:?

-Ông bà cha mẹ đã lao động vất vả, tạo ra các thành quả để con cháu đời sau hưởng lạc.

=> Hưởng thụ

-Trong xã hội ta không ít người sống ích kỉ, không giúp đỡ bao che cho người khác.

=> che chở(bao bọc)

-Câu tục ngữ ăn quả nhớ kẻ trồng cây đã giảng dạy cho chúng ta lòng biết ơn đối với thế hệ cha anh.

=> dạy (nhắc nhở)

-Phòng tranh có trình bày nhiều bức tranh của nhiều họa sĩ nổi tiếng.

=> trưng bày

LuyÖn tËp

25

TIẾT 35 – TIẾNG VIỆT – TỪ ĐỒNG NGHĨA TIẾT 35 – TIẾNG VIỆT – TỪ ĐỒNG NGHĨA

DÆn dß DÆn dß

- Tìm trong một số VB các cặp từ đồng nghĩa - Học thuộc 3 ghi nhớ, làm bài tập còn lại

- Soạn bài : Cách lập ý của bài văn biểu cảm