Bài giảng; Giáo án - Trường TH&THCS Việt Dân #navigation_collapse{display:none}#navigation{display:block}#navigation_sub_menu{display:block}#banner{height:150px}@media(min-width:1050px){#wrapper,#banner{width:1050px}.miniNav{width:1

(1)

Chủ đề ĐẠI VIỆT DƯỚI THỜI NHÀ TRẦN ( Thế kỉ XIII- XIV ) (Thực hiện trong 8 tiết từ tiết 21 đến 28)

Môn học: Lịch sử - Lớp 7 Thời gian thực hiện: (08 tiết) Bước 1: Xác định vấn đề cần giải quyết trong bài học ĐẠI VIỆT DƯỚI THỜI NHÀ TRẦN ( Thế kỉ XIII- XIV ) Bước 2: Xây dựng nội dung chủ đề bài học

Mục I. Sự thành lập nhà Trần và sự củng cố chế độ phong kiến tập quyền

Mục II. Các cuộc kháng chiến chống ngoại xâm dưới thời Trần. (Đưa mục I Bài 14 vào đầu mục này thành ý nhỏ “Âm mưu xâm lược Đại Việt của Mông - Nguyên)

Mục III . Tình hình kinh tế, văn hóa thời Trần. - Tập trung vào âm mưu xâm lược Đại Việt của Mông Cổ

Bước 3: Xác định mục tiêu bài học

1. Kiến thức

- Trình bày những nét chính về chính trị, kinh tế, xã hội cuối thời Lý dẫn tới sự sụp đổ của triều đại Lý. Trần Cảnh lên ngôi vua, thiết lập triều đại Trần.

- Những nét chính về tổ chức bộ máy nhà nước, quân đội thời Trần - Sự phục hồi và phát triển kinh tế dưới thời Trần

- Âm mưu xâm lược của quân Mông Cổ.

- Chủ trương, chính sách và những việc làm của vua quan nhà Trần để đối phó với quân Mông Cổ.

- Thấy được việc chuẩn bị cho cuộc xâm lước ĐV lần thứ II của nhà Nguyên chu đáo hơn so với lần I .

- Nắm được những nét chính về cuộc kháng chiến lần III và tinh thần toàn dân đoàn kết quyết tâm đánh giặc của quân và dân thời Trần

- Hiểu được vì sao ở thế kỉ XIII, trong 3 lần kháng chiến chống xâm lược Mông Nguyên, quân dân ĐV đều thắng lợi . Ý nghĩa lịch sử của 3 lần kháng chiến chống xâmlược Mông Nguyên.

- Một số nét chủ yếu về tình hình kinh tế, xã hội của nước ta sau chiến tranh chống xâm lược Mông- Nguyên; Nắm được một số thành tựu phản ánh sự phát triển của văn hoá, giáo dục, khoa học kinh tế thời Trần.

- Đời sống văn hoá, tinh thần của nhân dân ta dưới thời Trần rất phong phú, đa dạng; thấy được giáo dục khoa học, kĩ thuật thời Trần đạt tới trình độ cao nhiều công trình nghệ thuật tiêu biểu.

2. Năng lực

* Năng lực chung:

- Năng lực tự học, năng lực sáng tạo, năng lực hợp tác, năng lực giải quyết vấn đề, năng lực giao tiếp,

* Năng lực đặc thù

- Đánh giá các thành tựu xây dựng Nhà nước pháp luật thời Trần.

- Làm quen với phương pháp so sánh.

- Học diễn biến các trận đánh bằng cách chỉ lược đo, bản đồ.

- Đọc và vẽ lược đồ, phân tích, đánh giá, nhận xét các sự kiện lịch sử.

- Rèn luyện kĩ năng sử dụng lược đồ để thuật lại, tóm tắt cc sự kiện lịch sử.

- Phân tích, so sánh sự kiện và nhân vật lịch sử trong 3 lần kháng chiến để rút ra nhận xét chung.

- Nhận xét, đánh giá các thành tựu kinh tế - văn hoá . Trường TH&THCS Việt Dân

Tổ khoa học xã hội

Họ và tên giáo viên Bùi Thị Thu Hằng

(2)

- So sánh sự phát triển giữa thời Lý và Trần.

- Giúp học sinh nhìn nhận sự phát triển về xã hội và văn hoá qua phương pháp so sánh với thời kỳ trước.

- Phân tích, đánh giá, nhận xét những thành tựu văn hoá đặc sắc.

3. Phẩm chất

- Yêu nước: tự hào về đất nước, về những giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc; tích cực bảo vệ quê hương, đất nước.

- Trách nhiệm: ; tích cực bảo vệ quê hương, đất nước. có khát vọng cống hiến.

- Chăm chỉ: đọc sách, báo, tìm tư liệu trên mạng Internet để mở rộng hiểu biết.

Bước 4: Xác định và mô tả mức độ yêu cầu

Nội dung Nhận biết Thông hiểu Vận dụng Vận dụng cao I.Sự

thành lập nhà Trần và sự cũng cố chế độ phong kiến tập quyền

-Biết được sự ra đời của triều đại nhà Trần

- Biết được tên gọi pháp luật thời Trần -Biết được tổ chức quậ đội nhà Trần

-Trình bày được những nét chính về tổ chức bộ máy nhà nước, pháp luật, tổ chức quân đội thời Trần

-Vẽ được bộ máy nhà nước thời Trần -So sánh với bộ máy nhà nước, quân đội, pháp luật thời Trân với thời Lý

Đánh giá được chính sách quân đội nhà Trần và liên hệ chính sách quân đội nước ta hiện nay

II.Các cuộc kháng chiến chống giặc ngoại xâm dưới thời Trần

-Biết được sức mạnh quân sự của Mông – Nguyên và âm mưu quyết tâm xam lược Đại

Việt Của

chúng

-Biết các trận:

Đông Bộ Đầu, Chương

Dương, Hàm Tử, trận Vân Đồn, Bạch Đằng

- HS trình bày được cuộc kháng chiến chống xâm lược Mông

Nguyên của nhà Trần - Hiểu được nguyên nhân tháng lợi và ý nghĩa lịch sử

- Tường thuật trên lược đồ cuộc

kháng chiến

chống quân xâm lược Mông - Nguyên

-Giải thích được nét độc đáo về nghệ thuật quân sự trong các cuộc kháng chiến

- Dựa vào lược đồ câm, HS tường thuật diễn biến cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Mông - nguyên, liên hệ văn thơ thời Trần:

hịch tướng sĩ - Đánh giá công lao to lớn của các vị anh hùng dân tộc

III, Tình hình kinh tế văn hóa thời Trần

- Biêt được tình hình kinh tế thời Trần

HS trình bày được những thay đổi về văn hóa thời Trần

-Giải thích tại sao văn hóa thời Trần phát triển mạnh và mang đậm lòng yêu nước, niềm tự hào dân tộc

So sánh được sự khác nhau về sự phát triển tôn giáo giữa thời Trần và thời Lý

(3)

Bước 5: Biên soạn câu hỏi/bài tập cụ thể theo các mức độ yêu cầu đã mô tả 1. Câu hỏi nhận biết:

- Cho biết nhà Trần được thành lập trong hoàn cảnh nào?

- Trình bày nội dung pháp luật nhà Trần - Nêu chính sách quân đội thời Trần

- Quân Mông Cổ âm mưu xâm lược Đại Việt nhằm mục đích gì?

- : Khi được tin quân Mông Cổ xâm lược nước ta, vua Trần đã làm gì?

- Sau khi biết tin quân Nguyên có ý định xâm lược Đại Việt nhà Trần đã làm gì?

- Sau chiến tranh tình hình nông nghiêp, thủ công nghiêp, thương nghiệp - Sau chiến tranh xã hội có mấy tầng lớp cư dân? Đời sống của họ ra sao?

- Đời sống văn hóa thời Trần có những điểm nào nổi bật?

2. Câu hỏi thông hiểu

- Quân đội thời Trần được tuyển dụng theo chính sách nào?

- Nhận xét bộ Quốc triều hình luật thời Trần so với bộ Hình thư

- Trước khi đem quân xâm lược nước ta vua Mông Cổ có hành động gì? Thái độ của nhà Trần ra sao?

- Năm 1279 Vua Nguyên Xâm Lược Đại Việt nhằm mục đích gì? Chúng đã thực hiện như thế nào?

- Tại sao Quân Nguyên lại đánh Đại Việt lần thứ 3? Lân này chúng huy động lực lượng như thế nào?

- Hãy trình bày tóm tắt diễn biến cuộc kháng chiến chống quân Mông Cổ trên lược đồ

- Hãy nêu những sự kiện củ thể biểu hiện tinh thần quyết tâm chống giặc của quân ta trong cuộc kháng chiến lần thứ nhât?

- Hãy trình bày tóm tắt diễn biến cuộc kháng chiến chống quân Nguyên trên lược đồ

- Trình bày diễn biến, kết quả, ý nghĩa trận Vân Đồn

- Vì sao cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Nguyên - Mông giành thắng lợi?

- Những biểu hiện nào chứng tỏ các tầng lớp nhân dân, các thành phần dân tộc đã tích cực chủ động tham gia kháng chiến.

Căn cứ vào đâu để nói rằng: Nhà Trần đã chuẩn bị chu đáo cho 3 cuộc kháng chiến?

- Trình bày diễn biến, kết quả, ý nghĩa của ba lần kháng chiến chống quân xâm lược Mông – Nguyên thời Trần?

- Thắng lợi của quân dân ta trong 3 lần kháng chiến chống quân xâm lược Mông- Nguyên có ý nghĩa gì?

- Qua tìm hiểu em thấy thủ công nghiệp và thương nghiệp thời Trần sau chiến tranh có điểm gì mới?

3. Câu hỏi vận dụng

- Vẽ sơ đồ bộ máy nhà nước thời trần? So sánh với bộ máy nhà nước thời LÝ - Sự phân hoá tầng lớp thời Trần có gì khác so với thời Lý?

- Em hãy vẽ sơ đồ thể hiện sự phân hoá trong xã hội thời Trần.

- Vì sao thời Trần, Nho giáo ngày càng phát triển và địa vi nho

(4)

- So sánh quân đội nhà Trần với quân đội thời lý

- Đánh giá cách đánh quân Nguyên của nhà Trần trong cuộc kháng chiến lần thứ hai

- Cách đánh giặc độc đáo, sáng tạo của nhà Trần trong 3 cuộc kháng chiến là gì?

- Em hãy lập bảng thống kê về cuộc kháng chiến chông Mông – nguyên của nhân dân ta

- Nhận xét gì về chủ trương phát triển nông nghiệp của nhà Trần?

- So sánh đời sống văn hóa thời Trần với thời Lý 4. Câu hỏi vận dụng cao

- Chính sách quân đội nhà Trần có ảnh hưởng như thế nào đến công cuộc bảo vệ đất nước

- Em hãy cho biết việc tổ chức quân đội của nước ta hiện nay có điểm gì giống so với thời Trần?

- Tìm hiểu về chế độ Thái Thượng Hoàng và tác dụng của nó?

- Nêu cách đánh giặc của nhà Trần trong lần thứ ba chống quân Nguyên ? Có gì giống và khác so với hai lần trước ? So sánh với cách đánh của Ngô Quyền năm 938?

- Đánh giá công lao của Trần Quốc Tuấn trong ba lần kháng chiến chống quân Mông Nguyên

- Bài học lịch sử từ 3 lần chiến thắng xâm lược Mông Nguyên ?

- Bài học về sự đoàn kết vua tôi trong ba lần kháng chiến chống quân Mông Nguyên có thể được vận dụng trong việc đoàn kết các tầng lớp nhân dân trong cuộc đấu tranh bảo vệ chủ quyền biên giới biển, hải đảo hiện nay như thế nào?

- Sự phát triển của các làng nghề thủ công thời Lý, Trần có mỗi quan hệ như thế nào với các làng nghề thủ công hiện nay? Theo em phải làm gì để giữ gìn và phát triển các nghề thủ công đó?

Bước 6: Thiết kế tiến trình dạy học

I. SỰ THÀNH LẬP NHÀ TRẦN VÀ SỰ CŨNG CỐ CHẾ ĐỘ PHONG KIẾN TẬP QUYỀN

HOẠT ĐỘNG 1: KHỞI ĐỘNG

- Mục tiêu: Giúp học sinh nắm được các nội dung cơ bản bước đầu của bài học cần đạt được đó là nhận xét được tình hình kinh tế cuối thời Lý, đưa học sinh vào tìm hiểu nội dung bài học, tạo tâm thế cho học sinh đi vào tìm hiểu bài mới.

- Phương pháp: Trực quan, phát vấn.

- Thời gian: 5 phút.

- Tổ chức hoạt động: GV cho học sinh xem hình. Yêu cầu HS phát biểu suy nghĩa trả lời.

(5)

- Dự kiến sản phẩm: HS trả lời.

Trên cơ sở đó GV dẫn dắt vào bài mới: Cuối thế kỷ XII- đầu XIII nhà Lý ngày càng suy yếu: Chính trị Vua quan ăn chơi, triều chính lục đục, Kinh tế suy sụp, mất mùa đói kém xảy ra liên miên, Xã hội rối loạn, nhân dân nổi dậy ở nhiều nơi.

- Đầu 1226 nhà Lý sụp đổ, nhà Trần thành lập vua quan rất chăm lo đến phát triển đất nước. Vì vậy ở thời Trần đã đạt nhiều thành tựu rực rõ trên các lĩnh vực. vậy hôm nay chúng ta cùng tìm hiểu.

HOẠT ĐỘNG 2: HÌNH THÀNH KIẾN THỨC.

Hoạt động 1: Nhà Lý sụp đổ.

a) Mục tiêu: Biết được bối cảnh thành lập triều đại Trần

b) Nội dung: HS quan sát máy chiếu, sử dụng SGK để tìm hiểu nội dung kiến thức theo yêu cầu của GV.

c) Sản phẩm: HS hoàn thành tìm hiểu kiến thức:

d) Tổ chức thực hiện:

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS NỘI DUNG

Bước 1. Chuyển giao nhiệm vụ học tập

-Yêu cầu HS đọc SGK mục 1 mục I bài 13 và trả lời câu hỏi sau.

? Nguyên nhân nào dẫn đến nhà Lý suy yếu như vậy?

? Việc làm trên của vua quan nhà Lý dẫn tới hậu quả gì?

? Trước tình hình đó nhà Lý đã làm gì?

? Cho biết nhà Trần được thành lập trong hoàn cảnh nào

Bước 2. Thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS đọc SGK và thực hiện yêu cầu.GV khuyến khích học sinh hợp tác với nhau khi thực khi thực hiện nhiệm vụ học tập, GV theo dõi, hỗ trợ HS làm việc

Bước 3. Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận - HS trình bày.

2- Quan lại ăn chơi sa đọa, chính quyền không quan tâm đến đời sống nhân dân.

* Giảng: Đời vua thứ 8, Lý Huệ Tông chỉ sinh được

I.NHÀ TRẦN THÀNH LẬP 1. Nhà Lý sụp đổ

- Cuối thế kỉ XII, quan lại nhà Lý ăn chơi sa đọa không chăm lo đời sống nhân dân.

(6)

một người con gái và mắc bệnh cuồng nên phải nhường ngôi cho con gái Lý Chiêu Hoàng. Lợi dụng cơ hội đó, các đại thần trong triều tranh chấp quyền hành. Quan lại bên dưới quấy nhiễu bóc lột nhân dân không chăm lo đến sản xuất nông nghiệp và đời sống của dân. Vua Huệ Tông cuối đời say khướt, không quan tâm đến triều chính, vua không có con trai có hai cố công chúa: Chị là Thuận Thiên công chúa gả cho Trần Liễu, em là Chiêu Thánh lên 7 tuổi được lập thái tử, sau đó 10/1224 Lý Huệ Tông đi tu ở chùa Chân Giao.

- Lợi dụng tình hình ấy quan lại nổi dậy tranh chấp quyền hành, bóc lột nhân dân.

- GV gọi HS đọc phần chữ in nhỏ: “Bấy giờ…gì”.

3. - Lụt lội, hạn hán mất mùa liên tiếp xảy ra. Dân nghèo phải bán con đi làm nô tì cho người giàu hay bỏ vào chùa kiếm sống. Nông dân nhiều nơi nổi dậy đấu tranh.

* Giảng: Một số thế lực phong kiến ở các địa phương đánh giết lẫn nhau chống lại triều đình, một số nước phía nam thỉnh thoảng đem quân vào cướp phá Đại Việt

=> Nhà Lý càng khó khăn.

- Ở Nghệ An, Thanh Hóa dân nghèo nổi dậy đấu tranh, các thế lực cát cứ ở địa phương đánh giết lẫn nhau chống lại triều đình, XH rối loạn.

4.- Nhà Lý phải dựa vào các thê lực họ Trần để chống lại các lực lượng nổi loạn.

- GV khẳng định: Nhà Trần được thành lập là cần thiết trong hoàn cảnh lịch sử nước Đại Việt bầygiờ.

Bước 4. Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- Kinh tế khủng hoảng, mất mùa, nhân dân li tán.

- Nhà Lý dựa vào thế lực họ Trần để chống lại các lực lượng nổi loạn.

- Tháng 12 năm Ất Dậu (đầu năm 1226), Lý Chiêu Hoàng nhường ngôi cho chồng là Trần Cảnh. Nhà Trần được thành lập.

Hoạt động 2: Nhà Trần củng cố chế độ phong kiến tập quyền

a) Mục tiêu: Biết được những nét chính về tổ chức bộ máy nhà nước thời Trần

c) Sản phẩm: HS hoàn thành tìm hiểu kiến thức d) Tổ chức thực hiện:

Hoạt động 2

Bước 1. Chuyển giao nhiệm vụ học tập

-Yêu cầu HS đọc SGK mục I.2 bài 13 và hoàn thành

2 . Nhà Trần xây dựng bộ máy quan lại và tổ chức đơn vị hành chính

(7)

bảng sau.

Sơ đồ bộ máy hành chính

?So sánh bộ máy nhà nước thời lý bộ máy nhà nước thời trần có điểm nào giống và khác

3. Bộ máy nhà nước thời Trần được tổ chức như thế nào?

4. Tại sao các chức vụ quan trọng lại giao cho người trong họ nắm giữ?

5. Em có nhận xét gì về tổ chức bộ máy quan lại và các đơn vị hành chính thời Trần?

- Bộ máy nhà nước được tổ chức theo chế độ quân chủ trung ương tập quyền, gồm 3 cấp :

+ Triều đình

+ Các đơn vị hành chính trung gian : lộ, phủ, huyện, châu.

+ Các cấp hành chính cơ sở:

xã.

- Thực hiện chế độ Thái thượng hoàng.

- Đặt thêm một số cơ quan:

+ Quốc sử viện + Thái y viện + Tôn nhân phủ + Hà đê sứ

+ Khuyến nông sứ + Đồn điền sứ

- Cả nước chia lại thành 12 lộ.

- Quý tộc họ Trần được phong vương hầu và ban thái ấp.

(8)

Địa phương:

. 2.

- Giống: vẫn là chế độ quân chủ trung ương tập quyền gồm 3 cấp.

- Khác:

+ Thời Lý: vua nhường ngôi cho con, sớm tự xưng là Thái thượng hoàng, cùng con cai quản đất nước.

+ Các quan đại thần do những người trong họ nắm giữ.

+ Đặt thêm một số cơ quan và một số chức quan để trông coi sản xuất.

+ Cả nước chia thành 12 lộ.

3.

- Bộ máy nhà nước được tổ chức theo chế độ quân chủ trung ương tập quyền, gồm 3 cấp :

+ Triều đình

+ Các đơn vị hành chính trung gian : lộ, phủ, huyện, châu.

+ Các cấp hành chính cơ sở: xã.

12 lộ(An phủ sứ)

Phủ( Tri phủ)

Huyện, Châu(

Tri huyện, Tri châu) Xã (xã quan)

(9)

4. - chuyên quyền dòng họ

-> GV: Có nhiều nhân vật nổi tiếng ở thời Trần:

Trạng nguyên Mạc Đĩnh Chi, nhà sử học Lê văn Hưu - GV sử dụng KT khăn phủ bàn cho HS thảo luận trong 2p.

5. - Hoàn chỉnh, có quy củ, đầy đủ và chặt chẽ hơn thời Lý, chứng tỏ chế độ tập quyền thời Trần được củng cố hơn thời Lý.

* Giảng: Nhà Trần còn đặt thêm một số cơ quan như:

Quốc sử viện, Thái y viện…và một số chức quan:

+ Hà đê sứ: trông coi việc sửa, đắp đê điều.

+ Khuyến nông sứ: chăm lo,khuyến khích nông dân sản xuất.

+ Đồn điền sứ: chuyên mộ người đi khai hoang.

* Nhấn mạnh : Những việc làm trên chứng tỏ nhà Trần luôn quan tâm đến mọi mặt hoạt động của đất nước, năng lực quản lý đất nước được cao hơn. Chế độ tập quyền củng cố hơn

Bước 4. Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

Hoạt động 3: Pháp luật thời Trần.

a) Mục tiêu: Biết được những nét chính về luật pháp thời Trần

Hoạt động 3: Pháp luật thờI Trần

Bước 1. Chuyển giao nhiệm vụ học tập -Yêu cầu HS đọc mục 3 SGK.

- Yêu cầu HS thảo luận cặp đôi các câu hỏi

1. Nhà Trần xây dựng hệ thống luật pháp như thế nào?

2. Nhận xét Hình luật thời Trần so với Hình Thư thời Lý?

3. Nhận xét gì về pháp luật thời Trần?

1. Thời Trần, nhà nước rất chú trọng sửa sang luật

3. Pháp luật thời Trần

- Ban hành bộ luật Quốc triều hình luật.

+ Nội dung: bổ sung thêm bộ luật thời Lý về việc xác nhận

(10)

pháp và đã ban hành bộ luật mới là: Quốc triều hình luật.

2. - Xác định lại những điều ban dưới thời Lý và có bổ sung:

+ Xác nhận và bảo vệ quyền tư hữu tài sản.

+ Quy định cụ thể việc mua bán ruộng đất.

* Giảng: Nhà Trần đã đặt cơ quan Thẩm hình viện để xét xử kiện cáo. Mối quan hệ giữa vua quan và nhân dân thời Trần tuy có sự khác biệt nhưng chưa sâu sắc vì vua Trần vẫn để chuông lớn ở thềm cung điện cho dân đến gõ khi cần. Những lúc vua đi thăm các địa phương, nhân dân có thể đón rước thậm chí xin vua dừng lại xem một vụ kiện oan…

3. - Cơ quan pháp luật được tăng cường và hoàn thiện.

* Liên hệ, giáo dục HS : Pháp luật là công cụ để NN quản lý XH, chính vì vậy giúp người dân ý thức hơn trong cuộc sộng, luôn sống và làm việc theo pháp luật.

Bước 4. Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

GV: Từ cuối TK XII đầu TK XIII, nhà Lý bước vào con đường suy yếu không đủ năng lực để quản lý đất nước nên sụp đổ là điều không thể tránh khỏi. Trong bối cảnh đó nhà Trần thành lập là nhu cầu tất yếu của lịch sử.

- Bằng những biện pháp tích cực, nhà Trần củng cố chế độ phong kiến tập quyền, xây dựng đất nước có bước phát triển về mọi mặt.

và bảo vệ quyền tư hữu tài sản.

- Nhà Trần đặt cơ quan Thẩm hình viện chuyên xét xử kiện cáo.

II. SỰ THÀNH LẬP NHÀ TRẦN VÀ SỰ CŨNG CỐ CHẾ ĐỘ PHONG KIẾN TẬP QUYỀN (tiết 2)

Hoạt động 1: Quân đội thời Trần.

a) Mục tiêu:

+ Thấy được cách tổ chức quân đội thời Trần + Biết so sánh quân đội thời Trần với thời Lý + Chính sách tích cực: '' ngụ binh ư nông''

+ Sự củng cố lực lượng quốc phòng của nhà Trần

(11)

Bước 1. Chuyển giao nhiệm vụ học tập - HS đọc mục 3 SGK.

- Cho Hs thảo luận cặp đôi

? Vì sao khi mới thành lập, nhà Trần rất quan tâm tới việc xây dựng quân đội và củng cố quốc phòng?

? Trình bày những nét chính về tổ chức quân đội thời Trần

3. Quân đội nhà Trần còn được tuyển chọn theo chính sách và chủ trương nào?

? So sánh quân đội thời trần với thời lý có điểm nào giống và khác

? Những chủ trương biện pháp trong việc xây dựng quân đội có tác dụng như thế nào trong công cuộc bảo vệ đất nước

Bước 2. Thực hiện nhiệm vụ học tập

HS đọc SGK và thực hiện yêu cầu.GV khuyến khích học sinh hợp tác với nhau khi thực khi thực hiện nhiệm vụ học tập, GV theo dõi, hỗ trợ HS làm việc Bước 3. Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận - Đại diện nhóm báo cáo

- Các nhóm nhận xét

* Gv: Ngay khi vừa mới thành lập nhà Trần nhanh chóng ổn định tình hình chính trị, xã hội, xây dựng chính quyền mới, mặt khác xây dựng tỏ chức lại lực lượng quân đội, củng cố quốc phòng.

1.> GV: Nước ta luôn đứng trước nguy cơ ngoại xâm (nhất là thời kì đế quốc Mông - Nguyên đang mở rộng xâm lược).

2. GV: Cấm quân: đạo quân bảo vệ kinh thành, triều đình, và chỉ chọn trai tráng khoẻ mạnh ở quê hương nhà Trần

- Quân các lộ: ở đồng bằng gọi là chính binh, ở miền núi gọi là phiên binh.

- Giảng: Cấm quân: Đạo quân bảo vệ kinh thành triều đình, chỉ chọn những trai tráng khoẻ mạnh ở quê hương nhà Trần.

Quân các lộ: Ở đồng bằng gọi là chính binh, ở miền núi gọi là phiên binh.

3. - GV: Nhân dân ta dưới thời Trần rất chuộng võ nghệ, các lò vật được mở khắp nơi, vì vậy quân đội thời Trần luôn được học tập binh pháp và luyện tập võ nghệ. Nhà Trần thực hiện chủ trương chọn quân lính không thiên về lấy số lượng mà cần những người

II. NHÀ TRẦN XÂY DỰNG QUÂN ĐỘI VÀ PHÁT TRIỂN KINH TẾ 1. Nhà Trần xây dựng quân đội và củng cố quốc phòng.

- Quân đội của nhà Trần gồm các cấm quân và quân ở các lộ

+ Chính sách “ngụ binh ư nông”.

+ Chủ trương “quân cốt tinh nhuệ không cần nhiều”.

- Đoàn kết, học binh pháp, luyện tập võ nghệ.

(12)

giỏi.

* Giống nhau:

- 2 bộ phận.

- Chính sách ngụ binh ư nông.

* Khác:

- Tuyển cấm quân quê họTrần.

- “Cốt tinh nhuệ, không cần đông rèn luyện võ nghệ, học binh pháp”.

=> Lực lượng quân đội vững manh hơn.

* Gv: Sơ kết chuyển ý.

Bước 4. Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

HS phân tích, nhận xét, đánh giá kết quả của các nhóm.

GV bổ sung phần phân tích nhận xét, đánh giá, kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của học sinh. Chính xác hóa các kiến thức đã hình thành cho học sinh.

- Tăng cường tuần tra, cử tướng giỏi canh giữ nơi hiểm yếu.

=> Lực lượng quân đội vững manh hơn.

Hoạt động 2: Phục hồi và phát triển kinh tế a) Mục tiêu:

+ Học sinh nắm được chủ trương của nhà Trần đối với nông nghiệp, các chính sách về nông nghiệp của nhà Trần

+ Hiểu thủ công nghiệp, thương nghiệp thời Trần + Học sinh so sánh kinh tế thời Trần với thời Lý

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:

+ GV: giao nhiệm vụ cá nhân, nhóm; đặt câu hỏi gợi mở

+ HS: dựa vào sgk trả lời; tìm hiểu khái niệm ''điền trang'' và chính sách khuyến nông của nhà Trần

? Nhà Trần đã làm gì để phát triển nông nghiệp?

? Việc khai hoang của nhà Trần có tác dụng gì?

? Tên chức quan nhà Trần đặt để coi sửa chữa đắp đê?

? Em có nhận xét gì về chủ trương phát triển nông nghiệp của nhà Trần?

? Kể tên các nghề thủ công trong nhân dân?

? Nhận xét về tình hình thủ công nghiệp thời Trần?

? Thương nghiệp có đặc điểm gì?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

HS đọc SGK và thực hiện yêu cầu. GV khuyến khích học sinh hợp tác với nhau khi thực khi thực hiện nhiệm vụ học tập, GV đến các nhóm theo dõi,

2. Phục hồi và phát triển kinh tế.

* Nông nghiệp:

- Chú trọng khai hoang, đắp đê, nạo vét kênh mương.

(13)

hỗ trợ HS làm việc những bằng hệ thống câu hỏi gợi mở - linh hoạt).

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

- HS lần lượt trả lời các câu hỏi

1.Cử chức quan Hà đê sử, chuyên trách đê điều.

3.-> Hà đê sứ: Vua Trần hạ lệnh đắp đê từ đầu nguồn các con sông đến bãi biển. Những người đảm nhiệm chức Hà đê sứ luôn phải đốc thúc việc đắp đê. Bên cạnh đó, việc nạo vét các kênh đào được chú trọng để đảm bảo giao thông tưới tiêu cho đồng ruộng.

4.- GV: Nhờ các chính sách và cùng với sự cố gắng của người dân, nông nghiệp thời Trần nhanh chóng được phục hồi và phát triển.

Nhà Trần khuyến khích các các xưởng thủ công nhà nước sản xuất các đồ gốm, dệt, chế tạo vũ khí.

- Nhấn mạnh: đây là 2 hình thức sở hữu ruộng đất rất phổ biến dưới thời Trần.

- Giáo dục môi trường: NN đề ra nhiều biện pháp như đẩy mạnh công cuộc khẩn hoang, mở rộng diện tích SX, đắp đê phòng lụt, đào sông, nạo vét kênh....

- Giảng: nhờ những chính sách tích cực cùng với sự cố gắng của nhân dân nên NN nhanh chóng phục hồi và phát triển...

5. - Đây là chủ trương đúng đắn phù hợp tình hình đất nước ta, phù hợp với lòng dân, đảm bảo tưới tiêu thuận lợi -> Kinh tế phát triển nhanh chóng.

Bước 4: Kết luận, nhận định:

HS phân tích, nhận xét, đánh giá kết quả của nhóm trình bày.

- Liên hệ một số nghề thủ công ở địa phương.

- Liên hệ, giáo dục: Ở tỉnh ta có rất nhiều làng nghề truyền thống như làm gốm, mĩ nghệ không những đem lại nguồn thu nhập lớn mà còn góp phần quảng bá hình ảnh của tỉnh ta đến khắp mọi miền đất nước.

=> Gv kết luận toàn bài:

- Nhà Trần đã thực hiện nhiều chủ trương và biện pháp tích cực để phục hồi xây dựng phát triển kinh tế, xây dựng quân đội hùng mạnh.

- Những chủ trương đúng đắn cùng với sự lao động cần cù sáng tạo của nhân dân ta nên Đại Việt ở thế kỉ XIII trở nên hùng mạnh.

-> Kinh tế phát triển nhanh chóng.

* Thủ công nghiệp.

- Xưởng thủ công nhà nước:Gốm, dệt, vũ khí.

- Trong nhân dân: Dệt, gốm, đúc đồng, lamg giấy, khắc ván in...

* Thương nghiệp:

- Chợ mọc ở nhiều nơi.

- Thăng Long 61 phố phường.

- Buôn bán tấp nập ở các cửa biển: Hội Thống-Nghệ An, Vân Đồn- Quảng Ninh, Hội Triều-Thanh Hoá.

(14)

II. CÁC CUỘC KHÁNG CHIẾN CHỐNG GIẶC NGOẠI XÂM DƯỚI THỜI TRẦN

Hoạt động của GV VÀ HS Sản phẩm dự kiến Hoạt động 1: Âm mưu xâm lược Đại Việt của Mông Cổ.

a) Mục tiêu:

Biết được sức mạnh quân sự của quân Mông Cổ và âm mưu xâm lược Đại Việt của quân Mông Cổ.

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:

HS đọc SGK mục 1.

? Yêu cầu HS quan sát H29 Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

HS đọc SGK và thực hiện yêu cầu. GV khuyến khích học sinh hợp tác với nhau khi thực khi thực hiện nhiệm vụ học tập, GV theo dõi, hỗ trợ HS.

? Yêu cầu HS quan sát H29 và nêu hiểu biết của em về quân Mông Cổ.

? Tại sao quân Mông Cổ đánh Đại Việt trước?

? Trước khi vào nước ta, tướng Mông Cổ đã làm gì?

? Vua Trần đã làm gì khi các sứ giả Mông Cổ đến?

? Quân MC xâm lược Đại Việt nhằm mục đích gì?

HS trả lời, HS khác bổ sung Bước 4: Kết luận, nhận định:

HS phân tích, nhận xét, đánh giá kết quả.

Bước 1. Chuyển giao nhiệm vụ học tập - Chia lớp thành 4 nhóm thảo luận:

- Khi được tin quân Mông Cổ xâm lược nước ta, vua Trần đã làm gì?

- Sau khi biết tin quân Nguyên có ý định xâm lược Đại Việt nhà Trần đã làm gì?

- Đánh giá công tác chuẩn bị của nhà Trần?

? Em hãy thuật lại diễn biến trận đánh trên lược đồ?

? Em hiểu như thế nào về câu nói của thái sư Trần

1. Âm mưu xâm lược Đại Việt của Mông - Nguyên

- Vua Mông Cổ cho quân XL Đại Việt.

-> Đánh lên phía nam TQ, thực hiện kế hoạch gọng kìm tiêu diệt Nam Tống.

2. Nhà Trần chuẩn bị và tiến hành kháng chiến chống quân Mông Cổ.

a)Nhà Trần chuẩn bị:

- Vua Trần ban lệnh sắm sửa vũ khí, quân đội ngày đêm luyện tập.

(15)

Thủ Độ?

?Ý nghĩa lịch sử của cuộc kháng chiến.

? Bài học lịch sử của lháng chiến?

HS đọc SGK và thực hiện yêu cầu. GV khuyến khích học sinh hợp tác với nhau khi thực khi thực hiện nhiệm vụ học tập.

Bước 3. Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận.

1.- Ban lệnh cho cả nước sắm sửa vũ khí.

- Quân đội dân binh được thành lập và ngày đêm luyện tập.

=> GV: Triệu tập hội nghị Bình Than, hội nghị Diên Hồng để bàn kế đánh giặc.

3.- GV Dùng lược đồ trình bày diễn biến.

+ Tháng 1- 1258 quân Mông Cổ tiến vào nước ta theo đường sông Thao xuồng Bạch Hạc rồi đến vùng Bình Lê Nguyên và bị chặn lại. Tại đây quân ta đặt phòng tuyến do vua Thái Tông chỉ huy và đánh một trận quyết liệt. Do quân giặt mạnh vua Trần phải cho rút quân lui về Thăng Long bảo toàn lực lượng. Theo lện triều đình, nhân dân Thăng Long thực hiện chủ trương " vườn không nhà trống" vua Trần cho quân lui về Thiên Mạc. Khi Ngột Lương Hợp Thai cho quân tiến đánh Thăng Long thì trướt mắt chúng vườn không nhà trống, không lương thực...Quân Mông Cổ kiên cường giết hại những người còn ở lại. Trước thế đó vua Trần rất lo lắng, Thái sư Trần Thủ Độ đã tâu: " Đầu thần chưa rơi xuống đất, xin bệ hạ đừng lo". Câu nói thể hiện niềm tin chiến thắng của quân và dân ta.

Nhân cơ hội này nhà Trần đã mở cuộc phản công lớn ở Đông Bộ Đầu.

Bị bất ngờ, ngày 29. 1. 1258 quân Mông Cổ đã rút khỏi Thăng Long về nước. Trên đường rút chạy chúng đã bị dàn quân ở Quy Hoá chặn đánh tan tác.

4 - Ý chí quyết tâm đánh giặc, làm an tâm vua Trần 5 - Bên ngoài hung hăng, hách dịch, do chủ quan…

- Ta: kiên quyết, tự tin, bình tĩnh, chớp lấy thời cơ…;

- Kế: lấy ít thắng nhiều, lấy yếu đánh mạnh…vườn không nhà trống…

6- Khi thế giặc mạnh, ta chủ trương không dốc ngay lực lượng để đối phó mà khôn khéo giữ lượng, nhử chúng vào sâu trận địa, đánh lâu dài. Khi giặc gặp khó khăn ta mới phản công lại. Đó là kế "lấy yếu

b) Diễn biến:

- 1/1258, 3 vạn quân Mông -> Xâm lược nước ta.

- Giặc mạnh ta rút khỏi Thăng Long làm vườn không nhà trống.

- Giặc khó khăn, ta phản công thắng ở Đông Bộ Đầu.

- 29/1/1258 Giặc rút khỏi Thăng Long bị truy kích -> Tháo chạy.

-> Kháng chiến kết thúc.

c) Nguyên nhân thắng lợi:

- Đoàn kết, quyết tâm quân dân cách đnáh thông minh tránh mạnh đánh chỗ yếu, chớp thời cơ.

d) Ý nghĩa: Nhân dân tinh thần phấn khởi.

(16)

đánh mạnh, lấy ít địch nhiều".

7. Sự đúng đắn sáng tạo trong cách giặc của nhà Trần.

Bước 4. Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- Liên hệ, giáo dục: Trong bất kì hoàn cảnh nào thì sự lãnh đạo đúng đắn và sự đoàn kết dân tộc sẽ tạo nên chiến thắng.

- Giáo dục học sinh: Nhân dân ta đã rất thông minh, sáng tạo, đã dựa vào điều kiện tự nhiên để kháng chiến chống giặc, lợi dụng địa hình hiểm trở để bố trí cách đánh giặc, không cho quân Mông Cổ phát huy thế mạnh của chúng....

=> G: Sơ kết: Thế kỉ XIII, đế quốc Mông Cổ hùng mạnh và tàn bạo quyết tâm xâm lược Đại Việt.

- Dù lực lượng chênh lệch nhưng vương triều Trần và nhân dân không hề run sợ, kiên quyết chống giặc.

- Với đường lối đúng đắn sáng tạo quân Mông- Nguyên đã bị ta đánh bại trong vòng chưa đầy 1 tháng.

CÁC CUỘC KHÁNG CHIẾN CHỐNG GIẶC NGOẠI XÂM DƯỚI THỜI TRẦN (tiết 2)

Hoạt động 1: Âm mưu xâm lược Đại Việt của Mông Cổ.

a) Mục tiêu:

Biết được sức mạnh quân sự của quân Mông Cổ và âm mưu xâm lược Đại Việt của quân Mông Cổ.

B1: Chuyển giao nhiệm vụ

? Sau thất bại lần thứ nhất, vua Nguyên có âm mưu gì mới?

? Vua Nguyên là ai? Vua Nguyên ráo riết xâm lược Cham- Pa và Đại Việt nhằm mục đích gì?

? Vì sao nhà Nguyên lại đánh Cham- Pa trước khi đánh Đại Việt?

? Kế họach của giặc có thực hiện được không? Vì sao?

B2: Thực hiện nhiệm vụ.

I. Cuộc kháng chiến lần thứ hai chống quân xâm lược Nguyên (1285

1. Âm mưu xâm lược Chăm Pa và Đại Việt của nhà Nguyên.

(17)

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động

- HS Nhắc lại bài cũ: Âm mưu xâm lược Đại Việt của quân Mông Cổ lần I như thế nào ?

- Sau thất bại năm 1258 quân Mông Cổ không chịu từ bỏ âm mưu xâm lược nước Đại Việt.

- Năm 1279 sau khi thôn tính dưói nhà Tống, vua Mông Cổ lập ra nhà Nguyên đặt nền thống trị toàn bộ Trung Quốc

1.- Vua Nguyên ráo riết chuẩn bị xâm lượt Đại Việt và Chăm- pa.

- G: Giảng sgk + lược đồ.

2.- Hốt Tất Liệt. Làm cầu nối thôn tính các nước phía nam Trung Quốc.

3.- Làm bàn đạp tấn công vào Đại Việt 4.

- Năm 1283, 10 vạn quân Nguyên do tướng Toa Đô chỉ huy xâm lược Chăm-pa nhưng đã bị nhân dân Chăm-pa tiến hành chiến tranh du kích đánh trả nên quân Nguyên bị thất bại và phải cố thủ phía Bắc chuẩn bị xâm lược Đại Việt.

- Nhấn mạnh: Nhà Nguyên đánh Chăm - pa trước, dùng Chăm- pa làm bàn đạp tấn công Đại Việt, đây là một âm mưu rất thâm độc, chúng thực hiện kế hoạch ‘gọng kìm” nhằm nhanh chóng đánh bại ta.

- G: Sơ kết chuyển ý.

Bước 4. Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

GV bổ sung phần phân tích nhận xét, đánh giá, kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của học sinh. Chính xác hóa các kiến thức đã hình thành cho học sinh

- Sau khi thống trị hoàn toàn TQ, vua Nguyên ráo riết chuẩn bị xâm lược Đại Việt và Cham-pa

- Năm 1283, 10 vạn Nguyên- Toa Đô tấn công Chăm Pa.

-> Thất bại.

Hoạt động 2: Nhà Trần chuẩn bị và tiến hành kháng chiến chống quân Mông Cổ.

a) Mục tiêu:

Biết và hiểu về sự kháng chiến của nhà Trần, trình bày trên lược đồ diễn biến cuộc kháng chiến lần thứ nhất chống quân Mông Cổ.

B1: Chuyển giao nhiệm vụ

? Biết tin vua Nguyên đánh Cham-Pa làm bàn đạp tấn công Đại Việt- vua Trần đã làm gì?

- Chiếu hình hình ảnh Trần Quốc Toản

2. Nhà Trần chuẩn bị kháng chiến.

- Vua Trần triệu tập hội nghị Bình Than bàn kế

(18)

? Em có suy nghĩ gì về tấm gương yêu nước của Hoài Văn Hầu- Trần Quốc Toản?

? Quân và dân nhà Trần quyết tâm đánh giặc Nguyên thể hiện như thế nào?

? Hội nghị Diên Hồng có tác dụng gì cho cuộc kháng chiến?

B2: Thực hiện nhiệm vụ.

HS đọc SGK và thực hiện yêu cầu. GV khuyến khích học sinh hợp tác với nhau khi thực khi thực hiện nhiệm vụ học tập

B3: Báo cáo kết quả thực hiện hoạt động - HS lần lượt trả lời các câu hỏi

1.- Triệu tập các vương Hầu quan lại nhà Trần để bàn kế sinh đánh giặc.

- Năm 1285, vua Trần mời các bô lão có uy tín trong cả nước về dự hội nghị Diên Hồng.

=> Bàn kế sách đánh giặc.

- GV: Y/c HS chú ý vào đoạn in nghiêng

* GV: Năm 1285, vua Trần triệu tập hội nghị Diên Hồng và mời toàn bộ các bô lão có uy tín để bàn cách đánh giặc.

Hoài Văn Hầu Trần Quốc Toản có lòng yêu nước sâu sắc đã đến bến Bình Than nhưng không được dự họp (vì tuổi mới 15) Quốc Toản tức giạn bót nát quả cam trong tay lúc nào không biết . Sao đó về quê Quốc Toản tổ chức một đạo quân lớn, giương cao lá cờ theo 6 chữ vàng:" Phá cường địch, báo hoàng ân"

ngày đêm luyện tập sẵn sàng cùng nhân dân đánh giặc.

- Chiếu hình hình ảnh Trần Quốc Toản

2.- Tuổi trẻ, trí lớn, lòng yêu nước quyết tâm bảo vệ tổ quốc.

3. - HS trả lời theo SGK

4.- Là hội nghị thẻ hiện ý chí tập trung của nhân dân Đại Việt.

- Đây là hội nghị thể hiện ý chí kiên cường của nhân dân Đại Việt.

- Thể hiện quyết tâm cao độ của quân sỹ thà chết không chịu mất nước.

- Quân sĩ thích hai chữ “Sát Thát” vào cánh tay.

5.- Quyết tâm giết giặc Mông Cổ.

GV bổ sung phần phân tích nhận xét, đánh giá, kết

đánh giặc.

- Trần Quốc Tuấn- chỉ huy cuộc kháng chiến “Hịch tướng sĩ”

-> Khích lệ tinh thần kháng chiến.

- Năm 1285 các bô lão có uy tín trong nước về dự hội nghị Diên Hồng.

=> Ý chí quyết tâm đánh giặc.

- Quân đội tập trận ở Đông Bộ Đầu.

- Nhân dân sẵn sàng chiến đấu.

- Binh sĩ thích vào cánh tay 2 chữ Sát thát”.

(19)

quả thực hiện nhiệm vụ học tập của học sinh. Chính xác hóa các kiến thức đã hình thành cho học sinh

Hoạt động 3: Cuộc kháng chiến bùng nổ và thắng lợi a) Mục tiêu:

Trình bày trên lược đồ nét chính diễn biến cuộc kháng chiến chống quân Nguyên lần hai.

Bước 1 Chuyển giao nhiệm vụ học tập

-? Em có liên hệ gì với câu nói của Trần Thủ Độ trong cuộc kháng chiến lần 1?.

? Ta đã giải quyết tình thế khó khăn đó ra sao?

? Em hãy thuật lại diễn biến của cuộc kháng chiến trong những tháng đầu năm 1285.

? Không thực hiện được âm mưu bắt sống vua Trần, Thoát Hoan đã làm gì?

? Hãy nêu cách đánh giặc lần 2?

Bước 2. Thực hiện nhiệm vụ học tập - G: Dùng lược đổ gt.

+ Tháng 1năm 1285, năm mươi vạn quân Nguyên do Thoát Hoan chỉ huy tiến vào nước ta ( gấp 20 lần so với trước).

+ Sau một vài trận quyết chiến với giặc Trần Quốc Tuấn cho quân lui về Vạn Kiếp để bảo toàn lượng . Vua Trần rất lo lắng nhưng Trần Quốc Tuấn khẳng khái trả lời : " Nếu bệ hạ muốn hàng giặc thì trước hết hãy chém đầu thần rồi hãy hàng" .

+ Thoát Hoan tập trung lực lượng lớn tấn công vào Vạn Kiếp. Trước thế giặc mạnh quân ta lui về Thăng Long và cuối cùng rút về Thiên Trường (Nam Định).

Để bảo vệ cho cuộc rút quân, quân ta đã bố trí nhiều trận chặn đánh giặc .Trong một trận kìm chân giặc ở Thiên Mạc. Trần Bình Trọng đã bị giặc bắt, khi bị giặc dụ dổ. Ông trả lời:" Ta thà làm ma nước Nam còn hơn làm vương đất Bắc."Quân Nguyên tức giận chém ông. Ở Thăng Long nhân dân thực hiện chủ trương" vườn không nhà trống" để đối phó với giặc.

Quân Thoát Hoan kéo vào chiếm Thăng Long trống không buộc chúng phải dựng trại ở phía Bắc sông Hồng.

+ Tiếp đó Toa Đô từ Chăm pa đánh ra Nghệ An Thanh Hoá. Thoát Hoan mở cuộc tấn công xuống phía Nam nhằm tạo thế gọng kìm tiêu diệt quân chủ

3.Cuộc kháng chiến bùng nổ và thắng lợi.

\a/ Diễn biến:

- Cuối 1/1285 – 50 vạn quân Nguyên do Thoát Hoan chỉ huy tiến vào xâm lược nước ta .

- Quân ta rút về Vạn Kiếp và cuối cùng rút về Thiên Trường để bảo toàn lực lượng.

- Nhân dân thực hiện

“vườn không nhà trống”

- Cùng lúc Toa Đô tử

(20)

lực của ta và bắt sống toàn bộ đầu não của cuộc kháng chiến.

- Trước thế nguy cấp, một số quý tộc nhà Trần đã đầu hàng giặc.

Trước tình thế như vậyTrần Quốc Toản phải rút lui để chuẩn bị lực lượng tiêu diệt địch.

- G: Ta đánh -> lui.

Nghe tin Trần Quốc Tuấn sau 1 vài trận quyết chiến với giặc đã cho quân về Vạn Kiếp để bảo toàn lực lượng, vua Trần lo lắng hỏi Trần Quốc Tuấn đã khảng khái trả lời: “Nếu bệ hạ muốn hàng giặc thì trước hãy chém đầu thần rồi hãy hàng”.

Bước 3. Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận 1. Rất bình tĩnh tự tin, thể hiện lòng quyết tâm, tinh thần chiến đấu đến cùng không sợ hi sinh, gian khổ -> G:- Thoát Hoan -> Thăng Long trống vắng chúng dựng doanh trại phía bắc sông Nhị.

- Toa Đô Nam từ Cham-pa đánh lên Nghệ An- Thanh Hoá.

- Tạo thành hai gọng kìm.

- Một số quý tộc Trần hàng giặc.

- Một số người bị bắt.

=> GV liên hệ giáo dục về tinh thần yêu nước...

2,- Ta rút lui, củng cố lực lượng, chuẩn bị phản công.

3.- G: Trần Bình Trọng “ta thà làm ma nước Nam còn hơn là làm vương đất Bắc”.

- Giai đoạn : Trần Ích Tắc hàng giặc.

+ An Tư công chúa- vợ Thoát Hoan dò la tình hình giặc.

4.- Khó khăn, thiếu thốn.

- Dựa vào thời cơ thuận lợi đó, quan Trần tổ chức phản công đánh bại quân giặc ở nhiều nơi: Tây Kết, bến Chương Dương, của Hàm tử. Tại cửa Hàm Tử tướng giặc Tây Đô bị ta chém rơi đầu. Sau đó tiến về giải phóng Thăng Long. Quân giặc hoản loạn bỏ chạy nhiều tên bị giết. Thoát Hoan chui vào ống đồng cho quân khiên về nước.

Sau 2 tháng quân dân nhà Trần đã đánh bại 50 vạn quân Nguyên.

Giải phóng đất nước Đại Việt.

- Thoát Hoan chui vào ống đồng Toa Đô bị chém đầu

5. - Vừa đánh vừa lui, chờ thời cơ phản công, vườn không nhà trống” lấy ít địch nhiều.

-> Thắng lợi vẻ vang.

Cham - pa đánh ra Thanh Hoá, Nghệ An nhằm tạo thế “gọng kìm” tiêu diệt quân chủ lực và bắt sống vua Trần.

b/ Kết quả

- 5/1285 quân Trần tổ chức phân công đánh bại quân giặc ở nhiều nơi: Tây Kết, Hàm Tử, Chương Dương và tiến vào giải phóng Thăng Long.

- Quân giặc bị phục kích nhiều tên bị giết – còn lại chạy về nước, Thoát Hoan chui vào ống đồng về nước. Toa Đô bị chém đầu - Cách đánh: Vừa đánh vừa lui, chờ thời cơ phản công,

"vườn không nhà trống”

(21)

Bước 4. Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

lấy ít địch nhiều.

.

CÁC CUỘC KHÁNG CHIẾN CHỐNG GIẶC NGOẠI XÂM DƯỚI THỜI TRẦN (Tiết 3)

Hoạt động 1: Nhà Nguyên xâm lược Đại Việt.

a) Mục tiêu: Âm mưu của nhà Nguyên ở lần III và sự chuẩn bị của nhà Trần

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:

- HS đọc SGK mục 1.

- Chia lớp thành 6 nhóm và yêu cầu thảo luận câu hỏi.

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

HS đọc SGK và thực hiện yêu cầu. GV khuyến khích học sinh hợp tác với nhau khi thực khi thực hiện nhiệm vụ học tập, GV đến HS theo dõi, hỗ trợ HS.

+ N1,2: Vì sao đã hai lần xâm lược ĐV đều thất bại nhưng vua vẫn tiếp tục xâm lược lần ba ?

+ N 3,4: Nêu những dẫn chứng về việc quân Nguyên chuẩn bị cho cuộc xâm lược ĐV ?-Cho hs đọc chữ nhỏ và nhận xét câu nói của vua Nguyên + N5,6: Qua sự chuẩn bị của vua Nguyên nói lên điều gì? Trước nguy cơ đó, vua tôi nhà Trần đã làm gì ?

HS trả lời, HS khác bổ sung Bước 4: Kết luận, nhận định:

1. Nhà Nguyên xâm lược Đại Việt .

a. Hoàn cảnh :

-Vua Nguyên quyết tâm xâm lược ĐV lần III

- Nhà Trần khẩn trương chuẩn bị kháng chiến.

b. Diễn biến :

-12-1287, quân Nguyên ồ ạt tấn công ĐV .

- Đầu năm 1288, Thoát Hoan chọn Vạn Kiếp để xây dựng căn cứ .

Hoạt động 2: Chiến thắng Vân Đồn tiêu diệt đoàn thuyền lương của Trương Văn Hổ.

a) Mục tiêu:

Trình bày được diễn biến của trận Vân Đồn.

b) Nội dung: HS quan sát máy chiếu, sử dụng SGK để tìm hiểu nội dung kiến thức

(22)

theo yêu cầu của GV.

Bước 1. Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- HS đọc SGK phân 2 mục III trang 62,63 và quan sát lược đồ .

-?Trình bày diễn biến trận Vân Đồn theo lược đồ -? Kết quả của trận Vân Đồn ntn?

-? Chiến thắng Vân Đồn có ý nghĩa gì?

HS đọc SGK và thực hiện yêu cầu. GV khuyến khích học sinh hợp tác với nhau khi thực khi thực hiện nhiệm vụ học tập, GV đến HS theo dõi, hỗ trợ các nhóm làm việc.

Bước 3. Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận - Các nhóm báo báo kết quả hoạt động.

HS phân tích, nhận xét, đánh giá kết quả của của các nhóm.

c. Cuộc kháng chiến lần thứ 3 chống quân xâm lược Nguyên(1287-1288)

* ) Diễn biến.

- Trần Khánh Dư cho quân mai phục ở Vân Đồn đợi đoàn thuyền lương của địch.

- Khi đoàn thuyền lương đi qua, quân của Trần Khánh Dư từ nhiều phía đánh ra dữ dội.

 Kết quả: Phần lớn thuyền lương của địch bị đắm, số còn lại bị quân ta chiếm.

* . ý nghĩa:

- Làm cho quân giặc lâm vào thế bị động, gặp nhièu khó khắn tinh thần, giặc hoang mang.

- Tạo thời cơ cho quân dân nhà Trần tiến lên tiêu diệt quân Nguyên.

Hoạt động 3: Chiến thắng Bạch Đằng.

a) Mục tiêu:

Trình bày được diễn biến của trận Bạch Đằng, nhận xét cách đánh của quân ta b) Nội dung: HS quan sát máy chiếu, sử dụng SGK để tìm hiểu nội dung kiến thức theo yêu cầu của GV.

b. Chiến thắng Bạch Đằng:

Bước 1. Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- HS đọc SGK phần 3 mục III và quan sát lược đồ hình 33 trình bày diễn biến chiến thắng Bạch Đằng Bước 2. Thực hiện nhiệm vụ học tập

HS đọc SGK và thực hiện yêu cầu. GV khuyến khích học sinh hợp tác với nhau khi thực khi thực hiện

b. Chiến thắng Bạch Đằng:

*

Hoàn cảnh:

- Địch :1/1288:Thoát Hoan chiếm Thăng Long.

 rơi vào thế vườn không

(23)

nhiệm vụ học tập, GV đến HS theo dõi, hỗ trợ HS làm việc bằng hệ thống câu hỏi gợi mở

- Sau trận Vân Đồn tình thế của quân Nguyên ntn ? - Đợi mãi không thấy lương đến, Thoát Hoan đã làm gì ?

- Trước tình thế đó, vua tôi nhà Trần đã làm gì ? - Dựa vào đâu mà vua Trần và TQT chọn sông BĐ làm nơi mai phục ?

- Hãy nêu ý nghĩa của trận BĐ năm 1288 ?

Nêu cách đánh giặc của nhà Trần lần III ? Có gì giống và khác so với hai lần trước ?

- So sánh với cách đánh của Ngô Quyền năm 938?

Bước 3. Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận - Học sinh trả lời các câu hỏi của GV.

- Và lên bảng trình bày diễn biến

Bước 4. Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

HS phân tích, nhận xét, đánh giá kết quả của của các bạn.

Đồng thời nhấn mạnh bằng câu hỏi chốt: Cách đánh giặc của nhà Trần trong cuộc kháng chiến lần thứ ba có khác lần hai?

*Cách đánh giặc của nhà Trần trong cuộc kháng chiến lần thứ ba có khác lần hai:

- Tiêu diệt đoàn thuyền lương của Trương Văn Hổ để dồn chúng vào thế bị động

- Chủ động bố trí trận địa bãi cọc trên sông Bạch Đằng để tiêu diệt thuyền chiến của giặc và đánh sập ý đồ xâm lược của nhà nguyên đối với nước ta.

nhà trống, có nguy cơ bị cô lập

- Ta: Quyết định mở cuộc phản công và tiến hành việc bố trí trận mai phục ở sông Bạch Đằng

* . Diến biến:

- 4/1288 đoàn thuyền của Ô Mã Nhi rút về theo S.

Bạch Đằng.

+ Ta nhử địch vào trận địa khi nước dâng cao . + Lúc nước triều xuống quân ta từ hai bên bờ đổ ra đánh phá cả đội hình giặc .

+ Bị đánh bất ngờ và quyết liệt, giặc hoảng hốt tháo chạy, thuyền xô vào bãi cọc bị ùn tắc, vỡ đắm.

* .Kết quả:

-Toàn bộ cánh thủy binh bị tiêu diệt. Ô Mã Nhi bị bắt. Cánh quân bộ Thoát Hoan chỉ huy rút chạy, bị

quân dân ta tập kích liên tiếp.

 Kháng chiến thắng lợi.

* ý nghĩa .

Chiến thắng Bạch đằng đã dập tan mộng xâm lược của giặc Nguyên

Hoạt động 2: Nhuyên nhân và ý nghĩa lịch sử.

a) Mục tiêu:

Hiểu được nguyên nhân và ý nghĩa của thắng lợi trong ba lần lkhangs chiến chống Mông Nguyên.

b) Nội dung: HS quan sát máy chiếu, sử dụng SGK để tìm hiểu nội dung kiến thức theo yêu cầu của GV.

c) Sản phẩm: HS hoàn thành tìm hiểu kiến thức d) Tổ chức thực hiện:

. Bước 1. Chuyển giao nhiệm vụ học tập

? Em hãy điểm lại những thắng lợi của ta trong cả a,

Nguyên nhân thắng lợi.

(24)

ba lần kháng chiến?

? Hãy nêu một số dẫn chứng về tinh thần đoàn kết dân tộc?

? Em hãy nêu dẫn chứng về sự tham gia của mọi tầng lớp nhân dân?

? Nêu những việc làm của nhà Trần chuẩn bị cho ba lần kháng chiến?

? Những đóng góp của Trần Quốc Tuấn trong cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Mông- Nguyên?

? Chiến lược, chiến thuật đúng đắn, sáng tạo là gì?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

Bước 3: Báo cáo kết quả thực hiện 1.- Trận Đông Bộ Đầu 1/1258.

- 1288 Trận Tây Kết, Hàm Tử, Chương Dương.

- 12/1287 Trận Vân Đồn, sông Bạch Đằng 4/1288.

2. - HS: Nhân dân Thăng Long theo lệnh triều đình thực hiện chủ trương " Vườn không nhà trống"

- Tại hội nghị Diên Hồng các bô lão thể hiện ý chí muôn dân quyết " Đánh".

- Quân sĩ thích vào cánh tay chữ " Sát Thát"

3.- Làm vườn không nhà trống.

- Tự vũ trang, sắm vũ khí.

- Luyện tập ngày đêm, tập trung đông nhất lực lượng, ý chí, lòng quyết tâm-> giặc khó khăn.

- Theo lệnh triều đình nhân dân Thăng Long nhanh chóng thực hiện chủ trương “Vườn không nhà trống”

- Trong hội nghị Diên Hồng các bô lão thể hiện ý chí của muôn dân quyết tâm “đánh”.

- Quân sĩ thích vào cách tay hai chữ “Sát Thát”

4.- Vua Trần thường về các địaphương tìm hiểu cuộc sống của dân.

- Giải quyết những bất hoà trong vương triều Trần, tạo nên sự đoàn kết dân tộc

5. - Nghĩ ra cách đánh độc đáo, sáng tạo, phù hợp với hoàn cảnh từng giai đoạn.

- G: Trần Quốc Tuấn- Trần Liễu.

- Trần Quang Khải- Trần Cảnh.

=> Mâu thuẫn lớn từ trước => xoá bỏ mâu thuẫn.

- Trần Quốc Tuấn: Chỉ huy tài giỏi nhà lí luận quân sự tài ba.

- Viết cuốn: Binh thư yếu lược; vạn kiếp tông...; hịch tướng sĩ.

=> Kháng chiến lần 2, 3- tổng chỉ huy lực lượng quân đội, trực tiếp xông pha trận mạc, biết dùng người tài.

- Nhờ có sự tham gia tích cực chủ động của tất cả các tầng lớp nhân dân, thành phần dân tộc.

-Sự chuẩn bị chu đáo về mọi mặt cho cuộc kháng chiến của nhà Trần.

-Tinh thần đoàn kết, hi sinh quyết chiến, quyết thắng của toàn dân, đặc biệt là quân dội nhà Trần.

- Có đường lối chiến lược, chiến thuật đúng đắn và sáng tạo. Có người chỉ huy tài giỏi - Tiêu biểu là Trần Quốc Tuấn.

(25)

6. - Tránh mạnh đánh yếu, phát huy dân tộc.

- Giặc từ đánh nhanh-> đánh lâu dài.

- Kế hoạch “Vườn không nhà trống”

- Tránh chỗ mạnh đánh chỗ yếu của kẻ thù.

- Biết phát huy lợi thế của quân ta buộc địch phải tuân theo.

- Buộc địch từ thế mạnh chuyển sang thế yếu, ta từ bị động chuyển sang chủ động.

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:

GV giao nhiệm vụ cho cả lớp nghiên cứu sgk, trả lời câu hỏi

Những thắng lợi đó của quân ta trong hoàn cảnh như vậy có ý nghĩa gì ?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

HS đọc SGK và thực hiện yêu cầu. GV khuyến khích học sinh hợp tác với nhau khi thực khi thực hiện nhiệm vụ học tập.

B1: GV giao nhiệm vụ cả lớp. Các nhóm nghiên cứu sgk, thảo luận và hoàn thành phiếu học tập

Thảo luận : Bài học lịch sử từ 3 lần chiến thắng xâm lược Mông Nguyên ?

B2: HS đọc SGK và thực hiện yêu cầu , khi thực hiện nhiệm vụ học tập, GV đến các nhóm theo dõi, hỗ trợ HS làm việc những nội dung khó (bằng hệ thống câu hỏi gợi mở - linh hoạt).

B3: HS: báo cáo, thảo luận

B4: HS: phân tích, nhận xét, đánh giá kết quả của bạn (theo kĩ thuật 3-2-1).

GV bổ sung phần phân tích nhận xét, đánh giá, kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của học sinh.

(Trường hợp cần thiết). Chính xác hóa các kiến thức đã hình thành cho học sinh.

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

- HS lần lượt trả lời các câu hỏi Bước 4: Kết luận, nhận định:

GV bổ sung phần phân tích nhận xét, đánh giá, kết

b Ý nghĩa lịch sử

- Đập tan hoàn toàn ý chí xâm lược và tham vọng của đế chế Nguyên bảo vệ độc lập, toàn vẹn lãnh thổ của tổ quốc.

- Góp phần xây đắp thêm truyền thống chống giặc giưc nước của dân tộc ta.

- Để lại bài học lịch sử quý giá, đoàn kết dân tộc, lấy dân làm gốc.

- Ngăn chặn cuộc xâm lăng vào Nhật Bản

(26)

quả thực hiện nhiệm vụ học tập của học sinh. Chính xác hóa các kiến thức đã hình thành cho học sinh.

III.TÌNH HÌNH KINH TẾ, VĂN HÓA THỜI TRẦN.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV, HS NỘI DUNG

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:

- HS đọc SGK mục 1.

- Tìm hiểu tình hình kinh tế sau chiến trnh

? Sau chiến tranh nhà Trần đã đề ra chính sách gì để phát triển kinh tế nông nghiệp?

? Nhờ những chính sách ấy nền kinh tế thời Trần như thế nào?

- Phát triển nhanh chóng

? So với thời Lý ruộng đất thời Trần có gì thay đổi?

- Ruộng tư tăng.

? Vì sao số ruộng đất tư tăng nhanh?

- Chính sách khai hoang, phong thưởng, mua bán ruộng đất -> địa chủ đông

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

HS đọc SGK và thực hiện yêu cầu. GV khuyến khích học sinh hợp tác với nhau khi thực khi thực hiện nhiệm vụ học tập, GV theo dõi, hỗ trợ HS làm việc những bằng hệ thống câu hỏi gợi mở: ?

- Câu hỏi thảo luận nhóm:

Nhóm 1,2: Sau chiến tranh kinh tế nông nghiệp như thế nào?

Nhóm 3,4: Trình bày tình hình thủ công nghiệp thời Trần sau chiến tranh?

Nhóm 5,6: Tình hình thương nghiệp thời Trần sau chiến tranh như thế nào?

- Trình độ kĩ thuật thời Trần tinh xảo hơn

? Thời Trần có hai nghề mới đó là nghề gì?

- Đóng tàu, chế tạo vũ khí

? Em có nhận xét gì về thủ công nghiệp thời Trần?

- Phát triển nhiều ngành nghề, kĩ thuật cao.

? Thương nghiệp thời Trần hoạt động như thế nào?

HS trả lời, HS khác bổ sung Bước 4: Kết luận, nhận định:

HS phân tích, nhậ