BÀI 5: Sọ Dừa
I, Tìm hiểu chung về truyện cổ tích Sọ Dừa“ ”
1. Sọ Dừa thuộc kiểu truyện nhân vật mang lốt“ ”
“Sọ Dừa” là một truyện cổ tích tiêu biểu thuộc kiểu truyện nhân vật xấu xí mà tài ba (còn gọi là kiểu nhân vật mang lốt).
Những câu chuyện dạng này th ờng kể về cuộc đời của những nhân vật đội lốt vật (nh : Lấy vợ cóc, Lấy chồng dê, Chàng rắn…) hoặc mang một hình dạng xấu xí. Ban đầu, những nhân vật đó th ờng bị xem th ờng, bị khinh rẻ. Nh ng bằng tài năng, phẩm chất của mình, họ đã v ợt qua những thử thách, khó khăn
để đạt đ ợc hạnh phúc (th ờng là trút bỏ lốt xấu xí, lấy đ ợc ng ời đẹp và sống hạnh phúc).
Sọ Dừa
Một truyện cổ tích về nhân vật đội lốt th ờng có diễn biến cốt truyện qua các chặng lớn:
Những câu chuyện này đều có dạng kết cấu chung nh ng mỗi chuyện là một cuộc đời, một số phận mà qua đó nhân dân muốn lên tiếng bảo vệ, bênh vực những con ng ời bất hạnh và ca ngợi vẻ
đẹp của họ trên đ ờng tìm kiếm hạnh phúc.
+ Mô típ sự ra đời kì lạ của nhân vật và thái độ, tình cảm của mọi ng ời đối với nhân vật.
+ Nhân vật trải qua những thử thách, những cuộc thi tài, thể hiện đ ợc tài năng, phẩm chất của mình.
+ Nhân vật đ ợc ban th ởng: Đ ợc trở lại hình dáng ban đầu, trút bỏ lốt xấu xí và có đ ợc hạnh phúc.
Sự ra đời kì lạ
Một ng ời vợ vào rừng hái củi cho chủ, khát n ớc quá mà không tìm thấy suối.
Thấy cái sọ dừa bên gốc cây to đựng đầy n ớc m a, bà b ng lên uống, thế là có
mang… Bà sinh một đứa bé không chân, không tay, tròn nh một quả dừa.
2. Văn bản truyện cổ tích Sọ Dừa“ ” II,Tìm hiểu văn bản Sọ Dừa“ ”
1. Sự ra đời kì lạ, nguồn gốc xuất thân của nhân vật Sọ Dừa và thái độ, tình cảm của mọi ng ời đối với nhân vật
Truyện “Sọ Dừa ” chính là tia hồi quang của quá khứ, phản ánh nguồn gốc của con ng ời, sinh ra có mối liên hệ với thế giới tự nhiên.
Thái độ, tình cảm của mọi ng ời
Hình dáng xấu xí của Sọ Dừa khiến cho mọi ng ời đều sợ hãi, ngạc nhiên và băn khoăn:
+ Ng ời mẹ buồn lắm, toan vứt đi
+ Bà mẹ than phiền vì cậu chẳng đ ợc tích sự gì.
+ Phú ông ngần ngại không giao đàn bò cho cậu + Hai con gái lớn của phú ông th ờng hắt hủi Sọ Dừa + Bà mẹ sửng sốt, phú ông mỉa mai vì Sọ Dừa dám hỏi con gái ông làm vợ.
Nh vậy:
Tiểu kết
Thông qua việc miêu tả hình dáng bên ngoài và thái độ của mọi ng ời xung quanh với nhân vật Sọ Dừa, nhân dân muốn dành sự quan tâm đặc biệt đến những
con ng ời bất hạnh trong xã hội. Truyện cổ tích đã bênh vực, bảo vệ cho những nạn nhân của xã hội, trân trọng
những phẩm chất tốt đẹp của con ng ời, dù họ có hình dáng dị tật, xấu xí. Đó là cái nhìn đầy nhân hậu, giàu lòng yêu th ơng con ng ời, dù họ có hình dáng hay dị tật xấu xí chia sẻ với những thân phận bất hạnh.
Hình dáng kì lạ của Sọ Dừa tạo nên nét
đặc biệt của câu chuyện. Chi tiết đó báo hiệu cuộc đời nhân vật có những điều kì
lạ, những diễn biến bất ngờ, hấp dẫn đầy thú vị.
2. Sọ Dừa trải qua những thử thách, thể hiện đ ợc tài năng, phẩm chất của mình
Sọ Dừa bộc lộ tài năng nhiều mặt, làm tốt nhiều việc
Thổi sáo rất hay
Lo đủ sính lễ
Thi đỗ trạng
nguyên Có tài
dự đoán Nhân vật trong kiểu truyện ng ời đội lốt th ờng bị
mọi ng ời chung quanh chê c ời, dè bỉu, cho nên cách khẳng định quan trọng nhất là họ phải thể hiện đ ợc sự nhẫn nại, chịu đựng và đặc biệt là bộc lộ đ ợc tài năng,
phẩm chất của mình, v ợt qua những thử thách. Sọ Dừa cũngv ợt lên trên sự dè bỉu, coi th ờng của mọi ng ời để khẳng định
giá trị của mình. Cậu xin mẹ đừng vứt mình đi, chủ
động xin mẹ cho đi chăn bò nhà phú ông.
Chăn bò rất giỏi
Đoạn cuối truyện xuất hiện tai hoạ và tài năng kép của Sọ Dừa. Việc hai ng ời chị hãm hại vợ Sọ Dừa làm tăng tính chất hấp dẫn, li kì của câu chuyện, đồng thời khiến nhân vật phải bộc lộ những tài năng khác: khả năng tiên tri. Điều này càng chứng tỏ tài năng nhiều mặt cũng nh nguồn gốc thần kì của nhân vật.
Qua đó nhân dân lao động thể hiện quan niệm về mối quan hệ giữa hình dáng bên ngoài và phẩm chất bên trong của con ng ời.
Thực tế, có sự đối lập giữa hình dáng bên ngoài với phẩm chất bên trong của con ng ời.
Coi trọng phẩm chất bên trong, khẳng định giá
trị của con ng ời nằm ở đạo đức, tài năng.
Quan niệm về vẻ đẹp hoàn thiện của con ng ời:
là sự kết hợp giữa vẻ đẹp tâm hồn và hình thức.
3. Sọ Dừa đạt đ ợc hạnh phúc
Nhân vật cô út
Phần th ởng cho những nhân vật xấu xí là cuộc hôn nhân hạnh phúc với ng ời con gái đẹp. Do đó nhân vật cô gái trong kiểu truyện ng ời đội lốt th ờng xuất hiện mờ nhạt, có chức năng là phần th ởng. Nh ng trong truyện “Sọ Dừa”, nhân vật cô út có vị trí và ý nghĩa quan trọng. Sự gặp gỡ của Sọ Dừa và cô út là sự gặp gỡ của hai dạng nạn nhân của xã hội: ng ời xấu xí và ng ời em út, cho nên cốt truyện đ ợc chồng lớp, thêm sự li kì, hấp dẫn.
ý nghĩa
thái độ Không hề có định kiến về sự xấu xí của Sọ Dừa.
Đối đãi với Sọ Dừa rất tử tế
Sọ Dừa đạt đ ợc hạnh phúc
Sọ Dừa từ một cục thịt xấu xí thành một chàng trai khôi ngô thi đỗ trạng nguyên, lấy đ ợc vợ hiền.
Phần th ởng dành cho Sọ Dừa là sự gửi gắm ớc mơ của nhân dân, thể
hiện triết lí nhân sinh: ở hiền gặp lành.
Ng ời lao động mơ ớc về một xã hội công bằng:
Ng ời l ơng thiện, tài giỏi đ ợc h ởng hạnh phúc,
đ ợc ban th ởng; những kẻ xấu xa, độc ác phải bị Trừng phạt. Điều đó cho thấy tinh thần lạc quan, Niềm tin vào con ng ời và những điều tốt đẹp trong Thế giới cổ tích của ng ời lao động bình dân.
Truyện cổ tích là sản phẩm của trí t ởng t ợng, cốt truyện mang tính h cấu nh ng qua mỗi câu chuyện,
nhân dân muốn gửi gắm những điều tốt đẹp, những quan niệm và triết lí về cuộc đời. Thông qua câu chuyện, số phận của Sọ Dừa , tác giả dân gian cất lên tiếng nói bênh vực thân phận những nạn nhân xã hội, thể hiện giá trị nhân văn cao cả.
Đó là sự khẳng định phẩm chất tốt đẹp của con ng ời.
Dù những ng ời xấu xí, bất hạnh, bị thiệt thòi khi sinh ra nh ng phẩm chất đạo đức vẫn là những giá trị bền vững, không thể phủ nhận. Truyện là sự minh chứng cho
quan niệm ở hiền gặp lành của nhân dân.
• ý nghĩa câu chuyện:
2. Các truyện cùng kiểu truyện ng ời đội lốt (Chàng rắn, Lấy vợ cóc, Lấy chồng dê…)
1. Dị bản của truyện “Sọ Dừa” ( Phò mã Sọ Dừa - dân tộc Chăm)
3. Cao Huy Đỉnh – Tìm hiểu tiến trình văn học dân gian Việt Nam, Nxb KHXH, 1976. ( Phần “Sọ Dừa”).
4.Nguyễn Thị Huế – Nhân vật xấu xí mà có tài trong truyện cổ tích các dân tộc Việt Nam.
III, T liệu tham khảo
